BADANIE ZAPALNOŚCI MEBLI TAPICEROWANYCH metodą wg PN-EN i PN-EN

Transkrypt

1 KSIĘGA PROCEDUR BADAWCZYCH POLITECHNIKA SZCZECIŃSKA WYDZIAŁ TECHNIKI MORSKIEJ Katedra Technicznego Zabezpieczenia Okrętów Laboratorium Badań Cech Pożarowych Materiałów PROCEDURA BADAWCZA PB/ZTZO/6 Wydanie: B-KTZ/16/2007 Edycja 6 BADA ZAPALNOŚCI MEBLI TAPICEROWANYCH metodą wg PN-EN i PN-EN PB06 Procedura badawcza PB/ZTZO/6 Opracował: dr hab. Zygmunt Sychta, prof. PS dr inż. Krzysztof Sychta Szczecin 2007 r. Adres: Szczecin al. Piastów 41 tel./fax: 48 (091) tel.: 48 (091) Zygmunt.Sychta@ps.pl 2007 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, powielanie, przetwarzanie treści, rysunków i programów zawartych w niniejszej witrynie dozwolone wyłącznie za zgodą autorów.

2 Spis treści Strona 1. WPROWADZE 1.1. Polska norma PN-EN Polska norma PN-EN Zmiany w stosunku do norm PN i PN-F Zakres stosowania normy PN-EN i PN-EN Wytyczne dla projektantów i opracowujących normy (załącznik A - informacyjny) 1.6. Zmiany w stosunku do norm z 1999 r Polska norma PN-EN : Polska norma PN-EN : Badania kontrolne - tlący papieros 2. METODY BADANIA I KLASYFIKACJA 2.1. Odporność materiału wyrobu na działanie zewnętrznych źródeł podpalania 2.2. Źródła podpalania Źródło zapłonu: tlący papieros Źródło zapłonu: równoważnik płomienia zapałki Uwagi krytyczne do opisu źródła podpalania przedstawionego w normie PN-EN Metoda badania 2.4. Kryteria palenia Palenie w postaci postępującego tlenia Palenie się płomieniem 2.5. Klasyfikacja 3. OPIS STANOWISKA 3.1. Stelaż 3.2. Źródła podpalania Źródło zapłonu: tlący papieros Źródło zapłonu: równoważnik płomienia zapałki 3.3. Zestaw do moczenia tkanin 4. WYMAGANIA OGÓLNE PRZEPROWADZENIA BADAŃ 4.1. Pomieszczenie i srodki bezpieczeństwa 4.2. Przygotowanie próbek Moczenie Klimatyzowanie Materiał pokryciowy i rozdzielający Wypełnienie tapicerskie 5. PRZEPROWADZE BADAŃ

3 Przygotowanie układu tapicerskiego Badanie zapalności zestawu tapicerskiego pod wpływem tlącego się papierosa Metodyka badań Ocena wyników 5.3. Badanie zapalności zestawu tapicerskiego pod wpływem płomienia palnika gazowego równoważnego płomieniowi zapałki Metodyka badań Ocena wyników Sprawozdanie z badań 6. KONSERWACJA I NAPRAWY 7. ZAŁĄCZNIK - MIĘDZYNARODOWY KODEKS STOSOWANIA PROCEDUR PRÓB OGNIOWYCH (KODEKS FTP)

4 1. WPROWADZE Decyzją Polskiego Komitetu Normalizacyjnego do oceny zapalności mebli tapicerowanych wprowadzono normy europejskie PN-EN i PN-EN Polska norma PN-EN :1999 Meble. Ocena zapalności mebli tapicerowanych. Źródło zapłonu: tlący papieros (zmodyfikowana ISO ). Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacji dnia r. (uchwała nr 39/99-o) Norma zawiera jeden załącznik normatywny D i trzy informacyjne A, B i C. Norma jest polską wersją normy europejskiej EN :1993. Została ona przetłumaczona przez Polski Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersja oficjalna. Jest publikowana za zgodą CEN. Norma europejska została przyjęta przez CEN dnia Zgodnie z przepisami wewnętrznymi CEN/CENELEC, członkowie CEN są zobowiązani do nadania normie europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian Polska norma PN-EN :1999 Meble. Ocena zapalności mebli tapicerowanych. Źródło zapłonu: równoważnik płomienia zapałki (zmodyfikowana ISO ). Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacji dnia r. (uchwała nr 41/99-o) Norma zawiera jeden załącznik normatywny D i trzy informacyjne A, B i C. Norma jest polską wersją normy europejskiej EN :1993. Została ona przetłumaczona przez Polski Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersja oficjalna. Jest publikowana za zgodą CEN. Norma europejska została przyjęta przez CEN dnia Zgodnie z przepisami wewnętrznymi CEN/CENELEC, członkowie CEN są zobowiązani do nadania normie europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian Zmiany w stosunku do norm PN i PN-F Norma PN-EN jest modyfikacją normy PN-F-06101, będącej tłumaczeniem angielskiej wersji językowej międzynarodowej normy ISO 81911:1987 Furniture - Assessment of the ignitability of upholstered furniture - Part 1: Ignition source: Smouldering cigarette. W stosunku do normy PN-F wprowadzono następujące zmiany: - przed badaniem tkaninę pokryciową należy poddać moczeniu w wodzie wg procedury podanej w załączniku normatywnym D, - zalecane warunki klimatyzacji (temperatura 23 ± 2 oc, wilgotność 50 ± 5%) próbek do badań przyjęto jako obowiązujące, 6

5 - nie podaje się wymiarów zniszczonego obszaru, potwierdza się jedynie przekroczenie (lub nie) kryteriów tlenia i palenia się płomieniem. Norma PN-EN jest modyfikacją normy PN-F-06102, będącej tłumaczeniem angielskiej wersji językowej międzynarodowej normy ISO 81911:1987 Furniture - Assessment of the ignitability of upholstered furniture - Part 1: Ignition source: Smouldering cigarette. W stosunku do normy PN-F wprowadzono następujące zmiany: - przed badaniem tkaninę pokryciową należy poddać moczeniu w wodzie wg procedury podanej w załączniku normatywnym D, - zalecane warunki klimatyzacji (temperatura 23 ± 2 oc, wilgotność 50 ± 5%) próbek do badań przyjęto jako obowiązujące, - z możliwości wyboru gazu butan lub propan zrezygnowano i przyjęto jako obowiązujące stosowanie butanu, - skrócono czas oddziaływania płomienia palnika z 20 s do 15 s, - nie podaje się wymiarów zniszczonego obszaru, potwierdza się jedynie przekroczenie (lub nie) kryteriów tlenia i palenia się płomieniem Zakres stosowania normy PN-EN i PN-EN Normy obejmuje metody badania dotyczące oceny zapalności zestawu materiałów, takich jak materiały pokryciowe i wypełnienia, stosowanych w siedziskach tapicerowanych, poddawanych działaniu tlącego papierosa lub małego płomienia (równoważnika płomienia zapałki) jako źródła zapłonu. W badaniach mierzona jest tylko zapalność układu materiałów stosowanych w tapicerowanych siedziskach, a nie zapalność określonego gotowego wyrobu meblarskiego, zawierającego te materiały. Badania te nie mogą gwarantować zachowania się wobec ognia gotowego egzemplarza mebla Wytyczne dla projektantów i opracowujących normy (informacyjnie załącznik A) A.l. Normy PN-EN i PN-EN ustanawiają metody badania zapalności układów materiałów tapicerskich w ściśle określonych warunkach. Materiały łączy się razem w taki sposób, w jaki zamierza się stosować podczas użytkowania. Połączenie jest reprezentatywne dla siedzisk tapicerowanych. Źródła zapłonu są tak dobrane, że większość z nich jest zbliżona do źródeł występujących na co dzień. Dlatego też można oceniać potencjalną zapalność układu danego materiału pokryciowego, wypełnienia i warstwy rozdzielającej. Istnieją dwa niżej podane ważne ograniczenia. a) Badania dotyczą jedynie zapalności i w każdym przypadku zabezpieczenia przed niebezpieczeństwem pożaru trzeba dodatkowo uwzględnić inne aspekty zachowania wobec ognia, np. prędkość rozprzestrzeniania się ognia, wydzielanie ciepła, prędkości i ilości wytwarzanego dymu i 7

6 wydzielania się toksycznego gazu. Żadne próby zmniejszenia zapalności nie powinny wpływać ujemnie na te właściwości. b) Ograniczenie wg poz. a) wiąże się z tym, że cechy wzornicze mebla mogą w dużym stopniu wpływać na jego właściwości pożarowe. Dlatego każde badanie zapalności mebla wymaga przeprowadzenia go na rzeczywistym wyrobie, a nie na materiałach składowych lub makiecie. Ograniczone informacje dotyczące zapalności, uwzględniające charakterystykę danego wzoru, można otrzymać posługując się wskazówkami podanymi w ppunktach A.2. i A.3. A.2. Normy PN-EN i PN-EN ustanawiają badania laboratoryjne dotyczące układu materiałów tapicerskich, które dostarczają ogólnych wskazówek dotyczących zapalności gotowych mebli. Tam, gdzie wymagane są dokładniejsze informacje, np. w wypadku siedzeń podnoszonych lub w krytycznych obszarach użytkowania, zasady te mogą być zastosowane dla całych wyrobów lub podzespołów mebli lub do odpowiednio zmodyfikowanych układów próbnych, których przykłady podano niżej. W takich przypadkach źródło podpalania, może być przyłożone w miejscach, które najbardziej odpowiadają miejscom, w jakich niebezpieczeństwo zapłonu pojawia się w praktyce. Przykład 1: Jeżeli krzesło ma przerwę pomiędzy siedziskiem i oparciem, umieszczenie źródeł zapłonu w kącie przyrządu badawczego jest niewłaściwe. Bardziej odpowiedni jest czołowy zapłon, gdy źródło ognia jest umieszczone na powierzchni poziomej i pionowej. Przykład 2: Przyrząd badawczy może być zastosowany do imitowania połączenia jakichkolwiek powierzchni pionowych i poziomych. Zarówno konstrukcja podłokietnika i oparcia, jeżeli się różnią, mogą być badane oddzielnie w połączeniu z siedziskiem. Przykład 3: Użycie różnych materiałów na oparcie i siedzisko krzesła można odtworzyć w badaniach, łącząc dwie różne tkaniny pokryciowe przez zszycie lub klamrowanie za sworzniem zawiasu. A.3. Zdolność materiału pokryciowego do tworzenia zabezpieczenia przed zapłonem można wykazać, badając go w połączeniu z podłożem o znanej palności. Rolę wypełnienia można ustalić przez użycie go w połączeniu z pokryciami o różnym typie zachowania. Takie informacje o poszczególnych materiałach nie wykluczają konieczności badań rzeczywistej kombinacji materiałów i tym samym zmniejszyć ogólną liczbę wymaganych badań. 8

7 1.6. Zmiany w stosunku do norm z 1999 r Polska norma PN-EN :2006 W stosunku do wydania z 1999 r. nastąpiła modyfikacja źródła podpalania (punkt 6.4 normy). Źródło zapłonu: tlący papieros. PN-EN : długość mm 70 ± 4 - średnica mm 8 ± 0,5 - masa g 1 ± 0,1 - szybkości tlenia (12 ± 3,0) min/50 mm PN-EN : ± 2 8 ± 0,5 0,95 ± 0,1 (8 ± 2) min/40 mm Zastąpiono dłuższy i cięższy papieros papierosem lżejszym i krótszym. Miarą odporności materiału na działanie zewnętrznych źródeł podpalania jest czas, po upływie którego wystąpi jego zapłon. Skrócono tym samym czas ekspozycji na działanie zewnętrznego źródła podpalania. Zmniejszono wymagania w zakresie odporności zestawu tapicerskiego na działanie zewnętrznych źródeł podpalania. Metodyka badań nie uległa zmianie Polska norma PN-EN :2006 W stosunku do wydania z 1999 r. nie wprowadzono zmian Badania kontrolne - tlący papieros 1. Zestaw tapicerski I - dzianina meblowa Comfort - wypełnienie z pianki poliuretanowej 1.1. Kryteria tlenia Niebezpieczne narastające spalanie Układ próbny strawiony przez ogień Tli się do końca Tli się na wskroś grubości Tli się dłużej niż 1 godzinę Dalej niż 100 mm od źródła zapłonu PN-EN :1999 PN-EN :2006 Kryteria palenia się płomieniem Niebezpieczne narastające spalanie Układ próbny strawiony przez ogień Palenie się płomieniem do końca Palenie się płomieniem na wskroś 2. Zestaw tapicerski II - tkanina TREVI h pianka poliuretanowo-poliestrowa CF

8 1.2. Kryteria tlenia Niebezpieczne narastające spalanie Układ próbny strawiony przez ogień Tli się do końca Tli się na wskroś grubości Tli się dłużej niż 1 godzinę Dalej niż 100 mm od źródła zapłonu PN-EN :1999 PN-EN :2006 Kryteria palenia się płomieniem Niebezpieczne narastające spalanie Układ próbny strawiony przez ogień Palenie się płomieniem do końca Palenie się płomieniem na wskroś 10

9 METODY BADANIA I KLASYFIKACJA Odporność materiału wyrobu na działanie zewnętrznych źródeł podpalania Z punktu widzenia zapobiegania rozprzestrzenianiu się pożaru w dowolnym obiekcie lądowym lub morskim przedmiotem zainteresowania jest między innymi odporność materiału (wyrobu) na działanie zewnętrznych źródeł podpalania oraz analiza możliwości wywołania przez ten materiał pożaru sąsiednich materiałów w następstwie indukcji. Pośrednio, dla określonych stałych warunków rozkładu termicznego i spalania materiału, miarą jego odporności na działanie zewnętrznych źródeł podpalania jest czas, po upływie którego wystąpi jego zapłon. Badania dotyczą reakcji na działanie małych źródeł podpalania mebli tapicerowanych, materacy, zestawów pościeli i użytkowanych w pozycji pionowej wyrobów włókienniczych. Jako źródła podpalania stosuje się: - tlący papieros, - równoważnik płomienia zapałki, - płomień palnika gazowego. W przypadku mebli tapicerowanych źródłami podpalania są: tlący papieros i płomień palnika gazowego o mocy cieplnej równoważnej płomieniowi palącej się zapałki. Chociaż badania takie nie dają bezpośrednich wskazówek odnośnie zachowania się tkanin lub ich zestawów w układach tapicerskich i pościelowych w warunkach rzeczywistego pożaru, to jednak umożliwiają dobór pewnych cech mających istotny wpływ na rozwój pożaru w jego fazie przedrozgorzeniowej Źródła podpalania Badając w warunkach laboratoryjnych stopień palności materiałów, ich dymotwórczość i emisję toksycznych produktów określa się jedynie zachowanie tych materiałów i ich właściwości w określonych umownych warunkach rozkładu termicznego i spalania, nie zaś ich zachowanie i ich właściwości w warunkach rzeczywistego pożaru. Dobrą powtarzalność wyników pomiarów, w granicach dopuszczalnego błędu, można uzyskać zachowując stałość warunków rozkładu termicznego i spalania próbek badanego materiału. Oznacza to bezwzględną konieczność zachowania, określonych normą dla danej metody badań, warunków rozkładu termicznego i spalania próbek badanych materiałów. Każda, nawet niewielka, zmiana warunków wymiany ciepła może mieć znaczny wpływ na wynik końcowy badań materiałów. Jest to często główna przyczyna rozbieżności wyników badań nawet na tym samym stanowisku, jeżeli dokładnie przed każdym pomiarem nie kontroluje się stałości warunków rozkładu 11

10 termicznego i spalania badanego materiału, czyli stałość warunków podpalania w przypadku mebli tapicerowanych Źródło zapłonu: tlący papieros Jako źródło tlące stosuje się okrągły papieros bez ustnika spełniający następujące wymagania: - długość średnica masa szybkości tlenia PN-EN :1999 mm 70 ± 4 mm 8 ± 0,5 g 1 ± 0,1 (12 ± 3,0) min/50 mm PN-EN : ± 2 8 ± 0,5 0,95 ± 0,1 (8 ± 2) min/40 mm Źródło zapłonu: równoważnik płomienia zapałki Źródło podpalania zaprojektowano tak, aby miało moc cieplną zbliżoną do płonącej zapałki. Za znormalizowane źródło podpalania przyjmuje się palnik gazowy w postaci rurki ze stali nierdzewnej o: - średnicy zewnętrznej 8 ±0,1 mm, - średnicy wewnętrznej (6,5 ±0,1) mm - długości (200 ±5) mm zasilany butanem o temperaturze 25 oc i objętościowym natężeniu przepływu 45 ±2 ml/min. Moc cieplną palnika Mp określa wzór: Mp = gdzie: To Tg pb p po To p b + p V csp Tg po [ kw ] V csp temperatura gazu dla warunków normalnych, [K], temperatura spalanego gazu, [K], ciśnienie barometryczne, [Pa], ciśnienie spalanego gazu, [Pa], ciśnienie gazu dla warunków normalnych, [Pa], średnie objętościowe natężenie przepływu gazu o temperaturze Tg i pod ciśnieniem pb + p, [m3/s], - ciepło spalania jednostki objętości gazu odniesionej do warunków normalnych, [kj/m3], Zachowanie stałości warunków rozkładu termicznego i spalania próbek badanego materiału wymaga stałej mocy źródła podpalania. Spełnienie tego warunku (zgodnie z powyższą zależnością) wymaga również znajomości ciśnienia absolutnego pb + p, pod wpływem którego wywołane jest 12

11 objętościowe natężenie 45 ml/min butanu o temperaturze 25 oc. Norma tego nie podaje. Podanie wymiarów palnika i objętościowego natężenia przepływu butanu dla konkretnych wartości temperatury i ciśnienia absolutnego pozwala na wykonanie jednoznacznego i powtarzalnego źródła podpalania (patrz wyrażenie na moc palnika). Odpowiada to wysokości płomienia około 35 mm przy 25 oc Uwagi krytyczne do opisu źródła podpalania przedstawionego w normie PN-EN Opis źródła znormalizowanego podpalania musi być prosty i jednoznaczny. Tego warunku nie spełniają normy: ISO , PN-F06102 i PN-EN (patrz niżej podany tekst wg PN-EN , który prawie nie różni się od tekstów pozostałych norm). 6.4 Źródło zapłonu: zapłon od płomienia gazowego, źródło 1 równoważne płomieniowi zapałki. Uwaga: Źródło to zaprojektowano, tak aby miało kaloryczność zbliżoną do płonącej zapałki. Zakłada się, że przedmiotem dalszych części normy będą większe źródła zapłonu. Rura palnika ze stali nierdzewnej (o średnicy zewnętrznej 8 ±0,1 mm, średnicy wewnętrznej (6,5 ±0,1) mm i długości (200 ±5) mm jest połączona elastycznym przewodem rurowym poprzez przepływomierz z zbiornikiem zawierającym gaz butan, wyposażony w dokładny zawór sterujący, zawór dwupołożeniowy (do wyboru) i regulator ciśnienia, zapewniający ciśnienie wylotowe o wartości nominalnej 2,8 kpa. Uwaga: Jeżeli nie można dostać rur o tych średnicach, można zastosować rury ze stali nierdzewnej o zbliżonych wymiarach pod warunkiem, że rura taka na długości 50 mm od końca "płomieniowego" została obrobiona do podanych wyżej wymiarów. Przepływomierz należy wykalibrować tak, aby przy 25 C dostarczał propan lub butan z prędkością przepływu wynoszącą 45 ±2 ml/min. Elastyczny przewód łączący wylot przepływomierza z rurą palnika powinien mieć długość 2,5-3 m i średnicę, wewnętrzną 7 ±1 mm. Odpowiada to wysokości płomienia około 35 mm przy 25 oc Sterowanie przepływem gazu. Istotne jest, aby szybkość dopływu gazu do palnika była zgodna z podaną prędkością przepływu. Pewne trudności z dopływem i pomiarem gazu napotykano szczególnie tam, gdzie zbiornik z gazem, z konieczności, musiał być przechowywany. w.zimniejszym otoczeniu niż podane warunki wykonania badania lub w pewnej odległości od stelaża badawczego. W takim przypadku i innych sytuacjach nastręczających trudności, ważne jest, aby dostatecznie długi odcinek przewodu elastycznego znajdował się 13

12 wewnątrz środowiska pomiarowego (10 do 30 C), co zapewnia wyrównanie temperatury gazu do założonej, jeszcze przed pomiarem przepływu. Jednym ze sposobów osiągnięcia pożądanej temperatury jest przepuszczenie gazu (przed pomiarem przepływu) przez metalową rurę zanurzoną w wodzie o temperaturze 25 C przez co unika się poprawek przepływu z powodu zmian temperatury. Dużej staranności wymaga także pomiar i nastawienie prędkości przepływu gazu. Przepływomierze z bezpośrednim odczytem, nawet te, które kalibrowano bezpośrednio gazem, wymagają sprawdzenia przy pierwszym zainstalowaniu, a także w regularnych odstępach w czasie badania, za pomocą metody umożliwiającej dokładny pomiar bezwzględnej prędkości przepływu gazu w rurce palnika. Jedną z metod wykonania pomiaru jest połączenie rurki palnika krótką rurką (o średnicy wewnętrznej około 7 mm) z przepływomierzem z roztworem mydlanym w taki sposób, aby przejście w górę menisku mydlanego w rurce szklanej o wykalibrowanej objętości (np. biureta) w znanym czasie dało bezwzględny pomiar prędkości przepływu. 2. Do jednoznacznego określenia objętościowego natężenia przepływu 45 ml/min butanu o temperaturze 25 oc niezbędna jest znajomości ciśnienia absolutnego, pod wpływem którego przepływ ten się odbywa. Norma tego nie podaje (patrz punkt 2.2.2). 3. Norma podaje ciśnienie nominalne pn=2,8 kpa na wylocie zaworu regulacyjnego. W rzeczywistości jest to całkowity spadek ciśnienia na odcinku instalacji gazowej od wylotu zaworu regulacyjnego do wylotu gazu z palnika, określony wzorem (patrz podstawy obliczeń instalacji gazowych): w2 ρ p n = p i l i + ζ i 2 i i gdzie: pi - jednostkowy spadek ciśnienia na i-tym odcinku prostym instalacji gazowej, li - długość i-tego odcinka prostego instalacji gazowej, ζi - współczynnik i-tego oporu miejscowego instalacji gazowej, w - prędkość liniowa przepływu gazu w instalacji, ρ - gęstość gazu przepływającego przez instalację. Przy zastosowaniu instalacji wykonanej z przewodów elastycznych (propozycje normy) trudno określić opory odcinków prostych i opory miejscowe na łukach (Rys. 1.), zagięciach, przepływomierzu, zmianach przekroju (z 7 ±1 mm. na 6,5 ±0,1 mm). Strata ciśnienia w łukach i kolankach jest wynikiem zużytej energii w wirach. Przepływ burzliwy zwiększa opory przepływu. Opory przepływu na odcinkach prostych 14

13 zależą od współczynnika tarcia, który zależy od rodzaju materiału połączenia elastycznego i chropowatości jego powierzchni. Rys. 1. Wiry powstające w łuku. Odcinek instalacji od zaworu regulującego do wylotu gazu z palnika jest układem połączenia szeregowego, dla którego objętościowe natężenie przepływu określa wzór: pn = V ρ 2 R i + R mi i i gdzie: Ri - Opór przepływu na i-tym odcinku prostym instalacji gazowej, Rmi - i-ty opór miejscowy przepływu, Natężenie objętościowe gazu wypływającego z rurki palnika jest funkcją oporów przepływu w instalacji gazowej doprowadzającej gaz do niego. Opory te zależą nie tylko od rodzaju materiału przewodu elastycznego, lecz również od operatora wykonującego badania, od którego zależy kształt w jaki przewód elastyczny zostanie ułożony. Im dłuższy przewód tym więcej kombinacji możliwych miejscowych i liniowych oporów przepływu. 4. Ciśnienie nominalne pn=2,8 kpa na wylocie zaworu regulacyjnego nie gwarantuje stałości i odtwarzalności warunków podpalania nawet wtedy, gdy źródła podpalania produkowałby jeden producent 15

14 dokładnie z tych samych materiałów. Opory przepływu zależne od operatora pozostaną. 5. W świetle przywołanych podstaw dotyczących obliczeń instalacji gazowych wynika, że normowanie ciśnienia w tym punkcie instalacji gazowej palnika nie ma sensu. Skutkiem takiego zapisu są i będą nieporozumienia i duża rozbieżność wyników badań. Nawet autorzy normy o nich mówią bezpośrednio i pośrednio (patrz punkt 6.5 normy) Metoda badania Badanie zapalności mebli tapicerskiego polega na oddziaływaniu małych źródła podpalania (punkt 2.2.) na próbki odpowiadające rzeczywistemu układowi tapicerskiemu i obserwacji skutków tego oddziaływania. Ułożony na stelażu metalowym układ materiałów tapicerskich, tj. materiałów pokryciowych, rozdzielających, wypełniających itp., poddaje się kolejno działaniu tlącego papierosa i płomienia palnika gazowego o mocy cieplnej równoważnej płomieniowi palącej się zapałki. Poddawany badaniom układ przedstawia w stylizowanej formie. występujące w typowych krzesłach i fotelach połączenie pomiędzy siedziskiem i oparciem lub siedziskiem i podłokietnikiem. W czasie badań obserwuje się sposób zapalania się układu tapicerskiego (palenie się płomieniem, postępujące tlenie, żarzenie, itp.). Po zakończeniu każdej próby rozbiera się badany układ tapicerski celem ustalenia ewentualnego wewnętrznego postępującego tlenia Kryteria palenia Palenie w postaci postępującego tlenia Pod pojęciem postępującego tlenia rozumie się bezpłomieniowe egzotermiczne utlenianie, które samo się rozprzestrzenia, tzn. jest niezależne od źródła zapłonu. Dla celów tej normy, wszystkie niżej wymienione rodzaje zachowania uważa się za palenie w postaci postępującego tlenia: a) każdy próbny układ, który wykazuje wzmagające się palenie, niebezpieczne dla kontynuowania badania i wymagające aktywnego gaszenia; b) każdy próbny układ, który tli się aż do całkowitego zniszczenia w czasie trwania badania; c) każdy próbny układ, w którym w czasie trwania badania tlenie osiąga koniec próbki, mianowicie górny, dolny brzeg albo jeden z boków lub przechodzi przez całą grubość; d) każdy próbny układ, który tli się dłużej niż przez 1 godzinę; e) każdy próbny układ, który podczas oględzin końcowych (patrz 9.3) wykazuje ślad zwęglenia inny niż przebarwienie, w odległości większej niż 100 mm od najbliższej części początkowego położenia źródła, w dowolnym kierunku poza pionowym w górę. 16

15 UWAGA: W praktyce stwierdzono, że zwykle można wyraźnie odróżnić materiały, które zwęglają się pod wpływem źródła ognia, lecz zwęglenie to nie rozprzestrzenia się dalej (nie postępujące spalanie) od tych materiałów, których tlenie rozwija się w pewnych granicach i rozprzestrzenia (postępujące spalanie) Palenie się płomieniem Pod pojęciem palenia się płomieniem rozumie się spalanie zachodzące w fazie gazowej z emisją światła. Dla celów tej normy wszystkie niżej wymienione rodzaje zachowania się uważa się za palenie się płomieniem: a) każdy próbny układ, który wykazuje wzmagające się palenie, niebezpieczne dla kontynuowania badania i wymaga aktywnego gaszenia; b) każdy próbny układ, który w czasie trwania badania płonie, aż do całkowitego strawienia przez ogień; c) każdy próbny układ, w którym w czasie trwania badania czoło płomienia osiąga dolną krawędź, jeden z boków lub przechodzi przez całą grubość próbki. d) każde palenie się płomieniem, które trwa ponad 120 s po usunięciu rurki palnika Klasyfikacja Wyniki powyższego badania odnoszą się jedynie do zapalności kombinacji materiałów w danych warunkach badania; nie są one przeznaczone do oceny całkowitego potencjalnego zagrożenia pożarowego użytkowanych materiałów. Chociaż badania takie nie dają bezpośrednich wskazówek odnośnie zachowania się tkanin lub ich zestawów w układach tapicerskich i pościelowych w warunkach rzeczywistego pożaru, to jednak umożliwiają dobór pewnych cech mających istotny wpływ na rozwój pożaru w jego fazie przedrozgorzeniowej. Normy PN-EN i PN-EN nie podają jednoznacznej klasyfikacji badanego zestawu tapicerskiego. Ograniczają wyniki końcowe do potwierdzenia lub zaprzeczenia wystąpienia palenia się płomieniem, postępującego tlenia, żarzenia, itp. W załączniku informacyjnym B podana jest informacja dotycząca wyników badania w postaci: Wyniki badania (niepalność, palenie w postaci tlenia, palenie się płomieniem). Pojęcie niepalności jest zagwarantowane w skali światowej wyłącznie materiałom klasyfikowanym na podstawie wyników badań materiału metodą wg ISO Zastosowanie tego pojęcia do klasyfikacji mebli tapicerskich jest niedopuszczalne i będzie przyczyną wielu nieporozumień i podejmowania błędnych decyzji, ponieważ termin ten odgrywa podstawową rolę w wymaganiach dotyczących bezpieczeństwa pożarowego obiektów lądowych i morskich. Zgodnie z wymaganiami konwencji SOLAS zestaw tapicerski uważa się za odporny na zapalenie i rozprzestrzenianie płomienia (trudno zapalny), gdy w żadnej próbie nie występuje palenie się płomieniem i postępujące tlenie. 17

16 3. OPIS STANOWISKA W skład stanowiska do badania zapalności mebli tapicerowanych wchodzą: - stelaż do badań, - źródła podpalania, - butla z butanem, - zestaw do moczenia tkanin, - przymiar o podziałce elementarnej 1 mm, - zegar Stelaż do badań Próbki zestawu tapicerskiego montuje się na specjalnym stelażu, pozwalającym odtworzyć występujące w typowych krzesłach (fotelach) połączenia (Rys. 2.) miedzy siedziskiem i oparciem (lub siedziskiem i podłokietnikiem). Stelaż składa się z dwóch prostokątnych ram stalowych (Rys. 3.), stanowiących oparcie i siedzisko połączonych sworzniem zawiasowym, co umożliwia rozkładanie (ustawianie oparcia i siedziska w jednej płaszczyźnie) oraz składanie i blokowanie ram względem siebie pod kątem prostym przy pomocy śruby lub kołka. Ramy wykonano ze stalowych płaskowników o nominalnych wymiarach przekroju 25 mm x 3mm. Wymiary wewnętrzne ram: oparcia podstawy szerokość mm 450 ± ± 2 wysokość/głebokość mm 300 ± ± 2 Rys. 2. Przekrój pionowy modelu zestawu tapicerskiego Rys. 3. Stelaż Boki ram wystają poza tył każdej z nich, zapewniając miejsce na otwory zawiasów i tworzą tylne nogi. Sworzeń zawiasu ze stali przechodzi w poprzek oparcia stelaża. Przednie nogi przyspawano w przednich narożnikach ramy pod stawy. Wysokość nóg zapewnia odległość pomiędzy dolną powierzchnią ramy podstawy i powierzchnią podłoża nie mniejszą niż 50 mm. 18

17 W ramach zamontowano na stałe siatkę stalową o powierzchni prześwitów oczek od 15 mm2 do 150 mm2. Wokół siatki stalowej może być zastosowana stalowa kształtka brzegowa, zabezpieczająca siatkę i nadająca jej większą sztywność Źródła podpalania Źródło zapłonu: tlący papieros Jako źródło tlące stosuje się okrągły papieros bez ustnika spełniający następujące wymagania: - długość średnica masa szybkości tlenia 70 ± 4 8 ± 0,5 1 ± 0,1 12 ± 3,0 [mm] [mm] [g] [min/50 mm] Będące w sprzedaży na rynku papierosy nie spełniają powyższych kryteriów źródła podpalania. W związku z tym zastosowano zawijarkę do papierosów GIZEH (Rys. 4.) pozwalającą wykonać papierosy o powyższych wymaganiach. Pokrywa Rys. 4. Widok zawijarki do papierosów z zamkniętą pokrywą Procedura wykonania papierosa jest następująca: 1. otworzyć pokrywę w kierunku operatora, 2. między rolki (Rys. 5.) nałożyć 1 g tytoniu Malboro, 3. zamknąć pokrywę i obracając rolkami uformować tytoń, 4. między rolki i pokrywę włożyć bibułkę papierosową paskiem klejącym w kierunku operatora, 19

18 5. obracając rolkami zawinąć tytoń w bibułkę do momentu zrównania się paska z klejem z pokrywą, 6. zwilżyć warstwę kleju i dokończyć zawijanie, 7. otworzyć pokrywę i wyjąć papierosa. Pokrywa Rys. 5. Widok zawijarki do papierosów z otwartą pokrywą Szybkość tlenia wyznacza się w następujący sposób: 1. papieros bezpośrednio przed badaniem należy klimatyzować przez co najmniej 16 godzin w powietrzu o temperaturze (23 ± 2) C i wilgotności względnej (50 ± 5)%, 2. począwszy od końca papierosa, który ma być zapalony zaznaczyć na długości 5 mm i 55 mm (odcinek 50 mm), 3. zapalić papierosa i wciągnąć przez niego powietrze, aż jego koniec jasno się rozżarzy, 4. nasunąć nie zapalony koniec papierosa na poziomo usytuowany drut na głębokość nie większa od 13 mm, 5. przy prędkości przepływy powietrza mniejszej od 0,2 m/s zmierzyć czas tlenia na długości 50 mm (między znakiem 0,5 mm i 55 mm, 6. czas ten powinien wynosić 12 ± 3,0 minut Źródło zapłonu: równoważnik płomienia zapałki Źródło podpalania zaprojektowano tak, aby miało moc cieplną zbliżoną do płonącej zapałki. Za znormalizowane źródło podpalania (Rys. 6.) przyjmuje się palnik gazowy w postaci rurki ze stali nierdzewnej o: 20

19 - średnicy zewnętrznej 8 ±0,1 mm, - średnicy wewnętrznej (6,5 ±0,1) mm - długości (200 ±5) mm zasilany butanem o temperaturze 25 oc i objętościowym natężeniu przepływu 45 ±2 ml/min. Rys. 6. Schemat układu zasilania palnika gazowego równoważnego płomieniowi zapałki W skład zestawu źródła podpalania równoważnego płomieniowi zapałki wchodzą: - butla z butanem wyposażona w zawór odcinający i reduktor, - ultratermostat z wężownicą miedzianą do stabilizacji temperatury przepływającego gazu na poziomie 25 oc, - precyzyjny zawór regulacyjny, - manometr cieczowy, - przepływomierz z roztworem mydlanym, - sekundomierz, - palnik. Do kontroli natężenia przepływu gazu służy przepływomierz z roztworem mydlanym. Precyzyjnym zaworem regulacyjnym ustala się wymagane normą natężenie objętościowe przepływu 45 ml/min. Odczytuje się wskazania rotametru dla ustalonego natężenia objętościowego przepływu i nadciśnienie na manometrze cieczowym. 21

20 Po tej operacji należy zapalić gaz na wylocie z palnika. Po dwóch minutach stabilizacji płomienia (wysokości płomienia około 35) żródło podpalania równoważne płomieniowy zapałki gotowe do badań. Uwaga: ze względu na wpływ kształtu ułożenia przewodu elastycznego łączącego przepływomierz z palnikiem na natężenie przepływu butanu należy ten kształt zachować w czasie podpalania zestawu tapicerskiego Zestaw do moczenia tkanin Wszystkie zewnętrzne materiały pokryciowe należy poddać procedurze moczenia i suszenia. Moczenie przeprowadza się w płaskim naczyniu (kuwecie) o wymiarach wystarczających do całkowitego zanurzenia przeznaczonych do badań próbek. W skład zestawu wchodzi: - naczynie płaskodenne, - woda o twardości 8 10 dh, - woda destylowana, - kwaśny węglan sodu, - chlorek wapnia, - wskaźniki do oznaczania twardości wody, - niejonowy środek zwilżający. W przypadku braku wody o wymaganej twardości należy przygotować wodę o twardości 8 10 dh. Wodę o twardości większej od wymaganej rozcieńcza się wodą destylowaną. W przypadku wody miękkiej dodaje się do niej soli zwiększających ich twardość. 22

21 4. WYMAGANIA OGÓLNE PRZEPROWADZENIA BADAŃ 4.1. Pomieszczenie i srodki bezpieczeństwa Badania należy wykonać w pomieszczeniu o temperaturze 10 oc 30 oc i wilgotności względnej powietrza 15 % 80 %. Ze względu na konieczność zapewnienia odpowiedniej ilości tlenu w czasie badań, badania należy przeprowadzić w pomieszczeniu o objętości przekraczającej 20 m3. Badania można przeprowadzić w mniejsza obudowie z przepływem powietrza. System nawiewno - wywiewny powinien zapewniać odpowiednią ilość tlenu nie zakłócającą warunków palenia się badanej próbki przy prędkości przepływu powietrze 0,02 0,2 m/s w otoczeniu stelaża. W celu zapewnienia bezpieczeństwa w czasie wykonywania pomiarów, należy przewidzieć odpowiednie środki gaszące badany układ, biorąc pod uwagę, że niektóre zestawy materiałów mogą się intensywnie spalać. Przydatny może być ręczny lub stały natrysk wodny, który można skierować na płonący obszar. Przydatne również mogą być inne środki, takie jak: gaśnice, koce gaśnice. W niektórych przypadkach tlenie może być trudne do całkowitego wygaszenia i może okazać się niezbędne całkowite zanurzenie mebla w wodzie Przygotowanie próbek W próbnym układzie materiały powinny stanowić reprezentatywne próbki pokrycia, wypełnienia i innych składników, takich jak tkanina rozdzielająca, które mogą być użyte w prawdziwym układzie. Uwaga: Próbne układy można wykonać z identycznych materiałów w części poziomej i pionowej Moczenie materiałów pokryciowych Przed klimatyzowaniem, wszystkie zewnętrzne materiały pokryciowe należy poddać moczeniu w wodzie o temperaturze 40 ±1 oc i twardości od 8 10 dh z dodatkiem 0,5 g/l niejonowego środka zwilżającego a następnie wysuszyć. Będąca do dyspozycji woda ma inną od wymaganej twardość. W związku z tym istnieje konieczność przygotowania wody o wymaganej twardości. W tym celu należy: 1. Oznaczyć twardość wody wodociągowej metodą miareczkowania kompleksometrycznego wobec Titriplex u III przy użyciu wskaźnika ciekłego wykorzystując zestaw Aquamerck Podstawą metody jest miareczkowanie kompleksometryczne, przy którym jony wapnia i/lub magnezu obecne w wodzie tworzą mocne połączenie chemiczne (komleks) z solą disodową kwasu etylenodiaminotetraoctowego (Titriplex III). Wskaźnik również tworzy, zabarwiony na czerwono, kompleks z jonami wapnia i magnezu. Przy dodawaniu Titriplex u III 23

22 wskaxnik zostaje wypierany z tego kompleksu i barwa roztworu zmienia się z czerwonej na szarozieloną do zielonej. Sposób postępowania jest następujący: 1) Naczynie miarowe (w zestawie) należy przepłukać badaną wodą i napełnić do kreski 5 ml, 2) Dodać trzy krople roztworu wskaźnika i rozpuścić wirując naczyniem. W obecności substancji powodujących twardość próbka zabarwia się na czerono. 3) Dodawać titrant kropla po kropli, aż barwa zmieni się na zieloną. Butelkę należy trzymać pionowo. Po każdej kropli zawartość naczynia miarowego należy zmieszać ruchem wirowym. Krople trzeba liczyć. Jedna kropla odpowiada 1dH. 2. Przygotować wodę o twardości 8 10 dh, w zależności od zmierzonej twardości zastosować jedną z niżej opisanych metod. 1) Woda o twardości większej od 10 dh. Do wody o twardości większej od 10 dh należy dodać wody destylowanej w ilości zapewniającej wymaganą twardość. Objętość wody destylowanej Vd, którą należy dodać do objętości V wody o D 9 V [l] twardości D (D > 10dH) określa wzór: Vd = 9 2) Woda o twardości mniejszej 8 dh. Należy przygotować dwa roztwory: 1. Roztwór I. Rozpuścić 3.91 g chlorku wapnia (CaCl2 6H2O) w 1 litrze wody destylowanej, 2. Roztwór II. Rozpuścić 3,00 g kwaśnego węglany sodu NaHCO3 w jednym litrze wody destylowanej. 3. Do objętości V wody o twardości D (D < 8dH) należy dodać VR = 12,2 ( 9 D ) V [ ml] Roztworu I i taką samą ilość Roztworu II, aby otrzymać V + 0,002 VR litra wody o twardości 9 dh. 3. wyznaczyć masę materiałów pokryciowych mpo, 4. odmierzyć 20 x mpo wody o twardości 8 10 dh, 5. do odmierzonej ilości wody dodać niejonowego środka piorącego w ilości zapewniającej w niej jego stężenie 0,5 g/l, 6. podgrzać przygotowaną wodę do temperatury do ok. 42 oc, 7. przelać wodę do płaskodennego naczynia o wymiarach wystarczających do całkowitego zanurzenia przeznaczonych do badań materiałów pokryciowych, 8. ustabilizować temperaturę przygotowanej wody na poziomie 40 ±1 oc, 9. zanurzyć w niej przygotowane do badań tkaniny (próbki muszą być całkowicie zanurzone), 10.po 30 minutach wyjąć próbki z kąpieli, 11.próbki złożone do moczenia rozłożyć, 12.odmierzyć 20 x mpo wody o twardości 8 10 dh, 13.płukać w odmierzonej wodzie przez 2 minuty, 14.wysuszyć metodą dostosowaną do danego typu materiału. 24

23 Klimatyzowanie Materiały, przeznaczone do badań i papierosy powinny być bezpośrednio przed badaniem klimatyzowane przez co najmniej 16 h w następujących warunkach atmosferycznych: - temperatura: (23 ± 2) C - względna wilgotność powietrza: (50 ± 5)% Materiał pokryciowy i rozdzielający Badania zapalności zestawu tapicerskiego należy wykonać na próbkach materiału pokryciowego o wymiarach mm x mm. Dłuższy wymiar powinien być cięty równolegle do brzegu wyrobu. Pokrycie może być zrobione z mniejszych kawałków materiału pod warunkiem, że miejsca szwów nie wystąpią w odległości 100 mm od miejsc bezpośredniego działania źródła podpalania. Pokrycie powinno mieć wycięcia w odległości 325 mm od jednego końca po obu bokach (Rys. 7.). Wycięcia powinny być rozmieszczone tak, że gdy tworzy się układ na stelażu badawczym, to kierunek "z włosem" będzie biegł w dół układu oparcia i od zawiasu do przodu ramy siedziskowej. Wymiar tych wycięć powinien wynosić: około 50 mm (szerokość podstawy) x 100 mm (wysokość) X 25 mm (szerokość u góry). Rys. 7. Próbka wyrobu obiciowego z wycięciami 25

24 Tam, gdzie stosuje się tkaninę rozdzielającą, należy wyciąć ją identycznie i przy tej samej orientacji jak tkaninę pokryciową, aby pasowała do stelaża badawczego pod pokryciem. Do badania odporności na działanie tlącego się papierosa wystarczy przygotować jeden zestaw. Badanie odporności na działanie płomienia wymaga przygotowania co najmniej dwóch próbek Wypełnienie tapicerskie Dla każdego badania potrzebne są dwa układy próbne o następujących wymiarach: a) jeden kawałek 450 ±4 mm x 300 ±5 mm x 75 ±2 mm grubości, b) jeden kawałek 450 ±5 mm x 150 ±5 mm x 75 ±2 mm grubości. Niektóre układy wyściełające mogą składać się z kilku warstw, którymi zwykle są: wojłok, watolina lub różne pianki. Jeżeli łączna grubość przekracza 75 mm, należy odtworzyć górną część układu wyściełającego o grubości 75 mm z tym zastrzeżeniem, że górna warstwa nie powinna przestawać ponad i wokół krawędzi układu. Tam, gdzie wypełnienie ma grubość mniejszą niż 75 mm, próbny układ powinien być ułożony do wymaganej grubości przez dodanie kolejnej warstwy materiału dolnego do spodu układu. Niektóre rodzaje materiałów wypełniających (np. kawałki pianki, pierze) można oceniać tą metodą. W tych przypadkach luźne wypełnienie powinno być ułożone pod materiałem pokrycio wym, aby odtworzyć układ o grubości 75 mm przy rzeczywistej gęstości układu. Tam, gdzie jest to niezbędne, na siatkę stelaża badawczego można położyć delikatną tkaninę siatkową lub tkaninę o dobrej przepuszczalności powietrza, w celu przytrzymania wypełnienia. Jeżeli stosuje się luźne wypełnienie, które jest zamknięte w tkaninie rozdzielającej (lub płótnie wsypowym), dopuszczalne jest wówczas wykonanie dwóch odpowiednio wypełnionych worków z tkaniny rozdzielającej, zgodnie z wymiarami podanymi wyżej i użycie ich jako wypełnienie tapicerskie pod materiałem pokryciowym. Metoda ta nie jest przydatna i nie można jej stosować dla takich układów, w których luźny materiał wypełniający wypływa z układu podczas badania i może gasić, przesuwać lub w inny sposób ujemnie wpływać na palenie się źródła zapłonu. 26

25 5. PRZEPROWADZE BADAŃ 5.1. Przygotowanie układu tapicerskiego 1. Otworzyć stelaż badawczy i przeciągnąć materiał pokryciowy i rozdzielający, jeżeli taki jest, poza sworzeń zawiasu. 2. Próbki wypełnienia położyć pad materiał pokryciowy i umieścić w zagłębieniach ramy. 3. Pozostawić 20 mm zakładkę na wewnętrznej stronie ramy i przymocować materiał na górze, spodzie i na bokach za pomocą zacisków (Rys. 8.). Uwaga: Ta czynność nadaje pokryciu pewne naprężenie i stwierdzono, że łatwiej ją wykonać, gdy ramy są złożone razem i częściowo ściskają tapicerkę. 4. Upewnić się, czy materiał jest dobrze przymocowany i równo napięty. Następnie zablokować ramy pod kątem prostym za pomocą śrub lub kołków. Rys. 8. Stelaż z pokryciem i wypełnieniem 5.2. Badanie zapalności zestawu tapicerskiego pod wpływem tlącego się papierosa Metodyka badań 1. Przygotowany wg i klimatyzowany w warunkach określonych w papieros zapalić i rozżarzyć jego koniec, zwracając uwagę, aby w tym czasie nie uległo spaleniu nie mniej niż 5 mm i nie więcej niż 8 mm jego długości. 2. Umieścić tlący papieros wzdłuż połączenia pomiędzy pionowym i poziomym układem tapicerskim tak, aby odległość papierosa od najbliższej krawędzi bocznej lub od jakichkolwiek śladów 27

26 pozostawionych przez wcześniejsze badania wynosiła nie mniej niż 50 mm i jednocześnie uruchomić czasomierz. 3. Obserwować postęp spalania i zanotować każde pojawienie się postępującego tlenia lub palenia się płomieniem we wnętrzu i / lub w materiale pokryciowym. Uwaga: Wykrycie tlenia może być trudne i ułatwia to obserwowanie dymu pojawiającego się w miejscach oddalonych od papierosa. Najłatwiej zauważyć dym patrząc z góry na wznoszący się słup za pomocą lustra. 4. Jeżeli zaobserwuje się postępujące tlenie lub palenie się płomieniem składników tapicerki w czasie 1 godziny od momentu położenia papierosa, należy układ próbny ugasić i zanotować to, łącznie z czasem jaki upłynął pomiędzy położeniem i wygaszeniem. W tych okolicznościach przerwać badanie i wypełnić sprawozdanie z badań. Jeżeli nie zauważy się postępującego tlenia lub palenia się płomieniem albo jeżeli papieros wygasł przed spaleniem się na całej długości, zanotować to i powtórzyć badanie z nowym papierosem, położonym w nowym miejscu, nie bliżej niż 50 mm od jakiegokolwiek śladu zniszczenia z poprzedniej próby. Jeżeli w powtórne badanie również nie wykaże postępującego tlenia lub palenia się płomieniem lub jeżeli papieros zgaśnie przed wypaleniem się na całej długości, zanotować to i przeprowadzić oględziny końcowe. 5. Bezpośrednio po zakończeniu programu badawczego na próbnym układzie, rozebrać układ i obejrzeć go od wewnątrz poszukując postępującego tlenia. Jeżeli wykryje się tlenie, ugasić układ próbny i zanotować wynik negatywny dla odpowiedniego źródła próbnego. Ze względów bezpieczeństwa, przed pozostawieniem stelaża bez opieki należy upewnić się, że tlenie zupełnie ustało. Zanotowano wypadki postępującego tlenia nie ujawnionego na zewnątrz Ocena wyników Jeżeli w ciągu 1h od momentu przyłożenia tlącego się papierosa nie zostanie zaobserwowane postępujące tlenie się lub palenie się płomieniem żadnego elementu układu tapicerskiego, wynik badania tego układu uznaje się za pozytywny. Jeżeli w tym czasie zaobserwuje się postępujące tlenie lub palenie się płomieniem jakiegokolwiek składnika układu tapicerskiego. wynik badania tego układu uznaje się za negatywny. Uwaga: Jeżeli uważa się za stosowne, badanie powtórne można przeprowadzać równocześnie z pierwszym. 28

27 5.3. Badanie zapalności zestawu tapicerskiego pod wpływem płomienia palnika gazowego równoważnego płomieniowi zapałki Metodyka badań 1. Przygotować układ tapicerski wg Uruchomić palnik gazowy wg Zapalić gaz uchodzący z palnika. Ustawić wymagane normą PN-EN natężenie objętościowe przepływu butanu 45 ± 2 ml/min. Poczekać na ustabilizowanie się płomienia przez co najmniej 2 min. 3. Rurkę palnika umieścić osiowo wzdłuż osi połączenia siedziska z oparciem tak, aby płomień był w odległości nie mniejszej niż 50 mm od krawędzi boku lub jakiegokolwiek śladu pozostawionego, przez wcześniejsze badanie, i jednocześnie włączyć zegar. 4. Pozwolić na palenie się gazu przez 15 ±1 s, następnie zakończyć proces palenia przez ostrożne usunięcie palnika z badanego układu. 5. Obserwować postęp palenia i zanotować każde pojawienie się postępującego tlenia lub palenia płomieniem we wnętrzu i/lub na materiale pokryciowym. Pomijać płomienie, poświatę, dymienie lub tlenie, które ustaje w 120 s od momentu usunięcia palnika. 6. Jeżeli zaobserwuje się postępujące tlenie lub palenie płomieniem składników tapicerki, ugasić układ próbny i zanotować wynik negatywny. W tych okolicznościach przerwać badanie i wypełnić formularz sprawozdania z badań. 7. Jeżeli nie zauważy się postępującego tlenia lub palenia się płomieniem powtórzyć badanie w nowym miejscu, nie bliżej niż 50 mm od jakiegokolwiek śladu zniszczenia z poprzedniej próby. Jeżeli w powtórne badanie również nie wykaże postępującego tlenia lub palenia się płomieniem, zanotować to i przeprowadzić oględziny końcowe. 8. Bezpośrednio po zakończeniu programu badawczego na próbnym układzie tapicerskim, rozebrać układ i obejrzeć go od wewnątrz poszukując postępującego tlenia. Jeżeli wykryje się tlenie, ugasić układ próbny i zanotować wynik negatywny dla odpowiedniego źródła próbnego. Ze względów bezpieczeństwa, przed pozostawieniem stelaża bez opieki należy upewnić się, że tlenie zupełnie ustało. Zanotowano wypadki postępującego tlenia nie ujawnionego na zewnątrz. Uwaga: Wykrycie tlenia może być trudne i ułatwia to obserwowanie dymu pojawiającego się w miejscach oddalonych od papierosa. Najłatwiej zauważyć dym patrząc z góry na wznoszący się słup za pomocą lustra Ocena wyników Jeżeli w ciągu 1h od momentu przyłożenia palącego się palnika nie zostanie zaobserwowane postępujące tlenie się lub palenie się płomieniem żadnego 29

28 elementu układu tapicerskiego, wynik badania tego układu (dla zastosowanego czasu oddziaływania płomienia 15 ±1 s) uznaje się za pozytywny. Jeżeli w tym czasie zaobserwuje się postępujące tlenie lub palenie się płomieniem jakiegokolwiek składnika układu tapicerskiego. wynik badania tego układu dla tego czasu działania płomienia uznaje się za negatywny Sprawozdanie z badań Programu komputerowego obsługi stanowiska nie wyposażono w procedury edycji protokółów badań. Do tego celu należy wykorzystać profesjonalne edytory tekstów i programy kalkulacyjne. Nie ma potrzeby konkurować z tego typu programami, tym bardziej, że korzysta się z nich przy edycji innych tekstów. Pozwala to opracować dla własnych potrzeb charakterystyczny profesjonalny wzór dokumentów. Wyniki w postaci tekstowej zapisane na dysku lub dyskietce łatwo przenieść do dowolnego tekstu i poprzez zmianę kroju pisma i formatu dostosować do własnych potrzeb. Przy użyciu standardowych programów kalkulacyjnych można przeprowadzić dodatkową analizę wyników badań i sporządzić wykresy przyjmowane przez użytkowany edytor tekstu. 30

29 6. KONSERWACJA I NAPRAWY Ważną sprawą jest utrzymanie stelaża w czystości, aby być pewnym, że próbne układy nie ulegną zanieczyszczeniu resztkami pozostałymi po wcześniejszych badaniach. Szczególne znaczenie ma utrzymanie w czystości sworznia zawiasu. Zadanie to można ułatwić stosując sworzeń, który można wyjąć w celu zminimalizowania zanieczyszczenia jak i w celu ułatwienia tej operacji. Stwierdzono, że dopuszczalne jest użycie sworznia zawiasu, który jest zawieszony na zawleczkach. Stelaż do badań można wyczyścić rozpuszczalnikiem lub wypalając pozostałości na nim. Należy zachować ostrożność przy wypalaniu, aby nie spowodować zniekształcenia. W wypadku stosowania rozpuszczalników zachować ostrożność, aby nie dopuścić do zanieczyszczenia rozpuszczalnikiem układów próbnych. Należy przestrzegać zwykłych przepisów bezpieczeństwa, zwłaszcza przy stosowaniu palnych i/lub lotnych trujących rozpuszczalników. 31

30 ZAŁĄCZNIK MIĘDZYNARODOWY KODEKS STOSOWANIA PROCEDUR PRÓB OGNIOWYCH (KODEKS FTP) 1. WPROWADZE 1.1. Międzynarodowy kodeks stosowania procedur prób ogniowych (kodeksftp) Międzynarodowy kodeks stosowania procedur prób ogniowych (Rezolucja MSC 61.(67)) przeznaczony jest do stosowania przez administrację i uprawnioną organizację państwa flagi przy dopuszczaniu wyrobów do montażu na statkach pływających pod banderą tego państwa, zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa pożarowego Międzynarodowej Konwencji o Bezpieczeństwie Życia na Morzu SOLAS 1974, z poprawkami. Kodeks powinien stanowić podstawę badań i oceny wyrobów przez laboratoria Zastosowanie Kodeksu procedur prób ogniowych Niniejszy Kodeks ma zastosowanie do wyrobów, które wymagają badań, oceny i uznania zgodnie z nim procedur prób ogniowych, jak podano w Konwencji. Jeżeli przywołanie Kodeksu jest określone w Konwencji SOLAS przez sformułowanie "...zgodnie z Kodeksem stosowania procedur prób ogniowych", to dany wyrób powinien być badany zgodnie z mającą zastosowanie procedurą lub procedurami badań ogniowych, o których mowa w punkcie 4.1. Jeżeli odsyłacz w Konwencji SOLAS dotyczy tylko przeprowadzania badania palności wyrobów i ma brzmienie "...i ich odsłonięte powierzchnie powinny mieć właściwości wolnego rozprzestrzeniania się płomienia", to dany wyrób powinien być badany zgodnie z mającą zastosowanie procedurą lub procedurami badań ogniowych przedstawionymi w załączniku nr 1 Rezolucji MSC.61(67). CZĘŚĆ 8 - BADA MEBLI TAPICEROWANYCH 1 Zastosowanie Jeżeli wymagane jest, aby meble tapicerowane były odporne na zapalenie i rozprzestrzenianie się płomienia, powinny one spełniać wymagania niniejszej części Kodeksu. 2 Procedura badania Meble tapicerowane powinny być badane i oceniane zgodnie z procedura badania podaną w Rezolucji A.652(16). 3 Wymagania dodatkowe Badania należy wykonywać stosując próbki z wyrobu końcowego (np. z nałożonym barwnikiem). W przypadku gdy tylko kolor ulega zmianie, powtórne badanie nie jest konieczne. Jednakże w przypadku gdy zmienia się wyrób podstawowy albo technologia, wymagane jest przeprowadzenie powtórnego badania. 32