INFORMATYKA A RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Transkrypt

1 INFORMATYKA A RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH (ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonownia rynku akcji) Jacek Jarnicki

2 Rynek papierów wartościowych wybrane pojęcia podstawowe Spółka akcyjna spółka kapitałowa, utworzona w celu prowadzenia określonej działalności, która kumuluje kapitały wielu osób (w szczególności może to być tylko jedna osoba). Zawarcie spółki następuje w formie aktu notarialnego i wymaga spełnienia szeregu warunków opisanych w ustawie (Kodeks spółek handlowych). Spółki wpisane są do Krajowego Rejestru Sądowego. Kapitał zakładowy spółki (kapitał akcyjny) kapitał wniesiony przez akcjonariuszy w formie pieniężnej lub innej. Minimalna wysokość kapitału zakładowego dla spółek akcyjnych wynosi obecnie PLN. Kapitał zakładowy musi być kwotowo wskazany w statucie spółki. Spółka ponosi odpowiedzialność wobec wierzycieli do wysokości kapitału zakładowego. Kapitał zakładowy może być zmieniony jedynie przez przeprowadzenie odpowiedniej procedury prawnej. 2

3 Rynek papierów wartościowych wybrane pojęcia podstawowe Akcja równa część kapitału akcyjnego (wartość nominalna akcji). Wartość nominalna akcji nie może być mniejsza niż 0,01 PLN. Akcja jest prawem majątkowym. Akcjonariusz posiadacz akcji spółki (wpisany do odpowiedniego rejestru lub dysponujący akcją na okaziciela). Akcjonariusz nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Akcjonariusz ma prawo do udziału w zgromadzeniu akcjonariuszy spółki oraz jej zyskach, stosownie do liczby posiadanych akcji. Giełda papierów wartościowych instytucja powołana do umożliwienia obrotu papierami wartościowymi - akcjami, obligacjami, opcjami i innymi. Obecnie w Polsce jest to spółka akcyjna o nazwie Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, która podlega nadzorowi państwowemu sprawowanego przez Komisję Nadzoru Finansowego. 3

4 Rynek papierów wartościowych wybrane pojęcia podstawowe Spółka giełdowa spółka akcyjna, której akcje zostały dopuszczone do obrotu na giełdzie. Spółka taka musi spełnić szereg szczegółowych warunków, miedzy innymi: odpowiedni dokument (tzw. prospekt) opisujący spółkę został opublikowany i zatwierdzony przez Komisję Nadzoru Finansowego, tzw. kapitalizacja spółki przekracza ustalony limit, akcje znajdują się w posiadaniu takiej liczby akcjonariuszy, że istnieje podstawa do uznania możliwości ich płynnego obrotu. Spółka giełdowa musi wykonywać określone w przepisach obowiązki informacyjne (okresowa publikacja raportów o wynikach działalności i innych komunikatów). Służy do tego celu specjalny system informatyczny 4

5 Rynek papierów wartościowych wybrane pojęcia podstawowe Transakcja giełdowa umowa kupna sprzedaży papieru wartościowego zawarta na giełdzie, z zachowaniem reguł obrotu giełdowego. Cena rynkowa papieru wartościowego (kurs) cena po jakiej została zawarta ostatnia transakcja. Cena rynkowa jest zależna od podaży i popytu. Zależnie od sytuacji cena rynkowa papieru wartościowego może podlegać częstym i znacznym zmianom. Cena rynkowa akcji zwykle ma niewiele wspólnego z jej wartością nominalną (wynikającą z podzielenia kapitału zakładowego spółki przez liczbę akcji). Kapitalizacja spółki Kwota wynikająca z pomnożenia liczby akcji przez ich aktualny kurs. 5

6 Rynek papierów wartościowych wybrane pojęcia podstawowe Przykład: POWSZECHNA KASA OSZCZĘDNOŚCI BANK POLSKI SPÓŁKA AKCYJNA PKOBP (PKO) Kapitał zakładowy Banku wynosi (jeden miliard dwieście pięćdziesiąt milionów)złotych i dzieli się na (jeden miliard dwieście pięćdziesiąt milionów) akcji o wartości nominalnej 1 (jeden) złoty każda. Na giełdzie od: Kurs aktualny: 43,50 zł (z dnia ) Zmiana procentowa (%): -0,93 Wartość rynkowa (mln zł): ,00 ( mld zł) 6

7 Rynek papierów wartościowych wybrane pojęcia podstawowe Akcjonariusz Liczba akcji % akcji Liczba głosów % głosów SKARB PAŃSTWA , ,99 "Bank Gospodarstwa , ,25 Krajowego" Pozostali (free float) , ,76 Zdanychwynika,że niktzpozostałych akcjonariuszy nie posiada więcej niż 5% akacji. 7

8 Rynek papierów wartościowych wybrane pojęcia podstawowe CITY INTERACTIVE SPÓŁKA AKCYJNA CITYINTER (CIA) Kapitał zakładowy zł podzielone na akcji po 0,10 zł. Na giełdzie od: Kurs aktualny: 30,36 zł (z dnia ) Zmiana procentowa (%): 1,30 Wartość rynkowa (mln zł): 348,05 Akcjonariusz Liczba akcji % akcji Liczba głosów % głosów Marek Tymiński , ,23 8

9 Rynek papierów wartościowych parę faktów historycznych Targi, na których wymieniano lub sprzedawano i kupowano znajdujące się tam towary (zboża, surowce, niektóre produkty). Targi, na których dokonywano transakcji kupna - sprzedaży bez fizycznej obecności towaru w miejscu jej przeprowadzania (towar podlegał pewnej standaryzacji, konieczny był pewien element zaufania) XIV w. - powstaje giełda zbożowa w Antwerpii Na rynku pieniężnym od dawna rozwijał się handel wekslami XVII w. - giełda w Amsterdamie (notowane są na niej między innymi akcje kompanii zajmujących się eksploracją tzw. nowego świata ), zawarta zostaje pierwsza transakcja terminowa. 9

10 Rynek papierów wartościowych parę faktów historycznych XVIII w. - na giełdzie w Londynie pierwsza afera, wymagająca interwencji administracyjnej. XIX w. szybki rozwój rynku giełdowego, powstają giełdy w wielu miastach europejskich i amerykańskich otwarta zostaje giełda w Warszawie (w tym samym roku zaczęła działać giełda w Nowym Jorku New York Stock Exchange (NYSE) ). Lata międzywojenne działa giełda w Warszawie (notowanych jest około130 papierów) tzw. czarny czwartek na giełdzie NYSE w Nowym Jorku, początek światowego kryzysu gospodarczego próba ponownego uruchomienia giełdy w Warszawie. 10

11 Rynek papierów wartościowych parę faktów historycznych rozpoczyna działalność Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. uruchomienie giełdy wymagało: - opracowania i uchwalenia odpowiedniego prawa, - przygotowania technicznego i przeszkolenia ludzi. Na pierwszej sesji notowane były akcje 5 spółek (Tonsil, Próchnik, Krosno, Exbud, Kable), wpłynęło 112 zleceń, ałączny obrót wyniósł 1990 zł. Obecnie na GPW w Warszawie notowanych jest 358 spółek, składnych średnio 165 tys. zleceń dzienne przy obrocie 1,6 mld. zł. 11

12 Rynek papierów wartościowych akcja w formie papierowej Jedna z pierwszych polskich akcji (1839) 12

13 Rynek papierów wartościowych akcja w formie papierowej Jedna z pierwszych polskich akcji (1839) 13

14 Rynek papierów wartościowych akcja w formie papierowej Jedna z pierwszych polskich akcji (1839) 14

15 Podstawowe zasady obrotu akcjami w Polsce Całkowicie zrezygnowano z akcji w formie papierowej na rzecz akcji w formie zapisu w systemie informatycznym. Uczestnicy obrotu papierami wartościowymi. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Inwestor Dom Maklerski GPW Obecnie działa 29 domów maklerskich, liczba rachunków inwestorów prowadzonych w KDPW przekracza 1,5 mln. 15

16 Podstawowe zasady obrotu akcjami w Polsce Inwestor osoba fizyczna lub prawna, która dokonuje inwestycji. Dom maklerski instytucja, która jest członkiem giełdy papierów wartościowych, może przeprowadzać na niej transakcje kupna i sprzedaży. Zazwyczaj funkcjonuje przy bankach. Giełda Papierów Wartościowych - instytucja umożliwiająca obrót papierami wartościowymi zgodnie z regulaminem giełdy. Nadzór nad nią pełni państwo, poprzez Komisję Nadzoru Finansowego. Giełda jest obecnie spółką akcyjną. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych instytucja zajmująca się rejestrowaniem papierów wartościowych i rozliczaniem transakcji na giełdzie. Tak jak giełda jest to obecnie spółka akcyjna. 16

17 Podstawowe zasady obrotu akcjami w Polsce Konto (ROR) inwestora KDPW System komputerowy Inwestor DM GPW Przeglądarka internetowa, telefon System komputerowy System komputerowy Systemy komputerowe uczestników procesu obrotu papierami wartościowymi 17

18 Inwestor Dom maklerski Obecnie domy maklerskie udostępniają inwestorowi serwis internetowy pozwalający na realizację następujących usług: składanie zleceń kupna i sprzedaży papierów wartościowych, monitorowanie stanu realizacji złożonych zleceń i możliwość ich modyfikacji na bieżąco, obsługę konta bankowego związanego z rachunkiem maklerskim, prezentację historii rachunku, bieżącą kontrolę i wycenę tzw. portfela inwestora, obserwację na bieżąco zmian kursów papierów wartościowych i indeksów giełdowych, dostęp do wielu narzędzi analitycznych z zakresu tzw. analizy technicznej, tzw. rekomendacje dla wybranych papierów wartościowych. 18

19 Inwestor Dom maklerski Aby zostać inwestorem trzeba: ukończyć 18 lat i posiadać NIP, dysponować pewnym zasobem gotówki, założyć rachunek papierów wartościowych, posiadać komputer z dostępem do Internetu (niekoniecznie), poznać podstawowe reguły funkcjonowania rynku papierów wartościowych i zasady obsługi systemu składania zleceń, Prowadzenie rachunku papierów wartościowych jest płatne. Od zawartych transakcji pobierana jest prowizja. Ewentualne zyski (po ich realizacji) podlegają opodatkowaniu wg. stopy procentowej 19%. Straty (zrealizowane) można odliczać od zysków w kolejnych 5 latach. 19

20 Inwestor Dom maklerski Składanie zleceń i ich rodzaje: Założenia: 1. Aby kupić papier wartościowy trzeba posiadać środki (gotówkę na rachunku, lub środki ze sprzedaży innych papierów), aby sprzedać papier wartościowy trzeba go mieć (są także inne możliwości). 2. W momencie złożenia zlecenia środki (w przypadku zlecenia kupna), lub papiery wartościowe (w przypadku zlecenia sprzedaży) są na odpowiednich rachunkach blokowane, czyli nie mogą być wykorzystane w innych zleceniach. 3. Zlecenie w każdej chwili można zmienić lub wycofać (należy jednak wziąć pod uwagę opóźnienia wynikające z działania systemu). 20

21 Inwestor Dom maklerski Składanie zleceń i ich rodzaje: Wybrane rodzaje zleceń: 1. Zlecenie z limitem ceny. Sprzedam n akcji spółki X nie taniej niż za Y zł każda. Kupię n akcji spółki X nie drożej niż za Y zł każda. 2. Zlecenie po każdej cenie (PKC). Sprzedam n akcji spółki X po bieżącej cenie rynkowej. Kupię n akcji spółki X po bieżącej cenie rynkowej. 3. Zlecenie sprzedaży stop-loss. Sprzedam n akcji spółki X po bieżącej cenie rynkowej, gdy cena akcji spadnie poniżej Y. 21

22 System transakcyjny GPW - WARSET (WARsaw Stock Exchange Trading System) Główne zadania systemu: przyjmowanie i weryfikacja zleceń dostarczanych z domów maklerskich, przekazywanie do domów maklerskich informacji o przyjęciu lub odrzuceniu zlecenia, realizacja w czasie rzeczywistym algorytmu transakcyjnego (kojarzenie zleceń i zawieranie transakcji), wysyłanie informacji o zawartych transakcjach do domów maklerskich i odbiorców zewnętrznych. obliczanie indeksów, dostarczanie informacji o kursach dla systemu informacji o notowaniach 22

23 System transakcyjny GPW - infrastruktura Podstawowe informacje o systemie: obecnie funkcjonujący system został wykonany prze firmę Hewlett- Packard i działa od 2000 roku, pierwsza wersja systemu działała na bazie komputera Tandem firmy Compaq, obecna wykorzystuje maszynę o nazwie HP Integrity NonStop NS16000, podobny sprzęt i oprogramowanie służą do obsługi największych giełd światowych, system współpracuje z Satelitarnym Systemem Dystrybucji Informacji Giełdowej. 23

24 System transakcyjny GPW podstawy zasad działania algorytmu transakcyjnego Celem algorytmu transakcyjnego jest kojarzenie zleceń kupna isprzedaży, tak aby zmaksymalizować obrót. Każdy notowany papier wartościowy posiada swój arkusz zleceń. Polewej stronie notowane są oferty kupna, a po prawej sprzedaży. KUPNO SPRZEDAŻ czas wolumen cena czas wolumen cena Arkusz na razie jest pusty. Nie ma żadnych zleceń. Nie może być też oczywiście zawarta żadna transakcja. 24

25 System transakcyjny GPW podstawy zasad działania algorytmu transakcyjnego Napływające zlecenia porządkowane są według ceny, dla zleceń kupna w porządku malejącym, dla sprzedaży rosnącym. KUPNO SPRZEDAŻ czas wolumen cena czas wolumen cena 10:15: :01: :10: :09: :11: :44: :21: :44: Arkusz został częściowo wypełniany. Nie może jednak zostać zawarta żadna transakcja, bowiem maksymalna oferowana cena kupna jest niższa od minimalnej oferowanej ceny sprzedaży. 25

26 System transakcyjny GPW podstawy zasad działania algorytmu transakcyjnego Pojawia się zlecenie kupna 100 akcji po każdej cenie (PKC). Zlecenie zostaje umieszczone na najwyższej pozycji arkusza i jest natychmiast realizowane (zgodnie z zasadą musi być wykonane w całości). KUPNO SPRZEDAŻ czas wolumen cena czas wolumen cena 10:21: PKC 10:01: :15: :09: :10: :44: :11: :44: Zlecenie zostało wykonane w dwóch częściach. Kupiono 50 akcji po cenie 65 zł i 50 akcji po cenie 67 zł. Aktualny kurs akcji wynosi teraz 67 zł. 26

27 System transakcyjny GPW podstawy zasad działania algorytmu transakcyjnego Arkusz zleceń wygląda teraz tak: KUPNO SPRZEDAŻ czas wolumen cena czas wolumen cena 10:15: :09: :10: :44: :11: :44: :21: Pojawia się kolejne zlecenie, tym razem sprzedaży, 80 akcji z limitem ceny 62 zł. Zlecenie zostaje zapisane na najwyższej pozycji arkusza. Po stronie ofert kupna jest odpowiednie dla realizacji transakcji zlecenie kupna. 27

28 System transakcyjny GPW podstawy zasad działania algorytmu transakcyjnego Arkusz zleceń wygląda teraz tak: KUPNO SPRZEDAŻ czas wolumen cena czas wolumen cena 10:15: :35: :10: :09: :11: :44: :21: :44: Zlecenie zostaje wykonane w całości. Sprzedano 80 akcji po cenie 62 zł. Aktualny kurs akcji wynosi od tej chwili 62 zł 28

29 System transakcyjny GPW podstawy zasad działania algorytmu transakcyjnego Po wykonaniu zlecenia arkusz przybiera postać: KUPNO SPRZEDAŻ czas wolumen cena czas wolumen cena 10:15: :09: :10: :44: :11: :44: :21: Do czasu realizacji następnej transakcji po kursie różnym od 62 zł, kurs nie ulega zmianie. 29

30 System transakcyjny GPW harmonogram sesji Faza 1 przyjmowanie zleceń na otwarcie (8.00 do 9.00) można składać zlecenia, ale nie są one realizowane, o godz na podstawie porównania ofert ustala się kurs otwarcia Faza 2 notowania ciągłe (9.00 do 17.20) - zlecenia są realizowane natychmiast zgodnie z zasadami algorytmu transakcyjnego. Faza 3 - fixing (17.20 do 17.30) składane zlecenia nie są realizowane, o godz na podstawie ofert kupna i sprzedaży następuje ustalenie kursu zamknięcia, Faza 3 - dogrywka (17.30 do 17.35) zlecenia są realizowane po kursie ustalonym na fixingu. 30

31 Indeksy giełdowe jako wskaźniki zmian koniunktury, indeks WIG Indeks giełdowy - wskaźnik liczbowy wyznaczany na podstawie kursów wszystkich lub wybranych akcji, służący do syntetycznego przedstawienia sytuacji na giełdzie. Indeks WIG (Warszawski Indeks Giełdowy) - definicja gdzie: M ( t) WIG( t) 1000 M (0) K( t) M(t) - kapitalizacja portfela indeksu (wszystkie spółki) w chwili t M(0) - kapitalizacja portfela indeksu w dniu bazowym ( ) K(t) -współczynnik korygujący indeksu w chwili t (współczynnik korygujący ma za zadanie uniezależnienie indeksu od kapitalizacji nowych spółek i zmiany liczby akcji spółek już notowanych ) 31

32 Indeksy giełdowe indeks WIG WIG wykres indeksu 32

33 Indeksy giełdowe indeks WIG20 Indeks WIG20 (najczęściej używany indeks) Metoda obliczania podobna jak dla indeksu WIG. W skład indeksu wchodzi jedynie 20 największych i najbardziej płynnych spółek. W indeksie nie może być notowanych więcej niż 5 spółek z jednego sektora działalności gospodarczej. Dzień bazowy dla obliczania indeksu ustalono na Indeks obliczany i publikowany jest co 15 sekund. 33

34 Indeksy giełdowe indeks WIG20 Skład indeksu WIG20 Nazwa Udział w indeksie (%) Asseco Poland 2,04 Bank Handlowy 1,84 Bank Pekao 10,55 LW Bogdanka 2,11 BRE Bank 2,44 ČEZ 1,57 Getin Holding 2,53 Globe Trade Centre 1,91 Grupa LOTOS 1,61 Kernel Holding 1,82 KGHM Polska Miedź 14,33 PBG 0,99 Polska Grupa Energetyczna 7,20 PKN Orlen 9,87 PKO Bank Polski 15,37 Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo 3,39 PZU SA 9,56 Tauron 3,48 Telekomunikacja Polska 5,91 TVN 1,49 34

35 Indeksy giełdowe indeks WIG20 WIG 20 wykres indeksu 35

36 Indeksy giełdowe indeks Dow Jones Wykres indeksu Dow Jones Industrial Average (DJIA) w ostatnich 30 latach 36

37 Indeksy giełdowe indeks NIKKEI Wykres indeksu NIKKEI w ostatnich 30 latach 37

38 Analiza fundamentalna rynku akcji Analiza fundamentalna zbiór metod szacowania wartości akcji w oparciu o informacje dotyczące między innymi: ogólnej sytuacji ekonomicznej w której funkcjonuje spółka, czynników monetarnych i fiskalnych, sytuacji finansowej spółki, perspektyw reprezentowanej przez spółkę branży, sytuacji personalnej w spółce, Źródła informacji dla prowadzenia analizy fundamentalnej raporty okresowe i komunikaty spółki (system ESPI), prospekt emisyjny, strona internetowa spółki serwisy ekonomiczne, analizy rynkowe, komentarze itd. 38

39 Analiza fundamentalna rynku akcji Najczęściej stosowane wskaźniki liczbowe Wskaźnik Cena/Zysk (Price Earnings Ratio) Wskaźnik Cena/Wartość księgowa (Price/BookValue) Aktualne wartości wskaźników są dostępne na stronie internetowej GPW 39

40 Analiza fundamentalna rynku akcji PKOBP (PKO) C/Z = 16,3 C/WK = 2,49 CITY INTERACTIVE (CIA) C/Z = 15,7 C/WK = 8,78 PKN ORLEN (PKN) C/Z = 8,0 C/WK = 0,89 40

41 Analiza techniczna Analiza techniczna (analiza wykresów) zbiór metod mających na celu przewidywanie wartości akcji w oparciu o dane historyczne (zawarte w wykresie). Idea analizy technicznej opiera się na pewnych założeniach, ważniejsze z nich to, że: kurs akcji w pewnym przedziale czsu podlega określonemu trendowi (rosnący, spadkowy, horyzontalny) aż do momentu, w którym wystąpi zdarzenie powodujące zmianę trendu, pewne typowe sekwencje zmian przebiegu kursu powtarzają się, kurs uwzględnia wszystkie możliwe czynniki np. sytuację ekonomiczną ipolityczną, psychologię inwestorów itd. 41

42 Analiza techniczna Ważniejsze formacje (typowe zachowania wykresów) trójkąt diament formacja V głowa z ramionami flaga chorągiewka klin i.t.d. lewe ramię głowa głowa z ramionami prawe ramię linia szyi 42