Na podstawie opracowania: Jarosław Cichoń Główny Inspektorat Pracy Departament Legalności Zatrudnienia. Gdańsk listopada 2014 r.

Transkrypt

1 Założenia nowej ustawy o cudzoziemcach oraz nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zakresie zagadnień dotyczących legalności zatrudnienia cudzoziemców Na podstawie opracowania: Jarosław Cichoń Główny Inspektorat Pracy Departament Legalności Zatrudnienia Gdańsk listopada 2014 r.

2 Ważne: Chorwacja i Armenia Chorwacja od 1 lipca 2013 r. jest członkiem Unii Europejskiej praca bez zezwolenia, na zasadzie swobody przepływu pracowników w UE (EOG) Armenia od 1 stycznia 2014 r. została włączona do grupy państw, których obywatele mogą w Polsce pracować na podstawie oświadczeń rejestrowanych w powiatowych urzędach pracy (zaktualizowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zalecany wzór oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi wraz z pouczeniem dla składającego oświadczenie) 2

3 Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz.U. z 2013 r., poz. 1650) weszła w życie od 1 maja 2014 r.

4 JEDNOLITE ZEZWOLENIE NA POBYT I PRACĘ Przepisy nowej ustawy o cudzoziemcach dokonują wdrożenia do polskiego prawa dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/98/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie procedury jednego wniosku o jedno zezwolenie dla obywateli państw trzecich na pobyt i pracę na terytorium państwa członkowskiego oraz w sprawie wspólnego zbioru praw dla pracowników z państw trzecich przebywających legalnie w państwie członkowskim. Termin transpozycji przepisów dyrektywy upływał w dniu 25 grudnia 2013 r. Przepisy przewidują, że cudzoziemiec, który przebywa na terytorium Polski w celu wykonywania pracy, będzie miał możliwość ubiegania się w ramach jednej procedury o zezwolenie, które będzie go uprawniało zarówno do pracy, jak i do pobytu w Polsce. Powyższe rozwiązanie ma charakter nowatorski w stosunku do poprzednio obowiązujących przepisów. 4

5 Właściwość organów Organem wydającym zezwolenie na pracę na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz zezwolenie na pobyt czasowy i pracę na podstawie nowej ustawy, jest wojewoda, który również obecnie jest organem właściwym do wydawania zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony oraz zezwoleń na pracę. Organem II instancji w stosunku do zezwoleń na pracę jest minister właściwy do spraw pracy, natomiast w przypadku zezwolenia na pobyt czasowy i pracę jest Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców. 5

6 Cudzoziemiec jako strona postępowania Z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę może wystąpić cudzoziemiec, który zamierza przebywać w Polsce i wykonywać pracę powyżej 3 miesięcy. Dotychczasowe przepisy, zawarte w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, regulowały zasadę, że z wnioskiem o zezwolenie na pracę może wystąpić jedynie pracodawca, natomiast cudzoziemiec jest zupełnie pozbawiony takiej możliwości. W toku postępowania wojewoda będzie brał pod uwagę okoliczność, czy pracodawca ma możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na rynku lokalnym. Ustalenia tego dokona na podstawie informacji starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy. Informacja ta będzie wydawana z inicjatywy pracodawcy, a następnie załączana przez cudzoziemca do wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę. Wojewoda będzie również badał, czy wysokość wynagrodzenia określona w umowie z cudzoziemcem nie będzie niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku. 6

7 Warunki zezwolenia na pobyt czasowy i pracę W decyzji o udzieleniu cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, poza okresem ważności tego zezwolenia, wskazuje się: 1) podmiot powierzający cudzoziemcowi wykonywanie pracy, a w przypadku, gdy cudzoziemiec będzie pracownikiem tymczasowym, także pracodawcę użytkownika; 2) stanowisko, na jakim cudzoziemiec ma wykonywać pracę; 3) najniższe wynagrodzenie, które może otrzymywać cudzoziemiec na danym stanowisku; 4) wymiar czasu pracy; 5) rodzaj umowy, na podstawie której cudzoziemiec ma wykonywać pracę. W przypadku gdy w decyzji wskazuje się kilka podmiotów powierzających cudzoziemcowi wykonywanie pracy, warunki wykonywania pracy określa się odrębnie dla każdego podmiotu. 7

8 Zmiana treści zezwolenia Cudzoziemiec przebywający na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę powiadamia pisemnie wojewodę właściwego ze względu na miejsce swojego aktualnego pobytu, w ciągu 7 dni, o utracie pracy u któregokolwiek z podmiotów powierzających pracę wymienionych w zezwoleniu lub o zmianie warunków pracy określonych w zezwoleniu. W takim przypadku wojewoda dokonuje odpowiedniej zmiany zezwolenia. Wojewoda cofa zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, jeżeli uległ zmianie określony w zezwoleniu podmiot powierzający wykonywanie pracy, stanowisko lub wysokość wynagrodzenia na niższą, a zezwolenie to nie zostało zmienione. Zezwolenia nie cofa się, jeżeli w trakcie jego ważności okres, w którym cudzoziemiec pozostaje bez pracy, nie przekroczył 30 dni i wystąpił nie więcej niż jeden raz w trakcie ważności zezwolenia, a cudzoziemiec wykaże że dopełnił obowiązku powiadomienia wojewody. 8

9 Praca cudzoziemca w ruchu bezwizowym Doprecyzowanie przepisu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, dotyczącego możliwości wykonywania pracy przez cudzoziemców przybywających do Polski w ramach ruchu bezwizowego w przepisie tym uwzględniono kwestię wykonywania pracy na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 539/2001 z dnia 15 marca 2001 r. wymieniającego państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu. W ten sposób zostało przesądzone, że ruch bezwizowy może stanowić podstawę pobytu cudzoziemca odpowiednią do wykonywania pracy, niezależnie od postanowień niepublikowanych umów międzynarodowych o ruchu bezwizowym, które by stanowiły inaczej. 9

10 Zmiana dotycząca delegowania Skrócenie z 3 miesięcy w ciągu kolejnych 6 miesięcy do 30 dni w ciągu kolejnych 6 miesięcy okresu dopuszczalnego wykonywania pracy bez zezwolenia przez cudzoziemca delegowanego na terytorium RP w innym celu niż pełnienie funkcji w zarządzie osoby prawnej, delegowanie wewnątrzkorporacyjne lub usługa eksportowa (art. 88 pkt 5 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy). Aktualnie obowiązujący okres zwolnienia ułatwia obchodzenie wymogu uzyskiwania zezwolenia na pracę i umożliwia uzyskanie wizy w celu wykonywania pracy cudzoziemcom przedstawiającym dokument potwierdzający zatrudnienie u pracodawcy zagranicznego oraz oświadczenie tego pracodawcy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy w Polsce. 10

11 Uznanie pracy za legalną do czasu przedłużenia zezwolenia W art. 88g dodaje się ust. 1a w brzmieniu: 1a.Jeżeli termin do złożenia wniosku o wydanie przedłużenia zezwolenia na pracę u tego samego pracodawcy i na tym samym stanowisku został zachowany i wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się za legalną od dnia złożenia wniosku, do dnia, w którym decyzja o udzieleniu przedłużenia zezwolenia na pracę, stanie się ostateczna. Celem zmiany jest zapobieganie sytuacjom, w których cudzoziemiec i pracodawca ponoszą negatywne konsekwencje przedłużającego się postępowania administracyjnego (konieczność przerwania pracy lub uznanie pracy za nielegalną). 11

12 Rezygnacja z pojęcia niezwłoczności Rezygnacja z niedookreślonego pojęcia niezwłoczności i wprowadzenie 7-dniowego terminu na dopełnienie obowiązków informacyjnych wobec wojewody (sankcja za wykroczenie grzywna od 100 do zł): Art. 88i. Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi w terminie 7 dni pisemnie powiadamia wojewodę, który wydał zezwolenie na pracę, o następujących okolicznościach: 1) cudzoziemiec rozpoczął pracę o innym charakterze lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, na warunkach określonych w art. 88f ust. 1 pkt 1b; 2) nastąpiła zmiana siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej działania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi lub przejęcie pracodawcy lub jego części przez innego pracodawcę; 3) nastąpiło przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę; 4) zmieniła się osoba reprezentująca pracodawcę, o której mowa w art. 88c ust. 6 pkt 3; 5) cudzoziemiec nie podjął wykonywania pracy w okresie 3 miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę; 6) cudzoziemiec przerwał wykonywanie pracy na okres przekraczający 3 miesiące; 7) cudzoziemiec zakończył pracę wcześniej niż 3 miesiące przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę 12

13 Test rynku pracy właściwość starosty O udzielenie informacji o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi będzie występował do starosty właściwego ze względu na główne miejsce wykonywania pracy przez cudzoziemca. Dotychczas właściwość starosty była określona ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Doświadczenia związane ze stosowaniem tego przepisu wskazują, że tak określona właściwość jest jedną z głównych przyczyn nieskuteczności poszukiwania kandydatów do pracy przez powiatowy urząd pracy, gdy pracodawca ma inne miejsce zamieszkania lub siedzibę, niż miejsce, w którym pracownik ma wykonywać pracę. 13

14 Dostęp PIP do Systemu Pobyt Umieszczenie Państwowej Inspekcji Pracy w katalogu podmiotów, którym w zakresie niezbędnym do realizacji ich ustawowych zadań - udostępnia się dane przetwarzane w Systemie Pobyt 14

15 Zmiany wynikające z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw

16 Realizacja wniosku legislacyjnego PIP i SG Wyeliminowanie odpowiedzialności cudzoziemca za nielegalne wykonywanie pracy, wynikające z braku zawarcia z nim przez podmiot powierzający wykonywanie pracy wymaganych umów o pracę lub umów cywilnoprawnych (w obecnym stanie prawnym sytuacja ta jest objęta definicją nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca, zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 14 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) 16

17 Dwie (nowe) definicje: Nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca oznacza to wykonywanie pracy przez cudzoziemca: który nie jest uprawniony do wykonywania pracy w rozumieniu art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub który nie posiada zezwolenia na pracę, nie będąc zwolnionym na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, lub którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy, lub 17

18 Dwie (nowe) definicje cd.: który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, z zastrzeżeniem art. 88f ust. 1a 1c ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114, art. 126, art. 127 lub art. 142 ust. 3, z zastrzeżeniem art. 119 i art. 135 ust. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach 18

19 Dwie definicje cd.: Powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy TO SAMO CO NIELEGALNE WYKONYWANIE PRACY PRZEZ CUDZOZIEMCA + bez zawarcia umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej w wymaganej formie 19

20 Zmiany związane z działalnością agencji zatrudnienia

21 Uzasadnienie zmian Wprowadzone zmiany mają na celu uproszczenie procedury w zakresie prowadzenia agencji zatrudnienia oraz zwiększenie zakresu ochrony i bezpieczeństwa osób będących klientami agencji zatrudnienia, w szczególności w przypadku kierowania do pracy za granicą, poprzez: rozszerzenie zakazu dyskryminacji oraz zakazu pobierania dodatkowych opłat na wszystkie podmioty, o których mowa w art. 18c ustawy, nie będące agencjami zatrudnienia, świadczące usługi z zakresu agencji zatrudnienia wraz z wprowadzeniem sankcji za naruszenie tych zakazów; 21

22 Uzasadnienie zmian cd. wprowadzenie obowiązku przedstawienia przez agencje zatrudnienia oraz podmioty z art. 18c ustawy osobie kierowanej do pracy u pracodawcy zagranicznego, przed skierowaniem, informacji na piśmie o kosztach, opłatach i innych należnościach związanych z kierowaniem, podjęciem i wykonywaniem pracy za granicą (obowiązek ten dotyczy również kierowania do podmiotu zagranicznego celem odbycia stażu zawodowego lub praktyki); 22

23 Uzasadnienie zmian cd. zobowiązanie agencji zatrudnienia do prowadzenia wykazu podmiotów, do których kierowane są osoby korzystające z usług agencji zatrudnienia oraz wykazu osób kierowanych do pracy za granicą; nałożenie na agencję zatrudnienia obowiązku niezwłocznego zwrotu osobie, której świadczy usługi z zakresu agencji zatrudnienia, na jej wniosek, złożonych przez nią oryginałów dokumentów, w szczególności dokumentów potwierdzających posiadane kwalifikacje oraz doświadczenie zawodowe 23

24 Rozszerzenie stosowania przepisów ustawy o promocji na podmioty wymienione w art. 18c Art. 18c. ust. 1 Nie wymaga wpisu do rejestru świadczenie usług przez: 1) OHP (Ochotnicze Hufce Pracy); 2) centra integracji społecznej oraz kluby integracji społecznej, 3) wyspecjalizowane organy wojskowe, 4) przedsiębiorców zagranicznych posiadających uprawnienia i prowadzących zgodnie z prawem działalność w zakresie pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego lub pracy tymczasowej na terytorium państw członkowskich UE ( ), 24

25 Rozszerzenie stosowania przepisów ww. ustawy na podmioty wymienione w art. 18c Art.18c ust. 2 Nie wymaga wpisu do rejestru: 1) działalność w zakresie kierowania za granicę do pracodawców zagranicznych własnych pracowników, 2) działalność w zakresie kierowania za granicę do zatrudnienia polegającego na czasowym przyjęciu do rodziny w zamian za określone świadczenia w celu doskonalenia umiejętności językowych lub zawodowych na okres do 2 lat; 3) kierowanie do pracy do pracodawców zagranicznych, prowadzone przez organy określone w przepisach o systemie oświaty, kierujące nauczycieli do pracy za granicą w środowiskach polonijnych; 4) gromadzenie w postaci dokumentu elektronicznego i udostępnianie informacji o wolnych i poszukiwanych miejscach pracy za pośrednictwem systemów teleinformatycznych; 25

26 Rozszerzenie stosowania przepisów ustawy na podmioty wymienione w art. 18c 5) pomoc instytucji szkoleniowych udzielana nieodpłatnie uczestnikom lub absolwentom szkoleń i przygotowania zawodowego dorosłych, polegająca na informowaniu o sytuacji na rynku pracy i zapotrzebowaniu na kwalifikacje; 6) działalność w zakresie organizowania praktycznej nauki zawodu; 7) działalność w zakresie kierowania osób do podmiotów w celu nabywania umiejętności praktycznych, w szczególności odbycia praktyki absolwenckiej, praktyki lub stażu zawodowego, nie będących zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową. 26

27 Rozszerzenia zakazu dyskryminacji na wszystkie podmioty, o których mowa w art. 18c Nowe brzmienie art. 19c: Agencja zatrudnienia oraz podmioty, o których mowa w art. 18c, nie mogą dyskryminować ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, pochodzenie etniczne, narodowość, orientację seksualną, przekonania polityczne i wyznanie, ani ze względu na przynależność związkową osób, dla których poszukują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej 27

28 Rozszerzenie zakazu pobierania opłat na wszystkie podmioty, o których mowa w art. 18c Nowe brzmienie art. 19 d ust. 1: Agencja zatrudnienia oraz podmioty, o których mowa w art. 18c, nie mogą pobierać kwot innych niż określone w art. 85 ust. 2 pkt 7 od osób, dla których poszukują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, lub którym udzielają pomocy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia 28

29 Obowiązek przedstawienia informacji na piśmie o kosztach Dodano art. 19d ust. 1 pkt 2: Agencja zatrudnienia oraz podmioty, o których mowa w art. 18c przed skierowaniem osoby do pracy za granicą albo pracy tymczasowej, do podmiotu działającego poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, są obowiązane do przedstawienia jej na piśmie informacji o kosztach, opłatach i innych należnościach, w tym określonych w art. 85 ust. 2 pkt 7, związanych z kierowaniem do pracy oraz podjęciem i wykonywaniem pracy za granicą. 29

30 Obowiązek przedstawienia informacji o kosztach osobom kierowanym w celu nabywania umiejętności praktycznych Obowiązek przedstawienia osobie skierowanej do pracy za granicą - na piśmie - informacji o kosztach opłatach i innych należnościach, w tym określonych w art. 85. ust. 2 pkt 7, związanych z kierowaniem oraz podjęciem i wykonywaniem pracy za granicą będzie miał zastosowanie także do osób kierowanych w celu nabywania umiejętności praktycznych w formie praktyki absolwenckiej, praktyki lub stażu zawodowego art. 19 ust. 2 znowelizowanej ustawy 30

31 Nowy obowiązek agencji zwrot oryginałów dokumentów Dodano art. 19ga: Agencja zatrudnienia zobowiązana jest do niezwłocznego zwrócenia osobie, na rzecz której świadczy lub świadczyła usługi z zakresu agencji zatrudnienia, na jej pisemny wniosek, złożonych przez nią oryginałów dokumentów, w szczególności dokumentów potwierdzających posiadane wykształcenie, kwalifikacje oraz doświadczenie zawodowe. 31

32 Nowe obowiązki agencji wykaz podmiotów oraz osób kierowanych W art. 85 dodano ust. 3a w brzmieniu: Agencja zatrudnienia jest obowiązana do prowadzenia: 1) wykazu podmiotów, do których kierowane są osoby do pracy za granicą, zawierającego w szczególności: oznaczenie i siedzibę podmiotu oraz nazwę państwa pochodzenia podmiotu; 2) wykazu osób kierowanych do pracy za granicą, zawierającego w szczególności: imię i nazwisko, adres zamieszkania osoby, oznaczenie i siedzibę podmiotu, do którego skierowano osobę do pracy za granicą oraz nazwę państwa pochodzenia podmiotu, okresy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej 32

33 Zmiany w przepisach o wykroczeniach W art. 121 ust. 2 i 3 otrzymują brzmienie: ust. 2. Kto, świadcząc usługi, o których mowa w art. 18 ust. 1 oraz w art. 18c ust. 2, pobiera od osoby, dla której poszukuje zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub której udziela pomocy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia, dodatkowe opłaty, inne niż wymienione w art. 85 ust. 2 pkt 7, podlega karze grzywny nie niższej niż zł 33

34 Zmiany w przepisach o wykroczeniach cd. Art. 121 ust. 3: Tej samej karze podlega, kto świadcząc usługi, o których mowa w art. 18 ust. 1 oraz w art. 18c ust. 2, nie przestrzega zasady zakazu dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, pochodzenie etniczne, narodowość, orientację seksualną, przekonania polityczne i wyznanie lub ze względu na przynależność związkową. 34

35 Zmiany w przepisach o wykroczeniach cd. Dodano nowy artykuł art.121c: Kto świadcząc usługi, o których mowa w art. 18 ust. 1 oraz w art. 18c ust. 2, osobie podejmującej za granicą pracę, pracę tymczasową oraz osobie kierowanej w celu nabywania umiejętności praktycznych, w formie odbycia praktyki absolwenckiej, praktyki lub stażu zawodowego niebędących zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową nie przedstawia pisemnej informacji, o której mowa w art. 19d ust. 1 pkt 2 lub przedstawia informację niezgodną ze stanem faktycznym, podlega karze grzywny nie niższej niż zł 35

36 Dziękuję za uwagę Starszy Inspektor Pracy Izabela Struczyńska Państwowa Inspekcja Pracy Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku