ZAWÓD PSYCHOLOGA W OCHRONIE ZDROWIA

Transkrypt

1 MONOGRAFIE PRAWNICZE ZAWÓD PSYCHOLOGA W OCHRONIE ZDROWIA REGLAMENTACJA PRAWNOADMINISTRACYJNA LECH J. ŻUKOWSKI Wydawnictwo C.H.Beck

2 MONOGRAFIE PRAWNICZE LECH J. ŻUKOWSKI ZAWÓD PSYCHOLOGA W OCHRONIE ZDROWIA. REGLAMENTACJA PRAWNOADMINISTRACYJNA

3 Polecamy inne nasze publikacje: M. Gutowski BEZSKUTECZNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ Instytucje Prawa Prywatnego R. Kulski OCHRONA INTERESÓW ZBIOROWYCH W POSTĘPOWANIU CYWILNYM Monografie Prawnicze R. Reiwer WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO W PROCESIE CYWILNYM. KOMENTARZ PRAKTYCZNY Z ORZECZNICTWEM. WZORY PISM PROCESOWYCH Prawo Sądowe E. Badura INFORMACJA PRZEDKONTRAKTOWA W UMOWACH KONSUMENCKICH Monografie Prawnicze M. Gutowski NIEWAŻNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ Instytucje Prawa Prywatnego

4 ZAWÓD PSYCHOLOGA W OCHRONIE ZDROWIA REGLAMENTACJA PRAWNOADMINISTRACYJNA LECH J. ŻUKOWSKI WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2017

5 Wydawca: Natalia Adamczyk Recenzja naukowa: prof. dr hab. Piotr Pogonowski Wydawnictwo C.H.Beck 2017 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: KJS Katarzyna Słomka Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Moim Rodzicom

7

8 Spis treści Przedmowa... Wykaz skrótów... Bibliografia... Wykaz orzecznictwa... Wprowadzenie... XI XIII XXI XXXIII XXXV Rozdział I. Zawód psychologa i ustawa o zawodzie psychologa Psycholog jako zawód... 1 I. Zawód zarys genezy pojęcia... 1 II. Zawód psychologa próba definicji... 3 III. Reglamentacja zawodu psychologa Losy ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów Skuteczność ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów I. Wykonywanie zawodu II. Akty wykonawcze III. Wdrażanie postanowień ustawy Psycholog jako zawód zaufania publicznego I. Wspólnota zawodowa II. Cechy zawodów zaufania publicznego a zawód psychologa III. Wybrane regulacje szczegółowe a zaufanie do zawodu psychologa IV. Zaufanie do zawodu psychologa konkluzje Psycholog jako wolny zawód Prawo do wykonywania zawodu psychologa Regulacje zawodu psychologa w wybranych krajach Unii Europejskiej I. Niemcy II. Węgry III. Litwa IV. Dania V. Inne kraje Podsumowanie VII

9 Spis treści Rozdział II. Psycholog w ochronie zdrowia Psycholog a zawody medyczne I. Zawody medyczne II. Psycholog jako zawód medyczny argumenty za i przeciw Psycholog a zawody ochrony zdrowia I. Psychologia w ochronie zdrowia II. Psychologia w ochronie zdrowia psychicznego Zdrowie psychiczne jako dobro chronione prawem Specjalizacje psychologa w ochronie zdrowia I. Psychologia kliniczna II. Psycholog kliniczny Specjalizacje quasi-psychologiczne w ochronie zdrowia I. Specjalista do spraw uzależnień II. Psychoonkolog III. Psychoterapeuta Podsumowanie Rozdział III. Psycholog w świadczeniach gwarantowanych Psycholodzy w świadczeniach gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień I. Psycholog kliniczny jako członek personelu w świadczeniach gwarantowanych realizowanych w warunkach stacjonarnych psychiatrycznych II. Psycholog kliniczny jako członek personelu w świadczeniach gwarantowanych realizowanych w warunkach dziennych psychiatrycznych III. Psycholog kliniczny jako członek personelu w świadczeniach gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych leczenia psychiatrycznego i środowiskowego IV. Psycholog kliniczny jako członek personelu w świadczeniach gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych leczenia uzależnień V. Psycholog jako członek personelu w świadczeniach gwarantowanych realizowanych w warunkach stacjonarnych psychiatrycznych VI. Psycholog jako członek personelu w świadczeniach gwarantowanych realizowanych w warunkach stacjonarnych leczenia uzależnień VII. Psycholog jako członek personelu w świadczeniach gwarantowanych realizowanych w warunkach dziennych psychiatrycznych VIII

10 Spis treści VIII. Psycholog jako członek personelu w świadczeniach gwarantowanych realizowanych w warunkach dziennych leczenia uzależnień IX. Psycholog jako członek personelu w świadczeniach gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych leczenia psychiatrycznego i środowiskowego X. Psycholog jako członek personelu w świadczeniach gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych leczenia uzależnień Psycholodzy w świadczeniach gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej Psycholog w świadczeniach gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej Psycholog w świadczeniach gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych Psycholog w świadczeniach gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej Psycholog w świadczeniach gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego Podsumowanie Rozdział IV. Psycholog w służbie medycyny pracy Psychologia w medycynie pracy I. Psychologia pracy II. Psychologia pracy w służbie medycyny pracy Zawody realizujące zadania służby medycyny pracy Status i regulacje dotyczące psychologa w ustawie o służbie medycyny pracy I. Zgłoszenie II. Niezależność psychologa w realizacji zadań służby medycyny pracy Dokumentacja badań I. Zakres badań psychologicznych zgodnie z DokPsychR II. Tajemnica zawodowa i służbowa w medycynie pracy Kontrola psychologa w służbie medycyny pracy Zadania psychologa w służbie medycyny pracy I. Specjalne zadania psychologa w służbie medycyny pracy II. Minister właściwy do spraw wewnętrznych III. Minister Sprawiedliwości IV. Minister Infrastruktury IX

11 Spis treści V. Minister Obrony Narodowej VI. Status psychologów wykonujących specjalne zadania służby medycyny pracy Psycholog w innych zadaniach służby medycyny pracy I. Pracownicy ochrony fizycznej II. Strażnicy gminni (miejscy) III. Straż Marszałkowska Podsumowanie Rozdział V. Inne akty związane z problematyką ochrony zdrowia w zawodzie psychologa Psycholog w komisjach lekarskich podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych Psycholog w świadczeniach zdrowotnych dla żołnierzy zawodowych Psycholog w ustawie o broni i amunicji Psycholog w ustawie o kierujących Zwolnienie z podatku usług psychologicznych w ochronie zdrowia 217 I. Orzecznictwo a zwolnienie z podatku usług psychologicznych II. Zwolnienie z podatku wybranych usług psychologicznych Podsumowanie Wnioski końcowe Indeks rzeczowy X

12 Przedmowa Przedmiotem opracowania są regulacje administracyjnoprawne dotyczące zawodu psychologa w ochronie zdrowia. Prawne unormowania zawodów związanych z tą sferą mają na celu zapewnienie wysokiej jakości usług wykonywanych przez specjalistów. Psycholodzy zostali objęci stosowną reglamentacją, wykonywanie tego zawodu wiąże się z ochroną podstawowych wartości w prawie administracyjnym, do jakich należy zdrowie człowieka. O doniosłości problemu świadczy choćby zakres regulacji administracyjnoprawnych dotyczących tej sfery. W opracowaniu odwołano się do ponad 130 aktów prawnych związanych z wykonywaniem zawodu psychologa w ochronie zdrowia, mimo tego przedstawiane problemy nie wyczerpują problematyki. Zakres regulacji prawnych dotyczących psychologów jest zróżnicowany i wynika z bogatej specyfiki wykonywanych czynności zawodowych. Celem powstania tekstu było zaprezentowanie podstawowych problemów związanych z zawodem psychologa w sferze ochrony zdrowia, omówienie wielu nieścisłości prawnych oraz przedstawienie możliwych rozwiązań interpretacyjnych i legislacyjnych, które w przyszłości mogłyby przyczynić się do poprawy sytuacji prawnej tej grupy zawodowej. Starano się także przedstawić w sposób syntetyczny status psychologów wykonujących czynności zawodowe związane ze zdrowiem (także zdrowiem psychicznym). Autor łączy pracę naukową w dziedzinie skuteczności prawa administracyjnego z czynnym wykonywaniem zawodu psychologa w sferze ochrony zdrowia. Bodźcem do powstania opracowania był obserwowalny dysonans między ochroną wartości w prawie, jaką jest zdrowie człowieka, a reglamentacją administracyjnoprawną zawodu psychologa. Książka dedykowana jest: prawnikom i psychologom, których aktywność zawodowa wiąże się ze sferą ochrony zdrowia, osobom pracującym w ochronie zdrowia, nauczycielom akademickim i studentom na kierunkach prawniczych lub psychologicznych oraz wszystkim, którzy interesują się szeroko rozumianą nauką prawa oraz psychologii. Rzeszów, sierpień 2017 Lech J. Żukowski XI

13

14 Wykaz skrótów 1. Akty prawne Ustawy: AlkU... ustawa z r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 487 ze zm.) BrońU... ustawa z r. o broni i amunicji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 576 ze zm.) BORU... ustawa z r. o Biurze Ochrony Rządu (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 985) DziałLeczU... ustawa z r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) InfNiejU... ustawa z r. o ochronie informacji niejawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) KierPojU... ustawa z r. o kierujących pojazdami (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 978) KK... ustawa z r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) KKW... ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 665 ze zm.) KomLekU... ustawa z r. o komisjach lekarskich podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych (Dz.U. z 2014 r. poz ze zm.) KonOchrZU... ustawa z r. o konsultantach w ochronie zdrowia (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 890) Konstytucja RP... ustawa z r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP... ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) KPA... ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1257) KPK... ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) MedPrU... ustawa z r. o służbie medycyny pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1184) XIII

15 Wykaz skrótów NarkU... ustawa z r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 783) NielU... ustawa z r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1654) OchrOsU... ustawa z r. o ochronie osób i mienia (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) OchrPsychU... ustawa z r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 882) PolU... ustawa z r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) PrAdw... ustawa z r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) PrPacjU... ustawa z r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 186 ze zm.) PrSzkolWyż... ustawa z r. Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) RPrU... ustawa z r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 233 ze zm.) StGmU... ustawa z r. o strażach gminnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 706) ŚwiadZdrU... ustawa z r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) VATU... ustawa z r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) ZasKwZawU... ustawa z r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. z 2016 r. poz. 65) ZawLekU... ustawa z r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 125 ze zm.) ZawPsychU... ustawa z r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz.U. Nr 73, poz. 763 ze zm.) Rozporządzenia: AlkR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie organizacji, kwalifikacji personelu, sposobu funkcjonowania i rodzajów podmiotów leczniczych wykonujących świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowa- XIV

16 BadPracR... Wykaz skrótów niu opieki nad uzależnionymi od alkoholu oraz sposobu współdziałania w tym zakresie z instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 734) rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2067) BadLekOchrR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wpis lub posiadających wpis na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej (Dz.U. z 2015 r. poz. 2323) BadPsychSMR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie badań psychologicznych strażników gminnych (miejskich) (Dz.U. Nr 150, poz. 1012) BadPsychSMarR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie badań psychologicznych strażników Straży Marszałkowskiej oraz kandydatów na strażników Straży Marszałkowskiej (Dz.U. z 2014 r. poz. 556) ChorZawR... rozporządzenie Rady Ministrów z r. w sprawie chorób zawodowych (t.j. Dz.U r. poz. 1367) DokPsychR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie rodzajów dokumentacji badań i orzeczeń psychologicznych, sposobu jej prowadzenia, przechowywania i udostępniania oraz wzorów stosowanych dokumentów (Dz.U. Nr 131, poz. 888) DodKwalZawR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie zadań służby medycyny pracy, których wykonywanie przez osoby niebędące lekarzami wymaga posiadania dodatkowych kwalifikacji (Dz.U. Nr 206, poz. 1223) KlasZawR... rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. z 2014 r. poz ze zm.) XV

17 Wykaz skrótów LeczSzpR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 694 ze zm.) ObszWR... rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z r. w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych OrzOpR... i artystycznych (Dz.U. Nr 179, poz. 1065) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. Nr 173, poz. 1072) PalHospR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej (Dz.U r. poz ze zm.) ProgZdrR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) PsychBrR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób występujących o wydanie pozwolenia na broń lub zgłaszających do rejestru broń pneumatyczną oraz posiadających pozwolenie na broń lub zarejestrowaną broń pneumatyczną (Dz.U. z 2015 r. poz. 2210) PsychKierR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz.U. z 2014 r. poz. 937) RehLeczR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej (Dz.U. z 2013 r. poz ze zm.) RehSpołR... rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z r. w sprawie zajęć rehabilitacji społecznej w domach pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi (Dz.U. z 2014 r. poz. 250) XVI

18 Wykaz skrótów RehSzpPsychR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie zajęć rehabilitacyjnych organizowanych w szpitalach psychiatrycznych (Dz.U. z 2014 r. poz. 522) SpecMedR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie uzyskiwania tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia (Dz.U. Nr 173, poz. 1419) akt uchylony SłMedR... rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z r. w sprawie służby medycyny pracy (Dz.U. z 2012 r. poz. 53) SłMedPracMONR... rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z r. w sprawie służby medycyny pracy w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej (Dz.U. Nr 187, poz. 1257) SłMedSWR... rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie służby medycyny pracy w jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej (Dz.U. Nr 131, poz. 1082) ŚwiadOpDługR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1658) ŚwiadPsychUzalR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz.U. z 2013 r. poz ze zm.) ŚwiadŻołR... rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z r. w sprawie niektórych świadczeń zdrowotnych przysługujących żołnierzom zawodowym (Dz.U. z 2011 r. Nr 8, poz. 36 ze zm.) UpUmR... ZadSłMedR... rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z r. w sprawie warunków i sposobu organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim (Dz.U. z 2013 r. poz. 529) rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z r. w sprawie zadań służby medycyny pracy (Dz.U. z 2012 r. poz. 52) XVII

19 Wykaz skrótów ZadSłMedSpecR... rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie zadań służby medycyny pracy wynikających ze specyfiki ryzyka zawodowego w jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej (Dz.U. Nr 131, poz. 1081) ZadSłMedMONR... rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z r. w sprawie zadań służby medycyny pracy w jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej (Dz.U. Nr 88, poz. 577) ZadSłMedPKPR... rozporządzenie Ministra Infrastruktury z r. w sprawie szczegółowego sposobu, trybu tworzenia i organizacji służb wykonujących zadania odpowiednie do zadań służby medycyny pracy w Polskich Kolejach Państwowych Spółka Akcyjna, kwalifikacji zawodowych pracowników realizujących te zadania oraz szczegółowego sposobu i trybu kontroli tych służb (Dz.U. Nr 104, poz. 606) ZadSłMedTranKolR... rozporządzenie Ministra Infrastruktury z r. w sprawie zadań służby medycyny pracy wynikających ze specyfiki ryzyka zawodowego osób zatrudnionych w transporcie kolejowym (Dz.U. Nr 20, poz. 102) 2. Czasopisma ONSA... PiP... Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego Państwo i Prawo 3. Organy orzekające NSA... TK... TSUE... WSA... Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie Trybunał Konstytucyjny Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Wojewódzki Sąd Administracyjny 4. Inne skróty Dz.U.... KGSG... PKD... Dziennik Ustaw Komendant Główny Straży Granicznej Polska Klasyfikacja Działalności XVIII

20 Wykaz skrótów PTP... postan.... wyr.... Polskie Towarzystwo Psychologiczne postanowienie wyrok XIX