KONKURS BIOLOGICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW Opracowany przez VII LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE w ZSOiS w Zielonej Górze. Imię i nazwisko ucznia... klasa... Pełna nazwa szkoły... Adres szkoły... Miejscowość... Opiekun szkolny- nauczyciel... (podaj imię i nazwisko opiekuna- nauczyciela) VII KONKURS BIOLOGICZNY Meduza rok szkolny 2008/2009 Masz przed sobą zestaw pytań konkursowych. Czytaj uważnie. Staraj się odpowiadać krótko i rzeczowo. Pisz wyraźnie!!! POWODZENIA! Zad.1. (5pkt) Przyporządkuj podane niżej owoce do odpowiedniej grupy. orzech, truskawka, brzoskwinia, jabłko, strąk groszku, śliwka, gruszka, niełupek słonecznika, torebka maku, pomidor Owoce suche Owoce mięsiste Zad.2. (2pkt) Wypisz dwie różnice i dwa podobieństwa pomiędzy komórką bakteryjną a komórką roślinną. Różnice. Podobieństwa. Zad. 3. (4pkt) Przeanalizuj rysunek i odpowiedz na pytanie: Który z antybiotyków jest skuteczny, a który nieskuteczny w zwalczaniu bakterii przedstawionych na antybiogramie? Odpowiedź uzasadnij.......
Zad. 4. (2pkt) Rozpoznaj i zaznacz kwiat rośliny wiatropylnej. Swój wybór uzasadnij. A B... Zad. 5. (1,5pkt) Do trzech wymienionych niżej modyfikacji korzenia przyporządkuj podane przykłady roślin: jemioła, marchew, storczyk a) spichrzowy -... b) asymilacyjny -... c) ssawki -... Zad. 6. (1pkt) Przedstaw zestaw, w którym przedstawiono rośliny o łodygach podziemnych: a) czosnek, klon, kukurydza b) cebula, ziemniak, marchew c) ziemniak, kosaciec, tulipan Zad. 7. (1pkt) W budowie korzenia możemy wyróżnić strefy: a) wierzchołkową, b) wydłużania, c) włośnikową, d) korzeni bocznych. W której z powyższych stref znajduje się tkanka twórcza?... Zad. 8. (4pkt) Uzupełnij zdania dotyczące przemiany pokoleń, wpisując w puste miejsca właściwe określenia wybrane z poniższej tabeli (wyrazy z tabeli mogą być wykorzystane więcej niż jeden raz): mejoza, mitoza, gametofit, sporofit, zygota, zarodnik, zarodnie Jedno z pokoleń, zwane..., jest haploidalne (każda z jego komórek ma pojedynczy zestaw chromosomów-1n). Rozmnaża się płciowo, produkując w specjalnych organach (gametangiach), na drodze..., haploidalne gamety. W wyniku połączenia dwóch gamet, czyli zapłodnienia, powstaje diploidalna..., mająca już podwójny garnitur chromosomów (2n): jeden zestaw chromosomów pochodzi z jednej gamety, drugi z drugiej. Zygota jest zaczątkiem nowego organizmu i jednocześnie pokolenia-.... Jest on organizmem diploidalnym (2n), rozmnażającym się bezpłciowo. W specjalnych jego organach,..., czyli sporangiach- produkowane są na drodze... haploidalne..., czyli spory. Kiełkujący zarodnik daje początek haploidalnemu pokoleniu płciowemu, czyli....
Zad. 9. (1pkt) Napisz u jakich organizmów można zaobserwować przemianę pokoleń z poprzedniego zadania... Zad. 10. (1pkt) Podstawową jednostką anatomiczną układu nerwowego jest: a) dendryt b) neuron c) akson d) synapsa Zad. 11. (1pkt) Spośród wymienionych poniżej tkanek mięśniowych, wybierz tę, która współtworzy układ ruchu człowieka: a) mięśniowa gładka, b) mięśniowa poprzecznie prążkowana sercowa, c) mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa Zad. 12. (1pkt) Do jakiego rodzaju tkanki zaliczymy komórki zwane osteocytami: a) tkanka mięśniowa b) tkanka nerwowa c) tkanka kostna Zad. 13. (1pkt) Poniżej wymieniono różne komórki krwi. Wybierz tę, która z racji pełnionej funkcji cechuje się brakiem jądra komórkowego: a) dojrzały erytrocyt b) limfocyt c) makrofag Zad. 14. (1pkt) Tkanka nabłonkową budującą naskórek człowieka zaliczamy do: a) nabłonków wielowarstwowych płaskich b) nabłonków wielowarstwowych walcowatych c) nabłonków jednowarstwowych wielorzędowych d) nabłonków jednowarstwowych płaskich Zad. 15. (1pkt) Proces crossing-over (schematyczie zilustrowany poniżej) odgrywa ważną rolę w zmienności organizmów Określ rodzaj zmienności, której źródłem jest proces crossing-over.
Zad. 16. (1pkt) W DNA wyizolowanym z komórek pewnego organizmu stwierdzono, że zawartość tyminy wynosi 21 %. Określ procent zawartości adeniny w tej cząsteczce DNA. Zad. 17. (2pkt) Modyfikacje genetyczne organizmów moga być niebezpieczne. Obecnie nauka pozawala wprowadzić do komórek organizmu obcy materiał genetyczny. W ten sposób można poprawić jakość żywności, otrzymać organizmy o pożądanych cechach, np. w jednym z instytutów naukowych w Polsce podjęto próbę opracowania roślinnej szczepionki przeciwko WZW, wykorzystując do tego celu sałatę. Do jej genomu wprowadzono fragment DNA wirusa żóltaczki typu B. Układ odpornościowy człowieka, jedzącego transgeniczną sałatę nauczy się rozpoznawać wirusa typu B i produkować odpowiednie przeciwciała. Czyli zmodyfikowana genetycznie sałata spełni rolę taką, jaką spełnia konwencjonalna szczepionka. Media i filmy science-fiction straszą skutkami spożywania żywności transgenicznej, pokazują potwowy otrzymane tą drogą. Jakie jest Twoje stanowisko w sprawie produkcji transgenicznej? Określ je, posługując się dwoma argumentami. Zad.18. (1pkt) Pewne białko składa się ze 117 aminokwasów. Określ, wybierając spośród odpowiedzi A, B, C, D, ile nukleotydów i ile tripletów w cząsteczce DNA koduje to białko. Odpowiedź Liczba nukleotydów Liczba tripletów A 117 351 B 351 117 C 117 39 D 351 39 Zad. 19. (2pkt) U ludzi allel A, warunkujacy brązowy kolor oczu, dominuje nad allelem a, odpowiedzialnym za kolor niebieski. Kolor oczu nie jest cechą sprzężoną z płcią. Określ kolor oczu, jaki może mieć dziecko mężczyzny brązowookiego, którego ojciec ma oczy niebieskie i kobiety niebieskookiej. W odpowiedzi podaj również genotypy ojca i matki dziecka.
Zad. 20. (2pkt) Choroby układu krążenia występują obecnie u ludzi niepokojąco często. Jednym ze sposobów obniżenia ryzyka zaburzeń w pracy serca i naczyń krwionośnych, jest stosowania właściwej diety. Wybierz, z proponwanych 3 jogurtów ten, który jest najbardziej wskazany dla osoby zagrożonej miażdżycą naczyń krwionośnych. Odpowiedź uzasadnij 1 argumentem. Skład i wartość energetyczna Białko w g Tłuszcz w g Węglowodany w g Wartość energet. w kcal Wartość odżywcza 100g jogurtu Jogurt 1 Jogurt 2 Jogurt 3 3,3 3,5 15,9 109 7,7 2,5 15,3 91 Zad. 21. (3pkt) Napisz co to są choroby genetyczne i podaj 2 przykłady chorób genetycznych. Zad. 22. (3pkt) Skonstruuj tabelę, w której porównasz i wypiszesz 3 różnice między nowotworem złośliwym, a niezłośliwym. 4,4 0,1 7,3 48 Zad. 23. (4pkt) Wytłumacz co oznacza termin choroba społeczna i wyjaśnij dlaczego do tej choroby zaliczamy gruźlicę, cukrzycę, alkoholizm.
Zad. 24. (4pkt) Wyjaśnij co oznacza pojęcie choroba cywilizacyjna. Wymień co najmniej 3 czynniki, sprzyjające występowaniu chorób cywilizacyjnych. Zad. 25. (3pkt) Przyporządkuj nazwę witaminy (kolumna I) do jej roli w organizmie człowieka (kolumna II) Kolumna I Kolumna II 1. Witamina A (retinol) a) Jest składnikiem enzymów utleniających związki organiczne w komórkach. 2. Witamina D (kalcyferol) b) Jest niezbędna w syntezie kolagenu, tworzeniu istoty podstawowej kości i zębów a także we wchłanianiu żelaza i wzmacnianiu mechanizmów odpornościowych. 3. Witamina B 11 (kwas foliowy) c) Jest elementem enzymów utleniających węglowodany oraz aminokwasy. 4. Witamina B 1 (tiamina) d)współtworzenie rodopsyny- substancji niezbędnej do utrzymania pobudliwości komórek zmysłowych siatkówki oka. 5. Witamina C (kwas askorbinowy) e) współtworzy niebiałkowy składnik enzymów niezbędnych w biosyntezie jednego z nukleotydów wchodzących w skład DNA. 6. Witamina B 2 (ryboflawina) f)wpływa na gospodarkę wapniową (wzmaga wchłanianie wapnia w jelitach). Jest niezbędna do normalnego wzrostu kośćca. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Zad.26. (1pkt) Proces, w którym tworzony jest mocz pierwotny nazywamy: a. filtracja b. resorpcja c. sekrecja d. brak prawidłowej odpowiedzi Zad. 27. (1pkt) Na przedstawionym rysunku symbolami X,Y,Z, zaznaczono: a) X- pień płucny, Y- komora lewa, Z- koniuszek serca b) X- aorta, Y- zastawka dwudzielna, Z- komora lewa c) X- pień płucny, Y- zastawka trójdzielna, Z- komora lewa d) X- pień płucny, Y- zastawka dwudzielna, Z-koniuszek serca
Zad. 28. (4pkt) Na poniższym rysunku przedstawiono układ pokarmowy człowieka. Podpisz jego elementy. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Zad. 29. (2pkt) Napisz jaka jest rola narządu zaznaczonego jako 2 z zadania poprzedniego (wymień przynajmniej 2 funkcje)............. Zad. 30. (3pkt) Wypisz po dwa gatunki ptaków: a) odlatujących z Polski na zimę... b) zimujących w Polsce... c) przylatujących do Polski na zimę... Zad. 31. (2pkt) Wymień 4 cechy charakterystyczne tylko dla ssaków....... Zad. 32. (2pkt) Jaki typ aparatu gębowego przedstawia poniższy rysunek. Napisz u jakich owadów występuje ten typ aparatu gębowego.......
Zad. 33. (5pkt) Przeczytaj uważnie poniższe zdania. W pustych miejscach na końcu zdań zaznacz prawda (P) czy fałsz (F). A. Ptaki są zdolne do bardzo długich wędrówek... B. Do zagniazdowników należą te gatunki ptaków, które po wykluciu są bezradne i w gnieździe pozostają przez dłuższy okres... C. W Polsce chronionymi gatunkami ryb są: minóg rzeczny, jesiotr zachodni, łosoś... D. Współczesne płazy nie mają ażurowej czaszki... E. W budowie układu kostnego gadów klatka piersiowa nie występuje... Zad. 34. (4pkt) Wpisz właściwe nazwy zwierząt przedstawionych na rysunkach i opisz wskazane części ich ciał, korzystając z poniższych określeń: Noga, syfon wpustowy, muszla, syfon wypustowy, otwór płucny, oczy czułki Zad. 35. (2pkt) Przyporządkuj wymienionym w tabeli elementom budowy ryby przystosowania do życia w wodzie. a)-..., b)-..., c)-..., d)-...
Zad. 36. (4pkt) Zaznacz na rysunku wskazane gruczoły dokrewne. Zad. 37. (1pkt) Krew Rh+ warunkowana jest obecnością białkowego czynnika Rh, a Rh jego brakiem. Podczas ciąży brak zgodności czynnika Rh u matki i u płodu prowadzi do konfliktu serologicznego. Wyjaśnij w jaki sposób może dojść do konfliktu serologicznego....... Zad. 38 (3pkt) Organizm wielokomórkowy budują uporządkowane hierarchicznie struktury biologiczne. Na rysunkach przedstawiono elementy budowy organizmu człowieka z różnych poziomów organizacji biologicznej. Uporządkuj przedstawione struktury w porządku malejącym- wpisz w zaznaczone miejsca cyfry od 2 do 5.
Zad. 39. (3pkt) Zad. 40. (1pkt) Rysunek przedstawia fragment biocenozy leśnej. Wykaż, że między zwierzętami roślinożernymi- pędrakiem a królikiem- nie dochodzi do konkurencji.............
Odpowiedzi: 1. Owoce suche strąk groszku, orzechy, niełupek słonecznika torebka maku Owoce mięsiste truskawki, jabłko, śliwka, gruszka, pomidor, brzoskwinia 2.Różnice: kom. bakteryjna posiada genofor, a kom. Roślinna jądro komórkowe, kom. bakteryjna posaida otoczkę, a roślinna nie. Podobieństwa- obie komórki posiadają ścianę komórkową, 3. najskuteczniejszy antybiotyk nr 2. Uzasadnienie- Antybiotyk nr 2 jest najskuteczniejszy ponieważ w jego obecnośći bakterie się nie dzielą (nie rozmnażają się) 2pkt Antybiotyk nr 4 jest nieskuteczny ponieważ jego obecność nie hamuje rozmnażania się bakterii- 2pkt 4. a, ponieważ brak okwiatu. 5. Do podanych modyfikacji korzenia podaj po jednym przykładzie rośliny: a) spichrzowy -...marchew, rzodkiewka, burak b) asymilacyjny -...storczyk... ssawki -...jemioła... 6.c 7- a, 8. gametofit, mitoza, zygota, sporofit, zarodnie, mejozy,zarodniki, gametofit. 9. mszaki 10. b 11.c 12.c 13.a 14. a 15. zmienność rekombinacyjna 1 pkt, 16. 21 % adeniny 1 pkt, 17.przykłady argumentów; - jestem przeciw, ponieważ można stracić kontrolę nad zmianami wywołanymi wprowadzeniem do komórek obcego DNA (1 pkt), - jestem za, ponieważ może być stosowana np. w medycynie (1 pkt).
18. odp B 1 pkt. 19. za prawidłowe określenie koloru oczu dziecka (brązowy lub niebieski) 1 pkt, za prawidłowo określone genotypy ojca (Aa) i matki (aa) 1 pkt. 20.. 1 jogurt nr 3 1 pkt, argument- dieta przeciwmiażdżycowa powinna zawierać mało tłuszczów, mało węglowodanów, a jogurt numer 3 wporównaniu z 2 pozostałyi, ma ich najmniej, jpgurt ten jest najmniej kaloryczny i jego spożywaie nie powinno prowadzić do gromadzenia tłuszczów w organzmie (co zapobiega miażdżycy). 1 pkt 21. choroby genetyczne są uwarunkowane genowo lub chromosomowo i przekazywane z Pokolenia na pokolenie. Przykłady: albinizm, daltonizm, hemofilia, fenyloketonuria itp. (3 pkt) 22. (3 pkt) Nowotwór złośliwy niezłośliwy 1 Powoduje powstawanie przerzutów Brak przeżutów 1 pkt 2 Rośnie szybko Rośnie powoli 1 pkt 3 Powoduje naciekanie tkanek Tworzy zbitą, wyraźnie ograniczoną masę 1 23. Choroby społeczne to schorzenia przewlekłe, występujące masowo i spowodowane sytuacją społeczną, w której żyją ludzie, np. - gruźlica łatwość zarażenia, bieda i niedostatek, życie w dużych skupiskach, - cukrzyca nieprawidłowe odżywianie, brak ruchu, - alkoholizm niezadowolenia z własnej sytuacji materialnej,pozycji zawodowej, bezrobocie, łatwy dostęp do alkoholu, (4pkt) 24. Choroby cywilizacyjne wykazują zależność od stopnia rozwoju cywilizacji, są wywołane przez nadmierny hałas, zanieszcyszczone powietrze, skażenie substancjami chemicznymi gleby, wody i żywności. (4pkt) 25. (3pkt) 26.a- 1pkt 27. wycofane 1. 2. 3. 4. 5. 6. d f e c b a 28. 1. przełyk 2.watroba 3. woreczek żółciowy 4. jelito grube 5. wyrostek robaczkowy
6.odbytnica 7.jelito cienkie 8.trzustka 9.żołądek (4pkt) 29. Wątroba pełni funkcje (np.): termoregulacyjne, odpowiada za przemianę aminokwasów... (2pkt) 30. Ptaki przylatujące do Polski na zimę: jemiołuszki, myszołowy włochate, sowy śnieżne. Ptaki odlatujące z Polski na zimę: bociany białe, jaskółki dymówki, skowronki, kukułki, żurawie. Ptaki, które zostają na zimę: kosy, wróble domowe, wróble mazurki, sroki (3pkt) 31.posiadają małżowinę uszną, posiadają szkliwo w zębach, posiadają przeponę, posiadają trzy kosteczki słuchowe. (2pkt) 32.aparat ssący, występuje u motyli. (2pkt) 33.a-P, b-f, c-p, d-f, e-f. (5pkt) 34.ślimak, małż i prawidłowe podpisy (4pkt) 35. a1,b4,c2,d3. (2pkt) 36. (4pkt) 37. 38. (3pkt) 39. (3pkt) Biotop+biocenoza=ekosystem 40. (1pkt) Organizmy te żywią się innym pokarmem.