NIEROZPU SZCZALN E W W ODZIE NAWOZY AZOTOWE

Transkrypt

1 R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X, Z. 2, W a r s z a w a 1961 MARIAN GÓRSKI NIEROZPU SZCZALN E W W ODZIE NAWOZY AZOTOWE Z Katedry Chemii Rolniczej SGGW Warszawa, D otychczas produkow ane nawozy azotowe odznaczają się dużą rozpuszczalnością w wodzie, co z jednej strony jest ich niew ątpliw ą zaletą w stosunku do roślin, ale jednocześnie dużą wadą, gdyż d a je to m ożliwość wymycia nawozów z gleby. W prawdzie jony amonowe są przez glebę sorbowane i w skutek tego m niej wymywane, ale nawozy amonowe posiadają pewne wady związane z odczynem gleby, a w dodatku bardzo szybko przechodzą w azotany, które już nie są sorbow ane. Możliwość w y m ycia nawozów azotowych z gleby jest powodem dużych strat azotu. Małe wykorzystanie nawozów azotowych przez rośliny (70 80%) jest, m iędzy innym i, spowodowane przez w ym yw anie azotanów. Zużycie n a wozów azotowych staje się coraz większe, a będzie jeszcze większe, w skutek tego ich racjonalne w ykorzystanie jest zagadnieniem bardzo ważnym. Zapobiegam y w ym yw aniu nawozów azotow ych przez dzielenie p rzeznaczonej daw ki na dwie, a czasam i naw et na trzy części po to, aby w y siany nawóz był natychm iast przez rośliny pobrany i w ten sposób uratow any od wypłukania. Można powiedzieć, że z reguły stosujem y nawozy azotowe w połowie przed siewem, drugą połowę w kilkanaście, a czasem w kilkadziesiąt dni po siewie. Okres zimy obfity w wody jest szczególnie niebezpieczny, gdyż nawozy te mogą być wym yte. Dlatego przy upraw ie zbóż ozim ych nie należy w ogóle stosować nawozów azotow ych jesienią, przeznaczając je w yłącznie na w ysiew wiosenny. W idzimy więc, że rozpuszczalność nawozów azotowych korzystna dla pobierania ich przez rośliny jest jednocześnie wadą ze w zględu na niebezpieczeństwo strat przez wymycie. Jedynym środkiem, za pomocą którego unikam y wymycia, jest stosowanie tych nawozów kilka razy w czasie wegetacji. Ale kilkakrotne wysiewanie nawozów prowadzi do zw iększenia kosztów wysiewu, a ty m sam ym do zm niejszenia opłacalności upraw y.

2 M. Górski Z tych powodów szczególnego znaczenia nabiera zagadnienie takich nawozów azotowych, które nie byłyby rozpuszczalne w wodzie, mogłyby być więc stosowane na zapas bez niebezpieczeństwa wymycia, z drugiej zaś strony łatwo by się rozkładały aż do am oniaku i azotanów włącznie. Pow inien to być produkt dostarczający roślinie powoli potrzebnego jej azotu przez cały okres wegetacji. Otrzym anie takiego nawozu ma dla nas szczególnie duże znaczenie. Obecnie pro d u k u je się w K ędzierzynie trz y takie p rodukty otrzym y w ane przez reak cje m ocznika z form aldehydem, ew entualnie z dodatkiem aldehydu octowego albo też m ocznika z sam ym aldehydem octowym. Są to wszystko związki nierozpuszczalne w wodzie, rozkładające się jednak w glebie. W celu poznania w artości nawozowej tych produktów użyliśm y do doświadczeń w azonow ych trzech produktów: 1 MF 12 m ocznik + form aldehyd, zaw artość azotu 39,76%, MOF mocznik + form aldehyd i aldehyd octowy, zawartość azotu 39,59%, МАО 7 m ocznik + aldehyd octowy, zaw artość azotu 33,75%. T a b l l o a ś r e d n ie p lon y ov;sa w f a z i e k ło s z e n ie Yean oat y ie ld s in the earin g phase i N awożenie - F e r t i l i z i n g P o w ie tr z n ie sucha A ird ry m a tter l i ś c i e le a v e s k o r z e n ie r o o t s masa - g - g razem t o t a l Bez a zo tu - '.Vithout n itr o g e n 3,6 3,9 7,5 Azotan emonu-atimoniura n itr a te 1 9,8 7,3 27,1 Mocznik - Urea 19,8 6,4 26,2 MF-12 7,2 3,7 1 0,9 MOF 17*1 6,1 2 3,2 МАО-7 19,0 6,0 2 5,0 Doświadczenia te przeprow adzono w wazonach z owsem i z ziem niakami. Nowe produkty porównywaliśm y z azotanem amonu i z mocznikiem. Dawka azotu wynosiła 0,6 g na wazon przy podstawowym nawożeniu fosforowo-potasowym. To podstawowe nawożenie wynosiło P 2O5 0,4, K 2O 0,6 g na wazon. Aby jak najprędzej zorientow ać się w w artości nawozowej ty ch now ych preparatów, sprzątnięto owies częściowo w fazie kłoszenia się. W y niki otrzym anych plonów um ieszczone są w tabl. 1.

3 Nierozpuszczalne w wodzie nawozy azotowe 337' Ju ż w tej pierw szej fazie rozw oju zaznaczyły się duże różnice w plonach. Azotan amonu i mocznik dały m niej więcej jednakowe i najwyższe plony. Daleko niższe plony otrzym ano na MF 12. МАО 7 w plonach dorównywał azotanowi amonu i mocznikowi, a MOF dał nieco niższe plony. Ś rednie plony owsa w końcu w egetacji um ieszczone są w tabl. 2. ś r e d n ie p o w ie tr z n ie suche p lon y owsa po d o jr z e n iu I'ean airdry oat y ie ld s a fte r m aturation T a b l i c e 2 Ilaw ożenie - F e r t i l i z i n g ziarn o corn P o w ie tr z n ie sucha masa - g Airdry m atter - g słom a strav/ k o r z e n ie r o o t s p lo n o g ó ln y t o t a l y ie ld Bez a zo tu - J ith o u t n itr o g e n 1,6 3,6 3,2 6,4 Azotan amonu - Ammonium n itr a te ,9 6,3 33,9 I.;ocznik - Urea 6,2 21,9 5,2 33,3 IT -12 3,1 6,9 3,5 13,5 î.:of 6,7 1 7,8 4,4 2 8,9 IIAO-7 4,9 2 0,9 4,5 зо,з P r z e d z ia ł u f n o ś c i przy r= 0,0 5 C onfidence in te r v a l at P=0,05 0,3 5 0,6 4 0,5 P lon ogółem jest jednakow y na azotanie am onu i m oczniku, n ato m iast w yraźnie m niejszy na MF 12, a tylko trochę m niejszy niż na MOF i МАО 7, a więc obraz jest praw ie tak i sam jak w plonach owsa sp rzątniętego w fazie kłoszenia się. W plonie ziarna znów azotan amonu i m ocznik dają jednakow e plony, a M OF całkowicie im dorów nuje, a n a wet plon ziarna na MOF jest wyższy niż na azotanie amonu i moczniku, przy czym ta różnica jest istotna, jak to wykazuje obliczony przedział ufności. Pozostałe dwa p rep araty MF 12 i МАО 7 dają niższe plony. In a czej przedstawia się plon słomy. M niej więcej jednakowy plon słomy otrzym ano na azotanie amonu, moczniku i na МАО 7, natom iast na MOF plon słomy jest wyraźnie niższy, pomimo że plon ziarna był najwyższy. T aki sam obraz otrzym ujem y w plonach korzeni. Aby bliżej ocenić wartość nawozową nowych produktów, plony ziarna i słomy zostały zanalizowane na zawartość azotu ogółem. Obliczono również plony azotu w ziarnie i słomie oraz dodatkowo obliczono stopień w ykorzystania azotu. Odnośne liczby zostały um ieszczone w tabl. 3. P ro centow a zaw artość azotu w ziarnie ulegała dużym w ahaniom w zależności od rodzaju nawozu azotowego. Najwyższa procentow a zaw artość

4 338 M. Górski azotu w ziarnie osiągnięta została na azotanie am onu i na MOF, następnie na МАО 7, później na MF 12, a najniższa na moczniku. Inaczej jest w słomie. Tutaj najwyższa procentowa zawartość azotu jest na moczniku: 0,79%, natom iast na innych nawozach azotowych jest niższa. Plony azotu są najw yższe na m oczniku, następnie na azotanie am onu. Na MOF T a b l i c a 3 W yniki a n a liz chem iczn ych owsa z d o św ia d czen ia wazonowego S k ie r n ie w ic e 1959 r. R e s u lts o f ch em ica l a n a ly s is o f o at from p ot t e s t s S k ie r n ie v /ic e 1959 Nawożenie - F e r t i l i z i n g A zotu o g ó ln eg o T o ta l n itr o g e n % ziarn o corn słom a straw Plon a zo tu U itro g en y ie ld 6 ziarn o corn słom a straw razem t o t a l W ykorzystano a z o tu z ia r n a i słom y N itr o g e n u t i l i z a t i o n by corn and strav/ /0 Bez azotu - W ithout n itro g en 2,2 6 0, A zotan amonu - Ammonium n itra t«2,7 4 0, ,5 Mocznik - Urea 2,3 0 0, ,0 MF-12 2,42 0, ,4 MOF 2,7 4 0, ,0 МАО-7 2,6 2 0, ,0 i na MAO 7 plony azotu są nieco niższe niż na azotanie am onu i na m oczniku, ale udział azotu w ziarnie i słomie jest bardzo różny. W azotanie amonu m niej więcej połowa azotu przypada na ziarno, gdy tym czasem na MOF jest dwa razy więcej azotu w ziarnie niż w słomie. Być może, że przyczyną tego zjawiska jest powolniejsze dostarczanie azotu i tym sposobem jego ekonomiczniejsze w ykorzystanie, jeśli chodzi o plony ziarna. STRESZCZENIE P rodukty kondensacji mocznika z form aldehydem albo z aldehydem octowym są w wodzie nierozpuszczalne, ale z biegiem czasu ulegają amonifikacji i nitryfikacji i w ten sposób mogą być powolnie działającym i naw ozam i azotowym i. P ro d u k ty te zostały porów nane w dośw iadczeniach wazonowych z azotanem amonu i mocznikiem i okazało się, że ich działanie jest gorsze.

5 Nierozpuszczalne w wodzie nawozy azotowe 339 М. ГУРСКИ НЕРАСТВОРИМЫЕ В ВОДЕ АЗОТНЫЕ УДОБРЕНИЯ Кафедра Агрохимии Главной Сельскохозяйственной Школы, Варшава Резюме Продукты конденсации мочевины с формальдегидом или с ацетальдегидом не растворяются в воде, но со временем они подвергаются аммонификации и нитрификации; таким образом они могут быть медленно действующими азотными удобрениями. После сравнения, в вегетационных опытах, этих продуктов с аммиачной селитрой и мочевиной обнаружено, что действие их хуже. М. GÓRSKI W ATER-INSOLUBLE NITROGEN FERTILIZERS Chair of Agrochemistry, Central College of Agriculture, Warsaw Summary The condensation products of urea w ith form aldehyde or acetic aldehyde are insoluble in w ater but undergo in tim e am m onification and nitrificatio n w hereby th ey can act as slow ly effective nitrogen fe r tilizers. Comparison of these products w ith am m onium nitrate and urea showed th eir efficacity to be inferior.

6