ZNACZENIE RODZINY W WYCHOWANIU DZIECKA

Transkrypt

1 Referatnazebraniezrodzicami: ZNACZENIE RODZINY W WYCHOWANIU DZIECKA Rodzina jest kolebką rozwoju osobowości każdego członka, szczególnie dziecka. W niej zdobywa ono mowę, język, kształtuje uczucia i postawy wobec członków rodziny i otaczającego świata. Rodzina jest ważna dla dziecka, bo wprowadza je w świat kultury i przygotowuje do udziału w życiu dorosłych. Rodzina przez zamierzone oddziaływanie opiekuńcze i wychowawcze, a także przez niezamierzony wpływ wynikający ze wzajemnych stosunków uczuciowych i zespołu interakcji między członkami oraz przez wzory osobowe rodziców przyczynia się do fizycznego, psychicznego i społecznego rozwoju dziecka. Dzięki tym oddziaływaniom przygotowuje je do samodzielnego życia w społeczeństwie. Równocześnie rodzina przekazuje dziecku wartości, normy, wzory zachowań i obyczaje kulturowe społeczeństwa, do którego przynależy. Pierwszorzędne znaczenie rodziny dla rozwoju dziecka wynika nietylezfaktu,że jest ona pierwszą i najwcześniejszą grupą, z jaką spotyka się dziecko po przyjściu na świat, ale przede wszystkim z możliwości i rodzaju oddziaływań istniejących w tym środowisku rozwojowym i wychowawczym. Przewaga rodziny nad innymi instytucjami wychowawczymi polega na tym, że rozwój dziecka w rodzinie dokonuje się w sytuacjach naturalnych i dostarcza bodźców optymalnych dla danego poziomu wieku. Rodzina jako wspólnota życia

2 2 stanowi niejako przestrzeń, w obrębie której dokonuje się wychowanie. Źródłem tego procesu jest nie tylko realizacja wspólnego życia, ale w pierwszym rzędzie miłość, z której rodzina wyrasta. Dziecko wychowuje się w rodzinie po pierwsze dlatego, ponieważ jest przedmiotem opieki. Rodzice troszczą się o zaspokojenie potrzeb dziecka. Dziecko wychowuje się w rodzinie także dlatego, ponieważ samo musi respektować potrzeby rodziców i rodzeństwa. Jest pod presją różnych wymagań; wyrażających potrzeby zarówno poszczególnych członków rodziny, jak i potrzeby rodziny jako grupy. Po trzecie, dziecko wychowuje się w rodzinie, ponieważ rodzice chcą je przygotować tak, by w przyszłości samodzielnie troszczyło się o zaspokojenie zarówno potrzeb własnych, jak i potrzeb innych ludzi, a szczególnie potrzeb członków własnej rodziny. Dziecko jest owocem związku mężczyzny i kobiety; jest owocem aktu czułościimiłości. Przez wiele lat swego życia potrzebuje obecności kobiety i mężczyzny, potrzebuje ich wzajemnej łączności. Jeśli między rodzicami nastąpi rozłam, to samo stanie się we wnętrzu dziecka, zrodzi się w nim niepokój. Gdy dziecko zauważa jedność pomiędzy rodzicami, to zaczyna uczestniczyć w ich wzajemnej miłości. Jeśli rodzice są dla siebie podporą i schronieniem, stają się wiarygodni nie tylko w miłości okazywanej dziecku, ale także w sposobie wychowywania go, umożliwiania mu rozwoju. W wychowywaniu dzieci duże znaczenie ma kultura pedagogiczna rodziców tzn.: zdolność do reagowania w sytuacjach wychowawczych zgodnego z potrzebami dziecka, określona przez wiedzę, system wartości, norm i sposobów zachowania jednostki oraz świadomość celów wychowania i umiejętności działania wychowawczego.

3 3 Na tę kulturę pedagogiczną składają się trzy główne elementy: 1. Wiedza oraz świadomość celów wychowawczych, 2. życzliwością nacechowany emocjonalny stosunek do dzieci, 3. umiejętność pracy wychowawczej w interesie dzieci. Dla prawidłowego realizowania przez rodziców procesu wychowania każdy z powyższych czynników kultury pedagogicznej jest bardzo ważny.imwyższy poziom osiąga każdy z tych elementów oraz im bardziej są one zharmonizowane, tym wyższy jest poziom ogólny kultury pedagogicznej rodziny. Szczególnie ważną rolę w wychowaniu dziecka odgrywa także odpowiedni do niego stosunek rodziców - nie tylko emocjonalny, lecz również ten, który wyrażasię w ich sposobie zachowania (postawach), oraz umiejętne zaspokajanie jego potrzeb. Poziom kultury pedagogicznej rodziców znajduje tu wyraz przede wszystkim w przejawianych przez nich postawach rodzicielskich. Do postaw rodzicielskich sprzyjających właściwemu rozwojowi dziecka można zaliczyć postawy: akceptacji, uznania praw dziecka w rodzinie, współdziałania, dawania rozumnej swobody. Są to postawy zapewniające odpowiedni kontakt uczuciowy z dzieckiem, płaszczyzną porozumienia, wyzwalające aktywność dziecka i rozbudzające poczucie odpowiedzialności za swe postępowanie, pobudzające do właściwego uczestnictwa w życiu rodzinnym. Dziecko doświadczające w rodzinie życzliwości, miłości i akceptacji wzrasta w przeświadczeniu, że jest kochane i darzone zaufaniem bez względu na to, jak postąpi. Warunki takie stwarzają klimat spokoju i bezpieczeństwa, w którym człowiek uczy się odnosić do samego siebie jak do kogoś, kto wart jest miłości i zaufania, rozwija względem własnej

4 4 osoby postawę pozytywnego odniesienia, a to z kolei umożliwia mu stałą korektę samego siebie w miarę napływających doświadczeń. W wychowaniu dziecka znamienny jest dialog rodziców z dziećmi. Jego rezultaty zależą przede wszystkim od właściwego rozeznania potrzeb dziecka w danym wieku. Warunkiem udanego dialogu wychowawczego jest uznanie w dziecku tego, że wkażdym wieku jest ono człowiekiem takim samym jak wychowawca i nie może być traktowane jako przedmiot, poddany naszym pragnieniom, poleceniom i życzeniom. Wkażdejsytuacjimusibyć uszanowana jego godność osobowa. Zasadę tę dyktuje miłość. Biorąc to pod uwagę, należy oczekiwać od rodziców stałego dojrzewania osobowego, bo tylko w ten sposób mogą oni właściwie spełnić swoje zadanie wobec dzieci. Wpływ rodziny na rozwój dziecka nie dokonuje się wsposób automatyczny. Nie spełnia ona w sposób doskonały swojej roli tylko dlatego, że jest rodziną, że ma tak znakomite możliwości oddziaływania. Nie każda rodzina w jednakowy sposób i w jednakowym stopniu wykorzystuje te możliwości. W rodzinach jest wiele sytuacji i zjawisk budzących niepokój. Są rodziny, które nie mogą czy nie chcą, w pełni zrozumieć znaczenia swego oddziaływania we wczesnym okresie życia dziecka. Są takie, które nie zapewniają dzieciom poczucia bezpieczeństwa. I takie, które nie akceptują dziecka, okazują mu swoje niezadowolenie. Bywa i tak, że rodzice nie zaspokajają elementarnych potrzeb dziecka. Są rodziny, które swoje dzieci odrzucają i porzucają. Są i takie, którym trzeba odebrać dzieci, bo nie tylko nie stwarzają im warunków do prawidłowego rozwoju, ale zagrażają ich bezpieczeństwu. Jak bardzo dziecku potrzebna jest rodzina, świadczy rozwój

5 5 dzieci pozbawionych opieki rodziców-sierot naturalnych czy też społecznych. Wychowanie poza domem rodzinnym powoduje, że dziecko czuje się zagubione, samotne, opuszczone. Następuje opóźnienie w jego rozwoju psychicznym, powstają zaburzenia i deformacje w rozwoju jego osobowości. Dziecko takie nie umie nawiązywać iutrzymywać więzi uczuciowych z otoczeniem. Trudno mu kochać i odbierać uczucia. Rodzina stanowi dla dziecka model zachowań moralnych. Sam proces rozwoju osobowego dziecka przebiega w atmosferze panujących w środowisku rodzinnym norm, reguł i zasad moralnych, ogólnych w swych założeniach, ale konkretyzowanych przez kierowane oddziaływanie rodziców na dziecko. Rodzice uosabiają w tym okresie dla dzieci jedynie słuszne wzory postępowania, najwyższe wartości i pod kątem tych wartości kształtują się ich pojęcia etyczne, a także religijne. Normy moralne rodziców symbolizują zawsze wartości najwyższe, które decydują o późniejszej postawie życiowej dziecka. Wychowanie dziecka zależy w dużej mierze od stopnia realizacji przemyślanego modelu wychowawczego, który wytycza cele wychowania, podsuwa model współdziałania rodziców, inspiruje i ułatwia koordynację zabiegów wychowawczych. Przy ustalaniu tego modelu powinni rodzice zwrócić uwagę na całościowy rozwój swojego dziecka. Kończąc powyższe rozważania trzeba stwierdzić, że pełnyi harmonijny rozwój osiąga dziecko w rodzinie. Rodzina jest tym środowiskiem rozwojowym i tą grupą wychowawczą, która posiada najbardziej optymalne warunki dla wszechstronnego rozwoju i wychowania istoty ludzkiej. Ona zabezpiecza dziecku wszelkie potrzeby i

6 6 wprowadza w środowisko społeczne. Rodzina nie tylko opiekuje się dzieckiem, lecz ma decydujący wpływ na kształtowanie osobowości dziecka, jego świata myśli, uczuć, dążeń oraz w tworzeniu się obrazu samego siebie, poczucia własnego ja. W wychowaniu dziecka potrzebni są oboje rodzice, gdyż każde z nich wnosi inne wartości w życie dziecka. Badania naukowe i doświadczenia wskazują jednak, że największy wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka ma matka. Jej rola jest tutaj doniosła i niezastąpiona. Tym problemem zajmiemy się w kolejnym paragrafie. Opracowała: mgr Halina Pelc

7 7 BIBLIOGRAFIA Adamski F., Znaczenie wychowania w rodzinie dla rozwoju osobowego dziecka, w: Miłość,małżeństwo, rodzina, pod red. F.Adamskiego, Kraków 1998, Filipczuk H., Jak rozumnie kochać dziecko, Warszawa Filipczuk H., Rodzina a rozwój psychiczny dziecka, Warszawa Grochociński M., Kultura pedagogiczna rodziców, w: Rodzina i pod red. M. Ziemskiej, Warszawa 1986, Jackowska E., Środowisko rodzinne a przystosowanie społeczne dziecka w młodszym wieku szkolnym, Warszawa Jugowar B., Wiek przedszkolny, Warszawa Krysztofowicz I., Wychowanie bez zazdrości, Warszawa dziecko, Kukołowicz T., Rodzina wychowuje, Ateneum Kapłańskie 67/1975/ nr 1, Łapińska R., Żebrowska M., Wiek dorastania, w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, pod red. M. Żebrowskiej, Warszawa 1980, Neugebauer K., Potrzeby emocjonalne człowieka w pierwszej fazie życia, Chrześcijanin w świecie 6/1980/ nr 95-96, Putkiewicz Z., Potrzeba uczuć, Warszawa Schaffer H.R., Początki uspołecznienia dziecka, Warszawa Sielużycka M., Rodzina środowiskiem pełnego rozwoju człowieka, Collectanea Theologica 52/1982/ z. 2, Siemek D., Problemy wychowawcze wieku przedszkolnego, Warszawa 1982.

8 8 Sujak E., Kontakt psychiczny w małżeństwie i rodzinie, Wrocław Styrna S., Znaczenie wychowania w rodzinie dla rozwoju osobowego dziecka, Chrześcijanin w świecie 8/1976/ nr 42/43, Szychowiak B., Okres wczesnego dzieciństwa, Warszawa Wistuba H., Praca zawodowa matki i jej obowiązki wychowania, w: Macierzyństwo pełnią rozwoju kobiety, Warszawa 1981, Wolicki M., Rola matki w procesie podstawowej socjalizacji dziecka, Homo Dei 51/1982/ nr 3, Wolicki M., Rola rodziny w procesie społecznego rozwoju dziecka dziecka, Ateneum Kapłańskie 100/1983/ nr443, Wolicki M., Wpływ rodziny na rozwój społeczny dziecka, Katecheta 27/1983/ nr 4, Woskowski J., Socjologia wychowania, Warszawa Vanier J., Mężczyzną iniewiastą stworzył ich do życia w prawdziwej miłości, Kraków Zaborowski Z., Rodzina jako grupa społeczno-wychowawcza, Warszawa Ziemska M., Rodzina a osobowość, Warszawa Ziemska M., Wpływ przemian funkcji rodziny na socjalizację dzieci, w: Rodzina i dziecko, pod red. M. Ziemskiej, Warszawa 1986,