Kodeks karny część ogólna

Transkrypt

1 Małgorzata Gałązka Radosław G. Hałas Sławomir Hypś Damian Szeleszczuk Krzysztof Wiak Kodeks karny część ogólna pytania kazusy tablice 4. wydanie

2 REPETYTORIA C H BECK Kodeks karny część ogólna

3 W sprzedaży: M. Królikowski, R. Zawłocki KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA, T. 1, KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW 1 31, wyd. 3 Duże Komentarze Becka M. Królikowski, R. Zawłocki KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA, T. 2, KOMENTARZE DO ARTYKUŁÓW , wyd. 3 Duże Komentarze Becka L. Gardocki PRAWO KARNE, wyd. 19 Podręczniki Prawnicze M. Królikowski, R. Zawłocki PRAWO KARNE Studia Prawnicze J. Lachowski PRAWO KARNE Testy Becka KODEKS KARNY, wyd. 42 Twoje Prawo

4 Kodeks karny część ogólna pytania kazusy tablice 4. wydanie rozszerzone i zmienione dr Małgorzata Gałązka Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II dr Radosław G. Hałas Radca prawny dr Sławomir Hypś Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II dr Damian Szeleszczuk Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II dr hab. Krzysztof Wiak Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2015

5 Wydawca: Aneta Flisek Wydawnictwo C.H.Beck 2015 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Wykaz skrótów Literatura Przedmowa XI XIII XV Część A. Pytania egzaminacyjne Rozdział I. Zagadnienia wstępne 1 Pytania 1 10 Rozdział II. Ustawa karna i jej obowiązywanie 12 Pytania Rozdział III. Pojęcie przestępstwa 26 Pytania Rozdział IV. Struktura przestępstwa 33 Pytania Rozdział V. Klasyfikacja (podział) przestępstw 44 Pytania Rozdział VI. Okoliczności wyłączające bezprawność (kontratypy) 51 Pytania Rozdział VII. Okoliczności wyłączające winę 65 Pytania Rozdział VIII. Formy stadialne przestępstwa 75 Pytania Rozdział IX. Formy współdziałania przestępnego 83 Pytania Rozdział X. Zbieg przestępstw 90 Pytania

7 VI Spis treści Rozdział XI. Zbieg przepisów 97 Pytania Rozdział XII. Pojęcie i teorie kary 102 Pytania Rozdział XIII. Kary 105 Pytania Rozdział XIV. Środki karne, przepadek i środki kompensacyjne 115 Pytania Rozdział XV. Środki probacyjne 135 Pytania Rozdział XVI. Środki zabezpieczające 151 Pytania Rozdział XVII. Wymiar kary i środków karnych 156 Pytania Rozdział XVIII. Kara łączna 166 Pytania Rozdział XIX. Wyłączenie ukarania sprawcy, zatarcie skazania 170 Pytania Część B. Kazusy Kazus 1. Zmiana ustawy karnej 179 Kazus 2. Terytorialny i personalny zakres obowiązywania ustawy karnej 181 Kazus 3. Związek przyczynowy 182 Kazus 4. Odpowiedzialność karna nieletnich i młodocianych 184 Kazus 5. Obrona konieczna 186 Kazus 6. Błąd co do faktu 188 Kazus 7. Błąd co do faktu a usiłowanie nieudolne 190 Kazus 8. Niepoczytalność zbieg przestępstw zbieg przepisów 192 Kazus 9. Przygotowanie a usiłowanie 197 Kazus 10. Usiłowanie 198 Kazus 11. Czynny żal 200 Kazus 12. Formy współdziałania przestępnego 201 Kazus 13. Współsprawstwo 204 Kazus 14. Współsprawstwo czyn ciągły ciąg przestępstw 205 Kazus 15. Pozbawienie praw publicznych 208 Kazus 16. Środki karne 211 Kazus 17. Środki probacyjne 213

8 Spis treści VII Kazus 18. Wymiar kary 215 Kazus 19. Zbieg przepisów wymiar kary 216 Kazus 20. Kara łączna 219 Część C. Tablice Tabl. 1. Podziały prawa karnego 223 Tabl. 2. Dziedziny prawa karnego materialnego 224 Tabl. 3. Systematyka Kodeksu karnego 224 Tabl. 4. Zasady prawa karnego 225 Tabl. 5. Zasada nullum crimen nulla poena sine lege anteriori 226 Tabl. 6. Źródła prawa karnego 227 Tabl. 7. Wykładnia przepisów prawa karnego 227 Tabl. 8. Metody wykładni 228 Tabl. 9. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu 229 Tabl. 10. Miejsce popełnienia czynu zabronionego 229 Tabl. 11. Reguły odpowiedzialności za przestępstwa popełnione za granicą 230 Tabl. 12. Znaczenie wyroków obcych 231 Tabl. 13. Struktura przestępstwa dobro chronione 232 Tabl. 14. Struktura przestępstwa podmiot przestępstwa 233 Tabl. 15. Struktura przestępstwa strona przedmiotowa (1) 234 Tabl. 16. Struktura przestępstwa związek przyczynowy 235 Tabl. 17. Struktura przestępstwa strona przedmiotowa (2) 236 Tabl. 18. Struktura przestępstwa strona podmiotowa 237 Tabl. 19. Struktura przestępstwa strona podmiotowa przestępstw kwalifikowanych przez następstwo 238 Tabl. 20. Zbrodnie i występki 239 Tabl. 21. Przestępstwa umyślne i nieumyślne 240 Tabl. 22. Przestępstwa z działania i z zaniechania 240 Tabl. 23. Przestępstwa materialne i formalne 241 Tabl. 24. Przestępstwa powszechne i indywidualne 242 Tabl. 25. Przestępstwa trwałe i jednochwilowe 242 Tabl. 26. Przestępstwa z naruszenia i narażenia na niebezpieczeństwo dobra chronionego 243 Tabl. 27. Przestępstwa przechodnie i nieprzechodnie 243 Tabl. 28. Typy przestępstw 244 Tabl. 29. Przestępstwa publicznoskargowe i prywatnoskargowe 245 Tabl. 30. Pojęcie przestępstwa o charakterze terrorystycznym 246 Tabl. 31. Obrona konieczna a stan wyższej konieczności 247 Tabl. 32. Okoliczności wyłączające winę 248

9 VIII Spis treści Tabl. 33. Niepoczytalność (art KK) 249 Tabl. 34. Błąd w prawie karnym 250 Tabl. 35. Przygotowanie 251 Tabl. 36. Karalność przygotowania 252 Tabl. 37. Usiłowanie 253 Tabl. 38. Przygotowanie a usiłowanie 254 Tabl. 39. Koncepcje współdziałania w przestępstwie 255 Tabl. 40. Formy zjawiskowe 256 Tabl. 41. Współsprawstwo 257 Tabl. 42. Sprawstwo kierownicze 257 Tabl. 43. Sprawstwo polecające 258 Tabl. 44. Podżeganie 258 Tabl. 45. Pomocnictwo 259 Tabl. 46. Rozgraniczenie współsprawstwa i pomocnictwa 260 Tabl. 47. Zasady odpowiedzialności za współdziałanie przestępne 261 Tabl. 48. Zbieg przestępstw zbieg przepisów 262 Tabl. 49. Zbieg przepisów 263 Tabl. 50. Czyny współukarane 264 Tabl. 51. Czyn ciągły a ciąg przestępstw porównanie 265 Tabl. 52. Środki penalne 266 Tabl. 53. Kara grzywny 267 Tabl. 54. Kara ograniczenia wolności 267 Tabl. 55. Kary pozbawienia wolności 268 Tabl. 56. Zakaz prowadzenia pojazdów 268 Tabl. 57. Nawiązka 269 Tabl. 58. Świadczenie pieniężne 270 Tabl. 59. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie 271 Tabl. 60. Przesłanki stosowania warunkowego umorzenia postępowania 272 Tabl. 61. Obowiązki próby przy warunkowym umorzeniu postępowania 273 Tabl. 62. Skutki przebiegu próby przy warunkowym umorzeniu postępowania 274 Tabl. 63. Przesłanki stosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary 275 Tabl. 64. Grzywna przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary 276 Tabl. 65. Okresy próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary 276 Tabl. 66. Obowiązki próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary 277 Tabl. 67. Skutki przebiegu okresu próby warunkowego zawieszenia wykonania kary_ 278 Tabl. 68. Przesłanki warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolno ści 279 Tabl. 69. Modyfikacje przesłanek warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary po zbawienia wolności 280 Tabl. 70. Okres próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności 280

10 Spis treści IX Tabl. 71. Obowiązki próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozba wienia wolności 281 Tabl. 72. Skutki przebiegu okresu próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności 282 Tabl. 73. Zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolności oraz środków karnych 283 Tabl. 74. Katalog środków zabezpieczających 284 Tabl. 75. Przesłanki zastosowania środka zabezpieczającego 285 Tabl. 76. Kara łączna 286 Tabl. 77. Okoliczności wyłączające karalność sprawcy 287 Tabl. 78. Śmierć sprawcy 287 Tabl. 79. Przedawnienie 288 Tabl. 80. Wyłączenie instytucji przedawnienia 289 Tabl. 81. Okoliczności związane z darowaniem kary 289 Tabl. 82. Zatarcie skazania 290 Indeks rzeczowy 291

11

12 Wykaz skrótów 1. Akty normatywne PrAdw ustawa z r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 615 ze zm.) GranicaU ustawa z r. o ochronie granicy państwowej (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 930 ze zm.) KC Kodeks cywilny KK Kodeks karny KKS Kodeks karny skarbowy KKW Kodeks karny wykonawczy Konstytucja RP _ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) KPK Kodeks postępowania karnego KRO Kodeks rodzinny i opiekuńczy KSH Kodeks spółek handlowych KW Kodeks wykroczeń NarkU ustawa z r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 124 ze zm.) NielU ustawa z r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 382 ze zm.) PWKK ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 554 ze zm.) ZawLekU ustawa z r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 464 ze zm.) 2. Czasopisma AUMCS Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska KZS Krakowskie Zeszyty Sądowe OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wydawnictwo Prokuratury Generalnej OSNwSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego WPP Wojskowy Przegląd Prawniczy

13 XII Wykaz skrótów 3. Inne skróty art. artykuł godz. godzina (-y) in. inny (-a, -e) n.c.s.l. nullum crimen sine lege PCK Polski Czerwony Krzyż post. postanowienie SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy sprost. sprostowanie tabl. tablica (-e) TK Trybunał Konstytucyjny uchw. uchwała UE Unia Europejska w. wiek w zb. w zbiegu w zw. w związku wyr. wyrok zd. zdanie (-a) ze zm. ze zmianami

14 Literatura T. Bojarski, Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2012 T. Bojarski i in., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2013 M. Bojarski (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2007 T. Bojarski (red.), System prawa karnego, t. 2, Źródła prawa karnego, Warszawa 2011 M. Bojarski (red.), System Prawa Karnego, t. 11, Szczególne dziedziny prawa karnego. Prawo karne wojskowe, skarbowe i pozakodeksowe, Warszawa 2014 K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1997 M. Cieślak, Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1995 R. Dębski (red.), System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, Warszawa 2012 L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2015 O. Górniok, S. Hoc, S. M. Przyjemski, Kodeks karny. Komentarz, t. III (art ), Gdańsk 1999 A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2015 A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Prawo karne, Warszawa 2015 T. Kaczmarek (red.), System prawa karnego, t. 5, Nauka o karze. Sądowy wymiar kary, Warszawa 2014 M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny część ogólna, t. I i II, Warszawa 2015 M. Królikowski, R. Zawłocki, Prawo karne, Warszawa 2015 E. Krzymuski, System prawa karnego ze stanowiska nauki i trzech kodeksów obowiązujących w Polsce, Kraków 1921 B. Kunicka-Michalska, Zasady odpowiedzialności karnej. Art , art Komentarz, Warszawa 2006 J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938 J. Makarewicz, Prawo karne. Wykład porównawczy z uwzględnieniem prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej, Lwów Warszawa 1924 W. Makowski, Kodeks karny. Komentarz, Część ogólna, Warszawa 1932 A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010 A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2009 A. Marek (red.), Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1986 A. Marek (red.), System prawa karnego, t. 1, Zagadnienia ogólne, Warszawa 2010 M. Melezini (red.), System Prawa Karnego, t. 6, Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie, Warszawa 2010 M. Mozgawa (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2009

15 XIV Literatura L. Paprzycki (red.), System Prawa Karnego, t. 4, Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ograniczenie odpowiedzialności karnej, Warszawa 2013 L. Paprzycki (red.), System Prawa Karnego, t. 7, Środki zabezpieczające, Warszawa 2012 G. Rejman (red.), J. Wojciechowska, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 1999 G. Rejman, Zasady odpowiedzialności karnej. Art KK. Komentarz, Warszawa 2009 S. Śliwiński, Polskie prawo karne materialne, Warszawa 1946 A. Wąsek (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. I i II, Warszawa 2006 A. Wąsek, Kodeks karny. Komentarz, t. I, Gdańsk 1999 Uzasadnienie rządowego projektu nowego Kodeksu karnego, [w:] Nowe Kodeksy karne z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa 1997 W. Wolter, Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973 W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010 A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, Kraków 2007 A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. II i III, Warszawa 2008

16 Przedmowa Oddawane do rąk Czytelnika czwarte poprawione i uzupełnione wydanie repetytorium Kodeks karny część ogólna ma stanowić pomoc dydaktyczną w przyswojeniu materiału z zakresu części ogólnej Kodeksu karnego. Adresowane jest dla studentów, prawa, administracji, bezpieczeństwa wewnętrznego, jak również aplikantów, którzy przygotowują się do wykonywania zawodu związanego z prawem karnym. Zakres opracowania podyktowany jest celami dydaktycznymi, a więc nie tylko wagą poszczególnych zagadnień, ale także stopniem ich trudności. Autorom zależało na przystępnym przedstawieniu poszczególnych instytucji, nie zaś na rozstrzyganiu kwestii spornych w doktrynie i orzecznictwie. W repetytorium nie przytacza się in extenso przepisów Kodeksu karnego, poprzestając na ich omówieniu i wskazaniu na istotne problemy, jakie nasuwa ich wykładnia. Samo opanowanie materiału zawartego w niniejszym opracowaniu, bez posługiwania się tekstem aktu prawnego, nie zapewnia oczywiście należytego przygotowania się do egzaminu. Praca składa się z trzech części. Część pierwsza stanowi omówienie podstawowych zagadnień w formie pytań i odpowiedzi. Jej układ merytoryczny jest zbliżony do opracowań podręcznikowych. Część druga obejmująca kazusy, pozwala odnieść się do problemów powstających przy stosowaniu omawianych przepisów. Rozwiązania kazusów traktować należy nie tyle jako arbitralne ich rozstrzygnięcie, ale jako zachętę do podjęcia własnych, twórczych i krytycznych przemyśleń. Tablice poglądowe, stanowiące treść części trzeciej, mają ułatwić zapamiętanie najważniejszych zagadnień. W opracowaniu uwzględniono zmiany w prawie karnym wynikające z nowelizacji Kodeksu karnego z r., które weszły w życie r. Ta największa, jak do tej pory, reforma Kodeksu karnego z 1997 r. dotyczyła przede wszystkim części ogólnej KK. Mamy nadzieję, że kolejne wydanie repetytorium spotka się z przychylnym i życzliwym przyjęciem. Pozostaniemy wdzięczni za wszystkie uwagi. Lublin, październik 2015 r. Autorzy

17

18 Część A. Pytania egzaminacyjne Rozdział I. Zagadnienia wstępne Pytanie 1. Podaj definicję prawa karnego i dokonaj jego podziałów. Prawo karne (materialne) jest to zespół przepisów prawnych, które określają, jakie zachowania człowieka stanowią czyny zabronione jako przestępstwa, jakie za te czyny grożą kary i inne środki penalne, oraz ustalają zasady odpowiedzialności karnej za te czyny i zasady stosowania sankcji w postaci kar lub innych środków wobec sprawców. W prawie karnym materialnym można wyróżnić prawo karne kodeksowe i pozakodeksowe. W Kodeksie karnym z r., który stanowi podstawowe źródło polskiego prawa karnego, zawarte jest prawo karne powszechne oraz prawo karne wojskowe. Przepisy prawa karnego materialnego przewidujące odpowiedzialność karną znajdują się w wielu ustawach dodatkowych, zwanych pozakodeksowym prawem karnym. Na podstawie art. 116 KK stosuje się do nich przepisy części ogólnej Kodeksu karnego, chyba że ustawy te wyraźnie wyłączają ich zastosowanie. Prawo karne materialne można podzielić na powszechne, dotyczące ogółu sprawców, obejmujące większość dziedzin życia społecznego i specjalne. Do najważniejszych wyspecjalizowanych gałęzi prawa karnego zaliczyć należy prawo karne skarbowe, prawo karne wojskowe oraz w pewnym zakresie karnym prawo nieletnich. Do szeroko rozumianego prawa karnego materialnego zaliczyć także należy prawo wykroczeń. Prawo karne skarbowe, regulowane jest w Kodeksie karnym skarbowym z r. i stanowi zespół norm chroniących interesy finansowe podmiotów publicznych, przede wszystkim Skarbu Państwa. Określa katalog przestępstw i wykroczeń skarbowych oraz grożących za nie sankcji, autonomiczne względem prawa karnego powszechnego zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykro- Gałązka, Kodeks karny część ogólna, wyd. 4, Repetytoria C.H.Beck Pyt. 1

19 2 Część A. Pytania egzaminacyjne czenia skarbowe oraz zasady stosowania kar i innych środków. Ponadto wskazuje na odrębności postępowania karnego i wykonawczego w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe. Prawo karne wojskowe, zawarte w części wojskowej Kodeksu karnego, zostało wyróżnione ze względu na szczególną kategorię osób żołnierzy i sytuację, jaką jest pełnienie służby wojskowej. Obejmuje przestępstwa wojskowe i zasady odpowiedzialności karnej za ich popełnienie. Prawo nieletnich jest odrębną dziedziną prawa uregulowaną w ustawie z r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 382) i w wąskim zakresie w Kodeksie karnym. Obejmuje normy prawne, których zadaniem jest przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich. Ze względu na brak zdolności do zawinienia nieletni do 17. roku życia nie ponoszą odpowiedzialności karnej za przestępstwo. Wobec nich stosowane są środki wychowawcze i poprawcze. Wyjątek od tej zasady został ustanowiony w art KK, zgodnie z którym nieletni może ponosić odpowiedzialność karną za wskazane przestępstwa, popełnione po ukończeniu 15. roku życia. W takim wypadku prawo nieletnich jest fragmentem prawa karnego. Prawo wykroczeń, regulowane przede wszystkim w Kodeksie wykroczeń z r., blisko związane z prawem karnym, jest od 1932 r. odrębną częścią prawa i zawiera katalog czynów zabronionych jako wykroczenia i sankcji grożących za ich popełnienie. Prawo karne procesowe stanowi zbiór przepisów regulujących postępowanie karne, którego zadaniem jest doprowadzenie do wykrycia i ukarania sprawcy przestępstwa. Zawiera ono normy określające zasady i przebieg procesu karnego, prawa i obowiązki uczestników tego procesu. Regulowane jest w Kodeksie postępowania karnego z r. oraz ustawach dodatkowych, określających m.in. zasady działania organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości. Prawo karne wykonawcze to zespół przepisów zawartych przede wszystkim w Kodeksie karnym wykonawczym z r., regulujących zasady i sposób wykonywania orzeczonych kar, środków karnych, środków probacyjnych i zabezpieczających. Wskazuje podmioty uczestniczące w postępowaniu wykonawczym, przebieg tego postępowania i udział społeczeństwa w wykonywaniu kar. Najobszerniejszą częścią prawa karnego wykonawczego jest prawo penitencjarne, regulujące wykonanie kary pozbawienia wolności, określające cele tej kary, prawa i obowiązki osadzonych w zakładach karnych oraz zasady odbywania tej kary. Zob. tabl Pyt. 1 Gałązka, Kodeks karny część ogólna, wyd. 4, Repetytoria C.H.Beck

20 Rozdział I. Zagadnienia wstępne 3 Pytanie 2. Wymień cechy prawa karnego. Do najistotniejszych cech prawa karnego należy: 1) jest prawem dotyczącym człowieka człowiek jest podmiotem przestępstwa, prawo karne powinno respektować godność człowieka zarówno sprawcy, jak i ofiary przestępstwa; 2) jest prawem stanowionym (pozytywnym), określanym w drodze ustawy; 3) jest prawem publicznym dotyczy stosunków człowieka z państwem; 4) jest prawem konstytutywnym i autonomicznym tworzy prawne normy zachowań; 5) jest prawem wartościującym i imperatywnym dokonuje wartościowania dóbr i interesów, wskazując, które z nich wymagają prawnokarnej ochrony, nakazuje lub zakazuje określonego zachowania tworząc normy powinnościowe; 6) ma charakter sankcjonujący reaguje sankcją karną za naruszenie normy; 7) jest prawem subsydiarnym państwo powinno odwoływać się do prawa karnego w ostateczności, gdy danego dobra prawnego nie można ochronić w inny sposób, powinno być ultima ratio; 8) jest prawem granic wyznacza granice między tym co dozwolone a tym co zabronione pod rygorem odpowiedzialności karnej. Pytanie 3. Scharakteryzuj pojęcie i funkcje prawa karnego. Pod pojęciem funkcji prawa karnego rozumie się oczekiwane efekty prawa karnego, zadania stawiane przed tym prawem. Jako podstawowe funkcje prawa karnego wskazuje się najczęściej funkcję ochronną, czyli zadanie ochrony dóbr prawnych i funkcję gwarancyjną, a więc zapewnienie człowiekowi, że będzie ponosił odpowiedzialność karną tylko za zachowanie zakazane jako przestępstwo w czasie jego popełnienia. W związku ze wzrostem rangi praw ofiar przestępstwa, wskazuje się także na funkcję kompensacyjną prawa karnego. Funkcja ochronna zakłada, że podstawowym zadaniem prawa karnego jest ochrona wartości, ochrona dóbr prawnych wskazanych w ustawie karnej. Zadanie to prawo karne realizuje przez funkcje szczegółowe: funkcję karzącą (sprawiedliwościową) oraz funkcję zapobiegawczą (prewencyjną) w postaci prewencji ogólnej i indywidualnej. Prawo karne realizuje funkcję ochronną, zakazując w pierwszym rzędzie określonych zachowań. Kryminalizując takie zachowania, tworzy tym samym katalog dóbr chronionych. Ochronę tych dóbr mają zapewnić sankcje karne przewidziane za ich naruszenie. Funkcja karząca prawa karnego wynika z samego faktu naruszenia normy prawnokarnej, z popełnienia przez sprawcę przestępstwa. Zadaniem prawa karnego jest ukaranie sprawcy przestępstwa, a środkiem służącym do tego są kary i inne Gałązka, Kodeks karny część ogólna, wyd. 4, Repetytoria C.H.Beck Pyt. 2 3