Stefan Koz+owski PRZYSZLOSC EKOROZWOJU

Transkrypt

1 Stefan Koz+owski PRZYSZLOSC EKOROZWOJU Wydawnictwo KUL Lublin 2007

2 SPIS TRE&CI Przedmowa do wydania drugiego 11 Wst^p 13 ZALOZENIA EKOROZWOJU I. iycie NA PLANECIE ZIEM: 1. Poczqtki zycia i rozwöj bioröznorodnosci Wielkie wymierania Zagrozenia kosmiczne Cywilizacyjna degradacja srodowiska Zatamania cywilizacyjne Degradacja Srodowiska Wskazniki zycia Przyszle zagrozenia cywilizacyjne Zagrozenia chemiczne Zagrozenia genetyczne 41 n. EKOROZWÖJ 1. Zatozenia zröwnowazonego rozwoju Zatozenia Pojgcia Wymiary ekorozwoju Modele zröwnowazonego rozwoju Zasady ekorozwoju Prawa ekorozwoju Prawo celu Prawo skali i jakosci Prawo regionu WskaZniki ekorozwoju System przyrodniczy Problem homeostazy Ochrona röznorodnoäci biologicznej Ochrona röznorodnogci geologicznej (georöznorodnosci) Niedopuszczenie do powaznych zmian skladu i wfas'ciwos'ci atmosfery 84

3 6 SPIS TRESCI 5.5. Niedopuszczenie do naruszenia stabilnosci oceanöw Trwaiosc bilansu wöd stodkich Trwalosc uzytkowania gleb Ochrona krajobrazu Strategia ochrony zywych zasoböw przyrody Strategia ochrony nieozywionych zasoböw przyrody (litosfery) System techniczny 6.1. Unikanie procesöw charakteryzujqcych si? wzrostem wykladniczym w dluzszym 120 okresie Eliminowanie twardych, niezröwnowazonych technologii Uruchomienie procesöw neutralizujqcych ujemny wplyw techniki na srodowisko Popieranie czystszej produkcji Sterowanie ekorozwojem Zaiozenia ekonomii srodowiskowej i ekologicznej Instrumenty ekonomii srodowiskowej Ustalenie wartosci srodowiska przyrodniczego Zmiany wskazniköw rozwoju gospodarczego z ilosciowych na bardziej jakosciowe Podatki ekologiczne Problem Swiatowego Funduszu Ekologicznego Ekokapitalizm Rozwöj duchowy cztowieka Swiadomosc planetarna Wzorce wartosci i pragnieri Wzorce konsumpcji Popieranie malego i sredniego biznesu Wizja zröwnowazonego rozwoju Podstawy etyczno-moralne Styl zycia Ochrona systemu ekologicznego Odmaterializowanie gospodarki Paristwo ekologiczne Bezpieczeristwo ekologiczne Polski Edukacja ekologiczna Program na XXI wiek Wyzwania dla Polski Wiodqce problemy europejskiej strategii zröwnowazonego rozwoju Warunki wejscia Polski do Unii Europejskiej w zakresie ochrony srodowiska Planowanie zröwnowazonego rozwoju Programy ochrony srodowiska Program zarzqdzania ochronq srodowiska i przeglqdöw ekologicznych EMAS oraz norma ISO Zarz^dzanie zröwnowazonym rozwojem Potrzeba zmian programowych i prawno-instytucjonalnych 221 POLITYKI, STRATEGIE, PROGRAMY, WIZJE EKOROZWOJU W XXIWIEKU in. PROGRAMY SWIATOWE 1. Wprowadzenie 227

4 SPIS TRESCI 7 A. Materialy i dokumenty II Sobör Watykariski (1965) i pözniejsze dokumenty Kosciola katolickiego 228 Encyklika Redemptor hominis" (1979) 229 Encyklika Sollicitudo rei socialis" (1987) 229 Adhortacja Christifideles laici" (1988) 230 Encyklika Centesimus annus" (1991) 231 Encyklika Evangelium vitae" (1995) 232 Encyklika Fides et ratio" (1998) Apel UThanta (1969) Klub Rzymski Deklaracja sztokholmska (1972) ONZ-owski program ochrony Ärodowiska (UNEP) Strategia ochrony przyrody (1980) Swiatowa Karta Przyrody (1982) Nasza wspölna przysztosc (1987) PTzelomowy rok Konwencje mi^dzynarodowe Szczyt Ziemi Srodowisko i rozwöj" - Rio de Janeiro, Omöwienie Deklaracji z Rio Globalny program dziaiaii - Agenda Zasady globalnego konsensusu w sprawie zarzqdzania lasami, ich ochrony i prawidlowego rozwoju Czego nie udalo sig osi^gnqc na konferencji ONZ Srodowisko i rozwöj" Zatozenia ery ekologicznej Brak realizacji Globalnego Programu Dziaiaii Agenda Realizacja ustalen z Rio w Polsce Przyczyny pogarszaj^cego si? stanu srodowiska swiata Nieskutecznosc dzialari ONZ Milenijne cele rozwoju (2000) Deklaracja amsterdamska o zmianach globalnych (2001) Szczyt Ziemi, Johannesburg Karta Ziemi (2004) 296 B. Zagrozenia i podejmowane dziaiania Trendy zmian u progu XXI wieku Problem demograficzny Problem lasöw Problem polowöw morskich Problem bioröznorodnosci biologicznej Problem wody Mnoznik cztery Ekokapitalizm Przestrzed ekologiczna Baiast ekologiczny (materialny) Kapital naturalny Odmaterializowanie gospodarki Czystsza produkcja EkoinnowacyjnoSc Godziwy poziom konsumpcji Zröwnowazenie produkcji i konsumpcji 321

5 8 SPIS TRESCI Finansowanie ekorozwoju Krajowe Strategie ekorozwoju Obliczenie przestrzeni ekologicznej dla Europy Przestrzeri ekologiczna dla Polski Przestrzeri ekologiczna dla swiata Progi bezpieczeristwa ekologicznego 329 C. Problemy przysziosci Przyszlosc swiata Nowa umowa spoteczna Problem demograficzny Problem n^dzy Problem miast Problem kobiet Umowa ekologiczna Zagrozenia Oznaki poprawy Problemy prawne Problem pustynnienia Problem wody Wyzywienie ludzkosci Niebezpieczeristwo utraty dziedzictwa genetycznego 348 IV. PROGRAMY EUROPEJSKIE 1. Wspölnotowe programy ochrony srodowiska ( ) Uklad stowarzyszeniowy mi?dzy Polskij a Unig Europejskg (1991) Program dziatari na rzecz ochrony srodowiska dla Europy Srodkowej i Wschodniej. O czyste srodowisko dla Europy - Lucerna Ochrona dziedzictwa przyrodniczego Europy - deklaracja z Maastricht (1993) Paneuropejska strategia röznorodnosci biologicznej i krajobrazowej - Sofia Röznorodnosc biologiczna Röznorodnosc krajobrazowa Zalozenia Paneuropejskiej strategii röznorodnosci biologicznej i krajobrazowej" Traktat amsterdamski (1997) Europejska siec ekologiczna EECONET Przyrodniczy system informacyjny CORINE Program CORINE land cover Program CORINAIR Program CORINE biotopes Europejska siec ekologiczna NATURA Dyrektywa ptasia Dyrektywa siedliskowa Realizacja 10. Programy rolnosrodowiskowe Polityka wodna Unii Europejskiej Szösty program dziatari Wspölnoty w dziedzinie ochrony srodowiska na lata

6 SPIS TRESCI Zalozenia ogölne Cele strategiczne Priorytety Powiqzania mi^dzynarodowe Nowa strategia zröwnowazonego rozwoju Unii Europejskiej (2006) Zatozenia strategii Cele glöwne Zasady ksztaltowania polityki Lepsze ksztattowanie polityki Glöwne wyzwania i zadania Zmiany klimatu i czysta energia Zröwnowazony transport Zröwnowazona konsumpcja i produkcja Ochrona zasoböw naturalnych i gospodarowanie nimi Zdrowie publiczne Integracja spoleczna, demografia i migracja Wyzwania w zakresie globalnego uböstwa i trwalego rozwoju Przekrojowe polityki Edukacja i szkolenia Badania naukowe i rozwöj technologii Finansowanie i instrumenty ekonomiczne Komunikacja, mobilizacja zainteresowanych stron i pomnazanie sukcesu Realizacja, monitorowanie i dalsze dziatania Ekologizacja lesnictwa Zdrowie srodowiskowe Europejska polityka ochrony klimatu Strategia ochrony przestrzeni Przestrzeri Europy Zielone Serce Europy - ekoregion Karpaty Zielony Pierscieri Baltyku Zielone Ptuca Europy Europejska konwencja krajobrazowa Problemy urbanizacyjne Strategia polityki spofecznej Konstytucja europejska Stanowisko europejskich organizacji ekologicznych dotyczgce nowelizacji strategii zröwnowazonego rozwoju Unii Europejskiej 454 V. PROGRAMY POLSKIE 1. Programy lat osiemdziesiqtych Narodowy program ochrony srodowiska przyrodniczego do roku 2010 (1988) Ustalenia Okrqglego Stohi (1989) Deklaracja ekorozwoju (1990) Polityka ekologiczna paristwa (1991) Apel Warszawski (1993) Dlugofalowa strategia rozwoju Polski do roku 2010 (1994) Strategia dla Polski (1994) Uchwala Senatu RP w sprawie polityki ekologicznej panstwa (1994) 472

7 10 SPIS TRESCI 10. Deklaracja Sejmu RP w sprawie obszaru Zielone Pluca Polski Uchwala Sejmu RP w sprawie polityki zröwnowazonego rozwoju (1995) Rezolucja Sejmu RP w sprawie harmonizacji polityki transportowej z polityki ekologiczna paristwa (1995) Konstytucja Polski (1997) Strategia rozwoju Polski do roku 2020 (2000) Polska Dlugookresowa strategia trwalego i zröwnowazonego rozwoju (2000) II polityka ekologiczna paristwa (2000) Strategia rozwoju Polski u progu XXI wieku Memorial w sprawie ekorozwoju Polski (2001) Program wykonawczy do II polityki ekologicznej paristwa na lata Deklaracja elblqska w sprawie wspöldzialania na rzecz wspierania i promocji polskiej przedsigbiorczosci ekologicznej i proekologicznej (2002) Polityka ekologiczna paristwa na lata z uwzgl?dnieniem perspektywy na lata (2003) Cele i zadania o charakterze systemowym Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne uzytkowanie zasoböw przyrody Zröwnowazone wykorzystanie surowcöw, materialöw, wody i energii Srodowisko i zdrowie. Dalsza poprawa jakosci srodowiska i bezpieczeristwa ekologicznego Przeciwdzialanie zmianom klimatu Przewidywane naklady na realizacj? polityki ekologicznej paristwa do 2010 r Narodowy Plan Rozwoju (2003) Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego uzytkowania röznorodnosci biologicznej wraz z programem dzialari (2003) Memorial Komitetu Prognoz Polska 2000 Plus" przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk dla najwyzszych wladz RP w sprawie potrzeby umacniania procesu trwalego rozwoju swiata i budowy spoleczeristwa globalnego (2003) 546 VI. PROBLEM REALIZACJI ZRÖWNOWAZONEGO ROZWOJU W XXI WIEKU 1. Szansa realizacji zröwnowazonego rozwoju na swiecie Warunki realizacji zröwnowazonego rozwoju Konsekwencje wzrostu bioröznorodnosci Zarzsjdzanie wspölnymi dobrami ludzkosci Przyszle formy produkcji i konsumpcji Potrzeba edukacji Problemy ery ekologicznej 561 LITERATURA 565 WYKAZ SKRÖTÖW ZAt^CZNIKI TABLICE - wkladka po stronie 96