Dzieci wielojęzyczne i wielokulturowe w polskiej szkole diagnoza psychologiczno - pedagogiczna

Transkrypt

1 Dzieci wielojęzyczne i wielokulturowe w polskiej szkole diagnoza psychologiczno - pedagogiczna Konferencja 8 stycznia 2013r. opracowała Sabina Dobrzykowska

2 Zróżnicowanie kulturowe społeczeństwa polskiego Mniejszości narodowe występujące obecnie w Polsce: białoruska, czeska, litewska, niemiecka, ormiańska, rosyjska, słowacka, ukraińska, żydowska Mniejszości etniczne występujące obecnie w Polsce: karaimska, łemkowska, romska (największa ilościowo reprezentacja), tatarska

3 Nowe problemy w edukacji: przyjmowanie ucznia nie będącego obywatelem polskim przyjmowanie ucznia należącego do mniejszości narodowej i etnicznej oraz do społeczności posługującej się językiem regionalnym przyjmowanie do szkoły ucznia powracającego z zagranicy

4 Dzieci wielokulturowe w szkole Uczniowie mają prawo do nauki własnego języka i kultury w celu kształtowania poczucia tożsamości narodowej. W grupie 7 uczniów (w szkołach artystycznych 14 uczniów) na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum placówki dyplomatyczne lub konsularne organizują naukę języka i historii w wymiarze 5 godzin tygodniowo. Pomieszczenia udostępnia szkoła. (Rozp. MEN z r. par. 8) Uczniowie mają prawo do dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego sfinansowanej przez Wydział Oświaty (art. 94 Ustawy z r. i Rozporządzenie MEN z r. par. 5,6,7)

5 Dzieci wielokulturowe w szkole cd. Uczniowie mają prawo korzystać z form wspierania dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi określonych w Rozporządzeniu MEN z r. Ustalono subwencję oświatową dla dzieci romskich (Par. 11 rozporządzenia MEN z dnia r.) Wykorzystuje się ją np. na zajęcia dodatkowe języka polskiego, stypendia, zakup pomocy szkolnych i podręczników.

6 Zadania szkoły w obliczu wielokulturowości: Przygotowanie środowiska szkolnego na przyjęcie dziecka (empatia, akceptacja, tolerancja dla odmienności) Strategie likwidowania stereotypów w myśleniu: - Poszerzanie wiedzy o kulturze innych narodowości - Wielowymiarowe spojrzenie na tożsamość - Odwołania do uniwersalnego podobieństwa ludzi na świecie - Kontakt symboliczny wizualizacje

7 Zadania szkoły cd. Pamiętajmy Żadna kultura nie jest jednorodna. Nie można powiedzieć, że każdy Czeczen, Wietnamczyk, Rom czy Polak zachowuje się tak samo, wyznaje takie same wartości Kultura narodowa i etniczna jest zróżnicowana ze względu na: regiony, klasy społeczne, grupy zawodowe, osobowości ludzi. Zachowanie to wypadkowa: indywidualnych doświadczeń, sytuacji, kultury, cech osobowościowych.

8 Zadania szkoły cd. Wprowadzanie do systemu edukacyjno społecznego niekiedy poprzez uciekanie się do innych niż formalne form np. włączanie rodziców i całej rodziny w życie szkoły - (zajęcia pozalekcyjne, konkursy, festyny, tworzenie ciekawych kół zainteresowań itp.)

9 Zadania szkoły cd. Możliwość zatrudnienia do pomocy w szkole na okres dwunastu miesięcy asystenta romskiego (osoba wykształcona, zaangażowana, ciesząca się autorytetem i zaufaniem w lokalnej społeczności romskiej) Obowiązki asystenta to: budowa dobrego kontaktu między rodzicami uczniów, a szkołą, kontrola frekwencji, informowanie rodziców o przebiegu nauki, zapewnienie wszechstronnej pomocy dzieciom w szkole i poza nią.

10 Zadania szkoły cd. Wczesna interwencja - rozpoznanie potrzeb społecznych, opiekuńczych, edukacyjnych ucznia, warunków materialnych i socjalnych rodziny, - natychmiastowe reagowanie w przypadku trudności szkolnych ucznia kierowanie do specjalistycznych instytucji diagnozujących, zapewnienie form pomocy na terenie szkoły

11 Potencjalne problemy kulturowe i psychospołeczne dzieci Przeżywanie szoku kulturowego z powodu odmiennych doświadczeń rozwojowych (dezorientacja, zagubienie, zaburzone poczucie bezpieczeństwa) Trudności z zastosowaniem się do norm panujących w szkole (brak ich zrozumienia, celowości)

12 Potencjalne problemy kulturowe i psychospołeczne dzieci cd. Trudności w odbieraniu kontekstu słów, poleceń, mimo podstawowej znajomości języka polskiego Obniżenie motywacji do kontaktów społecznych z powodu niskich kompetencji językowych Trudności w relacjach z rówieśnikami Braki w opanowaniu materiału programowego

13 Jak prowadzić diagnozę dzieci wielokulturowych, by była rzetelna, dokładna i trafna

14 Problemy związane z diagnozowaniem psychologiczno pedagogicznym dzieci wielokulturowych Inna kultura to inny system wartości, hierarchii potrzeb, inne wzorce, zabawy, zabawki (brak odniesienia w testach badawczych). Dzieci, mimo znajomości języka mogą inaczej rozumieć polecenia i kontekst słów, nawet podczas wykonywania testów niewerbalnych. Dzieci często posługują się lepiej językiem biernie niż czynnie.

15 diagnozowanie cd. Asystent romski obecny podczas rozmowy lub badania nie zawsze potrafi zgodnie z pierwowzorem przetłumaczyć polecenie. Normy przy interpretacji wyników są ustalone dla populacji dzieci z określonej kultury. Brak wystandaryzowanych, neutralnych kulturowo narzędzi badawczych.

16 Zapowiedzi wydawnicze Pracowni Testów Psychologicznych Broszura dla pracowników poradni jak wielokulturowość wpływa na diagnozę. Nowe testy: - do badania rozwoju mowy i zdolności do przetwarzania materiału werbalnego - skala inteligencji i rozwoju - IDS (do badania inteligencji płynnej, skrystalizowanej, pełnej) - Test słów i Test liczb WS/FZ-R - Test słownikowy dla dzieci TSD (mowa bierna i czynna) Najwcześniej za dwa lata

17 Dobre praktyki diagnostyczne propozycje rozwiązania Nawiązanie prawdziwego kontaktu z rodzicami: spokojna i życzliwa atmosfera niezależnie od zachowania rodziców, interaktywny kontakt ukierunkowany na rzeczy ważne dla dziecka i rodzica informacja o procesie diagnozy (często z niewiedzy wynika poczucie krzywdy, dyskryminacji)

18 Propozycje rozwiązań cd. Wielowymiarowy wywiad ukierunkowany na dziecko: Jak się zachowuje w swojej społeczności? Czy sprawia trudności? Z czym sobie radzi? Jakie ma zainteresowania/zdolności? W jakie czynności/zabawy zazwyczaj się angażuje? W jakie czynności jest angażowane przez rodziców/społeczność? Czy w dziecku jak również w jego środowisku społecznym są zasoby, które pomogą w procesie kompensacji deficytów? Zasoby te należy uwzględniać w zaleceniach (konkretnych, precyzyjnych) dotyczących pracy rodziców z dzieckiem i dostosować do możliwości rodziców, podkreślać wagę ich pracy.

19 Dobre praktyki diagnostyczne propozycje rozwiązań cd. Proces diagnozowania dziecka: Ujednolicenie procedury diagnostycznej w obrębie Poradni Wspólne wypracowanie standardów, które będą przestrzegane przez wszystkich pracowników Wzajemne konsultowanie się w przypadkach wzbudzających wątpliwości (współpraca dla dobra dziecka oraz sformułowania trafnej i rzetelnej diagnozy)

20 Dobre praktyki diagnostyczne cd. Ocenianie funkcjonowania poznawczego co najmniej dwuetapowo: - diagnoza deficytów z zaleceniami intensywnej pracy, monitorowanie postępów w zakresie nabywania kompetencji językowych - po pewnym czasie (np. roku) diagnoza funkcjonowania poznawczego

21 Dobre praktyki diagnostyczne propozycje rozwiązań cd. Kontrolowanie funkcjonowania poznawczego pod koniec klasy trzeciej i na poszczególnych etapach edukacyjnych Ocenianie kompetencji językowych we współpracy z pedagogiem i nauczycielami w szkole

22 Dobre praktyki diagnostyczne cd. Uelastycznianie standardowej procedury badania (więcej przykładów, demonstracji) Stosowanie testów wymagających manipulacji przedmiotami, a nie pracy na papierze Przestrzeganie zasady dawania dziecku szansy uczęszczania do szkoły ogólnodostępnej

23 Dobre praktyki cd. Wyniki diagnostyczne należy interpretować elastycznie, ale zobaczyć też dziecko na tle populacji, z którą zetknie się w szkole Wnikliwie oceniać rozwój, konieczny jest szczegółowy wywiad (kontekst środowiskowy, kompetencje językowe), badania wzroku, słuchu i inne specjalistyczne np. neurologiczne

24 dobre praktyki cd. W teście WIS-C stosować przedziały ufności W zaleceniach postdiagnostycznych formułować wskazania dotyczące nabywania kompetencji językowych

25 Dobre praktyki cd. Określać dokładne i konkretne zalecenia do pracy z dzieckiem w celu niwelowania określonych deficytów Przy powtórnej diagnozie prosić o określenie, co z wcześniej sformułowanych zaleceń udało się zrealizować Rozplanować zalecenia pomocy logopedycznopedagogicznej tak, by nie przeciążać dziecka pracą we wszystkich sferach trudności, ale stopniowo: zaczynać pracę w jednym obszarze trudności, który stanowić może podstawę pracy w kolejnym obszarze trudności

26 Dobre praktyki cd. Postdiagnostyczny kontakt z rodzicami: Opinie przekazywane w formie pisemnej powinny być z rodzicami omawiane ustnie Omawiając diagnozę warto skupiać się na rzeczach ważnych z punktu widzenia rodzica, unikać niepotrzebnych detali, szczegółów

27 Dobre praktyki diagnostyczne cd. Warto tłumaczyć jaki może być powód upośledzenia, skąd się ono bierze Informować rodziców w sposób jasny i dla nich zrozumiały na temat orzeczenia, w szczególności o możliwości samodzielnego decydowania rodziców o posłaniu dziecka do szkoły specjalnej lub ogólnodostępnej oraz o argumentach za lub przeciw podjęciu określonej decyzji Rodzic decyduje ale dobrze jest pomóc mu podjąć decyzję w sposób świadomy i odpowiedzialny, z uwzględnieniem specyfiki funkcjonowania dziecka.

28 W procesie diagnozowania niepełnosprawności można rozpatrywać kryterium: lekarskie, psychologiczne, społeczne, pedagogiczne W niektórych krajach np. USA częściowo rezygnuje się już z klasyfikacji osób niepełnosprawnych umysłowo tylko ze względu na poziom inteligencji. Akcentuje się przede wszystkim ograniczenia funkcjonalne w zakresie: umiejętności społecznych, poziomu funkcjonowania w rodzinie użyteczności społecznej, samostanowienia o swoim losie dbania o zdrowie i własne bezpieczeństwo organizacji wolnego czasu, zdolności do pracy i nauki komunikacji i zdolności dbania o siebie

29 c.d. Braki w powyższych kompetencjach (w co najmniej trzech) przed ukończeniem 18 roku życia i jednocześnie stwierdzenie obniżenia ilorazu inteligencji do punktów w skali i niżej ocenia się jako niepełnosprawność intelektualną. Niepełnosprawność umysłowa (Mental retardation. Definition, classiffication and system of supports, 1992). Propozycja integracji wieloaspektowość diagnozy (Borkowska i Domańska, 2006)

30 Dziękuję za uwagę