OCENA STANU ZDROWIA LUDNOŚCI ZAMIESZKAŁEJ NA TERENIE MIASTA CHEŁM ZA 2014 ROK

OCENA STANU ZDROWIA LUDNOŚCI ZAMIESZKAŁEJ NA TERENIE MIASTA CHEŁM ZA 2014 ROK Chełm, 2015 rok

Spis treści Ludność miasta Chełm...3 Przyrost naturalny w mieście Chełm...5 Analiza urodzeń w mieście Chełm...6 Analiza umieralności...7 Stan zdrowia dzieci i młodzieży do 18 roku życia...18 Stan zdrowia osób powyżej 18 roku życia...20 Analiza sytuacji epidemiologicznej...24 Analiza struktury hospitalizacji...26 Stan zdrowia mieszkańców w świetle działań profilaktycznych podejmowanych przez Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie...30 Podsumowanie...34 Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 2 z 35

Ludność miasta Chełm Na dzień 31 grudnia 2014r. ludność miasta Chełm wyniosła 64 855 osób (w 2013r. - 65 481 osób, w tym 30 826 mężczyzn i 34 655 kobiet), w tym: 30 517 mężczyzn i 34 338 kobiet. Z powyższego wynika, iż ludność Chełma nadal się zmniejsza, w porównaniu do 2005r. łącznie ubyło 2 953 mieszkańców, co odzwierciedla niejako prognozę dla powiatów i miast na prawach powiatu oraz podregionów na lata 2011 2035 Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), z której wynika, iż liczba ludności miasta Chełm nadal systematycznie będzie spadać. Szacuje się, że w 2035r. będą to 56 754 osoby, w tym ponad 26 tys. mężczyzn i ponad 30 tys. kobiet. Wykres nr 1 Liczba ludności Chełma (faktyczne miejsce zamieszkania) w latach 2005 2014 69000 68160 68000 67887 67782 67702 67650 67324 67000 66000 66176 65897 65481 65000 64855 64000 63000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Wśród mieszkańców miasta, 10197 osób stanowią osoby w wieku przedprodukcyjnym (do 17 roku życia), 41 751 w wieku produkcyjnym (osoby zdolne do pracy: mężczyźni w wieku 18 64 lat i kobiety 18 59 lat) oraz 12 907 osób w wieku poprodukcyjnym. Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadają 30,9 osoby w wieku poprodukcyjnym (w 2002r. wskaźnik ten wynosił 19,8). Przy czym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypada 129,6 osób w wieku Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 3 z 35

poprodukcyjnym (w 2002r. wskaźnik ten wynosił 56,4). Z powyższego wynika, iż w ogólnej liczbie Chełmian zwiększa się udział osób po 60 roku życia, obecnie seniorzy stanowią 19,9 % społeczności miasta. Wykres nr 2 Liczba mieszkańców miast Chełm w 2005r., 2013r. i 2014r. (faktyczne miejsce zamieszkania) w ujęciu procentowym w podziale na: ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym, poprodukcyjnym) 19,9 % ludności w wieku poprodukcyjnym 13,7 18,9 64,4 % ludności w wieku produkcyjnym 65,1 66,7 15,7 % ludności w wieku przedprodukcyjnym 16 19,6 0 10 20 30 40 50 60 70 80 2005 2013 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Na liczbę ludności mają wpływ różne czynniki, w tym np. urodzenia żywe, zgony, ale również migracje ludności (emigracje i imigracje). Z danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego prezentujących ruch naturalny i wędrówkowy ludności 1 miasta Chełm wynika, iż w 2014r. zanotowano odpływ mieszkańców w liczbie 976 osób (wymeldowania na pobyt stały) oraz napływ ludności w liczbie 504 (zameldowania na pobyt stały). Z powyższego wynika, że w 2014r. saldo migracji wyniosło minus 472 osoby. Wg kierunków wskazywanych migracji, mieszkańcy miasta Chełm najczęściej meldowali się kolejno: na wsi, w miastach oraz 1 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Migracje wewenętrzne i zagraniczne oraz Stan ludności i ruch naturalny w 2014r. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 4 z 35

za granicą. Podobnie sytuacja kształtuje się w przypadku wymeldowań, najczęściej mieszkańcy miasta Chełm migrują na wieś. Województwo lubelskie w 2014r. zamieszkiwało 2 147 746 osób ( w 2013r. 2 156 150 osób), co stanowi spadek w porównaniu do danych z roku poprzedniego o 8 404 osoby. Po raz pierwszy miasto Chełm jest trzecim pod względem liczy mieszkańców miastem województwa ( dotychczas była to pozycja druga). Wykres nr 3 Liczba mieszkańców miast województwa lubelskiego w 2014r. (faktyczne miejsce zamieszkania) 341722 64855 65055 57471 Lublin Chełm Zamość Biała Podlaska 400000 350000 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Przyrost naturalny w mieście Chełm W 2014r. odnotowano 511 urodzeń żywych oraz 588 zgonów. Przyrost naturalny wyniósł minus 77 osób (w 2013r. - minus 102 osoby, w 2012r. - minus 1 osoba), przy czym wśród mężczyzn odnotowano przyrost naturalny minus 45, wśród kobiet natomiast przyrost naturalny wyniósł minus 32. W mieście Chełm wskaźnik przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców wyniósł minus 1,2. Dla porównania: średnia wojewódzka to minus 1,1, przy czym w Lublinie i Zamościu odnotowano dodatni przyrost naturalny: Lublin 0,4 (wskaźnik na 1000 mieszkańców) i Zamość 0,6 (wskaźnik na 1000 mieszkańców). Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 5 z 35

Wykres nr 4 Urodzenia i zgony mieszkańców Chełma w latach 2005-2014r. 800 700 600 500 400 300 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Urodzenia Zgony Źródło: opracowanie własne na podstawie danych banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Analiza urodzeń w mieście Chełm W 2014r. zanotowano 511 urodzeń, w tym 511 urodzeń żywych (2013r. - 534 w tym 528 urodzeń żywych). Wśród narodzonych: 260 stanowiły noworodki płci męskiej (2013r. - 276) i 251 noworodków płci żeńskiej (2013r. - 258). Przeciętne dalsze trwanie życia u nowo narodzonych mieszkańców podregionu chełmsko - zamojskiego szacuje się na około 72,4 lat (mężczyźni) oraz 81,5 lat (kobiety) 2. Wykres nr 5 Liczba urodzeń żywych w mieście Chełm w latach 2000 2014 800 700 600 500 400 300 200 100 577 598 563 551 544 564 617 624 647 668 642 566 566 528 511 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego 2 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego - Przeciętne dalsze trwanie życia w 2014r. według podregionów Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 6 z 35

Analiza umieralności W 2014r. odnotowano 588 zgonów mieszkańców Chełma (liczba wg stałego miejsca zamieszkania), w tym 305 zgonów mężczyzn i 283 zgony kobiet. W porównaniu do 2013r. liczba zgonów mieszkańców miasta zmniejszyła się o 42 i jest jedną z niższych na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat. Wykres nr 6 Zgony mieszkańców Chełma w latach 2005 2014 660 640 620 600 580 560 540 520 648 630 613 604 609 593 588 575 574 567 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego W 2014r. wskaźnik zgonów na 100 tysięcy ludności danej płci i grupy wieku dla województwa lubelskiego wyniósł 1027,4 w tym: 1121,6/100 tys. mężczyzn i 938,7/100 tys. kobiet. Podobny wskaźnik dla miasta Chełm to 901,7/100 tys. mieszkańców. A zatem liczba zgonów wśród mieszkańców Chełma w przeliczeniu na 100 tysięcy ludności danej płci i grupy wieku jest niższa od średniej wojewódzkiej, jak również od średniej krajowej wynoszącej 978,2/100 tys. Wykres nr 7 Zgony mieszkańców miasta Chełm w podziale na przyczyny w 2013r. 280 41 29 28 28 43 Choroby układu krążenia Nowotwory Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawodłowe wyniki badań gdzie indziej niesklasyfikowane Choroby układu oddechowego Choroby układu trawiennego Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu Inne 172 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 7 z 35

Według danych za 2013r. 3 do najczęstszych przyczyn zgonów 4 mieszkańców Chełma zalicza się: 1) choroby układu krążenia (280 zgonów); 2) nowotwory (172 zgonów), w tym nowotwory złośliwe (157 zgonów) i nowotwory niezłośliwe (14 zgonów); 3) objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowane (43 zgony), w tym niedokładnie określone lub nieznane przyczyny umieralności, tj. nagła śmierć i śmierć nieoczekiwana (28 zgonów) oraz starość (15 zgonów); 4) zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu (29 zgonów); 5) choroby układu trawiennego (28 zgonów), 6) choroby układu oddechowego (28 zgonów). W porównaniu do danych z 2012r. zwiększyła się liczba wszystkich zgonów przy czym największy wzrost dotyczy zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia (w 2012r. 263 zgony), nowotworami (w 2012r. 153 zgony), oraz objawami, cechami chorobowymi oraz nieprawidłowymi wynikami badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowanych (w 2012r. 41 zgonów). Nieznacznie wzrosła liczba zgonów spowodowanych chorobami układu oddechowego (w 2012r. 24 zgony), a także zewnętrznymi przyczynami zachorowania i zgonu oraz zgonów ( w 2012r. 27 zgonów) oraz powodów innych przyczyn ( w 2012r. 30 zgonów). Wśród 280 zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia najwięcej nastąpiło kolejno w wyniku: 1) miażdzycy (119 zgonów), 2) niewydolości serca ( 44 gony ), 3) zawału mózgu ( 30 zgonów), 4) przewlekłej choroby niedokrwiennej serca (17 zgonów), 5) ostrego zawału (13 zgonów), 6) zatrzymania krążania (11 zgonów), 7) kardiomiopatii - grupy chorób mięśnia sercowego spowodowanych 3 Dane dotyczące zgonów według przyczyn za 2014r. będą dostępne w 2016r. 4 Wg Światowej Organizacji Zdrowia (WH) do przyczyn zgonów zalicza się: choroby, stany chorobowe, które kończą się, albo wiodą do śmierci; urazy, które kończą się, albo wiodą do śmierci, okoliczności wypadku lub użycia przemocy, które powodują ww. urazy. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 8 z 35

różnorodnymi przyczynami (9 zgonów), 8) krwotoku mózgowego (9 zgonów). Porównując dane z 2012r., w którym odnotowano 153 zgony spowodowane nowotworami (w 2011r. 147 zgonów z tego powodu) liczba podobnych przypadków wzrosła o 19 i najwięcej przypadków dotyczyło zgonów z powodu: 1) nowotworu złośliwego oskrzela i płuca (36 zgonów), 2) nowotworu złośliwego trzustki (13 zgonów), 3) nowotworu złośliwego sutka (11 zgonów), 4) nowotworu złośliwego odbytnicy ( 9 zgonów). W 2013r. najwięcej zgonów kobiet spowodowanych było przez: 1) choroby układu krążenia - 149 zgonów, 2) nowotwory - 82 zgony, 3) choroby układu oddechowego - 19 zgonów, 4) objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowane - 18 zgonów, w tym 6 zgonów starość, 12 zgonów śmierć nieoczekiwana, 5) choroby układu trawiennego - 11 zgonów, w tym alkoholowa choroba wątroby - 3 zgony, 6) zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu 8 zgonów, 7) choroby układu moczowo płciowego 8 zgonów 8) choroby układu nerwowego 7 zgonów, 9) choroby układu kostno mięśniowego i tkanki łącznej - 4 zgony. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 9 z 35

Wykres nr 8 Zgony kobiet - mieszkanek Chełma w latach 2010 2013 w podziale na przyczyny zgonów 180 160 140 154 143 147149 120 100 80 60 82 71 71 73 2010 2011 2012 2013 40 20 0 Choroby układu krążenia Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego kliniczny chi laboratory jny ch jednostek chorobowy gdzie Z analizy porównawczej danych z lat 2012 2013 wynika, że więcej kobiet zmarło z powodu: Nowotwory 1) chorób układu krążenia, 2) nowotworów, Choroby układu oddechowego 3) chorób układu oddechowego, 4) chorób układu moczowo płciowego, 5) chorób układu trawiennego, 6) chorób układu nerwowego. 7 19 21 16 18 18 8 10 Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wy niki badań indziej niesklasy f ikowane Choroby układu trawiennego Na niezmiennym poziomie pozostała liczba zgonów spowodowanych objawami, cechami chorobowymi oraz nieprawidłowymi wynikami badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowanych, tj. starość czy niedokładnie określone lub nieznane przyczyny umieralności. Różnice pomiędzy danymi z poszczególnych lat (2010-2013) nie są na tyle duże, aby zmieniły istniejące tendencje choroby układu krążenia oraz nowotwory to dwie podstawowe przyczyny zgonów wśród kobiet. W roku 2013 trzecią przyczynę zgonów kobiet stanowiły choroby układu oddechowego. 1211 1011 12 7 8 3 1 4 6 7 choroby układu moczowo - płciowego Choroby układu nerwowego Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 10 z 35

Najwięcej zgonów wśród mężczyzn spowodowanych było przez: 1) choroby układu krążenia - 131 zgonów, 2) nowotwory - 90 zgonów, 3) objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowane 25 zgonów, w tym śmierć nieoczekiwana - 15 zgonów oraz starość 9 zgonów, 4) zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu - 21 zgonów, 5) choroby układu trawiennego - 17 zgonów, w tym alkoholowa choroba wątroby, tj. alkoholowa marskość wątroby lub niewydolność - 5 zgonów, 6) choroby układu oddechowego - 9 zgonów, w tym inna przewlekła zaporowa choroba płuc 4 zgony, 7) choroby układu moczowo płciowego 8 zgonów. Wykres nr 9 Zgony mężczyzn - mieszkańców Chełma w latach 2010 2013 w podziale na przyczyny zgonów 160 140 120 148 128 131 116 100 80 60 90 85 80 76 2010 2011 2012 2013 40 20 0 32 2325 19 Nowotwory Zewnetrzne przy czy ny zgonu Choroby układu krążenia Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wy niki badań kli- Choroby układu oddechowego niczny chi laboratory jny ch jednostek chorobowy ch gdzie indziej niesklasy f ikowane 35 27 25 21 17 1714 9 28 18 1917 Choroby układu trawiennego choroby układu moczowo - płciowego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego 7 6 6 8 Z analizy porównawczej danych z lat 2012 2013 wynika, że wzrosła liczba zgonów wśród mężczyzn z powodu: 1) chorób układu krążenia, 2) nowotworów, 3) zewnętrznych przyczyn zgonów, Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 11 z 35

4) objawów, cech chorobowych oraz nieprawidłowych wyników badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowanych, 5) chorób układu moczowo- płciowego. Zmniejszyła się liczba zgonów mężczyzn spowodowanych: 1) chorobami układu trawiennego, 2) chorobami układu oddechowego, 3) chorobami układu moczowo płciowego. Powyższe zmiany nie są na tyle duże, aby zmieniły istniejące tendencje. Trzy podstawowe przyczyny zgonów wśród mężczyzn to choroby układu krążenia, nowotwory oraz zewnętrzne przyczyny zgonów przy czym 7 gonów spowodowanych było przez nieokreślony wypadek komunikacyjny i 6 przez zamierzone samouszkodzenie przez powieszenie, zadzierzgnięcie i zadławienie. Z danych statystycznych prezentujących przyczyny zgonów mieszkańców miasta Chełm w 2013r. wynika, że podstawową przyczyną śmierci są choroby układu krążenia (280 zgony), w tym: 1) choroby tętnic, tętniczek i naczyń włosowatych 123 zgony, w tym 119 z powodu miażdżycy (w 2012r. - 109 zgonów, wszystkie z powodu miażdżycy), 2) choroby naczyń mózgowych 48 zgonów (w 2012r. - 38 zgonów), w tym 30 z powodu zawału mózgu (w 2012r. - 17 zgonów), 3) inne choroby serca 45 zgonów (w 2012r. - 80 zgonów), w tym niewydolność serca 44 zgonów (w 2012r. - 57 zgonów), 4) choroby niedokrwienne serca 31 zgonów (w 2012r. - 28 zgonów), w tym 13 ostre zawały serca (w 2012r. - 15 zgonów), 5) choroba nadciśnieniowa 4 zgony, w tym wszystkie spowodowane chorobą nadciśnieniową z zajęciem serca, (w 2012r. - 6 zgonów). Podsumowując, miażdżyca, zawał mózgu, niewydolność serca oraz ostry zawał serca to najczęstsze przyczyny zgonów zaliczanych do chorób układu krążenia. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 12 z 35

Wykres nr 10 Zgony mieszkańców miasta Chełm z powodu chorób układu krążenia w 2013r. w podziale na płeć 140 120 100 80 81 60 Kobiety Mężczyźni 40 17 20 0 38 Miażdży ca 27 Niewy dolność serca 15 15 Zawał mózgu 4 1 9 10 Ostry zawał serca zatrzy manie krążenia Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Z porównania danych dotyczących zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia wynika, iż kobiety zdecydowanie częściej umierały z powodu miażdżycy. Mężczyźni natomiast z powodu: niewydolności serca, ostrego zawału serca oraz zatrzymania. Zgony z powodu zawału mózgu w 2013r. były na tym samym poziomie. Z informacji publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że w 2013r. z powodu nowotworów złośliwych zmarło 157 mieszkańców miasta Chełm. W 2013r. najwięcej mężczyzn umierało kolejno na nowotwory złośliwe: 1) narządów trawiennych 32 zgony, w tym spowodowanych: nowotworem żołądka (6 zgonów), nowotworem odbytnicy (7 zgonów), nowotworem jelita grubego (3 zgony), trzustki (8 zgonów), 2) narządów oddechowych i klatki piersiowej 24 zgonów, w tym 20 zgonów spowodowanych nowotworem złośliwym oskrzela i płuca, Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 13 z 35

3) układu moczowego 11 zgonów, w tym 3 przypadki nowotworu złośliwego nerki i 6 nowotworów pęcherza moczowego, 4) męskich narządów płciowych 7 zgonów, w tym wszystkie spowodowane nowotworem złośliwym gruczołu krokowego, 5) tkanki limfatycznej, krwiotwórczej i tkanek pokrewnych 6 zgonów, w tym 3 zgony spowodowane białaczką limfatyczną i 3 zgony spowodowane białaczką szpikową, 6) czerniak złośliwy skóry 4 zgony, 7) mózgu - 3 zgony 8) niedokładnie określone, wtórne i o nieokreślonym umiejscowieniu 1 zgon. Wykres nr 11 Zgony mężczyzn mieszkańców Chełma z powodu nowotworów złośliwych w latach 2010 2013r. 40 37 35 32 30 25 20 15 10 5 0 15 21 24 25 24 15 12 Narządów trawienny ch Układu moczowego Narządów oddechowy ch i klatki piersiowej Męskich narządów płciowy ch Nowotwory niedokładnie określone, wtórne i o nieokreślony m umiejscowieniu Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Z analizy porównawczej danych dotyczących zgonów z powodu nowotworów złośliwych w latach 2012 2013 wynika, że zwiększyła się liczba mężczyzn, którzy zmarli z powodu nowotworów złośliwych narządów trawiennych i męskich narządów płciowych. W porównaniu do danych z 2012r. liczba zgonów spowodowanych nowotworami układu moczowego pozostała na tym samym poziomie. 4 5 7 Zmniejszyła się liczba zgonów z powodu nowotworów złośliwych narządów oddechowych i klatki piersiowej, a także zgonów z powodu nowotworów niedokładnie określonych, wtórnych i o nieokreślonym umiejscowieniu. W 2012r., podobnie jak 9 11 6 11 10 6 4 1 2010 2011 2012 2013 Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 14 z 35

w roku poprzednim, jedynym nowotworem złośliwym męskich narządów płciowych był nowotwór złośliwy gruczołu krokowego (7 zgonów). W 2013r. najwięcej kobiet umierało kolejno na nowotwory złośliwe: 1) narządów trawiennych 17 zgonów, 2) narządów oddechowych i klatki piersiowej, w tym nowotworów złośliwych oskrzela i płuc 16 zgonów, 3) żeńskich narządów płciowych 15 zgonów, w tym: nowotwór złośliwy szyjki macicy 5 zgonów, nowotwór złośliwy jajnika 7 zgonów, 4) sutka 11 zgonów, 5) układu moczowego 6 zgonów, 6) niedokładnie określonych, wtórnych i o nieokreślonym umiejscowieniu 5 zgonów, 7) mózgu 2 zgony. Wykres nr 12 Zgony kobiet mieszkańców Chełm z powodu nowotworów złośliwych w latach 2010 2013 25 21 20 15 10 5 0 15 14 17 14 Narządów oddechowy ch i klatki piersiowej Narządów trawienny ch Sutka 9 14 16 12 12 12 11 11 10 9 Żeńskich narządów płciowy ch Układu moczowego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego 15 8 1 6 4 6 4 4 3 2 2 Mózgu Nowotwory niedokładnie określone, wtórne i o nieokreślony m umiejscowieniu 4 5 2010 2011 2012 2013 Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 15 z 35

Z analizy porównawczej danych dotyczących zgonów z powodu nowotworów złośliwych w latach 2012 2013 wynika, że zwiększyła się liczba kobiet, które zmarły z powodu nowotworów złośliwych narządów oddechowych i klatki piersiowej, sutka, żeńskich narządów płciowych oraz nowotworów niedokładnie określonych. Zmniejszyła się liczba zgonów z powodu nowotworów złośliwych narządów trawiennych, układu moczowego i mózgu. Jednak liczba nowotworów złośliwych wzrasta - w 1999r. z tego powodu odnotowano 125 zgonów, w 2013r. - 157 zgonów. Z powodu nowotworów w latach 1999 2013 zmarło łącznie 1083 mieszkańców miasta Chełm płci męskiej oraz 925 osób płci żeńskiej. Zjawiska demograficzne zachodzące w polskiej populacji wskazują, że liczba zachorowań i zgonów z powodu nowotworów złośliwych w Polsce będzie prawdopodobnie nadal rosła w najbliższych dekadach. Zachorowalność i umieralność z powodu nowotworów złośliwych wskazują bowiem silną zależność od wieku, z czym związana jest długość ekspozycji na czynniki rakotwórcze. Można przypuszczać, iż podobne trendy obecne będą również w województwie lubelskim oraz mieście Chełm. Wykres nr 13 Zgony mężczyzn mieszkańców Chełm z powodu nowotworów złośliwych w latach 2000 2013 60 50 40 30 20 10 0 2000-2001 2002-2003 2004-2005 2006-2007 2008-2009 2010-2011 2012-2013 Nowotwór złośliwy oskrzela i płuc Nowotwór jelita grubego Nowotwór gruczołu krokowego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 16 z 35

Z danych zaprezentowanych na powyższym wykresie (wykres nr 13) wynika, iż liczba zgonów mężczyzn spowodowanych nowotworami oskrzeli i płuc wykazuje tendencję wzrostową. Liczba zgonów spowodowanych nowotworem jelita grubego oraz gruczołu krokowego utrzymuje się na podobnym poziomie. Wykres nr 14 Zgony kobiet mieszkańców Chełm z powodu nowotworów złośliwych w latach 2000 2011 35 30 25 20 15 10 5 0 2000-2002 2003-2005 2006-2008 2009-2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Z danych zaprezentowanych na powyższym wykresie (wykres nr 14) wynika, iż liczba zgonów kobiet spowodowanych nowotworami: oskrzeli i płuc, jelita grubego i sutka wykazuje tendencję wzrostową. W 2013r. odnotowano 21 zgonów mężczyzn spowodowanych zewnętrznymi przyczynami (27 zgonów 2010r., 34 zgony 2011r., 17 zgonów 2012.). Do najczęstszych przyczyn zgonów zewnętrznych wśród mężczyzn zalicza się kolejno te spowodowane przez: Nowotwór oskrzela i płuca Nowotwór jelita grubego Nowotwór sutka Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 17 z 35

1) zamierzone samouszkodzenie (7 zgonów), w tym zamierzone: a) zatrucie przez narażenie na alkohol (1 zgon), b) samouszkodzenie przez powieszenie, zadzierzgnięcie i zadławienie (6 zgonów), 2) wypadek komunikacyjny (7 zgonów), 3) upadki (4 zgonów). Około 29% zgonów mężczyzn spowodowanych przyczynami zewnętrznymi stanowią zamierzone samouszkodzenia, czyli samobójstwa. W 2013r. zewnętrzne przyczyny zgonu dotyczyły 8 zgonów wśród kobiet w 2012r. - 10 zgonów) w tym te spowodowane: 1) wypadkiem komunikacyjnym (2 zgony), 2) upadkiem (2 zgony), 3) zamierzonym samouszkodzeniem (2 zgony). Stan zdrowia dzieci i młodzieży do 18 roku życia Z danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego wynika, iż w 2014r. 4800 dzieci i młodzieży do 18 roku życia było objętych podstawową opieką zdrowotną, u 1154 z nich stwierdzono schorzenie po raz pierwszy w danym roku. Najwyższy udział w chorobowości dzieci i młodzieży do 18 roku życia w 2014r. miały kolejno: 1) alergie, w tym: dychawica oskrzelowa, alergia pokarmowa, alergia skórna, 2) zniekształcenie kręgosłupa, 3) niedokrwistość, 4) wady rozwojowe, 5) zaburzenia refrakcji i akomodacji oka, 6) choroby układu moczowego, 7) padaczka, 8) otyłość, 9) choroby tarczycy, 10)zaburzenia odżywiania. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 18 z 35

Najwyższy udział w zachorowalności dzieci i młodzieży do 18 roku życia w 2014r. miały kolejno: 1) alergie, w tym: alergia pokarmowa, dychawica oskrzelowa, alergia skórna, 2) wady rozwojowe, 3) zniekształcenie kręgosłupa, 4) niedokrwistość, 5) zaburzenia refrakcji i akomodacji oka, 6) padaczka, 7) zaburzenia odżywiania, 8) choroby tarczycy. Wykres nr 15 Zachorowalność dzieci i młodzieży do 18 roku życia będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w roku 2009 i 2014 /wskaźnik na 10 tys. mieszkańców/ Niedokrwistość Alergie - dychawica oskrzelowa Alergie - pokarmowe Alergie skórne Zniekształcenia kręgosłupa Zaburzenia refrakcji i akomodacji oka Zaburzenia odżywiania Trwałe uszkodzenia ruchu Otyłość Zaburzenia rozwoju Padaczka Choroby tarczycy Choroba nadciśnieniowa Wady rozwojowe układu krążenia Choroby układu moczowego Cukrzyca Niedożywienie Upośledzenie umysłowe Dziecięce porażenie mózgowe Wady aberracje chromosomów Wady rozwojowe układu nerwowego wady rozwojowe narządów płciowych Nowotwory 74,84 68,91 79,02 58,81 36,75 83,33 38,59 33,95 33,08 4,63 0 70,98 24,81 18,52 24,81 12,34 34 25,46 27,57 23,92 14,7 20,83 45,94 44,75 36,75 9,26 16,54 25,46 11,03 9,26 5,51 8,49 16,54 2,31 8,27 1,54 6,43 3,09 12,86 3,09 5,51 108,79 105,7 106,47 161,25 297,71 0 50 100 150 200 250 300 350 2009 2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 19 z 35

Analiza danych z powyższego wykresu wskazuje, iż w porównaniu do 2009r., w 2014r. wśród dzieci i młodzieży do 18 roku życia nastąpił znaczny wzrost zachorowalności na alergie dychawica oskrzelowa, przy czym największą grupę chorujących na tego typu alergie stanowią dzieci w wieku od 5 do 9 lat (podobnie jak w przypadku zaburzeń odżywiania, niedożywiania,oraz dziecięcego porażenia mózgowego), pokarmowe i skórne przy czym największą grupę chorujących na te alergie stanowią dzieci w wieku od 0 do 2 lat. Z powodu zaburzeń refrakcji i akomodacji oka, otyłości oraz padaczki chorują w największej liczbie dzieci w wieku od 10 do 14 lat. Natomiast z powodu zniekształceń kręgosłupa, niedokrwistości, chorób tarczycy, cukrzycy oraz choroby nadciśnieniowej choruje w największej liczbie grupa dzieci i młodzieży w wieku od 15 do 18 lat. Stan zdrowia osób powyżej 18 roku życia Według danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego obrazujących stan zdrowia dorosłych mieszkańców miasta Chełm będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej wynika, że ogółem w 2014r. r. chorowało 76 044 osoby w tym 12 609 osób zachorowało po raz pierwszy na daną jednostkę chorobową. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 20 z 35

Wykres nr 16 Chorobowość osób w wieku powyżej 18 roku życia będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w 2014r. /liczby bezwzględne/ Choroby układu krążenia 24655 Choroby układu mięśniowo kostnego i tkanki łącznej 14092 Przewlekła choroba układu trawiennego 10578 Choroby obwodowego układu nerwowego 7869 Pacjenci z inny mi schorzeniami wy magający opieki czy nnej 5381 Cukrzy ca 4127 Przewlekły nieży t oskrzeli, dy chawica oskrzelowa 3645 Choroby tarczy cy 2649 Cukrzy ca - leczeni insuliną 1751 Niedokrwistość 1565 Nowotwory 1419 Gruźlica 62 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Z analiz powyższych danych wynika, że największy udział w chorobowości dorosłych mieszkańców miasta Chełm w 2014r. miały: 1) choroby układu krążenia, 2) choroby układu mięśniowo kostnego i tkanki łącznej, 3) choroby układu trawiennego, 4) choroby obwodowego układu nerwowego, 5) pacjenci z innymi schorzeniami wymagający opieki czynnej, 6) cukrzyca, w tym cukrzyca leczona insuliną. Pod względem zachorowalności u osób powyżej 18 roku życia najwyższe wartości osiągnęły kolejno: 1) choroby układu krążenia, 2) choroby układu mięśniowo kostnego i tkanki łącznej, 3) choroby układu trawiennego, Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 21 z 35

4) choroby obwodowego układu nerwowego, 5) pacjenci z innymi schorzeniami wymagający opieki czynnej, 6) cukrzycy, 7) przewlekły nieżyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa, 8) choroby tarczycy, 9) niedokrwistość, 10)nowotwory. Wykres nr 17 Zachorowalność osób powyżej 18 roku życia będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w roku 2012 i 2014 /wskaźnik na 10 tys. mieszkańców/ Choroby układu krążenia Choroby układu mięśniowo kostnego i tkanki łącznej Przewlekła choroba układu trawiennego Choroby obwodowego układu nerwowego Cukrzy ca Cukrzy ca - leczeni insuliną Przewlekły nieży t oskrzeli, dy chawica oskrzelowa Choroby tarczy cy Niedokrwistość Nowotwory Pacjenci z inny mi schorzeniami wy magający opieki czy nnej Gruźlica 161,34 75,16 138,03 17,09 49,66 89,67 113,21 86,18 111,17 45,02 70,04 49,43 44,47 25,54 155,27 2,76 1,85 262,59 274,59 262,36 477,04 537,31 474,13 691,1 0 2012 100 2014 200 300 400 500 600 700 800 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Analiza danych z powyższego wykresu wskazuje, iż w porównaniu do 2012r., w 2014r. wśród mieszkańców miasta Chełm powyżej 18 roku życia nastąpił znaczny wzrost zachorowalności na: choroby układu krążenia, choroby obwodowego układu nerwowego, cukrzycy, w tym cukrzyca- leczeni insuliną, przewlekły nieżyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa, choroby tarczycy, niedokrwistość. Natomiast w przypadku nowotworów, gruźlicy oraz chorób układu mięśniowo kostnego i tkanki łącznej nastąpił spadek liczby zachorowań. Najwięcej osób chorujących ogółem stanowią najstarsi mieszkańcy miasta, czyli osoby w wieku 65 lat i powyżej (26 829 osób). Przy czym w przypadku przewlekłych chorób układu trawiennego, chorób układu Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 22 z 35

mięśniowo kostnego i tkanki łącznej najwięcej chorujących jest pomiędzy 55 a 64 rokiem życia. Natomiast w przypadku chorób obwodowego układu nerwowego, niedokrwistości oraz gruźlicy największą liczbę chorujących stanowią osoby w wieku od 35 do 54 lat. Choroby układu krążenia (ChUK), do których zalicza się: przewlekłą chorobę reumatyczną, chorobę nadciśnieniową, chorobę naczyń mózgowych, niedokrwienną chorobę serca (w tym przebyty zawał) stanowią nadal najczęstszą przyczynę zgonów, chorobowości oraz hospitalizacji dorosłych mieszkańców miasta Chełm w wieku powyżej 18 roku życia. W 2014r. na choroby układu krążenia chorowało 24 657 osób (w 2013r. - 26 122 osoby), w tym 3 730 osób zachorowało po raz pierwszy (w 2013r. - 6 980 osób). Najpowszechniejszym schorzeniem zaliczanym do ChUK jest choroba nadciśnieniowa, w 2014r. chorowało na nią 16 204 osoby (w 2013r. 18 070 osób), tym 2 629 osób zachorowało po raz pierwszy (w 2013r. - 4 390 osób). Wykres nr 18 Chorobowość osób w wieku powyżej 18 roku życia będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (ChUK) w 2014r. /liczby bezwzględne/ 144 5600 1968 Przewlekła choroba reumatyczna Choroba nadciśnieniowa Choroba naczyń mózgowych Niedokrwienna choroba serca 16204 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Największą liczbę chorujących na schorzenia układu krążenia stanowią osoby w wieku powyżej 64 lat, jednak schorzenie to dotyczy również osób młodszych od 19 do 34 roku życia, z których to 3,31 % było w 2014r. pod opieką lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, z uwagi na choroby układu krążenia. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 23 z 35

Wykres nr 19 Chorobowość z powodu ChUK osób powyżej 18 roku życia będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w 2012r. i 2014r. /wskaźnik na 10 tys. ludności/ Przewlekła choroba reumaty czna 28,85 120,14 Choroba nadciśnieniowa 3756,41 14128,48 Choroba naczy ń mózgowy ch 552,38 1792,17 Niedokrwienna choroba secra 1648,51 1198,79 2012 2014 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Z powyższego wykresu wynika, iż w porównaniu do 2012r. zwiększyła się liczba osób chorujących na chorobę nadciśnieniową, chorobę naczyń mózgowych, przewlekłą chorobę reumatyczną. Zmniejszyła się liczba osób będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej z powodu niedokrwiennej choroby serca. Analiza sytuacji epidemiologicznej Według danych Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Chełmie w 2014r. wśród zachorowań na choroby zakaźne najczęściej odnotowywano: 1) ospę wietrzną (503 zachorowania), 2) biegunki (84 zachorowania), 3) salmonellozę (44 zachorowania) 4) wirusowe zakażenia jelitowe (33 zachorowania), 5) boreliozę (18 zachorowań). 6) gruźlicę (12 zachorowań), Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 24 z 35

7) różyczkę (9 zachorowań) Wykres nr 20 Liczba zachorowań na choroby zakaźne w latach 20012 2014 600 500 503 400 408 363 300 200 2012 2013 2014 100 0 22 33 44 Salmonellozy 12 11 1 0 5 4 Wzw ty pu C Wzw ty pu B Ospa wietrzna 3 6 18 8 20 3 4 13 11 13 4 Borelioza Płonica Świnka Róża 40 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Chełmie W 2014r. na terenie miasta Chełm nie było epidemiologicznego występowania chorób zakaźnych. W 2014r. wzrost zachorowań na niektóre choroby zakaźne miał podobnie jak w latach ubiegłych charakter okresowy lub był kontynuacja trendów wieloletnich. Zarejestrowano spadek zachorowań na: płonicę, różyczkę, świnkę, wzw C, wirusowe zakażenie jelitowe. Wzrost zachorowań wystąpił na: salmonellozę, biegunkę, boreliozę, ospę wietrzną, wzw B, gruźlicę. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 25 z 35

Analiza struktury hospitalizacji W 2014r. hospitalizowano 11 838 mieszkańców miasta Chełm, w tym 6 426 kobiet i 5 412 mężczyzn (w tym oddziały psychiatryczne) sklasyfikowanych wg rozpoznania i miejsca zamieszkania pacjenta. Tabela nr 1 Hospitalizowani w 2014r. mieszkańcy miasta Chełm w podziale na rodzaj schorzenia i płeć Lp. Jednostka chorobowa Liczba pacjentów Liczba pacjentów Kobiety Mężczyźni 1. Niektóre choroby zakaźne i pasożytnicze 321 167 154 2. Nowotwory 700 401 299 3. Choroby krwi i narządów krwiotwórczych 141 77 64 4. Zaburzenia wydzielania wewnętrznego 344 198 146 5. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania 495 181 314 6. Choroby układu nerwowego 553 335 218 7. Choroby oka i przydatków oka 530 317 213 8. Choroby ucha i wyrostka sutkowatego 139 68 71 9. Choroby układu krążenia 1976 1003 973 10. Choroby układu oddechowego 930 441 489 11. Choroby układu trawiennego 1047 542 505 12. Choroby skóry i tkanki podskórnej 350 191 159 13. Choroby układu kostno stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej 807 480 327 14. Choroby układu moczowo - płciowego 1130 749 381 15. Ciąża, poród i połóg 613 613-16. Niektóre stany zaczynające się w okresie okołoporodowym 4 3 1 17. Wady rozwoj.wrodzone, zniekszt. i aberracje chrom. 68 20 48 18. Objawy, cechy chorobowe gdzie indziej nie klasyf. 1413 792 621 19. Urazy, zatrucia i inne skutki czynników zew. 2866 1205 1661 20. Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu 89 44 45 21. Czynniki wpływające na stan zdrowia i kontakt 214 122 92 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 26 z 35

Zgodnie z danymi przekazanymi przez Narodowy Fundusz Zdrowia do najczęstszych powodów hospitalizacji mieszkańców miasta Chełm w 2014r. zaliczyć można, podobnie jak w roku ubiegłym: 1) urazy, zatrucia i inne skutki czynników zewnętrznych, 2) choroby układu krążenia, 3) objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej nieklasyfikowane, 4) choroby układu moczowo płciowego, 5) choroby układu trawiennego, 6) choroby układu oddechowego, 7) choroby układu kostno stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej 8) nowotwory, 9) ciąża, poród i połóg. Mężczyźni, częściej niż kobiety byli hospitalizowani m.in. z powodu: 1) urazów, zatruć i innych skutków czynników zewnętrznych, 2) choroby układu oddechowego, 3) zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Kobiety częściej niż mężczyźni hospitalizowane były m.in. z powodu: 1) chorób układu krążenia, 2) chorób układu kostno stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej, 3) chorób układu moczowo płciowego, 4) chorób układu trawiennego, 5) nowotworów. W 2014r. najczęstszą przyczyną hospitalizowania mieszkańców miasta Chełm były urazy, zatrucia i inne skutki czynników zewnętrznych. Z tej przyczyny do szpitala przyjęto 2 866 osób i w porównaniu do roku 2013 liczba ta zwiększyła się o 2 139 osób. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 27 z 35

Choroby układu krążenia stanowią drugą, pod względem częstotliwości, przyczynę hospitalizacji mieszkańców miasta Chełm. W porównaniu do danych z 2013r. liczba hospitalizacji zwiększyła się o 501 osób. Wykres nr 21 Liczba osób hospitalizowanych z powodu chorób układu krążenia w latach 2006 2014 2500 2000 1500 1174 1101 1115 1234 1094 1133 973 1000 725 768 mężczy źni kobiety 500 1009 977 902 1002 1207 923 700 707 1003 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych i Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej nieklasyfikowane stanowią trzecią, pod względem częstotliwości przyczynę hospitalizacji mieszkańców miasta Chełm. W 2014r. odnotowano 1413 przypadków (792 kobiety i 621 mężczyzn). Lecznictwem szpitalnym z powodu chorób układu trawiennego w 2014r., podobnie objętych było 1 047 osób (542 kobiety i 505 mężczyzn). Wykres nr 22 Liczba osób hospitalizowanych z powodu chorób układu trawiennego w latach 2006 2014 1600 1400 1200 1000 800 600 701 644 600 538 647 479 464 495 505 mężczyźni kobiety 400 200 700 760 637 619 665 481 470 470 542 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 28 z 35

W 2014r. odnotowano 930 przypadków (441 kobiet i 489 mężczyzn) hospitalizacji z powodu chorób układu oddechowego i w porównaniu do do roku poprzedniego liczba ta zwiększyła się o 20 osób. Kolejnym, najczęstszym powodem hospitalizacji w 2014r. były choroby układu kostno stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej 807 osób, w tym 480 kobiet i 327 mężczyzn. Wykres nr 24 Liczba hospitalizowanych z powodu chorób układu kostno stawowego w latach 2006 2014 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 180 181 220 304 329 310 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie Na przestrzeni lat liczba hospitalizowanych z powodu chorób układu kostno stawowego w 2014r. wzrosła. 315 490 358 550 272 226 287 426 423 424 327 480 mężczyżni kobiety W 2014r. lecznictwem szpitalnym z powodu nowotworów objętych było 700 osób, w tym 401 kobiet i 299 mężczyzn. Wykres nr 25 Liczba osób hospitalizowanych z powodu chorób nowotworowych w latach 2006 2014 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 486 469 464 388 348 329 255 261 299 676 680 451 545 462 493 406 387 401 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 mężczyźni kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 29 z 35

Analizując dane z wykresu nr 21, można zauważyć, iż liczba osób hospitalizowanych na przestrzeni ostatnich lat utrzymuje się na podobnym poziomie. Należy przy tym podkreślić, że nowotwory są drugą przyczyną zgonów mieszkańców miasta Chełm. Kolejną pod względem częstotliwości występowania, przyczyną hospitalizacji jest ciąża, poród i połóg. W 2014r. z tego powodu, hospitalizowanych było 613 kobiet, z których najliczniejszą grupę stanowiły te w wieku 25 29 lat. Zdecydowaną większość hospitalizowanych z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania stanowią mężczyźni, co wynika m.in. z tego iż są oni zazwyczaj częstszymi pacjentami oddziałów odwykowych, gdyż częściej borykają się z problemem zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych użyciem środków (substancji) psychoaktywnych, w tym alkoholu. Stan zdrowia mieszkańców w świetle działań profilaktycznych podejmowanych przez Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie (MSP ZOZ) od lat kontynuuje realizację pięciu programów profilaktyki zdrowotnej finansowanych z budżetu miasta Chełm, w tym: 1) program profilaktyki gruźlicy i raka płuc, 2) program profilaktyki osteoporozy, 3) program profilaktyki chorób układu krążenia, 4) program profilaktyki raka piersi, 5) program ochrony dzieci z miasta Chełm przed inwazyjną chorobą pneumokokową. W 2014r. MSP ZOZ był również realizatorem badań w ramach Programu Profilaktyki Zakażeń HCV dla Miasta Chełm na lata 2014-2016. W 2014r. na gruźlicę chorowało 62 mieszkańców miasta Chełm, przy czym 10 z nich zachorowało po raz pierwszy. Wskaźnik na 10 tys. mieszkańców: 48,54. Programem profilaktyki gruźlicy i raka płuc w 2014r. objęto 3 500 osób (w 2013r. - 3 502 osoby 2012r. - 3 296 osób), a efektem podjętych działań było Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 30 z 35

wykrycie wśród uczestników programu: 1) prawdopodobieństwa wystąpienia gruźlicy 3 osoby (w 2013r. - 1 osoba, w 2012r. - 1 osoba), 2) podejrzenia raka płuc 6 osób (w 2013r. - 6 osób, w 2012r. - 2 osoby), 3) innych schorzeń płuc 1 106 osób (w 2013r. - 1 139 osób, w 2012r. - 1 154 osoby). Pomimo iż populacja mieszkańców objętych programem na przestrzeni lat uległa zmniejszeniu (od ponad 8,5 tys. mieszkańców, do ponad 3 tys.), wzrasta wykrywalność innych schorzeń płuc. Choroby układu kostno stawowego, mięśniowego oraz tkanki łącznej, stanowią drugą, pod względem częstotliwości występowania przyczynę chorobowości oraz trzeci wskaźnik zachorowalności osób będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. W 2014r. programem profilaktyki osteoporozy objętych było 1000 osób (w 2013r. - 1 160 osób), w tym 78,60% pacjentów stanowiły kobiety. Wśród uczestników programu zdiagnozowano: 1) u 290 kobiet podejrzenie osteopenii, (36,90% badanych), 2) u 136 kobiet podejrzenie osteoporozy, (17,30% badanych) 3) u 41 mężczyzn podejrzenie osteopenii, (19,07% badanych) 4) u 4 mężczyzn podejrzenie osteoporozy (1,86% badanych). Choroby układu krążenia to podstawowa przyczyna zgonów i chorobowości oraz hospitalizacji ludności w 2014r. Programem profilaktyki chorób układu krążenia objęto 1 920 osób (w 2013r. - 1 900 osób, w 2012r. - 2170 osób). W wyniku przeprowadzonych badań zdiagnozowano kolejno: 1) podwyższony poziom cholesterolu u 950 osób 49,27% badanych, 2) nadwagę u 901 osób 46,73% badanych, 3) podwyższone ciśnienie tętnicze krwi u 258 osób 13,38% badanych, 4) podwyższony poziom glukozy we krwi u 300 osób 15,56% badanych, 5) otyłość u 163 osób 8,45% badanych. Efektem udziału w Programie było określenie wśród przebadanych ryzyka Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 31 z 35

zachorowania na choroby układu krążenia. U większości pacjentów oceniono je jako przeciętne - 60,37% badanych, ryzyko umiarkowane stwierdzono natomiast u około 16,49% badanych. U 9 osób (0,47% badanych) oceniono duże ryzyko zachorowania na serce. Diagnoza pn. poniżej przeciętnego lub znacznie poniżej przeciętnego dotyczyła ok. 14% badanych. Programem profilaktyki raka piersi w 2014r. objęto tak jak w roku poprzednim 1000 kobiet, u połowy uczestniczek przeprowadzono badanie ultrasonograficzne (usg) piersi, w efekcie którego: 1) zmianę łagodną stwierdzono u 189 kobiet (w 2013r. u 210 kobiet, w 2012r. - u 168 kobiet), 2) zmianę łagodną niepewną stwierdzono u 32 kobiet (w 2013r. - u 36 kobiet, w 2012r. - u 22 kobiet), 3) zmianę podejrzaną stwierdzono u 1 kobiety (w 2013r. - u 5 kobiet, w 2012r. - u 1 kobiety). Zmian nie stwierdzono u 62,2% badanych (w 2013 r. u 52,91%), natomiast 55 kobiet skierowano na dalsze badania diagnostyczne, w tym: 53 kobiety skierowano na konsultację onkologiczną, a 2 kobiety na badanie mammograficzne. Od 2009r. w MSP ZOZ prowadzona jest kontynuacja programu ochrony dzieci z miasta Chełm przed inwazyjną chorobą pneumokokową, którego celem jest uodpornienie 3 i 4 letnich dzieci na zakażenia wywoływane przez pneumokoki stanowiące przyczynę m.in. takich schorzeń jak: zapalenie ucha środkowego, zatok przynosowych, płuc, czy opon mózgowo rdzeniowych. W 2014r. programem objęto 215 dzieci w tym: 43 dzieci urodzonych w 2010r. i 172 dzieci urodzonych w 2011r. Analizując realizację programu na przestrzeni ostatnich 6 lat, na zakażenia wywołane przez pneumokoki uodporniono łącznie 1 253 dzieci urodzonych w latach 2006-2011, z czego: 303 dzieci urodzonyh w roku 2006 ( co sanowi 47 % populacji rocznika), 325 dzieci urodzonych w roku 2007 (co stanowi 52 % populacji rocznika), 118 dzieci urodzonych w roku 2008 (co stanowi 18 % populacji rocznika), 158 dzieci urodzonych w roku 2009 ( co stanowi 22 % populacji rocznika), Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 32 z 35

177 dzieci urodzonych w roku 2010 ( co stanowi 27 % populacji rocznika), 172 dzieci urodzonych w roku 2011 ( co stanowi 31 % populacji rocznika). Programem Profilaktyki Zakażeń HCV dla Miasta Chełm na lata 2014-2016 w roku 2014, zgodnie z założeniami objęto 500 mieszkańców miasta w wieku 18 45 lat. Udział w programie poprzedzony był przeprowadzeniem ankiety kwalifikującej do badania w kierunku wykrycia przeciwciał anty- HCV. W ramach realizacji programu przebadano: 402 kobiety, 98 mężczyzn. Obecność przeciwciał stwierdzono u 3 osób ( u 2 kobiet i u 1 mężczyzny). Osoby, u których wykryto w badanej próbce krwii przeciwciała anty-hcv zostały poinformowane o koniecznści wykonania dalszej diagnostyki i podjęcia stosownego leczenia. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 33 z 35

Podsumowanie Analizując dane przedstawione w niniejszej ocenie choroby układu krążenia oraz nowotwory są główną przyczyną chorobowości, zachorowalności, hospitalizacji oraz zgonów ludności miasta Chełm. Analogicznie przedstawia się sytuacja mieszkańców całego kraju. Porównując poziom umieralności z powodu najważniejszych przyczyn zgonów w Polsce i w całej Unii Europejskiej, zdecydowanie gorsza jest sytuacja w naszym wynikająca z zagrożenia życia chorobami układu krążenia, przede wszystkim osób w wieku aktywności zawodowej, a także osób w wieku starszym i to zarówno mężczyzn jak i kobiet. Poziom umieralności mężczyzn w wieku 50-64 lata jest w Polsce wyższy od przeciętnego w UE blisko dwukrotnie (o 97%) z powodu przyczyn zewnętrznych, o 85% - chorób układu krążenia i o 26% - chorób nowotworowych. Zagrożenie życia kobiet w tym samym wieku z powodu chorób układu krążenia jest w Polsce wyższe niż w UE o 59%, a z powodu nowotworów o 22% 5. Występowanie chorób cywilizacyjnych, do których zalicza się te schorzenia jest negatywnym skutkiem życia w warunkach wysoko rozwiniętej cywilizacji. Rozwój cywilizacji postrzegany jako zjawisko pozytywne, prowadzące do zwiększenia dobrostanu ludzkości poprzez przedłużenie życia i poprawę jego jakości, niesie ze sobą także skutki często niekorzystnie oddziałując na zdrowie ludzkie. Postęp technologiczny i dynamicznie zmieniające się warunki życia społeczeństwa wpływają na styl życia, który ma istotny wpływa na powstawanie wieku chorób. Choroby stylu życia nazywane chorobami cywilizacyjnymi, od innych chorób odróżnia przede wszystkim to, że w dużej mierze można im zapobiec, wprowadzając zmiany w stylu i środowisku życia 6. Nadmienić należy iż w chwili obecnej trwają prace nad diagnozą problemów społecznych miasta Chełm, (która posłuży do opracowania strategii rozwiązywania problemów społecznych Miasta Chełm na lata 2016-2020), elementem której będą zagadnienia dotyczące sytuacji zdrowotnej mieszkańców. Należy domniemać, iż informacje uzyskane za pomocą ankiet przeprowadzonych bezpośrednio zarówno z dziećmi jak i dorosłymi mieszkańcami miasta pozwolą na uzyskanie szerszej, pogłębionej diagnozy sytuacji zdrowotnej ludności Chełma, co pozwoli na lepsze 5Policy paper dla ochrony zdrowia na lata 2014-2020 Krajowe ramy strategiczne, Warszawa 2014 6 Policy paper dla ochrony zdrowia na lata 2014-2020 Krajowe ramy strategiczne, Warszawa 2014 Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 34 z 35

rozpoznanie jej potrzeb zdrowotnych a tym samym będzie miało znaczący wpływ na podjęcie lub kontynuację odpowiednich działań profilaktycznych. Narzędziem lepszego identyfikowania potrzeb zdrowotnych społeczności lokalnych, będą sporządzane dla obszaru województw na podstawie art 95 a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finasowych ze środków publicznych (Dz.U. 2015, poz. 581) regionalne mapy potrzeb zdrowotnych. Mapa Regionalna dla danego województwa sporządzana będzie raz na 5 lat przez właściwego wojewodę w porozumieniu z Wojewódzką Radą do spraw Potrzeb Zdrowotnych. Mając na uwadze stan zdrowia obywateli oraz uzyskanie efektów zdrowotnych o najwyższej wartości na podstawie Mapy Regionalnej ustalane będą przez wojewodę w porozumieniu z Wojewódzką Radą priorytety dla regionalnej polityki zdrowotnej. Priorytety ustala się na okres, na który sporządza się Mapę Regionalną. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny na podstawie Map Regionalnych sporządza Ogólnopolską Mapę Potrzeb Zdrowotnych. Pierwsza mapa potrzeb zdrowotnych ma być przygotowana do 1 kwietnia 2016 r. i ma dotyczyć lecznictwa szpitalnego. Mapy mają wskazywać priorytety uwzględniane między innymi przy kontraktowaniu świadczeń przez NFZ. Jednostki samorządu terytorialnego opracowujące projekty programów polityki zdrowotnej będą zobowiazane do ich tworzenia na podstawie regionalnych map potrzeb zdrowotnych. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2014 rok 35 z 35