METODY OKREŚLAJĄCE POTRZEBY NAWOŻENIA JABŁONI BOREM

Transkrypt

1 ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. 23, Z. 2, W ARSZAW A 1972 WŁADYSŁAW KŁOSSOW SKI METODY OKREŚLAJĄCE POTRZEBY NAWOŻENIA JABŁONI BOREM Instytut Sadow nictw a w Skierniew icach Najpowszechniej stosowanymi metodami określającymi potrzeby nawozowe roślin są wygląd zewnętrzny rośliny oraz analiza chemiczna gleby i materiału roślinnego. Ocena przydatności tych dwóch metod dla praktyki rolniczej powinna opierać się na określeniu zależności między ilością danego składnika w glebie, oznaczonego badaną metodą, a ilością te^o składnika w roślinie. Bardziej pożądaną oceną przydatności metod określających potrzeby nawozowe roślin jest określenie zależności między ilością danego składnika w glebie lub roślinie a wysokością plonów. Wreszcie odpowiedniejszą będzie metoda mniej pracochłonna i pozwalająca na jednoczesne analizowanie większej ilości próbek. M ATERIAŁ I METODY W latach przeprowadzono badania nad poziomem nawożenia sadów jabłoniowych [1 ]. Badaniami objęto 380 sadów położonych w różnych rejonach sadowniczych Polski. W 15 sadach stwierdzono w y stępowanie objawów niedostatku boru. Natomiast w 4 sadach jabłoniowych powiatu grójeckiego, gdzie zauważono na owocach po raz pierwszy w 1963 r. objawy niedostatku boru, zastosowano nawożenie boraksem do gleby i do liści w postaci opryskiwań. Dawki boraksu do gleby wynosiły 500 g na drzewo. Opryskiwania liści 0,5-procentowym roztworem boraksu stosowano trzykrotnie w ciągu roku w odstępach dw utygodniowych. Pierwsze opryskiwanie stosowano po kwitnieniu. Nawożenie do gleby zastosowano jednorazowo tylko w 1964 г., a opryskiwanie liści przez kolejne 3 lata ( ). Próbki gleby pobrano z dwóch poziomów: z warstwy próchnicznej i leżącej niżej. Próbka mieszana gleby składała się z czterech próbek indywidualnych, pobranych spod każdego

2 270 W. Kłossowski drzewa z czterech jego stron. W próbkach gleby (powietrznie wysuszonych i przesianych przez sito o średnicy oczek 2 mm) oznaczono zawartość boru metodą Bergera-Truoga [2 ]. Odczyn gleby oznaczono potencjometrycznie w wodzie i ln KC1 przy użyciu elektrody szklanej. Próbki gleby i liści pobierano w połowie sierpnia, a owoców w pierwszych dniach października. Próbki liści składały się z 50 liści z każdego drzewa, z różnych stron korony ze środkowej części długopędów. Próbka owoców składała się z 1 0 jabłek. Liście i pokrojone owoce suszono tego samego dnia w temperaturze 60 C. Po dokładnym wysuszeniu materiał roślinny zmielono, a następnie spopielono w piecu m uflowym. Ogólną zawartość boru w liściach i owocach oznaczono kalorymetrycznie przy użyciu kurkuminy. W czterech sadach, gdzie stosowano nawożenie boraksem, badaniami objęto 130 drzew. W okresie trwania doświadczenia przez siedem lat co roku ważono plon z każdego drzewa. W YNIKI W badanych sadach objawy niedostatku boru były różne, zależnie od odmiany uzewnętrzniały się na owocach w postaci różnych korkowych plam. Zależnie od miejsca występowania tkanki korkowej w y różniamy : skorkowacenie zewnętrzne, skorkowacenie wewnętrzne, skorkowacenie występujące wokół gniazda nasiennego. W naszych badaniach skorkowacenie zewnętrzne występowało na owocach odmiany Boiken. Ten typ korkowacenia może wystąpić na owocach bardzo wcześnie. Będą to nieregularne małe lub większe jasnobrązowe ordzawione plamki na skórce jabłek. Na owocach odmiany Boiken może wystąpić tkanka korkowa w postaci wypukłych wyraźnych krost. Przy bardzo silnym niedoborze mogą na owocach wystąpić spękania pokryte korkiem. Na owocach odmiany Koksa Pomarańczowa spękania mogą być bardzo głębokie. Po długotrwałych opadach mogą wystąpić podobne spękania owoców nie wywołane niedostatkiem boru. Skorkowacenia wewnętrzne występowały w badanych sadach na jabłkach odmiany Reneta Landsberska, Reneta Blemheimska, Królowa Renet i Starking. Na skórce jabłek tych odmian występują ciemnozielone plamki, pod którymi jest korek. Tkankę korkową wyraźnie widać tuż pod skórką po przekrojeniu owoców. Objawy te przy niedoborze trwającym kilka lat występują bardzo wcześnie, już na zawiązkach w czerwcu. W póź-

3 Metody określania potrzeb В u jabłoni 271 Eys. 1. W pływ naw ożenia borem na zaw artość tego składnika w glebie, liściach i owocach jabłoni Rys. 2. Objawy niedostatku boru na jabłkach odm iany Królowa Renet niejszym okresie z zawiązków tych powstają owoce nieforemne i wcześnie opadające. Skorkowacenia wokół gniazda nasiennego można zobaczyć po przekrojeniu poprzecznym jabłek w okresie dojrzewania owoców. W tym przypadku owoce na zewnątrz wyglądają normalnie. Objawy tego typu opisywane w literaturze w naszych badaniach nie wystąpiły. W zasadzie nie należy dopuszczać do występowania objawów niedostatku boru na owocach. Powoduje to bowiem obniżenie plonów, a niekiedy owoce z drzew chorych nie mają wartości handlowej. Już przy niskiej zawartości boru w roślinie, bez objawów jego niedostatku, owoce źle się przechowują. Z tych też względów określenie zasobności gleby w bor lub oznaczenie zawartości tego składnika w roślinie pozwala zapobiec występowaniu ujemnych skutków niedostatku boru. Wyniki analizy chemicznej próbek gleby, liści i owoców pobranych z drzew wykazujących objawy i z drzew bez objawów niedostatku boru wskazują, że nie ma wyraźnej granicy między zawartością boru w glebie, liściach i owocach zdrowych i chorych. Niemniej, rozpatrując przeciętną zawartość, widać różnicę między zawartością boru zarówno

4 272 W. Kłossowski Zaw artość boru w g le b ie, l i ś c i a c h i owocach Tabela 1 Zaw artość В ppm drzew a z objawami braku boru Gleba L iśc ie Owoce drzew a bez objawów drzew a z o b ja wami braku boru drzewa bez o b ja wów z o b ja wami braku boru bez objawów V/ahania 0,1-0,4 0,0 9-0,3 0,1 5-0,7 4 0,1 1-0, P rz e c ię tn a 0,32 0,25 0,41 0, w glebie, liściach, jak i w owocach z objawami i bez objawów niedostatku boru. Najwyraźniej występują te różnice przy zawartości boru w owocach i liściach, a mniej wyraźnie przy zawartości tego składnika w glebie. Objawy niedostatku boru już po jednorazowym zastosowaniu boraksu znikły tego samego roku na wszystkich prawie drzewach. Wyniki analizy próbek gleby, liści i owoców wykazały, że już w pierwszym roku (1964) zastosowanie wczesną wiosną boraksu do gleby i trzykrotne opryskiwanie liści spowodowało wzrost zawartości boru w glebie, liściach i owocach. Analiza chemiczna owoców i liści, wykonana w kolejnych siedmiu latach, wykazywała stały wzrost boru przez pierwsze cztery lata od zastosowania nawożenia tym składnikiem. Wydaje się, że zawartość boru w owocach jest bardziej czułym wskaźnikiem potrzeby nawożenia borem niż zawartość tego składnika w liściach i glebie. Zawartość boru w owocach w silniejszym stopniu niż w liściach uległa zmianom pod wpływem nawożenia boraksem. Natomiast duże wahania, jakie wystąpiły w poszczególnych latach w zawartości w glebie boru rozpuszczalnego w wodzie uniemożliwiają właściwą ocenę potrzeb nawożenia tym składnikiem. Potwierdzają to obliczone współczynniki korelacji (tab. 2). Stwierdzono bowiem nieistotną współzależność między zawartością boru w glebie i liściach oraz niskie, chociaż istotne, współczynniki korelacji między zawartością boru w glebie a plonem. Istotne okazały się również współczynniki korelacji między zawartością boru w glebie a jej odczynem (tab. 2 ) oraz między zawartością boru w warstwie próchnicznej i warstwą leżącą niżej, do 40 głębokości (r = 0,613xx. tab. 3). Zawartość boru w owocach okazała się zależna od zawartości tego składnika w warstwie głębszej (r = 0,276x).

5 Metody określania potrzeb В u jabłoni 273 W spółczynniki k o r e la c ji Tabela 2 W arstwa W spółzależność pomiędzy z a w a rto śc ią boru w g le b ie, a: zaw artością boru w liś c ia c h 0,036 0,156 zaw artością boru w owocach 0,248 0,276* w ielk o ścią plonu 0,278* 0,3^8** w ielk o ścią ph w H20 0,483** 0,388* w ielk o ścią ph w In KC1 0,472** 0,271* Is to tn o ś ć - * p rz y ^ = 0,0 5 ** przy Ы 2 ~»01 Tymczasowe lic z b y g ra n ic z n e d la z aw a rto śc i boru w l i ś c i a c h i owocach ja b ło n i /ppm w s.m «/ Tabela 3 Poziom deficytow y n is k i optymalny wysoki L iście < ^5 > 45 Owoce < > 30 Natomiast wyższe współczynniki korelacji uzyskano m iędzy zawartością boru w liściach i owocach (r = 0,674xx) oraz między zawartością w liściach i w plonie (r = 0,478xx), a także między zawartością boru w owocach i w plonie. W tym ostatnim przypadku uzyskano wysoki współczynnik korelacji r = 0,856xx, co świadczy o bardzo silnej zależności między zawartością boru w owocach a wysokością plonów badanych jabłoni. Wyniki analizy chemicznej gleby, liści i owoców tylko wtedy mają praktyczną wartość do określania potrzeb nawozowych roślin, jeżeli można je porównać z liczbami granicznymi. Tymczasowe liczby graniczne (tab. 3) dla zawartości boru w liściach i owocach zostały opracowane na podstawie literatury i badań własnych [1 ]. Natomiast brak jest granicznych liczb, które pozwoliłyby na określenie potrzeb nawozowych roślin sadowniczych na podstawie zawartości boru w glebie.

6 274 W. Kłossowski W NIOSKI Z wyników przeprowadzonych badań widać, że oznaczenie ogólnej zawartości boru w owocach jest najbardziej dokładną metodą, określającą potrzeby nawozowe jabłoni borem. Przygotowanie jednak próbek owoców do analizy chemicznej jest bardzo pracochłonne i wymaga długiego okresu suszenia. Mielenie pokrojonych i wysuszonych owoców oraz spopielanie ich w piecu m uflowym jest dużo trudniejsze niż próbek liści. Wprawdzie analiza chemiczna liści jest mniej dokładnym wskaźnikiem potrzeb nawozowych jabłoni, to jednak metoda ta bardziej nadaje się dla stacji chemiczno-rolniczych, gdzie analizuje się próbki w dużych ilościach. Najmniej dokładną metodą określającą potrzeby nawozowe jabłoni pod względem boru okazała się metoda oznaczania rozpuszczalnego w wodzie boru w glebie według Bergera-Truoga. LITERATURA [1] Kłossowski W.: Studia nad poziom em odżyw iania jabłoni w Polsce. In stytut Sadow nictw a, Skierniew ice [2] Nowosielski O.: M etody oznaczania potrzeb naw ożenia. PWRiL, W arszaw a 1968, s D oc. dr W ła d y sła w K ło sso w sk i In sty tu t S a d o w n ictw a Skierniew ice, ul. P om ologiczna 22