PRZEMIANY ZWIĄZKÓW AZOTOWYCH W CZASIE PRZECHOWYWAJNIA GNOJOWICY

Transkrypt

1 ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. X XXI, NR 1, WARSZAWA 1980 TEOFIL MAZUR, ALOJZY WOJTAS, WIERA SĄDEJ PRZEMIANY ZWIĄZKÓW AZOTOWYCH W CZASIE PRZECHOWYWAJNIA GNOJOWICY Instyitut C hem izacji R olnictw a ART w O lsztynie W STĘP Gnojowica jest nawozem organicznym o dość zróżnicowanym składzie chemicznym [3, 5, 6, 8]. Różnice te w ystępują nie tylko w odniesieniu do zawartości składników nawozowych, ale również ich form [7].. W czasie przechowywania gnojowicy zachodzą złożone przem iany związków organicznych i m ineralnych, których kierunek nie jest jeszcze dobrze poznany [2, 4, 9, 1 0]. Podzielone są również zdania na tem at stral substancji organicznej i azotu podczas przechowywania gnojowicy [1, 3, 4, 8, 9, 10, 11]. Zmiany te zależą w dużym stopniu od warunków, w jakich przechowujemy gnojowicę, a także od jej rodzaju. Określenie różnych form związków azotowych w czasie przechowywania gnojowicy ma zatem duże znaczenie poznawcze i praktyczne. Celem niniejszej pracy było zbadanie przemian związków azotowych, w gnojowicy bydlęcej i trzody chlewnej, które przechowywano w zbiór* nikach w okresie letnim i zimowym. M ETODYKA BAD AŃ Do badań na(d przemianami związków azotowych wytypowano po> jednym zbiorniku z gnojowicą bydlęcą i z gnojowicą trzody chlewnej.. Zbiorniki te po napełnieniu gnojowicą nie były opróżniane i nie dodawano do nich gnojowicy świeżej w ciągu całego okresu badań. W PGR Grunwald przechowywano gnojowicę bydlęcą od bukatów w nakrytym zbiorniku o kształcie prostokątnym, pojemności 300 m3. W PGR Waplewo przechowywano gnojowicę trzody chlewnej od tuczników w zbiorniku otw artym, okrągłym, naziemnym, pojemności 500 m3. Przed pobraniem próbek gnojowicę dokładnie mieszano, a następnie za pomocą

2 64 T. Mazur i in. sondy pobierano próbki indywidualne z trzech poziomów, z których.sporządzono próbkę średnią. Okresy przechowywania gnojowicy w okresie letnim i zimowym wynosiły po 10 tygodni, próbki do analiz chemicznych pobierano co 2 tygodnie. Analizy chemiczne wykonano metodami podanymi w pracy Mazura i Sądej [7]. Dla każdej z form.azotu obliczono współczynniki regresji. Średnia tem peratura gnojowicy bydlęcej w okresie letnim wynosiła 16 C przy maksymalnych wahaniach ±4 C, a w okresie zimy 7 C±3 C, gnojowicy zaś trzo'dy chlewnej odpowiednio 18 C±3 C i 6 0C ± 3 C. OMÓWIENIE WYNIKÓW Skład chemiczny gnojowicy pobranej w pierwszym terminie był dość znacznie zróżnicowany (tab. 1). Pod względem zawartości suchej masy gnojowicę bydlęcą należy zaliczyć do gęstych, a gnojowicę trzody Tabela 1 Skład, chem iczny gnojow icy po u z u p e łn ie n iu zbiorników Chem ical com position o f s lu r r y a f t e r f i l l i n g up tan k s S k ła d n ik Compotents Jed n o stk a U nit Gnojowica C a ttle l e t n i summer bydlęca s lu r r y Gnojowica trz o d y chlew nej Swine s lu rry okren przechowywania p erio d of sto ra g e zimowy w in te r l e t n i summer ztmowy w in te r Sucha masa Dry m a tte r % 10,4 12,5 6,4 6,3 lï t o t a l % ś.m. % m ol.w. 0,34 0P45 0,30 0,36 :ï- nh4 % ś.m. % m ol.w. 0,11 0,20 0,16 0,22 Л-NO -j mg/dcm^ 20,0 20,3 10,0 17,3 f2 5 % ś.m. % m ol.w. 0,19 0,22 0,39 0,45 ILjO ś.m. % m ol.w. 0,71 0,59 0,31 0,40 CaO % s.m. % mol.w 0,23 0,31 0,11 0,17 MgO % ś.m. % m ol.w. 0,01 0,04 0,02 0,02 ph 6,9 6,8 6,7 6,8 chlewnej do rozcieńczonych. Zawartość azotu ogółem i jego form mineralnych oraz pozostałych składników uzależniona była nie tylko od rodzaju gnojowicy, ale również od okresu jej produkcji. Zmiany zawartości suchej masy w czasie przechowywania były większe w gnojowicy bydlęcej niż trzody chlewnej (tab. 2). W obu gnojowicach wystąpiły różnice ilościowe między letnim i zimowym okresem przechowywania. W gnojowicy bydlęcej przechowywanej w wyższej temperaturze (lato) straty suchej masy były o 4,2 /o wyższe niż w okresie zimy (niższa temperatura). W gnojowicy trzody chlewnpi różnica ta między badanymi okresami wynosiła 7,7%.

3 Związki azotowe w przechowywanej gnojowicy 65 Zawartość i s tr a ty suchej masy w c z a s ie przechowywania gnojowicy Content and lo sse s o f dry matter o f slurry during storage Tabela 2 Czas prze chowywania Storage period in weeks Gnojowica bydlęca C attle slurry ś.m. m ol.w. str a ty lo s s e s Okres le t n i Gnojowica trzody chlewnej Swine slu rry ' ś.m. mol.w Sunnier period str a ty lo s s e s 0 10,4 0,0 6,4 0,0 2 10,0 3,8 6,2 3,1 4 9,2 11,5 6,0 6,2 6 8,8 15,4 5,8 9,4 8 8,3 20,2 5,5 14,1 10 8,3 20,2 5,3 17,2 Okres zimowy Winter period 0 12,5 0,0 6,3 0,0 2 12,0 4,2 6*3 0,0 4 11,5 8,0 6,2 1,6 6 11,1 11,2 5,9 6,4 8 10,9 12,8 5,7 9, ,5 16,0 5,7 9,5 Zmiany w zawartości różnych form połączeń azotowych w czasie przechowywania gnojowicy nie były jednakowe. W gnojowicy bydlęcej zawartość azotu ogółem ulegała niewielkiemu spadkowi (tab. 3). Straty azotu były mniejsze od strat suchej masy. W okresie letnim straty te wynosiły 1 1,8%), a w okresie zimowym 6,7%. Zawartość azotu amonowego wzrastała jedynie w okresie letnim, w związku z tym latem stwierdzono większy wzrost udziału tej formy azotu w N ogółem. Ilość azotu azotanowego była bardzo mała i ulegała zmniejszeniu w czasie przechowywania gnojowicy. Procentow a zawartość azotu rozpuszczalnego w wodzie wzrosła batdziej w okresie letnim niż zimowym. W związku z tym wzrósł również udział tej formy azotu w N ogółem. Azot białkowy w czasie ferm entacji gnojowicy ulegał rozkładowi, lecz tylko w pewnych okresach. Spadek procentowej zawartości tej formy azotu był nieco większy niż spadek azotu ogółem. W związku z tym udział N białkowego w N ogółem malał w czasie przechowywania gnojowicy. Ilość azotu hydrolizującego w 5 N H 2S0 4 wzrastała w ciągu badanego okresu, bardziej latem niż zimą, co miało bezpośredni związek z udziałem tej form y azotu w N ogółem. Dla badanych form związków azotowych obliczono współczynniki korelacji. W gnojowicy bydlęcej przechowywanej fiatem stwierdzono bardzo silną ujem ną korelację między N białkowym i N amonowym. Wysoki do- 5 Roczniki gleboznaw cze

4 Tabela 3 o> 0 5 Zmiany zaw a rto ści różnych form a z o tu w c z a s ie przechowywania gnojow icy b y d lę c ej Changes in the co n ten t o f d if f e r e n t n itr o g e n forms o f c a t t l e s lu r r y d u rin g sto ra g e Czas prze chowywania w tygodniach Storage period in weeks в»m«ln % mol* w N t o t a l s tr a ty lo s s e s s.m. In % of mean mol. w. N-NH4 In % mg/dom^ Ы-ыо3 to t a l N ln % N -rozpuszczalny w H20 Water solu b le N s.m. mol«w. N-białkowy P ro tein N в «m«ln % m ol. w. ln % N -hyd rolizu jący w 5N H2S04 N hydrolyzable ln 5N H^SO^ ś.m. m ol. w«ln % Okres le tn i Summer perio d 0 0,34 0,0 0, ,6 0, , , ,31 8,8 0, ,6 0, , , ,30 11,8 0, ,5 0, , , ,3 0 11,8 0, ,5 0, , , ,30 11,8 0, ,3 0, , , ,30 11,8 0, ,3 0, , ,29 96 T. Mazur i in. Okres zimowy - W inter ;period 0 0,45 0,0 0, ,4 0, , , ,43 4,4 0, ,4 0, , , ,43 4,4 0, ,4 0, , , ' 0,42 6,7 0, ,3 0, , , ,4 2 6,7 0, ,1 0, , , ,42 6,7 0, ,1 0, , #38 90

5 Związki azotowe w przechowywanej gnojowicy 67 datni współczynnik -korelacji 1N-ÎNH4 z N rozpuszczalnym w wodzie świadczy o dużym udziale azotu m ineralnego w azocie rozpuszczalnym w wodzie. Azot ten prawie w całości wchodzi w azot hydrolizujący, o czym świadczy wysoki dodatni współczynnik korelacji. Nie stwierdzono natomiast zależności między N hydrolizującym a N białkowym, gdyż współczynnik korelacji był ujemny. W gnojowicy przechowywanej zimą zależność poszczególnych form azotu przedstawiała się odmiennie. Między N rozpuszczalnym w wodzie i N-NH4 stwierdzono bardzo małą korelację. Ilość azotu rozpuszczalnego w wodzie dała ujem ną zależność w stosunku do N białkowego. Powyższe dane świadczą, że w okresie zimy rozkład związków białkowych jest zwolniony, a procesy amonifikacji są prawie całkowicie zahamowane. Kierunki przemian badanych form związków azotowych obrazują obliczone krzywe regresji. Z porównania zmian w formach azotu gnojowicy przechowywanej w okresie letnim (rys. 1) i obrazujących okres zimowy (rys. 2) wynikają dość znaczne różnice. Potwierdzają one wcześniej postawiony wniosek, iż tempo przemian związków azotowych Rys. 1. L inie regresji różnych form azotu w gnojow icy bydlęcej przechow yw anej w okresie letnim R egression lines of different nitrogen form s of cattle slurry stored during sum m er

6 68 T. Maizur d in. Rys. 2. Linie regresji form azotu w gnojow icy bydlęcej przechow yw anej w okresie zim ow ym R egression lines of different nitrogen form s o f cattle slurry stored during w inter w okresie lata było większe niż w okresie zimy. Na podstawie tych danych można ponadto wyciągnąć ogólny wniosek, że w czasie przechowywania gnojowicy maleje zawartość N ogółem, N białkowego i N-1NO3, a wzrasta ilość N-NH4, N rozpuszczalnego w wodzie i N hydrolizująoego w 5 NH2S 0 4. Spadek zawartości azotu ogółem i jego straty w czasie przechowywania gnojowicy trzody chlewnej w okresie lata były większe niż w okresie zimy (tab. 5). Różnica strat azotu między tymi okresami wynosi ła 11,1%. W pewnych okresach przechowywania gnojowicy następował niewielki wzrost zawartości azotu amonowego. Wzrost ten, a głównie ubytek N ogółem, wpłynęły na zwiększający się udział N-NH4, głównie w okresie letnim. Stwierdzono duży ubytek azotu azotanowego, zwłaszcza w niższej tem peraturze przechowywania gnojowicy trzody chlewnej. Udział tej form y azotu w N ogółem był bardzo mały, gdyż wynosił 0,03-0,3%. Ilość azotu rozpuszczalnego w wodzie wzrastała w czasie ferm entacji gnojowicy, lecz tylko w okresie letnim przy wyższej tem-

7 Związki azotowe w przechowywanej gnojowicy 69 W spółczynniki k o r e l a c j i J x / m iędzy form am i azotu w gnojowicy bydlęcej C o e f f ic ie n ts o f c o r r e la tio n / г / betw een d i f f e r e n t n itr o g e n form e i n c a t t l e s lu r r y Tabela 4 Okres przechow yw ania S to rag e p e rio d Forma azo tu N-białkow y N-NH4 N itro g e n form P ro tein N N -rozpuezczalny h2o W ater-soluble N N -h y d ro lizu jąc y w H2S04. N h y d ro ly z a b le in H2S04 L e tn i ГЗйДШВеТ N-og<5łem N t o t a l 0,7 5-0,6 0-0,56-0,58 N -białkow y P r o te in IT - 0,91-0,8 7-0,8 4 n- nh ,9 3 0,8 4 N -ro z p u szcsaln y H~0 W ater ooluble N - " 0,95 Zimowy W inter N t o t a l 0,9 7-0,38-0,7 4-0,6 3 N -białkow y P r o te in N - 0,3 0-0,6 2-0,4 6 N-ffil, ,0 6 0,1 0 N -ro zp u szczaln y H^O W ater s o lu b le N 0,57 j peraturze przechowywania. Tym samym wzrastał udział tej formy azotu w -N ogółem, bardziej w okresie lata niż zimy. Zawartość N białkowego w gnojowicy trzody chlewnej była niższa niż gnojowicy (bydlęcej. Spadek zawartości N białkowego w czasie przechowywania w obu badanych okresach był podobny, lecz różnie rozłożony wr czasie ferm entacji gnojowicy. Następował również spadek udziału N białkowego w N ogółem. Nie stwierdzono.przyrostu procentowej zawartości <N hydrolizującego, zwiększał się natom iast jego udział w N ogółem. Obliczone współczynniki korelacji wskazują, że w okresie letnim wystąpiła ujemna zależność między N białkowym a N rozpuszczalnym w wodzie (tab. 6). Wysoką korelację stwierdzono natomiast między N rozpuszczalnym w wodzie a N-^NH4. Podkreślenia wymaga wysoki współczynnik korelacji między N ogółem a N białkowym oraz stosunkowo niska zależność między N białkowym a N hydrolizującym. Na podstawie powyższych zależności należy sądzić, że końcowym produktem rozkładu związków białkowych jest przede wszystkim azot amonowy. Kierunek przemian wszystkich badanych form związków azotowych w gnojowicy trzody chlewnej był podobny jak w gnojowicy bydlęcej. Ilość azotu ogółem, N białkowego i N -N 0 3 spadała, a pozostałych form wzrastała w czasie ferm entacji gnojowicy. Przemiany te intensywniej zachodziły w okresie lata (rys. 3) niż zimy (rys. 4), z wyjątkiem N -N 03. Procesy amonifikacji w niskiej temperaturze zostały prawie całkowicie zahamowane. s

8 (Tabela 5 -Л О Zmiany Zawartości różnych form związków azotowych w czasie przechowywania gnojowicy trzody chlewnej Changes in the content of different nitrogen forms during storage of swine slurry Czas przechowywania w tygodniach N t o t a l N-Ш 4 IST-NO^ N -rozpuszczalny w H20 W ater so lu b le N N -białkow y P r o te in N N -h y d ro liz u jący w 5N H2S04 N h y d ro ly zable ln 5N H2S04 S to rag e p erio d in weeks ś.m* m ol. w. s t r a t y 7/ % lo s s e s ln % s *ш. of mean m ol. w. t o t a l 11 ln % ś.m. In % m ol. w. ś.m. m ol. w. ś.m. m ol. w. ś.m. of mean m ol. w. Okres l e tn i Summer per ie>d 0 0,30 0,0 0,1б ,3 0, , , ,28 6,7 0, ,3 0, , , ,27 10,0 0, ,3 0, , ,25 93 б 0,26 13,3 0, ,3 0, , , ,2 6 13,3 0, ,2 0, , , ,25 16,7 0, ,2 0, , , T. Mazur i in. Okres zimowy У/in t^ r p erio d 0 0,36 0,0 0, ,5 0, , , ,36 0,0 0, ,3 0, , , ,35 2,8 0, ,2 0, , , ,35 2,8 0, ,2 0, , , ,34 5,6 0, ,03 0, , , ,3 4 5,6 0, ,0 3 0, , ,3 3 97

9 Związki azotowe w przechowywanej gnojowicy 71 W spółczynniki k o r e la c ji / г / m iędzy formami a zo tu w gnojow icy trz o d y chlew nej C o e f fic ie n ts o f c o r r e la tio n / г / betw een d if f e r e n t n itr o g e n form s in s lu r r y X a o e 1 a 6 O kres prze chowywanla S to rag e p e rio d Forma a z o tu N itro g en form N -białkowy P r o te in N n- nh4 N -rozpuszczalny h2o W ater-so lu b le N N -h y d ro lizu jąo y w H2S04 N h y d ro ly z a b le in H2S04 L e tn i Summer N t o t a l N -białkow y P r o te in N n- hh4 0,83-0,88-0,8 0-0,7 3-0,9 0 0,8 3-0,2 0-0,3 4 0,55 N -rozpuszczalny Ho0 Water so lu b le N 2 0,36 Zimowy 0,9 5 0,0-0,4 5-0,3 0 W inter N t o t a l N-białkow y - - 0,1 9-0,2 7-0,2 8 P r o te in N n- nh ,7 0 0,6 5 N -rozpuszczalny H«0 _ 0,91 W ater s o lu b le N Ł Rys. 3. L inie regresji różnych form azotu w gnojow icy trzody chlew nej przechow y w anej w okresie letnim R egression lines of d ifferent nitrogen form s of sw ine slurry stored during sum m er

10 72 T. Mazur <1 in. Rys. 4. L inie regresji różnych form azotu w gnojow icy trzody chlew nej przechow y w anej w okresie zim ow ym R egression lines of different nitrogen form s of sw ine slurry stored during w inter Zmiany odczynu gnojow icy podczas j e j przechowywania Changes in ph of slu rry du rin g sto rag e T a b e l a 7 Czas prze chowywania w tygodniach S to rag e p e rio d in weeks Gnojowica bydlęca C a ttle s lu r r y Gnojowica trz o d y chlew nej Swine s lu rry sto ra g e p e rio d le tn i - summer zinowy - w inter le tn i - summer zimowy - w inter 0 6,5 7,3 6,7 7,9 2 7,0 7,8 6,5 8,0 4 7,4 e,o 6,6 8,0 6 7,2 8,1 6,9 9,0 8 7,2 8,1 7,0 8,1! 10 7,2 8,1 7,2 8,1 i

11 Związki azotowe w przechowywanej gnojowicy 73 Zmiany odczynu gnojowicy (tab. 7) w okresie lata i zimy były izb Liżone. 'Postępująca alkalizacja ferm entującej gnojowicy wynika głównie z charakteru przemian związków azotowych. Wiodącym procesem była amonifikacja, w wyniku której następował rozkład białkowych związków organicznych i przechodzenie w form y m ineralne o odczynie zasadowym. (Równocześnie powstawały inne zwiążki, które podwyższały wartość odczynu. W NIOSKI ina podstawie przeprowadzonych badań można wyciągnąć następujące wnioski. 1. W czasie przechowywania gnojowicy stwierdzono straty suchej masy, które dla gnojowicy bydlęcej wynosiły w okresie letnim 2 0%,. a w okresie zimowym 16 /o, zaś w gnojowicy trzody chlewnej odpowiednio 17% i 9,5%. 2. S tra ty azotu w ciągu 10 tygodni przechowywania gnojowicy b y dlęcej wynosiły w okresie letnim 11,8%, a w okresie zimowym 6,7%,. w gnojowicy zaś trzody chlewnej odpowiednio 16,7% i 5,6%. 3. W czasie przechowywania gnojowicy w zrastała ilość azotu amonowego, azotu rozpuszczalnego w wodzie i azotu hydralizującego w 5 N H2S 04, a malała zawartość azotu białkowego i azotanowego. Spadek lub wzrost tych form azotu był uzależniony od tem peratury; większe zmiany stwierdzono w okresie letnim, a mniejsze podczas przechowywania, zimą. 4. Przemiany związków organicznych i mineralnych, jakie zachodzą w czasie przechowywania gnojowicy, wpływają na wzrost jej odczynu w kierunku alkalicznym. 5. W wyniku przemian związków azotowych w czasie ferm entacji gnojowicy powstaje więcej form azotu przystępnych dla roślin lub łatwo ulegających rozkładowi w glebie. LITERATURA [1] G e г V y R.: De la conservation et de la valuen du lisier. La R evue de l Elevage 1969, 2, [2] Kalemba sa S.: Studia nad w pływ em w arunków ekologicznych na m e tabolizm azotu oraz w artość naw ozow ą oborników bezściółkow ych i ściółkow ych. Szczec. Tow Nauk., W ydz. Nauk Przyrod.-R ol 39, 2. [3] Koriath H. i in.: G üllew irtschaft Gülledüngung. B erlin [4] Kuszelewski L.: Studia nad uproszczeniem sposobu produkcji i stosow ania gnojow icy. Cz. I. W pływ dodatku w ody i supe.rfosfatu na straty su b stancji organicznej i azotu w czasie ferm entacji gnojow icy. Rocz. Nauk roi. Sec. A, 98, 1973, 2, [5] Maćkowiak C.: Skład chem iczny gnojow icy w św ietle danych z litera-

12 '74 T. Mazur d in. tury i badań w łasnych. Rola zagospodarow ania gnojow icy m ateriał na konferen cję.naukową O lsztyn 1973., ;[6] Mazur Т., Koc J., Wróbel Z.: Zawartość suchej m asy i m akroiskładników w gnojow icy. Rocz. glebozn. 28, 1977, 2, [7] Mazur T., S ą d e j W.: Form y zw iązków azotow ych, fosforow ych i potasow ych w gnojow icy. Rocz. glebozn. 29, 1978, 3, 91^100. j[8] Mazur T., Maćkowiak C.: N aw ożenie gnojow icą. W arszawa [9] Szewczyk M.: Przem iany zw iązków С i N w czasie przechow yw ania obornika i gnojow icy od bydła w dośw iadczeniu m odelow ym. Stan i kierunk i badań nad w ykorzystaniem gnojow icy do celów naw ozow ych m ateriał na sym pozjum -naukowe O lsztyn 1977, [10] Wedekind P., Kühn G.: U ber Substanz und N ährstoffverluste bei der Lagerung von Gülle und ihren festen und flüssigen K om ponentea. A rchiv für Bodenfruchtbarkeit und P flanzenproduktion 15, 1971, 5, [11] W e d e к i n d P., К o r i a t h H.: Substanz und N ährstoffgehalt der Gülle. F eldw irtsch aft 1969, 7, Т. М АЗУР, A. ВОЙТАС, В. СОНДЕЙ ПРЕВРАЩ ЕНИЯ АЗО ТН Ы Х СОЕДИНЕНИЙ ВО ВРЕМЯ ХРАНЕНИ Я НАВОЗНОЙ Ж И Ж И Институт химизации земледелия, С ельскохозяйственно-техническая академия в Ольштыне Резюме Для выявления количественных изменений в 'содержащий различны х ф орм ^азота во время хранения навозной ж и ж и рогатого скога и поголовья свиней были проведены испытания в летний и зимний период. Навозную ж и ж у для химических анализов брали из бассейнов располож енны х на ф ерм ах. Средние пробы отбирали в 2-недельны х диапазонах и определяли в них: N-общ ий, N -N H 4, N -N 0 3, N -водорастворимый, N -белковой и N -гидролизуемы й в 5 N H2S 0 4. Во время 10-недельного хранения навозной ж и ж и потери сухового вещ ества в ж и ж е от рогатого скота составляли в летний период 20%, в зимний 16%; в навозной ж и ж е поголовья свиней соответственно 17 /о и 9,5 /о. Потерям сухого вещ ества сопутствовали потери азота, которые в соответственных периодах составили для навозной ж и ж и рогатого скота 11,8% и 6,7%, а для навозной ж и ж и поголовья свиней 16,7% и 5,6%. В названном времени повышалось количество аммиачного а<зота и гидролизуемого азота, а понижалось содерж ание белкового и нитратного азота. Изменения были более интенсивны летом чем зимой. И зм е нения являлись действующими положительно, так как в их результате росло содержание ф орм азота доступны х растениям или податливых быстрому разл о ж ению в почве.

13 Związki azotowe w przechowywanej gnojowicy 75 T. MAZUR, A. W OJTAS, W. SĄDEJ TRANSFORM ATION OF NITROGEN COMPOUNDS IN ANIM AL SLURRY DURING STORAGE Institute o f A gricultural C hem istry, D epartm ent of A griculture, A cadem y o f A griculture and Technology, O lsztyn Summary Seasonal quantitative changes of d ifferen t nitrogen form s in the liquid m a nure o f sw in e and cattle w ere studied. Sam ples of anim al slurry w ere ta-ken every tw o w eeks from slurry tanks in [particular farm s and analyzed for the content of total N, NH4-N, N 0 3-N, w ater-soluble N, protein N and hydrolyzable N in 5 N H2S 0 4. The loss of dry m atter in the cattle slurry am ounted during the 10-w eek storage to 20% in sum m er and to 16% in w in ter, that in the slurry o f sw in e to 17.0% and 9.5%, respectively. N itrogen losses in sum m er and w inter am ounted accordingly in th e liquid m anure of cattle to 11.8 and 6.7% and in that of sw in e to 16.7 and 5.6%. A t th e sam e tim e an increase of the content of NH4-N, w atersoluble N and hydrolyzable N and a decrease o f the -content of protein N w ere observed. T hese changes w ere more inten sive in sum m er than in w inter, w hich was»regarded as a favourable phenom enon w ith respect to an increase in the available nitrogen form s of th e slurry or in those readily d e com posable in soil. P rof. dr T e o fil M azur I n s ty tu t C h em iza cji R o ln ictw a A R T O lszty n K o rto w o

14