ZAWARTOŚĆ MAKROSKŁADNIKÓW W NAWOZACH NATURALNYCH W POLSCE W LATACH

Transkrypt

1 ZESZYTY ROBLEMOWE OSTĘÓW AU ROLICZYCH 2009 z. 537: ZAWARTOŚĆ MAROSŁADIÓW W AWOZACH ATURALYCH W OLSCE W LATACH Zbigniew Mazur 1, Olga Mokra 2 1 atedra Chemii Środowiska, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2 Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza, Olsztyn Wstęp awozy naturalne spełniają waŝną rolę produkcyjno-ekologiczną, bowiem zawierają wszystkie niezbędne dla roślin składniki pokarmowe i materię organiczną będącą substratem do tworzenia próchnicy w glebach. awozami mającymi największe znaczenie rolnicze jest obornik, gnojowica i pomiot ptasi. Ich skład chemiczny zaleŝy od wielu czynników, w tym przede wszystkim od gatunku, systemu Ŝywienia i kierunku uŝytkowania zwierząt, sposobu chowu, ilości i jakości stosowanej ściółki oraz sposobu przechowywania [GORLACH, MAZUR 2001]. Materiał i metody róbki nawozów naturalnych (obornika, gnojowicy oraz pomiotu ptasiego) były badane przez Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze w olsce. W latach w fermach i gospodarstwach rolnych na terenie całego kraju pobrano 736 próbek, w tym 153 próbki obornika, 361 gnojowicy i 222 próbki pomiotu ptasiego. Sposób pobierania był zgodny z instrukcjami określonymi w normach -B-12098:1997, -R :2000 i -R-04006:2000. W nawozach oznaczono zawartość suchej masy, azotu ogólnego, fosforu, potasu, magnezu i wapnia. Makroskładniki oznaczono w materiale zmineralizowanym w kwasie siarkowym. Azot ogólny oznaczono metodą potencjometrycznego miareczkowania podbrominem sodu, fosfor metodą kolorymetryczną z molibdenianem amonowym, potas i wapń fotometrem płomieniowym, a magnez metodą absorpcji atomowej. Wyniki awozy naturalne są wielce zróŝnicowane zawartością suchej masy (tab. 1). W stosunku do próbki średniej waŝonej przyjętej za 100% najmniejsza zawartość suchej masy w próbkach laboratoryjnych poszczególnych nawozów wynosiła 43%, a najwyŝsza 176%. ajwiększe wahania stwierdzono w oborniku bydlęcym, a najmniejsze w gnojowicy bydlęcej. Tabela 1; Table 1

2 244 Z. Mazur, O. Mokra rocentowa zawartość suchej masy w nawozach naturalnych The percentage content of dry matter in natural fertilizers - averaged mean for farms azwa nawozu Fertilizer Obornik bydlęcy; ttle manure Obornik trzody chlewnej; ig manure Gnojowica bydlęca; ttle slurry Gnojowica trzody chlewnej; ig slurry omiot kurzy; Chicken droppings omiot indyczy; Turkey droppings Zawartość; Content (%) Średnia waŝona ,87 36,98 8,12 3,11 50,39 58,45 14,0 16,9 0,40 0,13 20,2 24,5 1 dla ferm i innych gospodarstw; for all farms 60,7 54,6 9,19 7,34 97,9 81,5 Liczba próbek Amount of samples W celu porównania wartości agrochemicznej badanych nawozów porównano ich skład chemiczny uwzględniając zawartości suchej masy typowe dla kaŝdego asortymentu nawozów [GORLACH, MAZUR 2001]. Zawartość makroskładników w oborniku bydlęcym i trzody chlewnej ilustrują dane liczbowe zamieszczone w tabeli 2. a podstawie średnich waŝonych moŝna stwierdzić, Ŝe obornik bydlęcy zawiera więcej makroskładników niŝ obornik trzody chlewnej. rzyjmując za 100% zawartość makroskładników w oborniku bydlęcym, w oborniku trzody chlewnej była ona mniejsza i wynosiła odpowiednio: - 85,9%, - 55,5%, - 81,5%, - 73,3 i - 77,6%. ieco inne zaleŝności wykazali MAĆOWIA i śebrowsi [2000]. rocentowa zawartość makroskładników w oborniku The percentage content of macronutrients in manure Tabela 2; Table 2 utrient Obornik bydlęcy (25% s.m.) ttle manure (25% DM) 0,64 0,36 0,54 0,15 0,58 zawartość; content (%) 0,03 0,07 0,16 1,23 0,90 0,72 0,40 1,36 Obornik trzody chlewnej (25% s..m.) ig manure (25% DM) 0,55 0,20 0,44 0,11 0,45 0,42 0,06 0,05 1,28 0,63 0,82 0,26 0,81 Gnojowica bydlęca zawiera więcej suchej masy niŝ gnojowica trzody chlewnej (tab. 3). Mimo mniejszej zawartości suchej masy w gnojowicy trzody chlewnej, stwierdzono większą zawartość badanych makroskładników w porównaniu do gnojowicy bydlęcej. o przeliczeniu na jednakową zawartość suchej masy, zawartość ta jest 2,7 razy większa. ajwiększą róŝnicę stwierdzono w zawartości fosforu, a najmniejszą magnezu i wapnia. W gnojowicy trzody chlewnej stosunek : : jest korzystniejszy niŝ w gnojowicy bydlęcej. Jest to wynikiem bardziej racjonalnego Ŝywienia trzody chlewnej w porównaniu do lat ubiegłych.

3 ZAWARTOŚĆ MAROSŁADIÓW W AWOZACH ATURALYCH rocentowa zawartość makroskładników w gnojowicy The percentage content of macronutrients in slurry Tabela 3; Table 3 utrient Gnojowica bydlęca (8% s.m.) ttle slurry (8% DM) 0,27 0,10 0,22 0,06 zawartość; content (%) 0,03 0,12 0,43 0,14 1,68 0,08 0,27 Gnojowica trzody chlewnej (4% s.m.) ig slurry (4% DM) 0,30 0,20 0,24 0,05 0,12 0,14 0,10 0,18 0,04 0,38 0,16 0,87 0,36 omiot ptasi naleŝy do nawozów o stosunkowo małym uwodnieniu, a więc zawartość składników nawozowych jest znacznie wyŝsza niŝ w innych nawozach naturalnych (tab. 4). Tabela 4; Table 4 rocentowa zawartość makroskładników w pomiocie drobiowym The percentage content of macronutrients in poultry droppings utrient omiot kurzy (50% s.m.) Chicken droppings (50% DM) 2,31 0,94 1,50 0,41 1,72 zawartość; content (%) 1,60 0,80 0,83 0,33 0,81 3,60 1,76 1,90 0,52 3,56 omiot indyczy (55% s.m.) Turkey droppings (55% DM) 2,40 1,22 1,56 0,38 2,38 1,40 0,42 0,83 1,60 3,08 1,96 2,44 0,70 3,35 omiot indyczy w przeliczeniu na taką samą zawartość suchej masy zawiera blisko 5% więcej badanych makroskładników niŝ pomiot kurzy. Szczególnie duŝe róŝnice stwierdzono w zawartości wapnia, mniejsze fosforu, a zawartość magnezu i potasu kształtowała się odwrotnie, tzn. pomiot kurzy zawierał więcej magnezu i potasu niŝ pomiot indyczy. RóŜnice występujące między minimalną i maksymalną zawartością badanych makroskładników były większe w pomiocie indyczym w odniesieniu do fosforu, potasu i magnezu. odsumowanie awozy naturalne charakteryzują się duŝą zmiennością składu chemicznego, a wyniki analiz chemicznych zaleŝą równieŝ od sposobu pobierania próbek i ich przygotowania do analiz chemicznych. W badaniach agrochemicznych tych nawozów na czoło wysuwa się obornik, którego pierwsze analizy chemiczne wykonano na początku ubiegłego stulecia. Badania te są kontynuowane do czasów współczesnych. a podstawie krajowych danych analitycznych stwierdza się, Ŝe wzrasta zawartość składników pokarmowych roślin w nawozach naturalnych [HAOWER, RAS 1956; MAĆOWIA, śebrowsi 2000; GORLACH, MAZUR 2001]. W latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia podjęto szerokie badania na wartością nawozową gnojowicy ze względu na

4 246 Z. Mazur, O. Mokra wzrost jej produkcji. odobnie rozwój fermowego drobiarstwa sprawił potrzebę opracowania zasad wykorzystania pomiotu drobiowego do celów nawozowych. owyŝsze uwagi uzasadniają potrzebę dalszych systematycznych badań nawozów naturalnych w celu uzyskania rzeczywistych danych o ich składzie chemicznym. Badania te w latach ostatnich nabrały równieŝ szczególnego znaczenia w kształtowaniu i ochronie środowiska [MAZUR 1996; MAZUR, MAZUR 2006]. Literatura GORLACH E., MAZUR T Chemia rolna. Wyd. auk. W Warszawa: 346 ss. HAOWER., RAS W Skład chemiczny obornika na podstawie analiz w stacjach chemiczno-rolniczych. IUG 1: MAĆOWIE C., śebrowsi J Skład chemiczny obornika w olsce. awozy i nawoŝenie. olskie Tow. awozowe. IUG uławy, R.II 4(5): MAZUR T Ekologiczne skutki nawoŝenia organicznego. Zesz. auk. AR Szczecin: MAZUR T., MAZUR Z rzyczyny degradacji środowiska glebowego w gospodarstwach hodowlanych. Zesz. robl. ost. auk Roln. 520: Słowa kluczowe: nawozy naturalne, obornik, gnojowica, pomiot ptasi, makroelementy Streszczenie Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze wykonały analizy chemiczne obornika, gnojowicy i pomiotu ptasiego w próbkach pobranych we wszystkich województwach olski. Uzyskane wyniki mają wartość poznawczą gdyŝ moŝna wnioskować jak zmieniła się zawartość,,, i w latach w stosunku do danych z lat wcześniejszych. onadto mogą być wykorzystane do opracowania dopuszczalnych dawek przewidzianych ustawą o nawozach i nawoŝeniu. MACROUTRIET COTET OF ATURAL FERTILIZERS I OLAD I THE YEARS Zbigniew Mazur 1, Olga Mokra 2 1 Department of Environmental Chemistry, University of Warmia and Mazury, Olsztyn 2 District Agri-Chemical Station, Olsztyn ey words: natural fertilizers, manure, slurry and bird droppings, macronutrients Summary Samples of manure, slurry and bird droppings collected in all olish provinces were subjected to chemical analyses at the District Agri-Chemical Stations. The results may provide a basis for determining changes in the content of,,, and in , as compared with previous years. The data can be also used to establish the permissible fertilizer rates in accordance with the act on fertilizers and fertilization.

5 ZAWARTOŚĆ MAROSŁADIÓW W AWOZACH ATURALYCH Dr inŝ. Zbigniew Mazur atedra Chemii Środowiska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski l. Łódzki OLSZTY zbigniew.mazur@uwm.edu.pl