Znaczenie kliniczne. wybranych epitopów py³ku drzew* Clinical role of some tree pollen-derived epitopes

Transkrypt

1 Znaczenie kliniczne wybranych epitopów py³ku drzew* Clinical role of some tree pollen-derived epitopes Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Buczy³ko Lek. med. Halina Budkowska Lek. med. Karolina Wosztak Zak³ad Alergologii i Rehabilitacji Oddechowej Katedry Klinicznych Podstaw Rehabilitacji UM w odzi Kierownik Katedry i Zak³adu: Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Buczy³ko S³owa kluczowe : Chemia alergenów, bia³ka roœlinne,fragmenty bia³ek drzew, sekwencje aminokwasów, immunoglobulina E, aktywacja limfocyta, limfocyt T, epitopy Bet v 1, Bet v 2, bia³ko podobne do taumatyny, bia³ko transportuj¹ce lipidy, nadwra liwoœæ pokarmowa,reakcje krzy owe Key words : Allergens chemistry, plant proteins, peptide fragments of trees, amino acid sequence, immunoglobulin E, lymphocyte activation, T lymphocyte, epitopes Bet v 1, Bet v 2- protein, thaumatine like protein, lipid transfer protein, food hypersensitivity, cross reactions S u m m a r y Structural similarity among proteins from diverse sources is the molecular basis of allergic crossreactivity. This reviev outlines the impact of some tree pollen proteins on the development and diagnosis of atopic disease.... Strukturalne podobieñstwo pomiêdzy bia³kami z ró nych Ÿróde³ stanowi molekularn¹ podstawê reakcji krzy owych. Niniejszy przegl¹d podkreœla wp³yw pewnych bia³ek py³ku drzew na powstawanie i diagnostykê choroby atopowej. Aktualna diagnostyka alergii w Polsce Ostatnio wprowadzono interesuj¹ce pojêcie cz¹steczki alergenowej wywo³uj¹cej chorobê Specjalista nie-alergolog opiera siê zazwyczaj (ang. disease-eliciting allergen molecule (2). Przy na wywiadzie objawowym, czasem rodzinnym oraz u yciu nowoczesnych technologii biochemicznych na badaniu fizykalnym. Na tej podstawie podejrzegeny potrafimy obecnie stworzyæ rekombinowane aler- wa chorobê alergiczn¹ i podejmuje farmakoimmunoterapii zarówno do testów diagnostycznych jak i do terapiê objawow¹ lub uwzglêdniaj¹c¹ (co najwy ej w³aœnie w taki sposób, eby uwzglêterapiê fragmenty) patogenezy, Wyj¹tkowo stosuje siê dnia³y ow¹ "kluczow¹ cz¹steczkê". Poniewa przeciwdzia³anie czynnikom etiologicznym. Ta w trakcie rozmów z moimi specjalizantami zoriento- ostatnia dziedzina jest zreszt¹ domen¹ wielu wa³em siê, e wiedza na ten temat jest wci¹ mylnych lub zbêdnych dzia³añ, jak nieuzasadnione u³amkowa, powsta³ projekt niniejszego przegl¹du unikanie rzekomych alergenów (bez testów i prób piœmiennictwa. Mimo, e od lat dostêpne s¹ prowokacji, np. wed³ug pokutuj¹cej od lat tzw. "listy niektóre epitopy diagnostyczne, nadal brakuje uczulaj¹cych pokarmów"). wyjaœnienia ich faktycznej roli klinicznej. Ten aspekt Gdy chory trafia do alergologa (czasami wbrew by³ kolejnym uzasadnieniem podjêcia tematu. sugestiom lekarzy), przeprowadzony zostaje wywiad wi¹ ¹cy objawy z okolicznoœciami wskazuj¹cymi Diagnostyka epitopowa na ekspozycjê np. py³kow¹ czy pokarmow¹ oraz mechanizm choroby (IgE - zale ny lub konmoleku³ Ustalenie sk³adu chemicznego najwa niejszych taktowy). W tym momencie (o ile stan skóry pozwakach" uczulaj¹cych w pierwotnych "mieszan- la) wykonywane s¹ testy punktowe lub p³atkowe stanowi³o pierwszy krok na drodze standarla) z podejrzanymi alergenami. Najczêœciej stosowane dyzacji. Ktoœ powiedzia³ " jutro zaczyna siê dziœ" s¹ tzw. koktaile alergenowe (np. mieszania py³ku i rzeczywiœcie niektóre oœrodki alergologiczne traw i zbó, drzewa wczesne itp.), pozwalaj¹ce (w tym NZOZ Centrum Alergologii w odzi) od kilku okreœliæ grupowe Ÿród³o czynników szkodliwych lat diagnozuj¹ chorych w oparciu o zestawy (1). przeciwcia³ E swoistych dla epitopów py³ku brzozy, Ponadto niekiedy wykonuje siê oznaczenia tymotki czy roztoczy Dermatophagoides sp. (prod. panelowe lub pojedyncze swoistych IgE w surowipowoli Allergopharma - Nexter). Aktualnie z obszaru nauki cy za pomoc¹ rozmaitych zestawów in vitro. Jest to wchodz¹ do diagnostyki klinicznej obecnie najbardziej swoista diagnostyka antyizoformy, rekombinowane formy epitopów naturalnych i ich genowa, jednak nadal nie zawsze trafna. Dzieje siê a w œlad za tym pojawiaj¹ siê pierwsze tak z powodu u ycia jako Ÿród³a surowca naturalalergenami", próby immunoterapii ju nie " ca³ymi naturalnymi nych wyci¹gów o zmiennym sk³adzie i ulegaj¹cej ale ich fragmentami- rekombinowa- wahaniom stabilnoœci. Nadal brak jest powszechmi nymi determinantami czyli optymalnie bezpieczny- nie zaakceptowanych standardów dla poszczególnych i skutecznymi izoformami epitopów. alergenów testowych, co prowadzi do ich s³abej porównywalnoœci. Tymczasem alergia typu I Definicje dotyka ponad 25% populacji. Poniewa znalezienie specyficznie reaguj¹cego z IgE alergenu stanowi Alergeny powietrznopochodne i pokarmowe warunek rozpoznania przyczynowego, coraz wiê- zdolne do wywo³ania odpowiedzi IgE s¹ prawie cej uwagi poœwiêcia siê chemii ekstraktów alerge- zawsze bia³kami, choæ nie wszystkie proteiny staj¹ nowych. siê alergenami. Ostatnio podkreœla siê fakt, e kli- 8 ALERGIA Jesieñ 2004 * NUMER GRANTU KBN: 2P05D09927

2 niczna odpowiedÿ wystêpuje po powtórnym Bet v 1 ( ) zosta³ zidentyfikowany jako najkontakcie z tym samym lub podobnym (czyli wa niejszy epitop komórek T w reakcji krzy owej homologicznym - podkreœlenie KB) bia³kiem. Oczy- z Api g 1. Epitop ten wykazuje 72% podobieñstwa wiœcie ogromny wp³yw na zachowanie w³aœciwoœci z g³ównym aktywowanym przez alergen pokarmoimmunogennych ma np. zanieczyszczenie atmo- wy Api g 1 (109 Api g a). Wskazuje to na sfery, sposób przetwarzania po ywienia, wp³yw mo liwoœæ, e zarówno humoralna jak i komórkowa enzymów trawiennych przewodu pokarmowego odpowiedÿ na g³ówny alergen selera jest oparta czy stan uk³adu immunologicznego. Wydaje siê o reakcjê krzy ow¹ z g³ównym alergenem py³ku jednak, e decyduj¹ce znaczenie dla uruchomie- brzozy. Z kolei aktywacja specyficznych dla Bet v 1 nia zapalenia alergicznego ma struktura linijnych komórek Th2 przez Api g 1, szczególnie poza lub wielokrotnych fragmentów antygenowych (de- sezonem pylenia, mo e mieæ nieoczekiwane terminant) czyli tzw. epitopów wi¹ ¹cych IgE. konsekwencja dla osób uczulonych na py³ek Obecnie opisano ponad 700 sekwencji aminokwa- brzozy. sów w znanych alergenach wziewnych i pokarmowych (3). Panalergeny Epitopy czyli miejsca wi¹ ¹ce IgE w cz¹steczidentyczne lub homologiczne determinanty Mianem panalergenów okreœlamy wspólne, ce uczulaj¹cego bia³ka s¹ z³o one z segmentów kolejnych aminokwasów (tzw. epitopy sekwenw uczulaj¹cym py³ku, a tak e w owocach wielu antygenowe, zwykle bia³kowe, wystêpuj¹ce cyjne) lub z aminokwasów pochodz¹cych z ró - nych czêœci sekwencji bia³kowej, tworz¹cych gatunków roœlin. po³¹czenie bia³ek sk³adowych (tzw. epitopy niei rozumiano jako zbli one w swej budowie Dawniej nazywano je alergenami krzy owymi sekwencyjne). fragmenty protein odpowiedzialne za wspó³istnie- Wykazano na przyk³ad, e dzieci uczulone na nie objawów wywo³ywanych w podobnym stopniu jajka, w surowicy których istniej¹ IgE swoiste dla np. przez py³ek brzozy oraz jab³ko czy te py³ek epitopów "sekwencyjnych" owomukoidu (g³ównego bylicy i seler. Dzisiaj wyró niono kilka du ych, alergenu jaj) wykazuj¹ wiêksz¹ sk³onnoœæ do istotnych klinicznie grup bia³ek. Byæ mo e w nieprzetrwania alergii na jajka ni dzieci posiadaj¹ce dalekiej przysz³oœci diagnostyka bêdzie obejmowafragmenty niesekwencyjne, które znacznie ³a zamiast licznych testów z wieloma py³kami czêœciej wyrastaj¹ z uczulenia (1). Epitopy dla limfocytów T Stickler i wsp (4) opracowali zestaw do okreœlania immunodominuj¹cych epitopów dla komórek CD4 (+) w ró nych bia³kach. Metoda polega³a na w³¹czeniu limfocytów T CD4 (+) wraz z komórkami dendrytycznymi in vitro. Ponadto wytworzono syntetyczne peptydy, które równie reagowa³y z komórkami immunologicznymi. W szeregu powtórzeñ uchwycono dominuj¹ce regiony epitopowe. Metodê zastosowano ju do poznanych alergenów pokarmowych, jak globulina 2S orzecha brazylijskiego czy bia³ka uczulaj¹ce cedru japoñskiego - Cry 1 Ab oraz Cry 3 Aa. Zaprezentowana technika mo e w przysz³oœ¹ci i pokarmami - w³aœnie te kluczowe panalergeny. s³u yæ do wykrywania potencjalnych panalerge- Oto ich najbardziej altualne zestawienie: nów. Wzrasta tak e iloœc danych pozwalaj¹cych s¹dziæ, e przeciwcia³a IgE alergenowo-swoiste Bukowate (Fagales), grupa 1 mog¹ braæ udzia³ w przewlek³ej manifestracji Nale y do niej najlepiej chyba poznany epitop alergii (np. zespole atopowego wyprysku/zapale- drzew- Bet v 1- tak zwany alergen g³ówny py³ku nia skóry czy przewlek³ej astmie) na drodze medio- brzozy. Funkcja biologiczna tej grupy bia³ek wania prezentacji alergenów komórkom T, a tak e obejmuje transport roœlinnych hormonów steroido- (byæ mo e) indukcji aktywacji eozynofilów. (5) wych(rodzina PR-10) (1). Do grupy g³ównych aler- Choæ zespó³ uczulenia na seler u chorych genów py³ku drzew Fagales nale y obok Bet v 1 nadwra liwych na py³ek brzozy by³ znany od (od Betula verrucosa - brzoza brodawkowata) Cor dawna, niewiele wiedziano o odpowiedzi komórek a 1 (Coryllus avellana - leszczyna), Aln g 1 (itd - T. Bohle i wsp.(6) wykazali, e g³ówny alergen py³ku analogicznie do nazw ³aciñskich tych drzew), brzozy Bet v 1 inicjuje uczulenie na homologiczny Car b 1, Cas s 1, Fag s 1, Que a 1. Ponadto g³ówny alergen selera Api g 1 na poziomie ko- w owocach i warzywach wykryto ich homologi: mórek T. Dla potwierdzenia komórkowej reakcji Mal d 1 (jab³ko), Pru ar 1 (wiœnia), Api g 1 (seler), krzy owej przeprowadzono mapowanie epitopowe Dau c 1 (marchew) itd. Wystêpuj¹ one w licznych peptydu pochodnego z bia³kiem Api g 1 izoformach, wykazuj¹cych wysoki stopieñ ujawniaj¹cym jeden dominuj¹cy region aktywuj¹cy podobieñstwa sekwencyjnego jak np. Cor a komórkê T, nazwany Api g 1 ( )(6). Mapo- Podrodzinê Prunoideae charakteryzuje najlepiej wanie epitopu za pomoc¹ peptydów pochodnych alergen Pru o 1(7). Krzy owe wi¹zanie IgE z Bet v 1 wykaza³o, e komórki T swoiste do œciœle swoistych dla Bet v 1 i bia³ek homologicznych okreœlonych determinant antygenowych mog¹ byæ stanowi jedn¹ z podstawowyvch przyczyn tzw. aktywowane przez Api g 1. Komórkowa odpowiedÿ zespo³u py³kowo-pokarmowego (pollen - food synna Bet v 1 by³a silniejsza ni na Api g 1. Fragment Jesieñ 2004 ALERGIA 9

3 drome - PFS). Szczególnie wa na wydaje siê wa ny komponent cytoszkieletu organizmów przestrzenna struktura omawianego epitopu - eukariotycznych. Poniewa biologiczne funkcje w wielu poznanych homologicznych determinan- profiliny s¹ bardzo konserwatywne, posiada ona tach podobna. homologi sekwencyjne oddzia³uj¹ce z ligandami Cecha ta powoduje, e osoby uczulone na (np. aktyny) innych organizmów. Ustalono, e wymienione proteiny czêsto reaguj¹ krzy owo na stanowi klasyczny panalergen powoduj¹cy reakcjê antygeny bia³kowe jab³ka, œliwki, brzoskwini, orzecha krzy ow¹ szeregu roœlin i pokarmów roœlinnych. lakskowego, marchwi, selera i innych jarzyn(1). Opisano dotychczas pod ró nymi nazwami Rozpoznano kluczowe dla wi¹zania Bet v 1 szereg zespo³ów klinicznych zale nych w istocie od przez IgE aminokwasy w pozycji 10, 30, 57,112, profiliny. Nale ¹ do nich zespó³ brzozowo - bylicowo i 125 (1) oraz ich homologi pokarmowe Mal d 1 selerowo - przyprawowy lub py³kowo - selerowo - i Api g 1(8). W odró nieniu od innych bia³ek stresu, marchwiowy czy te py³kowo- orzechowy. Bet v 1 nie wykazuje zale noœci od nara enia Wydaje siê, e w³aœciwoœci powoduj¹ce brzozy na ekspozycjê przemys³ow¹ ani wzmo ony reakcje krzy owe IgE wobec profiliny nie zale ¹ od ruch samochodowy, co mo e oznaczaæ, e epitop okreœlonej sekwencji aminokwasów, lecz od sta³ej ten nie pe³ni wa nej roli obronnej dla drzew (9). struktury trójwymiarowej cz¹steczki (1). Trzeciorzêdowa struktura Pru av 1, g³ównego Krzy owo reaguj¹cy ma³y antygen brzozy, alergenu wiœni (Prunus avium) jest niemal mo e wywo³ywaæ u dzieci objawy zespo³u identyczna z Bet v 1. Dla przeanalizowania krzy- atopowego wyprysku/zapalenia skóry (AWZS) (11). owo - reaktywnych epitopów zastosowano mutant Zidentyfikowano trzy g³ówne regiony epitopu Pru av 1 i Api g i g³ówny antygen selera wi¹ ¹ce IgE. (Apium graveolens). Porównañ dokonano za pomo- Mimo istnienia ludzkiego homologu profiliny nie c¹ immunoblottingu, EAST (enzyme allergosorbent dochodzi na tym tle do autoagresji, poniewa test) i spektroskopii NMR. Wykazano, e niemal chymaza wydzielana przez mastocyty ma siln¹ kompletne zahamowanie reakcji krzy owej zdolnoœæ rozcinania cz¹steczki profiliny brzozowej, nastêpuje po rozerwaniu struktury trzeciorzêdowej co pozbawia j¹ aktywnoœci biologicznej i mo liwoœci mutanta Pru av 1 Pro112. Natomiast mutacja Glu45 wi¹zania z IgE. Chorzy uczuleni na profilinê czêsto cierpi¹ na objawy alergii wobec wielu ró nych roœlin - Ÿróde³ py³ku, a tak e spokrewnionych pokarmów roœlinnych. Zatem profilina powinna byæ traktowana jako faktyczny marker wielowa nego uczulenia (ang. polysensitisation) co oznacza inaczej reakcje krzy owe. Wed³ug ostatnio opublikowanej analizy Krystyny Breuer i wsp. (11) u dzieci z zespo³em AWZSi wysokim mianem sige dla Bet v 1 wykazano pogorszenie zmian skórnych po spo yciu jab³ek,orzechów laskowych, marchwi i selera. Badania sige wykaza³y wysoce dodatnie wyniki tak e dla wymienionych alergenów (choæ nie zawsze!), tak wiêc Bet v 1 jakby je zastêpuje, a nawet "wyrêcza" potaniaj¹c diagnostykê - do Trp45 w regionie tzw. pêtli P znanym jako epitop u jedynego dziecka z pozytywnym wynikiem dla IgE dla Bet v 1, znacz¹co redukowa³a wi¹zanie IgE Bet v 2- (i ujemnym dla Bet v 1). Tylko w badaniu do Pru av w pewnej grupie chorych uczulonych na Breuer (11) stwierdzono najwy sze miano sige dla wiœnie(10). orzechów laskowych, marchwi, nastêpnie dopiero Oznacza to, e mutacje wymienionego regionu jab³ka i selera. mog¹ w przysz³oœci stanowiæ drogê tworzenia skutecznych i bezpiecznych szczepionek, przydat- Bet v 5 (Isoflavone reductase -related protein) nych do leczenia zarówno alergii wziewnej jak Wg Breuer (11) to krzy owo reaguj¹cy ma³y i pokarmowej u starannie wyselekcjonowanych antygen brzozy. Mo e wywo³ywaæ u dzieci objawy pacjentów. zespo³u AWZS. Izoformy Bet v 1 : Bet v kda plant panallergen Zosta³a opisana jako krystaliczna struktura Krzy owo reaguj¹cy ma³y antygen brzozy. naturalnie wystêpuj¹cej hypoalergicznej formy Bet Mo e równie wywo³ywaæ u dzieci objawy zespo³u v 1. Co ciekawe, trójwymiarowa struktura tego AWZS (11). bia³ka- s³abo wi¹z¹cej IgE izoformy - nie wykazuje znacz¹cych ró nic w stosunku do silnie wi¹ ¹cej Globulina 11S epitopu Cor a 9 cz¹steczki Bet v ani Pru av 1 (1). Zdaniem Schocker i wsp. (12) epitop Cor a 1.04 zosta³ ostatecznie zidentyfikowanu jako g³ówny Profiliny (Bet v 2 i jej homologi) alergen leszczyny u 65 chorych z Europy, u których Profilina uczestniczy w regulacji polimeryzacji uzyskano dodatnie wyniki prowokacji tymi aktyny i transdukcji sygna³u na drodze fosfaty- orzechami metod¹ podwójnie œlepej próby dyloinozytolu (1). Alergen ten zosta³ po raz kontrolowanej placebo. Ostatnio okazano, e pierwszy opisany jako bia³ko krzy owo reaguj¹ce globulina 11S epitopu Cor a 9 stanowi w USA z py³kiem brzozy, st¹d nazwa Bet v 2. W swej niezale ny od py³ku alergen orzechów laskowych istocie chemicznej stanowi bia³ko wi¹ ¹ce aktynê - choæ wczeœniejsze badania sugerowa³y, e ma to 10 ALERGIA Jesieñ 2004

4 byæ bia³ko transportuj¹ce lipidy- (LTP). dominuje w Europie pó³nocnej natomiast na LTPw basenie Morza Œródziemnego. (13) Polkalcyny (ang. polcalcins) Tymczasem chorzy nadwra liwi na LTP S¹ to py³kowe bia³ka wi¹ ¹ce wapñ. Mog¹ ujawniaj¹ reakcjê nadwra liwoœci zarówno po stanowiæ marker dla wieloalergenowego uczulenia spo yciu orzechów laskowych (drzewo), jak i orzepy³kowo/pokarmowego. Przyk³adem najsilniejszej szków ziemnych (roœlina str¹czkowa), czego nie alergizacji krzy owej w tej grupie jest w³aœciwa dla obserwuje siê u osób wybiórczo uczulonych na traw Phl p 7 (1). Bia³ko wi¹ ¹ce wapñ wykryto profilinê. w py³ku brzozy (Bet v 4, Bet v 3) jesionu (Aln g 4) Co wa niejsze, nasilenie reakcji alergicznych oliwkowatych - Ole e 3, Ole e 8, cedru), Jun o 4. u osób z wysokim mianem IgE wobec LTP mo e byæ znacznie groÿniejsze. (7). Symptomy kli- Oliwkowate, grupa 1 niczne zale ne od LTP skupiaj¹ siê zazwyczaj G³ówny alergen drzew oliwnych to Ole e 1 - w obrêbie jamy ustnej, gard³a i krtani (orophapolimorficzna glikoproteina z trzema mostkami ryngeal system - 13). dwusiarczkowymi. (7) Chemicznie nale y do inhibitorów trypsyny (1) Podobne bia³ka wykryto Reakcja krzy owa oparta o LTP mo e u innych cz³onków tej rodziny - bzu lilaka (Syr v 1) t³umaczyæ anafilaksjê pokarmow¹ po spo yciu tak czy ligustru pospolitego (Lig v 1). Sytopieñ aktyczy pozornie obcych sobie produktów jak groch, ry wnoœci uczulaj¹cej tej proteiny zale y od kukurydza (we wszystkich g³ówny alergen to integralnoœci mostków dwusiarczkowych. Wykazano LTP). tak e obecnoœæ analogicznych bia³ek w ro- St¹d p³ynie praktyczny wniosek, e oznaczenie dzinach roœlin innych ni Oleaceae. Na przyk³ad wysokiego miana LTP mo e ostrzegaæ o wiêkszym wœród traw, Chenopodium czy platanów. Jednak ryzyku ciê kiego wstrz¹su (2). reakcje krzy owe w opisanych uk³adach s¹ rzad- Dla PT lekarzy oœrodków nie dysponuj¹cych kie, co wynika prawdopodobnie z niskiego stopnia tym alergenem do oznaczeñ IgE warto zdradziæ podobieñstwa sekwencyjnego ok % (1) ma³¹ tajemnicê warsztatow¹ : ka dy silnie dodatni test skórny z wyci¹giem komercyjnym brzoskwini Niespecyficzne bia³ka transportuj¹ce lipidy lub œliwki, u chorego z ujemnym testem na py³ek Wystêpuj¹cy w piœmiennictwie anglojêzycznym brzozy wyraÿenie sugeruje alergiê (pan-alergiê?) epitop o nazwie "Lipid transfer protein (LTP)", na LTP. Wykazano, e sige wi¹ ¹ce N - koñcow¹ stanowi g³ówny alergen Ró owatych (Rosaceae). sekwencjê 9-kDa proteiny LTP wiœni i brzoskwini W re gi on ac h ge og ra fi cz ny ch, gd zi e ulega w metodzie immunoblottingu niemal komplewystêpowanie alergii na brzozê jest niskie, stanowi tnemu zahamowaniu zarówno przez wyci¹g sa³aty faktyczny panalergen, odpowiedzialny za szereg sto³owej jak i py³ku platana, co opisano po raz reakcji krzy owych. pierwszy w roku 2003.(13) Wed³ug Asero i wsp (2) poziom IgE dla Nale y pamiêtaæ, e obecnoœæ LTP nie wyklucza brzoskwiniowego LTP by³ œciœle zale ny od liczby wystêpowania innych alergenów,w tym zw³aszcza dodatnich testów skórnych z pokarmami nie Bet v 1 i Bet v 2, a sk³ad antygenów w danym py³ku pochodz¹cymi od roœlin Ró owatych (r = 0,78; P < 0,001). Ten podwy szony poziom by³ po³¹czony z wystêpowaniem dodatnich testów skórnych wobec orzechów (72%), orzeszków ziemnych 1 TABELA (67%), kukurydzy (41%), ry u(36%), cebuli (35%), Nazwa grupy Kod bia³ek Szczegó³owe alergenów zale nych pomarañczy (28%) selera (27%) i pomidora (20%). epitopy typowych od drzew Z przedstawionych badañ wynika, dlaczego dla drzew patogenezy wystêpuj¹ tak liczne reakcje krzy owe pomiêdzy Bukowate, PR-10 Aln g 1, Bet v 1, nie spokrewnionymi produktami roœlinnymi.(7). LTP grupa 1 Car b 1, Cas s 1, nale y do klasy obronnych protein roœlinnych Cor a 1, Fag s 1, w grupie PR (pathogenesis related) 14. Stanowi¹ j¹ Que a 1 stosunkowo ma³e moleku³y o ciê arze ok kda Profiliny - Bet v 2, Car b 2, i wysokiej stabilnoœci, w wyniku opornoœci na Cor a 2, Fra e 2, trawienie pepsyn¹. (1) Ole e 2, Pho d 2, Zauwa ono ponadto, e alergia na LTP nie musi towarzyszyæ py³kowicy, co wskazuje na mo liwoœæ uczulenia wy³¹cznie na drodze doustnej (13). Polkalcyny - Aln g 4, Bet v 3, LTP stanowi¹ g³ówny alergen drzew takich jak Bet v 4, Fra e 3, Jun o 4, Ole e 3, brzoskwinia, jab³oñ, œliwa. Szczególnie obficie Syr v 3 wystêpuje w podrodzinie Prunoideae. Poza tym jednak s¹ szeroko rozpowszechnione w królestwie Oliwkowate - Fra e 1, Lig v 1, grupa 1 Ole e 1, Syr v 1, roœlin. Ostatnie badania wykaza³y immunologiczn¹ reakcjê krzy ow¹ zale n¹ od obecnoœci LTP w wielu niespokrewnionych botanicznie owocach i warzywach, co pozwolilo na stwierdzenie, e jest taumatyny PR-5 Jun a 3 to wa ny klinicznie panalergen. Nale y tu przypomnieæ, e jest on mniej znany- choæ Bia³ka podobnie rozpowszechniony w przyrodzie - ni transportuj¹ce PR-14 Ole e 7 panalergen profilina. (2) lipidy Co ciekawe - nadwra liwoœc na antygeny brzozy Charakterystyka wa nych epitopów drzew wg Ferreira (2004) w modyfikacji K.Buczy³ko Krzy owe epitopy pokarmowe Api g 1,Dau c1, Mal d 1,Pru av1, Pru ar 1, Pyr c 1 Ana c 1, Api g 4, Cap a 2, Dau c 4, Gly m 3, Lit c 1, Luc e1, Mal d 4, Mus xp 1, Pru av 4, Pru p 4, Pyr c Act c 2, Cap a 1, Mal d 2, Pru av 2, Aspa a 1, Lac s 1, Mal d 3, Pru av 3, Pru d 3, Pru p 3, Pyr c 3, Vit v 1, Zea m 14, Funkcja biochemiczna Transportery sterydowych hormonów roœlinnych Bia³ka wi¹ ¹ce aktynê Bia³ka wi¹ ¹ce wapñ Inhibitory trypsyny - Nieswoiste przenoszenie lipidów Jesieñ 2004 ALERGIA 11

5 czy te owocu bywa ró ny nawet w obrêbie tego reakcjê na Cor a 1.04, a aden wobec Cor a 2. samego gatunku, jeœli konkretna odmiana zostala Opisany LTP nazwano Cor a 8 i wprowadzono nieco zmodyfikowana, a nawet mo e zale eæ od ostatnio do œwiatowej bazy danych alegenów tego, czy dane drzewo ros³o na stoku s³onecznym (World Health Organization/International Union of czy zacienionym, w tym samym sadzie. (8). Immunological Societies Allergen Nomenclature Uczulenie na orzechy,na przyk³ad laskowe, nale y Subcommittee), jako odpowiedzialny za ciê kie do najczêstszych alergii pokarmowych i mo e reakcje kliniczne po spo yciu orzechów wœród przybraæ postaæ groÿnej dla ycia anafilaksji. wiêkszoœci pacjentów uczulonych na leszczynê Zwykle ujawnia siê w wieku dzieciêcym ale - w Hiszpanii.(12). w odró nieniu od innych pokarmów - rzadko znika po doroœniêciu. Izoformy LTP Akkerdas i wsp.(8)przeprowadzili badania za Tu przed tym,zanim zosta³y odtworzone przez pomoc¹ skórnych testów punktowych(stp) z u y- cz³owieka izoformy bia³ka transportuj¹cego lipidy, ciem ró nych komercyjnych wyci¹gów alergeno- opublikowano doniesienie (14) o wystêpowaniu wych. W dziewiêciu roztworach tego samego w grapefruitach czterech protein o ciê arze wed³ug nazwy alergenu orzecha laskowego cz¹steczkowym oko³o 9 - kda, stanowi¹cych ró nych firm oznaczono zawartoœæ bia³ka i sk³ad 5 naturalne isoformy tego bia³ka stresu. Obecnie determinant antygenowych. Diagnostyczne STP trwaja oprace nad wyprodukowaniem rekombinowykonano u 30 chorych uczulonych na orzechy wanych izoform do immunoterapii i diagnostyki. laskowe, w tym 15 z dodatnim testem prowokacji. Okaza³o siê, e stê enie bia³ka wynosi³o od 0,2 do Bia³ka podobne do taumatyny 14 mg/ml, a za pomoc¹ SDS-PAGE z wybarwia- (Thaumatine like proteins -TLP) 1 Schemat blokowy algorytmu TLP wchodz¹ do grupy 5-tej bia³ek zale nych od patogenezy (PR-5) i zosta³y ostatnio rozpoznane jako bogate Ÿród³o antygenów uczulaj¹cych. RYCINA poprzedzaj¹cego immunoterapiê alergenem g³ównym brzozy (wg K Buczy³ko) Nazwa TLP powsta³a z powodu homologii sekwencji aminokwasów pomiêdzy taumatyn¹ (bia³kiem Wywiad, Oznaczenie IgE testy punktowe wyizolowanym z afry-kañskiego krzewu swoistych brzozy dla brzozy Thaumatococcus danie-lli o intensywnie s³odkim smaku). TLP tworz¹ 3 grupy: Immunoterapia epitopowa (Bet v 1) Oznaczenie IgE dla Bet v 1(+), Bet v 2(-) Uwaga: w cudzys³owie mieszaniny alergenowe niesprecyzowane epitopowo a - bior¹ca udzia³ w obronie roœlin przed infekcj¹; b - odpowiedzialna za stres osmotyczny ; c - o silnym dzia³aniu antygrzybiczym. S¹ na ogó³ oporne na proteazy, zmiany ph i ogrzewanie. Poznano strukturê krystaliczn¹ niem srebrem ujawniono wyraÿne ró nice w sk³a- (wzajemnie podobn¹) proteiny PR-5d tytoniu, dzie istotnych protein. G³ówny alergen Cor a 1 by³ zematyny pochodz¹cej z kukurydzy Z.mays obecny we wszystkich wyci¹gach, ale stê enie i taumatyny (15). Opisano tak e szereg TLP ró ni³o siê nawet do 50 razy. Determinanta z owoców.. Np. Mal d 2 jest 23 kda alergenem skojarzona z najciê szymi objawami, Cor a 8 (bia³- z grupy TLP py³ku jab³oni i jab³ek (16). Zreszt¹ ko transportuj¹ce lipidy), by³a nieobecna w trzech w³aœnie Mal d 2 by³a pierwszym opisanym produktach w technice immunoblottingu, a stê e- epitopem z rodziny PR-5. Obecnie uzyskano nie w pozosta³ych ró ni³o siê nawet 100-krotnie, co rekombinowan¹ Mal d 2 (rmal d 2) o aktywnoœci wykazano w metodzie zahamowania RAST. identycznej z naturaln¹ Mal d 2 jab³ka, a ponadto Podobne spostrze enia poczyniono dla profiliny, wyraÿnym dzia³aniu antygrzybiczym na Fusarium bia³ka podobnego do taumatyny i nie w pe³ni oxysporum czy Penicyllium expansum, co scharakteryzowanego alergenu 38-kD. Proporcje potwierdza ich pierwotn¹ funkcjê obronn¹. poszczególnych epitopów by³y nieporównywalne Podobnie alergen zawarty w s³odkich wiœniach, pomiêdzy 9 ekstraktami. Oczywiœcie testy wykazy- oznaczany jako Pru av 2, nale y do TLP. Wykazuje wa³y równie znacz¹ce ró nice: w tym 6/30 chorych on homologiê z g³ównym antygenem pieprzu Cap mia³o wyniki fa³szywie ujemne w przypadku 3 z 9 a 1 oraz alergenem podobnym do osmotyny P 23 produktów. Oznacza to, e aktualnie dostêpne i po- pomidora, a nawet - jak wykazano ostatnio - owocu wszechnie stosowane w diagnostyce wyci¹gi grapefruita i kiwi. Jak chodzi o py³ek dowiedziono, alergenowe s¹ skrajnie odmienne jak chodzi jak dot¹d, obecnoœci TLP jedynie w próbkach o sk³ad i przydatnoœæ. Grozi to nawet powstaniem cedru górskiego (Juniperus ashei) jako Jun a 3 wstrz¹su u osoby fa³szywie zdiagnozowanej oraz cyprysu (Cupressus arizonica) w postaci Cup metod¹ STP jako nie uczulona na orzechy. (8) a 3 (15). Co jednak wydaje siê najciekawsze, Bia³ko o masie 9 kda zosta³o zidentyfikowane obecnoœæ wymienionych bia³ek charakteryzowa³a tak e jako g³ówny alergen wyci¹gu orzechów wy³¹cznie drzewa rosn¹ce w pobli u fabryk laskowych, nale ¹cy do LTP (12). Czêstoœæ wystê- i autostrad, a nie pojawia³a siê w py³ku drzew powania swoistych IgE dla tego LTP wynios³a 62% z dzielnic willowych (9). Sposród antygenów py³ku w wyci¹gu orzechów laskowych, a 77% wobec drzew nale y tej grupy tylko cedr Jun a 3 (1) rekombinowanego LTP. Metod¹ zahamawania immunoblottingu wykazano, e naturalny epitop Cor a 8 i jego rekombinowany odpowiednik rcor Endochitynazy (PR -3) a 8 s¹ identyczne. Tylko jeden chory wykazywa³ Nale ¹ tu prawdopodobnie Mus xp, Act c, Bra r 12 ALERGIA Jesieñ 2004

6 2, Cas s 5, Pers a 1 i Vit v oraz niektóre alergeny stwierdzana w oparciu o STP ma wiêksze lateksu- Hev b 2, Hev b 6.02 czy Hev b 11. znaczenie kliniczne ni uchwycona w testach Ostatnio opisano 11 chorych z reakcj¹ na RAST. Ta ostatnia czêsto jest bez znaczenia, winogrona i 3 z anafilaksj¹ na wino. G³ównym prawdopodobnie z powodu reakcji na profilinê. alergenem okaza³a siê endochitynaza 4A oraz LTP. Badania De Amici i wsp(16) wykaza³y, e wœród 33 Mo e ona wywo³ywaæ ciê kie reakcje alergiczne chorych z dodatnimi testami skórnymi i RAST u osób wra liwych. Dodatkowo bia³ko o masie 24 wobec py³ku brzozy, 36% mia³o ustny zespó³ kd, homologiczne do TLP wiœni, okaza³o siê ma³ym uczuleniowy(uzu). Okaza³o siê, e grupê UZU antygenem. Endochitynaza 4a jest prawdopodozarówno charakteryzowa³ znamiennie wy szy poziom IgE bnie alergenem dla "vino novello" oraz "vino dla Bet v 1, jak i Bet v 2 oraz mieszaniny Fragolino" (17). py³ku brzozy w porównaniu do tych bez UZU Wiadomo, e pewne alergeny lateksu reaguja (odpowiednio 32.4 vs 12.4 ku/l, 7.6 vs 1.3 ku/l krzy owo z pokarmami roœlinnymi co nazywamy i 42.3 vs 17.3 ku/l). Autorzy s¹dz¹, e znacz¹cy w klinice zespo³em lateksowo-owocowym (ang. dla rozwoju UZU poziom to 20 ku/l IgE dla brzozy latex-fruit syndrome). Wœród najczêœciej wymienianych lub jej epitopów (16). pokarmów s¹ banan, avocado, kiwi, oraz kasztany jadalne. Podsumowanie Zawieraj¹ one proteiny nale ¹ce do grupy Ponad 80 lat przed odkryciem IgE, Charles obronnych bia³ek roœlinnych tzw. chitynaz klasy I, Blackley przeprowadzi³ prowokacjê skóry za reaguj¹cych krzy owo z hevein¹ - g³ównym pomoc¹ testu z wyci¹giem alergenu. A do dziœ alergenem lateksu- który obecnie mo na uznaæ za podobne- surowe, naturalne - wyci¹gi alergenowe panalergen odpowiedziany za opisany zespó³(18). s¹ u ywane do diagnostyki reakcji alergicznych typu I(19). Czy jest nadal mo liwe u ywanie testów w postaci wyci¹gów (czyli s³abo sprecyzowanych Inne epitopy py³ku drzew mieszanin) alergenów opartych o naturalne Ÿród³a, Do rzadziej wymienianych i mniej poznanych skoro nie pozwala to na wykrycie cz¹stek alergenu bia³ek uczulaj¹cych drzew nale ¹ jeszcze: faktycznie wywo³uj¹cych chorobê? Wydaje siê, e albuminy roœlinne, globuliny roœlinne 7S, globuliny wspó³czeœnie g³ównie rekombinowane alergeny roœlinne 11S oraz parvalbuminy(bia³ka wi¹ ¹ce powinny byæ u ywane do precyzyjnej diagnozy wapñ)(1,19). przyczynowej. Istnieje kilka powodów aby tak s¹dziæ: Immunoterapia epitopowa Po pierwsze mo liwe stanie siê wkrótce u ycie Poniewa wyci¹gi alergenowe obecnie paneli rekombinowanych alergenów, które bêd¹ stosowane do odczulania s¹ standaryzowane reprezentowaæ sumê epitopów z wszystkich Ÿróde³ wed³ug zawartoœci g³ównego, ale nie mniejszych odpowiedzialnych za chorobê (np. py³ku drzew, komponent alergenowych, staje siê prawdopotraw, roztoczy, sierœci, pleœni czy jadów) dla dobne, e chorzy uczuleni na mniejsze kompo- precyzyjnej kontroli cz¹stek faktycznie nenty mog¹ odnieœæ znikome korzyœci z tej metody alergizuj¹cych. leczenia. Pacjenci spe³niaj¹cy kliniczne kryteria Po drugie - mo liwe, e w wielu przypadkach kwalifikacji do SIT powinni byæ poddani testom wykryjemy wówczas wszystkie niespokrewnione serologicznym z mieszanin¹ py³ku brzozy dla Ÿród³a alergenów za pomoc¹ jednego potwierdzenia diagnozy choroby IgE-zale nej. rekombinowanego alergenu(5). W nastêpnym kroku powinno zostaæ przeprowa- Po trzecie - byæ mo e najwa niejsze - dzone rozpoznanie sk³adowych rozwi¹zuj¹cych oczyszczone rekombinowane komponenty diagnozê (ang. component-resolved diagnosis - alergenowe z ró nych Ÿróde³ zostan¹ u³o one CRD) z dwoma testami opartymi na rekombinowa- w formê wieloalergenowego testu (np. mikrop³ytkonych alergenach (ang. recombinant allergen- wego zestawu moleku³ uczulaj¹cych), przystosobased tests). W przypadku alergii na py³ek brzozy wanego do wykrywania z³o onego profilu IgE powinny one obejmowaæ Bet v 1, a tak e ma³e, z niewielkiej iloœci surowicy w krótkim czasie (20). rekombinowane alergeny py³ku brzozy jak rbet v 2 i Takie zestawy bêd¹ nazywane wykrywaczami rbet v 4. Zgodnie z przedstawionymi argumentami, cz¹steczki alergenowej wywo³uj¹cej chorobê(5), chory wyposa ony w IgE specyficzne dla Bet v 1, o czym wspomniano wczeœniej lub tzw. wskazuj¹c¹ winien byæ postrzegany jako idealny kandydat do komponenty diagnoz¹ alergii (ang. componentimmunoterapii wyci¹giem py³ku brzozy. Natomiast resolved allergydiagnosis (CRD). Za pomoc¹ CRD osoby dodatkowo nadwra liwe na rbet v 2/rBet v 4 stanie siê mo liwe precyzyjne zidentyfikowanie stanowi¹ grupê mniej nadaj¹c¹ siê do leczenia alergenów dla ka dego chorego oraz dla osób podobnym ekstraktem. Wreszcie osoby z negatyw- z uczuleniami wielocz¹steczkowymi (oligosensytynym testem dla Bet v 1, w sposób oczywisty nie zacja) lub uczulonymi na jedn¹ cz¹steczkê kwalifikuj¹ siê do SIT wyci¹giem py³ku brzozy wystêpuj¹c¹ w wielu nawet nie spokrewnionych niezale nie od faktu czy s¹ pozytywne wobec rbet Ÿród³ach (polysensytyzacja). Tak diagnozowane v 2/rBet v 4 czy te nie (5). reakcje krzy owe bywa³y dot¹d mylnie Co ciekawe reaktywnoœæ krzy owa pomiêdzy interpretowane jako wielowa ne (kosensytyzacja), antygenami wziewnymi a pokarmowymi co prowadzi³o do b³êdów terapii.! Piœmiennictwo 1. Fereira F., Hawranek T., Gruber p.,et al. Allergic cross-reactivity: from gene to the clinic. Allergy.2004,59, ; 2. Asero R., Mistrello G., Roncallo D. Amato S. Relationship between peach lipid transfer protein specific IgE levels and hypersensitivity to non- Rosaceae vegetable foods in patients allergic to lipid transfer protein. Ann Allergy Asthma Immunol ; 92(2): ; 3. Bannon c.d. piœmiennictwa na str. 21 Jesieñ 2004 ALERGIA 13

7 TERAPIA 1999; 104: Purello-D'Ambrosio F, Gangemi S, Isola S, i wsp. Sublingual immunotherapy: a double-blind, placebo-controlled trial with Parietaria judaica extract standardized in mass units in patients with rhinoconjunctivitis, asthma or both. Allergy 1999; 54: Pajno GB, Morabito L, Barberio G, Parmiani S. Clinical and immunological effects of long-term sublingual immunotherapy in asthmatic children sensitized to mites: a double-blind study. Allergy 2000; 55: Guez S, Vatrinet C, Fadel R, Andre C. Housedust-mite sublingual-swallow immunotherapy (SLIT) in perennial rhinitis: A double-blind, placebo-controlled study. Allergy 2000; 55: Caffarelli C, Sensi LG, Marcucci F, Cavagni C. Preseasonal local allergoid immunotherapy to grass pollen in children: a double-blind, placebo-controlled study. Allergy 2000; 55: Ariano R, Spadolini I, Panzani RC. Efficacy of sublingual specific immunotherapy in Cupressaceae allergy using an extracts of Cupressus arizonica: a double blind study. Allergol Immunopathol (Madr) 2001; 29: Bahceciler NN, Isik U, Barlan IB, Basaran M. Efficacy of sublingual immunotherapy in children with asthma and rhinitis: A double-blind, placebo-controlled study. Pediatr Pulmonol 2001; 32: Voltolini S, Modena P, Minale P, i wsp. Sublingual immunotherapy In tree pollen Allergy: double-blind, placebo-controlled study with a biologically standardized extract of tree pollen (kalder, birch and hazel) administered by a rush schedule. Allergol Immunopathol (Madr) 2001; 29: Lima MT, Wilson D, Pitkin L, i wsp.grass pollen sublingual immunotherapy for seasonal rhinoconjunctivitis: a randomized controlled trial. Clin Exp Allergy 2002; 32: Mortemousque B, Bertel F, De Casamayor J, Verin P, Colin J. House-dust mite sublingual-swallow immunotherapy in perennial conjunctivitis: a double-blind, placebo-controlled study. Clin Exp Allergy 2003; 33: Andre C, Perrin-Fayolle M, Grosclaude M, i wsp. A double-blind placebo-controlled evaluation of SLIT with standardized ragweed extract in patient with seasonal rhinitis. Evidence for a dose-realtionship. Int Arch Allergy Immunol 2003; 131: Ippoliti F, De Santis W, Volterrani A, i wsp. Immunomodulation during sublingual therapy in allergic children. Pediatr Allergy Immunol 2003; 14: Passalacqua G, Guerra L, Pasquali M, Lombardi C, Canonica GW. Efficacy and safety of sublingual immunotherapy. Ann Allergy Asthma Immunol 2004; 93: Allergen immunotherapy:therapeutic vaccines for allergic diseases, Geneva: January 27-27, Allergy 1998; 53 (Suppl): Malling HJ, Abreu-Nogueira J, Alvarez-Cuesta E, i wsp. Local immunotherapy. Allergy 1998; 53: Bousquet J, Van Cauwenberge P, Khaltaev N, ARIA Workshop Group, World Health Organization. Allergic rhinitis and its impact on asthma. J Allergy Clin Immunol 2001; 108 (Suppl): Gabrielsson S, Soderlund A, Paulie S, van der Pouw Kraan TC, Troye-Blomberg M, Rak S. Specific immunotherapy prevents increased levels of allergen-specific IL-4 and IL-13-producing cells during pollen season. Allergy 2001; 56: Francis JN, Till SJ, Durham SR. Induction of IL+10+CD4+CD25+ T cells by grass pollen immunotherapy. J Allergy Clin Immunol 2003; 111; Akdis CA, Blaser K. Mechanisms of specific immunotherapy. Allergy 2000; 55: Jutel M, Akdis M, Budak F i wsp. IL-10 and TGF-beta cooperate in the regulatory T cell response to mucosal allergens in normal immunity and specific immunotherapy. Eur J Immunol 2003;33: Holt PG, Vines J, Britten D. Sublingual allergen administration. I. Selective suppression of IgE production in rats by high allergen doses. Clin Allergy 1988; 18: Passalacqua G, Pasquali M, Guerra L, Scordomaglia F, Canonica W. Noninjection immunotherapy. Allergy Clin Immunol - J World Allergy Org 2004; 16: Silvestri M, Spallarossa D, Battistini E, Sabatini F, Pecora S, Parmiani S, Rossi GA. Changes in inflammatory and clinical parameters and in bronchial hyperreactivity of asthmatic children sensitized to house dust mites following sublingual immunotherapy. J Invest Allergol Clin Immunol 2002; 12: Lombardi C, Gargioni S, Venturi S, Zoccali P, Canonica GW, Passalacqua G. Controlled study of preseasonal immunotherapy with grass pollen extract in tablets: Effect on bronchial hyperreactivity. J Invest Allergol Clin Immunol 2001; 11: Pajno GB, Passalacqua G, Vita D, Caminiti L, Parmiani S, Barberio C. Sublingual immunotherapy abrogates seasonal bronchial hyperresponsiveness in children with Parietaria-induced respiratory allergy: a randomized controlled trial. Allergy 2004; 59: Bagnasco M, Mariani G, Passalacqua G, Motta C, Bartolomei M, Falagiani P, Mistrello G, canonica GW. Absorption and distribution kinetics of the major Parietaria judaica allergen (Par j 1) administered by noninjectable routes in healthy human beings. J Allergy Clin Immunol 1997; 100: Bagnasco M, Passalacqua G, Willa G. Pharmacokinetics of an allergen and a monomeric allergoid for oromucosal immunotherapy in allergic volunteers. Clin Exp Allergy 2001; 31: Bartkowiak-Emeryk M, Emeryk A. Sublingual immunotherapy modulates the allergic response to antigens - fact or myth? Ann Univ Mariae Curiae-Sklodowska 2003; LVIII (Suppl.NSCLC): Tari MG, Mancino M, Madonna F, Buzzoni, Parmiani S. Immunologic evaluation of 24 monith course of sublingual immunotherapy. Allergol Immunopathol (Madr) 1994; 22: Morris DL, Kroker GF, Sabnis VK, Morris MS. Local immunotherapy in allergy. W: Local immunotherapy in allergy. Chem Immunol Allergy. Markert UR, Elsner P (Wyd). Basel, Karger 2003; 82: Wilson DR, Torres LI, Durham SR. Sublingual immunotherapy for allergic rhinitis (Cochrane review). Cochrane Database Syst Rev 2003; 2: CD Sopo SM, Macchiaiolo M, Zorzi G, Tripodi S. Sublingual immunotherapy in asthma and rhinoconjunctivitis - systematic review of paediatric literature. Arch Dis Child 2004; 89: Di Rienzo V, Marcucci F, Purelli P i wsp. Long-lasting effect of sublingual immunotherapy in children with asthma due to house dust mite: a 10-year prospective study. Clin Exp Allergy 2003; 33: Marogna M, Spadolini I, Massolo A, Canonica GW, Passalacqua G. Randomized controlled open study of SLIT for respiratory allergy in real life: clinical efficacy and more. Allergy 2004; 53. Dinakar C, Portnoy JM. Allergen immunotherapy in the prevention of asthma. Curr Opin Allergy Clin Immunol 2004; 4: Tinkelman DG, Cole WQ, Tunno. Immunotherapy: a one-year prospective study to evaluate risk factors of systemic reactions. J Allergy Clin Immunol 1995; 95: Malling HJ. Immunotherapy as an effective tool in allergy treatment. Allergy 1998; 53: Di Rienzo V, Pagani A, Parmiani S, Passalacqua G, Canonica GW. Post-marketing surveillance study on the safety of sublingual immunotherapy in children. Allergy 1999; 54: c.d. piœmiœennictwa ze str 13 GA. What makes a food protein an allergen? Curr Allergy Asthma Rep. 2004; 4(1): 43-6; 4. Stickler M.,Mucha J., Estell D. et al.a human dendritic cell-based method to identify CD4+ T-cell epitopes in potential protein allergens. Environ Health Perspect. 2003; 111(2): 251-4; 5. Valenta R. Diagnostic tests based on recombinant allergens: Assistants for the selection of allergy therapies. New Horizons, 2002, 1, 2, 5 ; 6. Bohle B., Radakovics A., Jahn-Schmidt B. Bet v 1, the major birch pollen allergen, initiates sensitization to Api g 1, the major allergen in celery: evidence at the T cell level. Eur J Immunol. 2003; 33(12): ; 7. Asero R., Mistrello G., Roncallo D., et al. Immunological cross-reactivity between lipid transfer proteins from botanically unrelated plant- derived foods: a clinical study. Allergy, 2002, 57, ; 8. Akkerdaas JH., Wensing M., Knulst AC., et al.how accurate and safe is the diagnosis of hazelnut allergy by means of commercial skin prick test reagents? Int Arch Allergy Immunol. 2003; 132(2): ; 9. Midoro-Horiuti T.,Goldblum RM.,Kurosky A., et al. Variable expression of pathogenesis- related protein allergen in mountain cedar ( Juniperus ashei) pollen. J Immunol 2000, 154, ; 10. Neudecker P., Lehmann K., Nerkamp J.et al.mutational epitope analysis of Pru av 1 and Api g 1, the major allergens of cherry (Prunus avium) and celery (Apium graveolens): correlating IgE reactivity with three-dimensional structure. Biochem J. 2003; 376(1): ; 11. Breuer K. Wulf A. Constien A. et al.birch pollen related food as provocation factor of allergic symptoms in children with atopic eczema/dermatitis syndrome Allergy,2004, 59/9, ; 12. Schocker F., Luttkopf D., Scheurer S., et al. Recombinant lipid transfer protein Cor a 8 from hazelnut: a new tool for in vitro diagnosis of potentially severe hazelnut allergy. J Allergy Clin-Immunol ; 113(1): 141-7; 13. Miguel -Moncin M.S., Krail M., Scheurer S., et al. Lettuce anaphylaxis : identification of a lipid transfer protein as the major allergen. Allergy, 2003, 58, ; 14. Coutos- Thevenot P., Jouenne T., Maes O., et al. Four 9-kDa proteins excreted by embryos of grapevine are isoforms of lipid transfer proteins.eur J Biochem. 1993, 217, ; 15. Breiteneder H. Thaumatin -like proteins - a new family of pollen and fruit allergens. Allergy, 2004, 59, ; 16. De Amici M., Mosca M., Vignini M., et al. Recombinant birch allergens (Bet v 1 and Bet v 2) and the oral allergy syndrome in patients allergic to birch pollen. Ann Allergy Asthma Immunol. 2003, 91(5): 490-2; 17. Pastorello EA., Farioli L., Pravettoni V. et al.identification of grape and wine allergens as an endochitinase 4, a lipid-transfer protein, and a thaumatin. J Allergy Clin Immunol ; 111(2): 350-9; 18. Blanco C. Latex-fruit syndrome.curr Allergy Asthma Rep. 2003, 3(1): 47-53; 19. de Leon MP., Glaspole IN., Drew AC., et al. Immunological analysis of allergenic cross-reactivity between peanut and tree nuts. Clin Exp Allergy ; 33(9): ; 20. Sten E., Skov PS., Andersen SB., et al. A comparative study of the allergenic potency of wild-type and glyphosate-tolerant gene-modified soybean cultivars.apmis.2004; 112(1): Jesieñ 2004 ALERGIA 21