MEDYCYNA MANUALNA CO LECZY TERAPIA MANUALNA? ŚWIADOMOŚĆ KOMPETENCJI

Transkrypt

1 MEDYCYNA MANUALNA Medycyna manualna to ukierunkowane działanie diagnostyczne i terapeutyczne, za pomocą manualnych rękoczynów, którego celem jest zniesienie odwracalnych dysfunkcji w obrębie narządów ruchu. CO LECZY TERAPIA MANUALNA? Większość przypadków, którymi zajmuje się terapia manualna są to tzw. zaburzenia czynnościowe. Oznacza to, Ŝe moŝna tą metodą skutecznie leczyć odwracalne dysfunkcje ruchomości w obrębie narządu ruchu [1,2,4,5,6,7,8,9,10,11,13,14,16,19,20]. MoŜe równieŝ skutecznie leczyć objawy bólowe w przypadku niektórych zmian strukturalnych takich jak: choroby zwyrodnieniowe, czy dyskopatie. Oczywiście nie da się naprawić uszkodzonej chrząstki stawowej, lub teŝ przepukliny jądra miaŝdŝystego. MoŜna natomiast zmniejszyć objawy bólowe, poprawiając stan czynnościowy mięśni, warunki hemodynamiczne co skutkuje lepszym przepływem krwi i chłonki w obrębie tkanek [14,21]. PoniewaŜ w pewnych sytuacjach wraz ze zmianami strukturalnymi mogą współistnieć określone zablokowania czynnościowe. Stąd leczenie tych drugich moŝe wpłynąć korzystnie na struktury uszkodzone, dzięki czemu zmniejszy się przede wszystkim ból. ŚWIADOMOŚĆ KOMPETENCJI NaleŜy podkreślić, Ŝe w przypadkach zaawansowanych zmian strukturalnych terapeuta stosujący medycynę manualną musi znać granice bezpiecznego postępowania (np. manipulowanie tzw. ostrych dysków jest bezwzględnie przeciwwskazane). Musi tu w tym zakresie zawsze istnieć dobra współpraca pomiędzy fizjoterapeutą, a lekarzem. W przypadku nasilonych zmian strukturalnych takich jak np. masywna przepuklina jądra miaŝdŝystego, często jedynym ratunkiem dla pacjenta moŝe być zabieg operacyjny. Stosowanie tu nawet najbardziej wyszukanych metod oraz technik manualnych moŝe nie dać oczekiwanych efektów terapeutycznych, a nawet przyczynić się do pogorszenia stanu pacjenta. Stąd teŝ pewien sceptycyzm świata lekarskiego, w stosunku do fizjoterapeutów i osób które zajmują się terapią manualną.

2 Szczególnie osoby nie mające odpowiedniego przygotowania medycznego, zajmujące się tzw. nastawianiem przyczyniają się do postrzegania tego rodzaju terapii w negatywnym świetle. Terapeuta stosujący medycynę manualną musi znać dokładnie wskazania i przeciwwskazania do tego rodzaju leczenia. Tak jak w kaŝdej innej dziedzinie medycyny błędem w sztuce jest leczenie, gdy nie powinien on leczyć. ZABURZENIA CZYNNOŚCIOWE To stany dysfunkcyjne w obrębie narządu ruchu, bez zmian struktur anatomicznych, które mają charakter odwracalny. Mogą one dotyczyć: skóry, tkanki podskórnej, powięzi, mięśni, więzadeł, stawów, okostnej [5,7,9,11,13,14,15,22]. Zaburzenia te mogą towarzyszyć zmianom strukturalnym, jako wynik wtórnej reakcji organizmu na powstałe uszkodzenie np. bólowe odruchowe napięcie mięśniowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej. Mogą one być jednak pierwotnym stanem patologicznym. Nie leczone mogą powodować, lub przyczyniać się do powstawania nieodwracalnych zmian w strukturze i funkcji poszczególnych składowych narządu ruchu. Wtedy stany te mogą być juŝ zaliczane do chorób organiczno-strukturalnych. Rodzaje zaburzeń czynnościowych [7,9,13,15]: 1) zaburzenie prawidłowych wzorców ruchowych, w tym równieŝ oddechowego, 2) dysbalans mięśniowy, 3) hipermobilność, lub hipomobilność stawów, 4) zablokowania funkcjonalne stawów obwodowych i kręgosłupa, 5) odruchowe zaburzenia w obrębie innych tkanek takich jak: skóra i podskórna tkanka łączna, powięzie, mięśnie, ścięgna, więzadła, torebki stawowe, oraz okostna, szczególnie w obrębie przyczepów mięśni i ścięgien, 6) dysfunkcje kręgosłupowo- narządowe, oraz narządowo kręgosłupowe, 7) zablokowania wewnątrzdyskowe [7,11,15]. 8) zaburzenia obejmujące struktury układu nerwowego: - opony mózgowo-rdzeniowe, - osłonki nerwów obwodowych, 9) psychogenne [3,12,14].

3 ZABLOKOWANIA W OBRĘBIE STAWÓW Jest podstawowym zjawiskiem prowadzącym do zaburzeń czynnościowych. Odnosi się przede wszystkim do ograniczonej ruchomości stawu, szczególnie w tym zakresie do upośledzonej tzw. gry stawowej. Na drodze odruchowej dochodzić moŝe do zaburzenia w obrębie tkanek okołostawowych ( m.in. mięśni, więzadeł, torebek stawowych) Istnieje wiele hipotez dotyczących zablokowania wśród których najbardziej znanych to teorie: tzw. meniskoidów [5,7,9,11,14,15], zaklinowania i uwięźnięcia fragmentu pierścienia włóknistego [5,11,15,17], ograniczonej zdolności ślizgowych powierzchni stawowych- zniknięcie, lub ograniczenie ślizgu stawowego, zaburzeń nerwowo-odruchowych regulacji stawu [11], segmentalnego oraz międzysegmentalnego skurczu mięśni, adhezji, czyli sklejenia struktur łącznotkankowych [5], Teoria meniskoidów wyjaśnia, Ŝe przyczyną zablokowań stawów mogą być zakleszczane pomiędzy powierzchnie stawowe elementy torebki stawowej, lub inne struktury znajdujące się wewnątrz stawu [7,9,15]. Nosi ona równieŝ nazwę teorii łąkotek stawowych. Elementy te w zaleŝności od uwięźniętej tkanki mogą być zewnętrzne, lub wewnętrzne [7,9,15]. Stąd zgodnie z tą teorią mówić moŝna o meniskoidach zewnętrznych, lub wewnętrznych powodujących zablokowanie stawu. śadna z wyŝej wymienionych teorii nie wyjaśnia ostatecznie mechanizmu zablokowania stawowego. NaleŜy przyjąć iŝ owe zablokowanie dotyczy zarówno stawów jak i tkanek okołostawowych [5,7,15]. Czynniki prowadzące do zablokowań wg Stodolnego to: Asymetryczne napięcia mięśniowe, wprowadzające dysbalans mięśniowy, co powoduje patologiczne obciąŝenia stawów kręgosłupa. Stany pourazowe oraz powtarzające się mikrourazy w obrębie stawów kręgosłupa, PrzeciąŜenia związane z pracą zawodową, oraz sportowe. Wady statyki i związane z nią asymetryczne obciąŝenia kręgosłupa np. nierówna długość kończyn.

4 Odruchowe oddziaływanie schorzeń narządów wewnętrznych np. serca, Ŝołądka, pęcherzyka Ŝółciowego, lub układu moczowego, oraz innych. Hipermobilność konstytucjonalna. Długotrwałe unieruchomienie np. opatrunkiem gipsowym. Przebyte choroby, zwłaszcza infekcyjne stawów. Współistnienie ze schorzeniami morfologicznymi w obrębie kręgosłupa np. dyskopatia. Nie wszystkie odcinki kręgosłupa są jednakowo naraŝone na przeciąŝenia i zablokowania. Miejsca te nazywane są często segmentami kluczowymi [9,15]. Są to regiony, w których łączą się ze sobą określone odcinki kręgosłupa i następuje zmiana jego funkcji. Stąd wyróŝnić moŝna następujące segmenty kluczowe : 1) czaszkowo-szyjne C0-C1, 2) szyjno-piersiowe C6-Th3, 3) piersiowo-lędźwiowe Th10-L2, 4) lędźwiowo-krzyŝowe L4-S1, 5) stawy krzyŝowo-biodrowe. Opracował: mgr Paweł Kasprzak BIBLIOGRAFIA Piśmiennictwo: 1. Arkuszewski Z. Podręcznik medycyny manualnej. Atlas zabiegów- kręgosłup szyjny. Wydawnictwo Elipsa-Jaim. Kraków Arkuszewski Z. Podręcznik medycyny manualnej. Atlas zabiegów- miednica, kręgosłup lędźwiowy, kręgosłup piersiowy, Ŝebra. Wydawnictwo Elipsa-Jaim, Kraków Dobrogowski J., Wordliczek J. Medycyna bólu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa Frisch H., Roex J. Terapia manualna, poradnik wykonywania ćwiczeń. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa Kaltenborn F.M. Kręgosłup badanie manualne i mobilizacja. Wydawnictwo Rolewski. Toruń 1998.

5 6. Kaltenborn F.M. Manualne mobilizacje stawów kończyn. Wydawnictwo Rolewski. Toruń Kwolek A. Rehabilitacja Medyczna Tom 2, Rehabilitacja Kliniczna. Wydawnictwo Urban & Partner Wrocław Lee D. Obręcz biodrowa, badanie i leczenie okolicy lędźwiowo- miednicznobiodrowej. Wydawnictwo DB Publishing, Warszawa Lewit K. Terapia manualna w rehabilitacji chorób narządu ruchu Wydawnictwo ZL Natura. Kielce Lewit K., Kolar P. Czynnościowe zaburzenia w układzie ruchu- łączenie się w łańcuchy i wadliwe programowanie. Rehabilitacja Medyczna Tom 4, nr 4, Neumann H.D. Medycyna manualna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa Prusiński A. Neurologia praktyczna. PZWL Warszawa Rakowski A., Słobodzian J. Terapia manualna w zespołach bólowych kręgosłupa lędźwiowo-krzyŝowego. Wydawca Centrum Terapii Manualnej dr A. Rakowskiego. Poznań Rakowski A. Kręgosłup w stresie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Gdańsk Stodolny J. Choroba przeciąŝeniowa kręgosłupa. Wydawnictwo ZL Natura, Kielce. Strony internetowe: 16. Chiropraktycy polscy, Cyriax- diagnostyka, Lumbar Degenerative Disc Disease, 0e174e08f7dcff 19. Osteopatia, Osteopatia; co to jest osteopatia, Potencjał holistycznego modelu terapii manualnej we wspomaganiu leczenia chorób organicznych oraz terapii chorób pseudoorganicznych, 22. Terapia manualna- pojęcia,

6