SCENARIUSZ LEKCJI Nazwa Nazwa szkoły Tytuł i numer projektu Autor Scenariusz zajęć z wykorzystaniem metody eksperymentu dla klasy IV Szkoła Podstawowa w Tylawie Nowa jakość kształcenia w Gminie Dukla, Nr RPPK.09.02.00-18-0050/16 Elżbieta Matusik Data Grudzień 2017 Temat: Poznajemy składniki pogody temperatura powietrza, opady i osady atmosferyczne, zachmurzenie. Cele: Uczeń: Potrafi wyjaśnić znaczenie terminu pogoda. Wymienia składniki pogody. Nazywa opady i osady atmosferyczne. Nazywa przyrządy służące do pomiaru poszczególnych składników pogody. Rozróżnia podstawowe rodzaje chmur. Odczytuje temperaturę dodatnią i ujemną. Zna budowę termometru. Sporządza mapę pogody. Metody pracy: burza mózgów, problemowa, pogadanka, pokaz. Formy pracy: grupowa, doświadczalna. Czas: 45 minut Materiały: magnesy, przyrządy do pomiaru składników pogody, plastikowa butelka z obciętą szyjką, szyjka plastikowej butelki, lejek, pasek papieru ze skalą w centymetrach, mały plastikowy pojemnik lub szklana buteleczka, zużyty wkład do długopisu, denaturat, 2 zlewki, wrząca woda, lód, wilgociomierz włosowy, karty pracy, prognoza pogody puszczona z Internetu, termometr, deszczomierz (stacja pogody), Atlas pogody. 1
Przygotowanie doświadczenia: Jak wykonać termometr? Przygotowujemy plastikowy pojemnik, zużyty wkład od długopisu, denaturat, termosy z lodem i wrzącą wodą, 2 zlewki. Wykonanie: W pokrywce pojemnika wykonać niewielki otwór, w którym zmieści się wkład od długopisu. Do pojemnika wlać denaturat i zamknąć pokrywką. Umieścić wkład od długopisu w pokrywce. Do kapilaru przymocować kartonik i wykonać skalę. Wstawić pojemnik do zlewki z gorącą wodą. Obserwować poziom denaturatu w kapilarze (pod wpływem wysokiej temperatury poziom denaturatu w kapilarze będzie się podnosił). Umieścić pojemnik w zlewce z lodem. Obserwować poziom denaturatu w kapilarze (pod wpływem niskiej temperatury poziom denaturatu będzie spadał). Jak wykonać deszczomierz? Lejek, plastikowa butelka z odciętą szyjką. Wykonanie: W plastikowej butelce umieszczamy lejek ( lejek idealnie musi przylegać do butelki). Na butelce rysujemy skalę milimetrową. Wlewamy powoli wodę i odczytujemy dane ze skali. 2
Przebieg zajęć 1. Przygotowanie a) Uczniowie umieszczają stację pogody na zewnątrz budynku szkoły. Lokują ją w odpowiednim miejscu. b) Uczniowie zastanawiają się co nazywamy pogodą? Pogoda stan atmosfery w danym miejscu i czasie. c) Nauczyciel zadaje pytanie: Co to jest atmosfera? Dlaczego w definicji pogody musimy dodać wyrażenie w danym miejscu i czasie? d) Nauczyciel puszcz prognozę pogody. Uczniowie po wysłuchaniu wymieniają składniki pogody: Temperatura powietrza, Opady, Zachmurzenie, Ciśnienie atmosferyczne, Kierunek i prędkość wiatru, Wilgotność powietrza. 2. Faza realizacyjna Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy. Każda grupa ma na stoliku przygotowaną kartę pracy oraz materiały w kopertach. Każda z grup zajmuje się jednym ze składników pogody. Na podstawie podręcznika, atlasu pogody i materiałów, odpowiadają na pytania zawarte w karcie pracy. Uczniowie pracują w sześciu grupach. Karta pracy: GRUPA I i IV 1. Jak powstają chmury? 2. Jakie znasz rodzaje chmur? 3. Jak ocenić zachmurzenie nieba? 4. Jakimi znakami przedstawia się na mapie pogody zachmurzenie nieba? GRUPA II i IV 1. Jak nazywa się przyrząd służący do pomiaru temperatury powietrza? 3
2. Jak zbudowany jest termometr? Narysuj termometr i zaznacz: zbiorniczek z cieczą, kapilarę szklaną, skalę temperatury. 3. Jak odczytujemy wartość temperatury i w jakich jednostkach? 4. Odczytaj temperaturę z termometrów przedstawionych na rysunkach. Na ostatnim termometrze zaznacz temperaturę -5 C. 5. Wykonajcie model termometru i dokonajcie pomiarów. GRUPA III i VI 1. Jakie znasz rodzaje opadów atmosferycznych? 2. Jakie znasz rodzaje osadów atmosferycznych? 3. Jaki przyrząd służy do pomiaru opadów atmosferycznych? 4. W jaki sposób dokonuje się odczytu z deszczomierza i w jakich jednostkach? 5. Wykonajcie model deszczomierza i dokonajcie pomiarów. Uczniowie na wykonanie pracy mają 20 minut. Po zakończeniu pracy uczniowie na tablicy magnesami przypinają swoje karty pracy. Następuje prezentacja pracy uczniów przedstawiciel każdej grupy przedstawia efekt pracy swojej grupy. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów. W trakcie zajęć uczniowie wykonują dwa przyrządy do pomiaru składników pogody: termometr i deszczomierz. Dokonują pomiarów za pomocą przyrządu wykonanego przez siebie i profesjonalnego. Na koniec pracy uczniowie porównują uzyskane wyniki. 3. Faza końcowa: Nauczyciel zadaje uczniom pytania kontrolne: Jakie poznałeś składniki pogody? Jakie znasz rodzaje chmur? Co to są opady, a co osady atmosferyczne? 4
Jak nazywa się przyrząd do pomiaru temperatury powietrza? Jakim przyrządem mierzymy ilość opadów? W jaki sposób dokonuje się oceny stopnia zachmurzenia nieba? Na poszczególne pytania odpowiadają uczniowie z innej grupy niż ta, która przygotowywała dane zagadnienie. Zadanie domowe: Wykonaj tygodniową mapę pogodową dla twojego regionu. Możesz skorzystać ze stacji pogody zlokalizowanej koło szkoły. Karty pracy odpowiedzi 1. Jak powstają chmury? Chmury powstają wtedy, gdy powietrze zawierające parę wodną się oziębi. Dzieję się tak podczas wznoszenia się powietrza lub gdy ciepłe powietrze zetknie się z zimniejszym. Chmura jest zbiorem kropelek wody lub kryształków lodu powstałym w wyniku skroplenia się lub resublimacji pary wodnej. 2. Jakie znasz rodzaje chmur? Pierzaste (cirrus) chmury wysokie, białe, przypominające delikatne smugi. Nie dają opadów, oznaczają jednak zmianę pogody. Kłębiaste (cumulus) chmury średnie, tak zwane baranki, chmury pięknej pogody. Nie dają opadów. Chmury kłębiasto deszczowe są wysokie, potężne o ciemnoszarej lub prawie granatowej podstawie. Dają gwałtowny, ulewny deszcz. Warstwowe (stratus) chmury niskie, tworzą szarą lub niebieskawą niemal jednolitą warstwę pokrywającą niemal całkowicie niebo. Dają opady mżawki, ciągłego deszczu lub śniegu. Mgła chmury tworzące się bardzo nisko nad ziemią. 3. Jak ocenić zachmurzenie nieba? Zachmurzenia nieba nie da się zmierzyć. Ocenia je obserwator posługując się skalą od 0 do 10 (0 niebo bezchmurne, 10 całkowicie zachmurzone). 4. Jakimi znakami przedstawia się na mapie pogody zachmurzenie nieba? 5
GRUPA II i V 1. Jak nazywa się przyrząd służący do pomiaru temperatury powietrza? Do pomiaru temperatury powietrza służy termometr. 2. Jak zbudowany jest termometr? 3. Jak odczytujemy wartość temperatury i w jakich jednostkach? Temperaturę mierzymy w stopniach. Najczęściej korzysta się ze skali Celsjusza. Oznacza się ją symbolem C. najważniejszym miejscem skali jest termometru jest kreseczka oznaczająca 0. Gdy słupek płynu w rurce opadnie poniżej tej kreski mamy do czynienia z temperaturą ujemną. Gdy słupek podniesie się powyżej tej kreski mówimy, że temperatura jest dodatnia. Temperaturę odczytujemy mając oczy na wysokości końca słupka cieczy. Właściwy pomiar powinien odbywać się w cieniu. 4. Wykonujemy termometr i dokonujemy pomiaru temperatury. GRUPA III i VI 1. Jakie znasz rodzaje opadów atmosferycznych? Deszcz, Śnieg, 6
Grad. 2. Jakie znasz rodzaje osadów atmosferycznych? Rosa, Szron, Szadź, Gołoledź. Osady atmosferyczne powstają wtedy, gdy para wodna z atmosfery osadza się na różnych przedmiotach. Są zbudowane podobnie jak opady z kropel wody lub kryształków lodu. 3. Jaki przyrząd służy do pomiaru opadów atmosferycznych? Ilość opadów mierzy się deszczomierzem. 4. W jaki sposób dokonuje się odczytu z deszczomierza i w jakich jednostkach? Ilość opadów odczytuje się z podziałki milimetrowej umieszczonej na ściance deszczomierza. Jednostką pomiaru jest milimetr. 5. Wykonujemy model deszczomierza i dokonujemy pomiarów. 7