PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE W GIMNAZJUM NR 1 W BYDGOSZCZY. Dziś i jutro (Nowa Era)

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE W GIMNAZJUM NR 1 W BYDGOSZCZY Dziś i jutro (Nowa Era)

2 PODSTAWA PRAWNA DO OPRACOWANIA PZO: 1. Rozporządzenia MEN z dnia z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. z dnia 18 czerwca 2015 r.) 2. Statut Szkoły. 3. Wewnątrzszkolny System Oceniania. 4. Podstawa programowa dla szkoły podstawowej. Nauczanie wiedzy o społeczeństwie odbywa się według programu Kształcenie obywatelskie w szkole samorządowej KOSS Program realizowany jest w ciągu 2 godzin w trzyletnim cyklu nauczania, w przedziale: Klasa II - 1 godziny tygodniowo Klasa III - 1 godziny tygodniowo PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA MAJĄ ZA ZADANIE: Informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i rozwoju umiejętności. Motywowanie ucznia do pracy nad rozwojem własnych zainteresowań humanistycznych. Wspieranie ucznia w dążeniu do sukcesu. Dawanie uczniowi poczucia bezpieczeństwa przez jasno określone kryteria wymagań i kryteria oceniania.

3 Dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach edukacyjnych ucznia, a także o ich trudnościach i brakach w zdobywaniu wiedzy i umiejętności. Umożliwienie nauczycielom doskonalenia (ewaluacji) ich pracy (metod i warsztatu) dydaktyczno-wychowawczej. PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA UWZGLĘDNIĄ: I. Kontrakt z uczniami. II. Narzędzia i warunki pomiaru osiągnięć. III. Obszary aktywności ucznia podlegające ocenie. IV. Kryteria ocen. V. Wymagania szczegółowe na poszczególne oceny. VI. Indywidualizowanie wymagań. VII. Sposoby informowania uczniów i rodziców o osiągnięciach i postępach. VIII. Warunki i tryb uzyskiwania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej. IX. Sposoby dokumentowania osiągnięć uczniów. X. Sposoby monitorowania i ewaluacji pzo.

4 Kontrakt z uczniami 1. Z Przedmiotowymi Zasadami Oceniania uczeń zostaje zapoznany na początku każdego roku szkolnego. 2. Uczeń podlega ocenie w następujących obszarach: wypowiedzi pisemne, wypowiedzi ustne, wyszukiwanie i korzystanie z informacji. Stopień opanowania wiedzy i umiejętności podlega sprawdzeniu poprzez: diagnozę 1, sprawdzian 2, kartkówkę 3, zadania domowe, pracę długoterminową, ćwiczenia, odpowiedź ustną, prezentację projektu, aktywność na lekcji. 3. Nie ocenia się ucznia po dłuższej nieobecności w szkole ( od 5 dni i więcej) 4. Uczeń ma prawo jeden razy w ciągu semestru zgłosić nieprzygotowanie do zajęć lekcyjnych bez ponoszenia konsekwencji. Za nieprzygotowanie uznaje się brak: zeszytu przedmiotowego zeszytu ćwiczeń, podręcznika, zadania domowego oraz nieprzygotowanie się z bieżącego materiału(nie dotyczy zapowiedzianych sprawdzianów, testów, diagnoz, prac długoterminowych i zajęć, na których wystawiana jest ocena semestralna i końcowa). Drugie nieprzygotowanie skutkuje otrzymaniem oceny niedostatecznej. Nieprzygotowanie do zajęć zgłasza uczeń na początku lekcji, po sprawdzeniu listy obecności. 5. Uczeń jest zobowiązany do prowadzenia zeszytu przedmiotowego. 6. Kartkówki obejmujące materiał 3 ostatnich lekcji mogą być niezapowiedziane, nie ma możliwości ich poprawy. 7. Sprawdziany, diagnozy są obowiązkowe. Każdy sprawdzian poprzedzony jest powtórzeniem wiadomości i zapowiadany z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem (wpis do dziennika lekcyjnego). 8. Zwolnieni z pisania sprawdzianu są uczniowie po dłuższej nieobecności w szkole (więcej niż 5 dni). Zobowiązani są do napisania sprawdzianu w terminie dwóch tygodni od rozdania prac. W wyjątkowych sytuacjach ( np. bardzo długa nieobecność spowodowana chorobą) uczeń może być zwolniony z napisania sprawdzianu. 9. Uczniowie, którzy napisali pracę (sprawdzian, test) na ocenę niedostateczną mają możliwość napisania pracy jeszcze raz - poprawy oceny. Poprawa jest dobrowolna ale musi odbyć się w ciągu dwóch tygodni od rozdania prac. 10. Uczeń, który nie pisał sprawdzianu, po upływie 2 tygodni od jego rozdania, może być poproszony (bez uprzedzenia) przez nauczyciela do jego napisania podczas lekcji.

5 11. Nauczyciel ma obowiązek sprawdzić i oddać do wglądu poprawione prace pisemne w terminie dwóch tygodni (w przypadkach losowych termin może ulec przesunięciu) od daty ich pisania. 12. Każdy uczeń ma prawo do dodatkowych ocen za: wykonane prace nadobowiązkowe (ustalone z nauczycielem), udział w konkursach przedmiotowych mogą one wpłynąć na podwyższenie oceny śródrocznej. 13. Uczeń ma prawo do dodatkowej ustnej motywacji oceny. 14. Uczeń ma prawo korzystać z konsultacji z nauczycielem w celu uzupełnienia braków, wyjaśnienia nurtujących go wątpliwości, dyskusji na interesujący go temat. 15. Uczeń i rodzic (opiekun) mają prawo wglądu do prac pisemnych znajdujących się w specjalnych teczkach. 16. Ocena semestralna, roczna ustalana jest na podstawie ocen cząstkowych uzyskanych w poszczególnych obszarach podlegających ocenie. Nauczyciel wystawiając ocenę śródroczną uwzględnia oceny ucznia (średnią ważoną) oraz indywidualne osiągnięcia i pracę ucznia. Wagi punktowe ocen: 1) Prasówka 2p. 2) Kartkówka (materiał z trzech ostatnich lekcji) - 5p. 3) Sprawdzian ( obejmujący materiał z całego działu) 6p. 4) Zadanie domowe 3p 5) Projekt / prezentacja / prace długoterminowe - 4p. 6) Praca w grupach / aktywność na lekcji/ postawa 2p. 8) Osiągnięcia w konkursach na szczeblu wyższym niż szkolny - 6p. 9) Udział w konkursach i akademiach szkolnych - 3p. 10) praca z zeszytem ćwiczeń, zeszytem przedmiotowym: 1p.

6 Przelicznik średniej na oceny: 1) 0 1,5 niedostateczny 2) 1,51 2,50 dopuszczający 3) 2,51 3,50 dostateczny 4) 3,51 4,50 dobry 5) 4,51 5,50 bardzo dobry 6) powyżej 5,51 - celujący Aby obliczyć średnią ważoną należy dodać do siebie sumy ocen o danej wadze pomnożone przez tę wagę i podzielić przez sumę iloczynów wagi i ocen danej wagi. Wzór : Tak obliczymy średnią ucznia z ocenami wagi 1: 3, 4 i 4, oraz wagi 2: 5, 3, 4 i 5:

7 Średnia ważona wspiera nauczyciela w podjęciu ostatecznej decyzji przy wystawieniu oceny śródrocznej i końcoworocznej. 17. Uczeń za aktywność na lekcji otrzymuje + ( trzy plusy odpowiadają ocenie bdb). Uczeń otrzymuje - za brak pracy na lekcji ( trzy minusy odpowiadają ocenie ndst). + i - nie sumują się. 18. Ocena na koniec roku szkolnego ustalana jest na podstawie ocen uzyskanych w I i II semestrze. 19. Nie później niż miesiąc przed klasyfikacyjnym posiedzeniem Rady Pedagogicznej nauczyciel informuje ucznia (rodziców, opiekunów) o przewidywanej ocenie. 20. Przed klasyfikacją śródroczną i końcoworoczną nie przewiduje się oceniania zaliczającego semestr w żadnej formie. 21. Uczeń, który uzyskał ocenę niedostateczną na I semestr zobowiązany jest do jej poprawy w terminie 2 tygodni od zakończenia ferii zimowych. W szczególnych przypadkach (np. więcej ocen niedostatecznych) termin poprawy ustalany jest wspólnie z nauczycielem. 22. Zaliczenie semestru - w formie testu - następuje po uzyskaniu przez ucznia 50% poprawnych odpowiedzi. Uczeń, który nie zaliczył I semestru otrzymuje końcoworoczną ocenę niedostateczną. 23. Ocena cząstkowa celująca może być postawiona za szczególnie oryginalne i twórcze osiągnięcia, opierające się na gruntownej wiedzy wykraczającej poza wiedzę podstawową. Uczeń może otrzymać końcową ocenę celującą, jeśli został laureatem lub finalistą konkursu z wos-u i z ocen cząstkowych uzyskał minimum ocenę dobrą. Ocenę końcową celującą uzyskują uczniowie wybitnie wyróżniający się na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych oraz za udział i osiągnięcia w konkursach co najmniej na etapie międzyszkolnym. 24. Umiejętności uczniów ze specyficznymi trudnościami w nauce oceniane są w zależności od proponowanych przez PP-P postępowań. W stosunku do ucznia z problemami w nauce stosuje się obniżone wymagania (patrz plan wynikowy), w przypadku uczniów dyslektycznych obniża się wymagania lub nie ocenia pewnych czynności uczniów w zależności od dysfunkcji. 25. Uczeń ma prawo do egzaminów: poprawkowego, sprawdzającego i klasyfikacyjnego. Egzamin: poprawkowy, sprawdzający, klasyfikacyjny regulują przepisy WSO

8 Narzędzia i warunki pomiaru osiągnięć. 1. Pomiar osiągnięć uczniów odbywa się za pomocą następujących narzędzi: Sprawdziany Kartkówki Odpowiedzi ustne Prace domowe Aktywność na lekcji Prace długoterminowe Osiągnięcia uczniów są podsumowane oceną w dzienniku. 2. Częstotliwość pomiaru osiągnięć: Sprawdziany ( 1 godz. lekcyjna ) co najmniej 1 w semestrze, ale nie więcej niż 3, Kartkówki (10-15 min.) 3 ostatnie lekcje co najmniej 1 w każdym semestrze, Odpowiedzi ustne ( 3 ostatnie lekcje) zależnie od potrzeb, Prace domowe zależnie od potrzeb, Prace długoterminowe (pisemne lub ustne) w zależności od potrzeb. 3. Obserwacja ucznia uwzględnia: Przygotowanie do lekcji, Prowadzenie zeszytu, Wypowiedzi na lekcji, Pracę w grupie, Posługiwanie się pomocami naukowymi ( mapy, dane statystyczne, słowniki itp.). 4. Inne formy aktywności: Pisanie i prezentacja referatów Wykonywanie albumów, plakatów, makiet, pomocy naukowych,

9 Udział w konkursach, Praca nad projektem, Oceny za pracę w grupie, prace długoterminowe i aktywność wystawione są po uwzględnieniu samooceny ucznia i jego pracy przez kolegów, Zaangażowanie w działalność Samorządu Uczniowskiego ( udział w podejmowanych akcjach, projektach itp.). Obszary aktywności ucznia podlegające ocenie PRACE PISEMNE Przy wystawianiu oceny bierze się pod uwagę: - zawartość merytoryczną, - posługiwanie się pojęciami i terminami z zakresu wiedzy o społeczeństwie, - rozumienie związków przyczynowo-skutkowych, - poprawność stylistyczną i językową. WYPOWIEDZI USTNE Przy wystawianiu oceny bierze się pod uwagę: - zawartość merytoryczną, - umiejętne formułowanie myśli i poglądów, - posługiwanie się pojęciami i terminami zakresu wiedzy o społeczeństwie, - posługiwanie się argumentacją wyrażanie sądów, uzasadnianie, - umiejętność ilustrowania wypowiedzi poprzez wykorzystanie pomocy naukowych (mapy, tablice graficzne, dane statystyczne i in.), - płynność i poprawność językowa wypowiedzi, - znajomość bieżących wydarzeń życia politycznego, społecznego i gospodarczego w Polsce i na świecie. ANALIZA TEKSTÓW Ocena obejmuje: - stopień ogólnego rozumienia tekstu,

10 - umiejętność interpretacji treści zawartych w tekście, - udzielanie odpowiedzi na postawione pytania, - wyjaśnianie pojęć znajdujących się w tekście, - wnioskowanie na podstawie wiadomości poza źródłowych z informacjami z tekstu, - dokonanie krytycznej oceny źródła, - określenie rodzaju źródła. POSŁUGIWANIE SIĘ MAPĄ Ocena obejmuje: - znajomość kierunków geograficznych, - stopień wykorzystania mapy jako ilustracji odpowiedzi, - umiejętność łączenia wiadomości geograficznych i geopolitycznych - znajomość i umiejętność sprawnego posługiwania się mapą fizyczną, polityczną i konturową. PRACE DŁUGOTERMINOWE Przy ustaleniu oceny brane są pod uwagę: - sposób zaplanowania, - samodzielność, - wartość merytoryczna, - umiejętność prezentacji wyników, - oryginalność, kreatywność, - estetyka wykonania, - kompletność, - możliwości ucznia. PRACE DOMOWE Ocenie podlega: - pomysłowość rozwiązania, - poprawność rzeczowa, - umiejętność prezentacji (w przypadku prac ustnych).

11 PRACA W GRUPIE Ocenie podlega: -precyzyjność, - stopień zaangażowania, - efektywność, - czas jej wykonania. UDZIAŁ W PROJEKCIE Ocenie podlega: - zaangażowanie, - kreatywność, - systematyczność, - samodzielność, - korzystanie z materiałów źródłowych. AKTYWNOŚĆ POZALEKCYJNA - udział w konkursach, - podejmowanie poważniejszych prac pozalekcyjnych, np.: - samorząd szkolny - gazetka szkolna - koło zainteresowań, - prowadzenie teczki obywatelskiej portfolio - samodzielne rozwijanie zainteresowań - umiejętność gromadzenia materiałów. Sposób wystawiania oceny: bardzo dobry % dobry 76 90%

12 dostateczny 51 75% dopuszczający 31-50% niedostateczny 0 30% Kryteria ocen Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z wiedzy o społeczeństwie w gimnazjum Oceny niedostateczny dopuszczający Wymagania otrzymuje uczeń, który opanował wiedzę i umiejętności zawarte w podstawie programowej w stopniu minimalnym, umożliwiającym kontynuowanie edukacji na wyższym poziomie nauczania, z pomocą nauczyciela wykonuje zadania wynikające z podstawy programowej, rozwiązuje zadania o niewielkim stopniu trudności, oraz pamięta podstawowe określenia i definicje. Uczeń - podaje definicje prostych pojęć; - wskazuje informacje wyrażone w tekście wprost; - ma braki w podstawowych wiadomościach, lecz z pomocą nauczyciela potrafi je nadrobić - rozwiązuje i wykonuje typowe zadania o niewielkim stopniu trudności, - przejawia gotowość i chęć do przyjmowania nowych wiadomości i współpracy z nauczycielem - prezentuje własne argumenty przy pomocy ze strony nauczyciela;

13 dostateczny dobry Otrzymuje uczeń, który w stopniu podstawowym opanował wiedzę i umiejętności zawarte w podstawie programowej, samodzielnie wykonuje zadania wynikające z wymagań podstawy programowej, rozwiązuje zadania o średnim stopniu trudności, umie praktycznie wykorzystać wiedzę. Uczeń - wyjaśnia pojęcia, - wyraża własne zdanie, - wyszukuje informacje z różnych źródeł, - opanował treści przewidziane w programie nauczania na poziomie podstawowym, - rozwiązuje i wykonuje typowe zadania o średnim stopniu trudności i niewielkim stopniu złożoności, - próbuje porównywać, selekcjonować i klasyfikować fakty i informacje, - dostrzega podstawowe związki pomiędzy różnymi faktami, - współpracuje z nauczycielem, - wykazuje aktywność na lekcji. Otrzymuje uczeń, który w wysokim stopniu opanował wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, stosuje wiadomości w sytuacjach typowych, planuje, organizuje i ocenia własną pracę, umie pracować w zespole. Uczeń - uzasadnia własne poglądy w wybranych sprawach, - analizuje dane statystyczne, - sprawnie posługuje się technologiami informatycznymi w wyszukiwaniu informacji i tworzeniu prostych prezentacji, - selekcjonuje i porównuje informacje z rożnych źródeł (prasa, strony internetowe), - wykorzystuje wiedzę do rozwiązywania prostych zadań, - potrafi samodzielnie pracować z podręcznikiem, materiałami źródłowymi, - ustnie i pisemnie posługuje się prawidłowo poznanymi terminami i pojęciami, - rozwiązuje typowe problemy z wykorzystaniem informacji z różnych

14 bardzo dobry celujący źródeł, - efektywnie współpracuje w zespole i aktywnie pracuje w grupie, - bierze udział w dyskusjach, wymienia poglądy, potrafi argumentować i bronić swoich racji. Otrzymuje uczeń, który opanował w pełni wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, rozwiązuje problemy w sposób twórczy, - opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określonych programem nauczania w danej klasie, - rozwiązuje samodzielnie problemy. - potrafi samodzielnie interpretować i wyjaśniać fakty, - potrafi zastosować posiadaną wiedzę w ocenie bieżących wydarzeń, - umie bronić swoich poglądów, - wnosi twórczy wkład w realizowane zagadnienia. otrzymuje uczeń, który posiadł pełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, samodzielnie poszerza wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji i prezentuje efekty swojej pracy wynikające z indywidualnych zainteresowania, wykonuje nieobowiązkowe, dodatkowe zadania, wykorzystuje wiadomości dodatkowe, wykraczające poza program nauczania, uczestniczy w przedmiotowych konkursach pozaszkolnych lub jest laureatem konkursu przedmiotowego o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim oraz laureatem lub finalistą ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej, przeprowadzonych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 8 ustawy o systemie oświaty. - rozwiązuje zadania problemowe o podwyższonym stopniu trudności; - osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych uzyskując tytuł finalisty bądź laureata na etapie wojewódzkim. - umie formułować oryginalne wnioski, hierarchizować i selekcjonować nabytą wiedzę, - samodzielnie i twórczo rozwija swoje zainteresowania.

15 Wymagania szczegółowe na poszczególne oceny. Wymagane treści zawarte w podstawie programowej z wiedzy o społeczeństwie Rozdział I. PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI OBYWATELSKIE Na ocenę celującą uczeń : Wiedza i umiejętności Wskazuje na przykładach z życia, literatury i filmu, jakie mogą być grupy i role grupowe; przedstawi kilka najważniejszych zasad pozyskiwania sojuszników do realizacji własnych przedsięwzięć; dystansuje się od grupy lub przeciwstawić się jej w sytuacji, w której nie chce zaaprobować konkretnych zachowań czy decyzji; rozpoznaje stanowiska stron konfliktu i wskazuje możliwe sposoby jego rozwiązania; stosuje wybrany sposób rozwiązania konfliktu (na lekcji lub w realnej sytuacji). Na ocenę bardzo dobrą : formułuje własną opinię w wybranej sprawie i popiera ją argumentami;

16 wskazuje sytuacje związane z życiem publicznym wymagające podjęcia decyzji; określić różne warianty rozwiązania oraz ocenia ich wady i zalety; opisuje i stosuje podstawowe sposoby podejmowania decyzji w sprawach dotyczących grupy (na lekcji lub w realnej sytuacji); Na ocenę dobrą : wskazuje opinie i fakty w wypowiedziach dotyczących życia publicznego; przedstawia zasady wspólnego działania i stosuje je w realizacji projektu uczniowskiego; wskazuje sytuacje związane z życiem publicznym wymagające podjęcia decyzji; Na ocenę dostateczną: określa, z jakich źródeł informacji w konkretnych sytuacjach należy korzystać; przedstawia zasady wspólnego działania i zastosować je w realizacji projektu uczniowskiego; bierze konstruktywny udział w dyskusji i zebraniu (klasowym, szkolnym); wysłuchuje opinii rozmówcy i streszcza jej najważniejsze wątki; omawia zasady współpracy w grupie (ilustruje to przykładami); Na ocenę dopuszczającą; określa, z jakich źródeł informacji w konkretnych sytuacjach należy korzystać; przedstawia zasady wspólnego działania i zastosować je w realizacji projektu uczniowskiego; bierze konstruktywny udział w dyskusji i zebraniu (klasowym, szkolnym);

17 II. CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE wysłuchuje opinii rozmówcy i streszcza jej najważniejsze wątki; omawia zasady współpracy w grupie (ilustruje to przykładami); Uczeń wykonuje zadania pod kierunkiem i wsparciu nauczyciela. Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. Na ocenę celującą uczeń : wyjaśnia, dlaczego życie społeczne nie mogłoby się toczyć bez poczucia odpowiedzialności i wywiązywania się z obowiązków przez poszczególnych obywateli; samodzielnie wyszukuje i interpretuje informacje dotyczące perspektyw życiowych młodych Polaków; Na ocenę bardzo dobrą uczeń : rozpoznaje role społeczne, w których występuje, oraz określa - na wybranych przykładach - związane z nimi oczekiwania; wymienia rodzaje i źródła norm oraz ilustruje je przykładami; wyjaśnia znaczenie wzajemności i zaufania w relacjach międzyludzkich; wyjaśnia, w jaki sposób w jego szkole wybierane są władze samorządu, oraz ocenia, na ile wybory te są autentyczne i demokratyczne; rozpoznaje i prezentuje problemy dotyczące młodych ludzi w ich środowisku lokalnym i wskazuje możliwe ich rozwiązania. Na ocenę dobrą uczeń: rozpoznaje sytuacje łamania norm i przewiduje skutki takiego postępowania; wskazuje w życiu szkolnym decyzje, które mogą podejmować

18 III. SAMORZĄD LOKALNY sami uczniowie, oraz te, które muszą być podejmowane przez dyrektora, radę pedagogiczną czy poszczególnych nauczycieli; przedstawia cele i kompetencje samorządu uczniowskiego i odnosi je do działania samorządu w jego szkole; charakteryzuje wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe i style życia; Na ocenę dostateczną uczeń: podaje przykłady zbiorowości, grup, społeczności i wspólnot; wyjaśnia - na przykładach - jak tworzą się podziały na swoich i obcych ; podaje możliwe sposoby przeciwstawiania się nietolerancji; Na ocenę dopuszczającą uczeń: wyjaśnia, jaką rolę odgrywają w ludzkim życiu więzi społeczne; charakteryzuje na przykładach rodzinę i grupę rówieśniczą jako małe grupy; charakteryzuje życie szkolnej społeczności oraz wyjaśnia, na czym polega przestrzeganie praw ucznia; Uczeń wykonuje zadania pod kierunkiem i wsparciu nauczyciela. Ocena niedostateczna - uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. Na ocenę celującą uczeń: uzasadnia potrzebę samorządności w państwie demokratycznym, podaje przykłady działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców; wyjaśnia - w odniesieniu do przykładu z życia własnego regionu i miejscowości - na czym polega zasada decentralizacji;

19 przygotowuje stronę internetową promujące gminę, okolicę lub region; porównuje - na wybranym przykładzie - zakres działania samorządu wojewódzkiego i wojewody; pisze krótki list w wybranej sprawie publicznej; wypełnia formularze urzędowe; opisuje, jak podejmowane są decyzje w sprawie budżetu. Na ocenę bardzo dobrą uczeń: wyjaśnia, co to jest samorząd terytorialny; wyjaśnia, co to jest zasada pomocniczości, i podać przykład jej zastosowania; samodzielnie przygotowuje folder, promujące gminę, okolicę lub region; podaje przykłady ponadgminnych władz samorządowych oraz wyjaśnia, jak są wybierane; nawiązuje kontakt z lokalnymi instytucjami samorządowymi i organizacjami pozarządowymi oraz podejmuje współpracę z jedną w nich (w miarę swoich możliwości); pisze krótki list w wybranej sprawie publicznej; wypełnia formularze urzędowe; podaje i opisuje sposoby wpływania obywateli na decyzje władz samorządowych różnych szczebli; wyjaśnia, co to jest budżet gminy, oraz podaje przykłady dochodów i wydatków; Na ocenę dobrą uczeń: opisuje cechy szczególne swego regionu, jego walory i problemy, wymienia najważniejsze wydarzenia i znane postaci z jego dziejów; przygotowuje folder, stronę internetową promujące gminę,

20 okolicę lub region przy wsparciu nauczyciela; wymienia kilka przykładów zadań realizowanych przez władze własnej gminy; podaje, gdzie mieszczą się urzędy gminy i powiatu, oraz przykłady spraw, które można tam załatwić; pisze krótki list w wybranej sprawie publicznej; wypełnia formularze urzędowe pod kierunkiem nauczyciela; opisuje sposób przeprowadzania wyborów do rad gmin i powiatów oraz sejmiku samorządowego; opisuje sposoby wpływania obywateli na decyzje władz samorządowych różnych szczebli; Na ocenę dostateczną uczeń: podaje podstawowe informacje o swoim sąsiedztwie (środowisku lokalnym, wsi, osiedlu) i zlokalizować je na mapie; opisuje cechy szczególne swego regionu, jego walory i problemy; samodzielnie przygotowuje plakat, promujące gminę, okolicę lub region; pisze krótki list w wybranej sprawie publicznej; wypełnia proste formularze urzędowe; nazywa sposoby wpływania obywateli na decyzje władz samorządowych różnych szczebli na podstawie opisu ; Na ocenę dopuszczającą uczeń: przygotowuje plakat, promujące gminę, okolicę lub region pod kierunkiem nauczyciela; pisze krótki list w wybranej sprawie publicznej przy wsparciu nauczyciela; wypełnia proste formularze urzędowe pod kierunkiem nauczyciela;

21 IV. ZASADY DEMOKRACJI Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. Na ocenę celującą uczeń : wskazuje różnice w sytuacji obywatela w ustroju demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym; wskazuje i ilustruje przykładami zalety i słabości ustroju demokratycznego; Na ocenę bardzo dobrą uczeń : wyjaśnia, czym jest władza państwowa; wskazuje i omówić różnice między demokracją bezpośrednią i przedstawicielską oraz większościową i konstytucyjną (liberalną); wyjaśnia, czym się różnią i jaką rolę odgrywają w życiu publicznym kompromis i konsensus; wymienia najważniejsze wartości demokratyczne i wskazać przykłady konfliktów tych wartości; Na ocenę dobrą uczeń : wyjaśnia, czym jest państwo i jakie są jego główne funkcje; wyjaśnia zasady: większości, pluralizmu i poszanowania praw mniejszości w państwie demokratycznym; wyjaśnić znaczenie praw człowieka we współczesnej demokracji; wskazuje najważniejsze tradycje demokracji (antyczna, europejska, amerykańska, polska); formułuje i zestawić argumenty za i przeciw ograniczaniu wolności słowa; Na ocenę dostateczną uczeń :

22 V. AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKA przedstawia najważniejsze sposoby rozumienia pojęcia demokracja ; wskazuje - na przykładzie Polski - przykłady łamania zasad demokracji. Na ocenę dopuszczającą uczeń : przedstawia najważniejsze sposoby rozumienia pojęcia demokracja ; wskazuje - na przykładzie Polski - przykłady łamania zasad demokracji. Uczeń wykonuje zadania pod kierunkiem i wsparciu nauczyciela. Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. Na ocenę celującą uczeń: przedstawia cechy dobrego obywatela oraz wskazuje na przykładzie konkretnych postaci (historycznych lub współczesnych) znaczenie postaw i cnót obywatelskich; opracowuje projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go zrealizować; wymienić zasady demokratycznych wyborów i stosować je w głosowaniu w szkole; krytycznie analizować ulotki, hasła i spoty wyborcze; odczytać i interpretować wyniki wybranego sondażu opinii publicznej; wyjaśnia, skąd się bierze selektywność i stronniczość przekazu oraz jak się przed nią bronić; Na ocenę bardzo dobrą uczeń:

23 podaje przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z obywatelstwa polskiego; wymienia podmioty życia publicznego (np. obywatele, zrzeszenia, media, partie i politycy, władza, instytucje publiczne, biznes itp.) oraz wskazuje na przykładzie, jak ze sobą współdziałają i konkurują w życiu publicznym; wyjaśnia, co to jest stowarzyszenie oraz kto i po co może je założyć; podaje przykłady organizacji pozarządowych i społecznych (lokalnych i ogólnopolskich) oraz wyjaśnić ich znaczenie dla obywateli; wymienia najważniejsze związki zawodowe działające w Polsce; opracowuje projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go zrealizować; wymienić zasady demokratycznych wyborów i stosować je w głosowaniu w szkole; wyjaśnić, co to jest opinia publiczna, i określić (na przykładzie), jaką rolę odgrywa w państwie demokratycznym; scharakteryzować specyfikę przekazu zawartego w reklamie oraz dokonać jego krytycznej analizy. Na ocenę dobrą uczeń: wyjaśnia, jak w sensie formalnym stajemy się obywatelami (prawo ziemi, prawo krwi, nadanie obywatelstwa); wyjaśnia na przykładach, jak obywatele mogą wywierać wpływ na decyzje władz (na poziomie lokalnym, krajowym, europejskim i globalnym); bierze udział w opracowaniu projektu uczniowskiego dotyczącego rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go realizuje;

24 charakteryzuje cele i formy działania związków zawodowych; wyjaśnić, dlaczego obywatele powinni uczestniczyć w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich; wymienić zasady demokratycznych wyborów i stosować je w głosowaniu w szkole; wyjaśnić, co to jest opinia publiczna; przedstawić rolę środków masowego przekazu w państwie demokratycznym; odróżnia komentarz od informacji; scharakteryzować specyfikę przekazu zawartego w reklamie. Na ocenę dostateczną uczeń: wymienia i scharakteryzować formy uczestniczenia obywateli w życiu publicznym; wykonuje przydzielone zadania w projekcie uczniowskim dotyczącym rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej; wyjaśnić, dlaczego obywatele powinni uczestniczyć w wyborach lokalnych, krajowych; wyszukuje i porównuje konkretne informacje przedstawiane w różnych mediach. Na ocenę dopuszczającą uczeń: bierze udział w głosowaniu do samorządu uczniowskiego w szkole i wyjaśnia dlaczego jest to zasada demokracji; wykonuje przydzielone zadania w projekcie uczniowskim dotyczącym rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej; wyjaśnić, dlaczego obywatele powinni uczestniczyć w wyborach lokalnych, krajowych;

25 Uczeń wykonuje zadania pod kierunkiem i wsparciu nauczyciela. Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. VI. NARÓD I PATRIOTYZM Na ocenę celującą uczeń: wskazuje różnice między obywatelstwem a narodowością; wskazuje na przykładach (współczesnych i historycznych) i wyjaśnić, w jaki sposób stereotypy i uprzedzenia utrudniają relacje między narodami. Na ocenę bardzo dobrą uczeń: wskazuje na przykładach wielonarodową tradycję Polski; na podstawie samodzielnie zebranych informacji charakteryzuje i prezentuje wybraną grupę etniczną (jej język, kulturę, historię); wyjaśnia na przykładach, czym jest patriotyzm; porównać patriotyzm z nacjonalizmem i szowinizmem; wskazuje - na przykładzie Holokaustu i innych zbrodni przeciw ludzkości - konsekwencje skrajnego nacjonalizmu; Na ocenę dobrą uczeń: wyjaśnia, co dla niego znaczy być Polakiem (lub członkiem innej wspólnoty narodowej); wymienia mniejszości narodowe, grupy etniczne oraz grupy imigrantów żyjące obecnie w Polsce; wymienia prawa przysługujące mniejszościom narodowym; wyjaśnia, co to jest Polonia, oraz wskazać miejsca jej największych skupisk na świecie;

26 Na ocenę dostateczną uczeń: wymienia przykłady podtrzymywania przez środowiska polonijne więzi z ojczyzną; porównuje - na podstawie więzi odczuwanych przez siebie - znaczenie dla ludzi wielkiej i małej ojczyzny; podaje przykłady postawy patriotycznej we współczesnym świecie; Na ocenę dopuszczającą uczeń: wymienia przykłady podtrzymywania przez środowiska polonijne więzi z ojczyzną; porównuje - na podstawie więzi odczuwanych przez siebie - znaczenie dla ludzi wielkiej i małej ojczyzny; podaje przykłady postawy patriotycznej we współczesnym świecie; Uczeń wykonuje zadania pod kierunkiem i wsparciu nauczyciela. Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. VII. USTRÓJ DEMOKRATYCZNY W POLSCE Na ocenę celującą uczeń : wyszukuje w środkach masowego przekazu i analizuje przykład patologii życia publicznego w Polsce. wyjaśnia, co to jest system dwupartyjny i wielopartyjny, wskazuje różnice między nimi oraz podaje przykład państwa, w którym funkcjonuje każdy z tych systemów; wymienia partie polityczne obecne w Sejmie;

27 Na ocenę bardzo dobrą uczeń : wyjaśnia, co to jest system dwupartyjny i wielopartyjny, wymienia partie polityczne obecne w Sejmie RP, dzieli je na prawicowe, centrowe i lewicowe; Na ocenę dobrą uczeń : wyjaśnia, co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Rzeczypospolitej Polskiej; wymienia i omówić najważniejsze zasady ustroju Polski: suwerenność narodu, podział władzy, rządy prawa, pluralizm; omawia, korzystając z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podstawowe prawa i wolności w niej zapisane; wskazuje partie, które tworzą koalicję rządzącą, oraz te, które pozostają w opozycji; wymienia i omówić najważniejsze zasady ustroju Polski: suwerenność narodu, podział władzy, rządy prawa, pluralizm; Na ocenę dostateczną uczeń : wymienia i omówić najważniejsze zasady ustroju Polski: suwerenność narodu, podział władzy, rządy prawa, pluralizm; wymienia, korzystając z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podstawowe prawa i wolności w niej zapisane; wyjaśnia, co to jest norma prawna i czym się różni od innego rodzaju norm; Na ocenę dopuszczającą uczeń : omawia, korzystając z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podstawowe prawa i wolności w niej zapisane; przy wsparciu nauczyciela, wyjaśnia, co to jest norma prawna i czym się różni od innego rodzaju norm;

28 Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. VIII. PARLAMENT, RZĄD I SĄDY Na ocenę celującą uczeń : wyszukuje w środkach masowego przekazu informacje o działaniach urzędującego prezydenta; wyjaśnia, czym zajmuje się Trybunał Stanu; wyjaśnia, w jaki sposób Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność prawa z konstytucją; Na ocenę bardzo dobrą uczeń : przedstawia zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu; wyjaśnia, jak powoływany i odwoływany jest rząd RP; wymienia najważniejsze zadania rządu oraz wyszukuje zadania wybranych ministerstw; wymienia zadania administracji rządowej i podać przykłady jej działań; wymienia organy stojące na straży prawa w RP; Na ocenę dobrą uczeń : wyjaśnia, jakie organy sprawują władzę w Polsce; wymienia i scharakteryzować zasady demokratycznych wyborów; przygotowuje i prezentuje krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie; przedstawia najważniejsze uprawnienia i zadania prezydenta RP; wyjaśnia, co to jest służba cywilna i jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik państwowy; wymienia organy stojące na straży prawa w RP i określić ich

29 IX. POLSKA W ŚWIECIE zadania; Na ocenę dostateczną uczeń : omawia, jak w Polsce wybiera się prezydenta oraz parlament; wyjaśnia, jak powstają w Polsce ustawy; przygotowuje i prezentuje krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie; podaje nazwisko aktualnie urzędującego premiera, wyszukać nazwiska ministrów; wyjaśnia zasady niezawisłości i dwuinstancyjności sądów powszechnych; wymienia i wyjaśnia zasady, którymi powinien się kierować urzędnik państwowy; określa, do jakich instytucji stojących na straży prawa należy się zwrócić w wybranych sprawach. Na ocenę dopuszczającą uczeń : przygotowuje i prezentuje krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie, przy wsparciu nauczyciela; wyjaśnia, jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik państwowy; określa (przy pomocy nauczyciela), do jakich instytucji stojących na straży prawa należy się zwrócić w wybranych sprawach. Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. Na ocenę celującą uczeń: przedstawia najważniejsze cele i kierunki polskiej polityki zagranicznej (stosunki z państwami Unii Europejskiej i Stanami

30 Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami); przedstawia relacje Polski z wybranym państwem na podstawie samodzielnie zebranych informacji; wyjaśnia, skąd pochodzą środki finansowe w unijnym budżecie i na co są przeznaczane; wyszukuje informacje na temat korzystania ze środków unijnych przez polskich obywateli, przedsiębiorstwa i instytucje, z uwzględnieniem swojej gminy i regionu; Na ocenę bardzo dobrą uczeń: charakteryzuje miejsce Polski we współczesnym świecie; wyjaśnia, czym jest suwerenność, i pokazać na przykładach, jak współcześnie jest ona ograniczana; wymienia operację militarną i misję pokojową, w których Polska wzięta lub bierze udział; charakteryzuje politykę obronną Polski; określa cele i sposoby działania NATO oraz charakteryzuje nasze członkostwo w NATO; wymienia i opisać najważniejsze etapy integracji europejskiej (traktaty rzymskie, traktaty z Maastricht, Nicei i Lizbony); prezentuje i uzasadnia swoją opinię (odwołując się do konkretnych przykładów) na temat dalszej integracji europejskiej; Na ocenę dobrą uczeń: wyjaśnia, czym się zajmują ambasady i konsulaty; uzasadnia na przykładach znaczenie i potrzebę współpracy Polski z innymi krajami; przedstawia główne cele integracji europejskiej; wyjaśnia, czym zajmują się najważniejsze instytucje Unii Europejskiej: Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament

31 X. JEDEN ŚWIAT, WIELE PROBLEMÓW Europejski i Komisja Europejska; wyjaśnia, jak w Unii Europejskiej realizowane są zasady pomocniczości i solidarności przedstawia prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej; Na ocenę dostateczną uczeń: wskazuje na mapie członków Unii Europejskiej; prezentuje przykłady korzyści, dla gminy i powiatu, wynikających z przynależności do UE; Na ocenę dopuszczającą uczeń: wskazuje na mapie członków Unii Europejskiej, przy wsparciu nauczyciela; prezentuje przykłady korzyści, dla gminy i powiatu, wynikających z przynależności do UE, pod kierunkiem nauczyciela; Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. Na ocenę celującą uczeń: omawia przebieg wybranego konfliktu oraz proponuje własny sposób na jego rozwiązanie; Na ocenę bardzo dobrą uczeń: wyjaśnia, czym zajmują się ONZ, jej najważniejsze organy (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny) i inne wybrane organizacje międzynarodowe; określa, w jaki sposób wspólnota międzynarodowa może pomagać krajom ubogim i gospodarczo zacofanym;

32 angażuje się (na miarę swoich możliwości) w pomoc humanitarną (np. poprzez udział w akcjach Polskiej Akcji Humanitarnej); wyjaśnia, co to jest terroryzm, i wskazuje najważniejsze sposoby walki z nim; wyjaśnia, odwołując się do przykładów, na czym polega globalizacja w sferze kultury, gospodarki i polityki; ocenia jej skutki; Na ocenę dobrą uczeń: wyjaśnia, kim są imigranci i uchodźcy, oraz ocenić na przykładach ich sytuację we współczesnym świecie; wyjaśnia, na czym polega współzależność bogatej Północy i biednego Południa, i podaje jej konkretny przykład; wskazuje na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych; uzasadnia, dlaczego działanie na rzecz pokoju i bezpieczeństwa jest podstawowym zadaniem wspólnoty międzynarodowej, opierając się na aktualnych przykładach konfliktów międzynarodowych; Na ocenę dostateczną uczeń: porównuje - odwołując się do przykładów - sytuację w krajach globalnego Południa i globalnej Północy; wyjaśnia, co to jest pomoc humanitarna, podać przykłady i uzasadnić jej potrzebę; wyjaśnia, jak nasze codzienne zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy), oraz podjąć decyzję o zmianie wybranych nawyków. Na ocenę dopuszczającą uczeń:

33 XI. CZŁOWIEK W GOSPODARCE RYNKOWEJ porównuje - odwołując się do przykładów - sytuację w krajach globalnego Południa i globalnej Północy na przykładach podanych przez nauczyciela; wyjaśnia, co to jest pomoc humanitarna, podać przykłady; wyjaśnia, jak nasze codzienne zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy). Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. Na ocenę celującą uczeń: przedstawia podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo) i związki między nimi; analizuje rynek wybranego produktu i wybranej usługi; wyjaśnia, czym zajmują się: bank centralny, banki komercyjne, giełda papierów wartościowych; znajduje i porównuje oferty różnych banków (konta, lokaty, kredyty, fundusze inwestycyjne); interpretuje dane statystyczne dotyczące PKB, wzrostu gospodarczego, inflacji i recesji; oblicza wysokość podatku PIT na podstawie konkretnych danych. Na ocenę bardo dobrą uczeń: charakteryzuje gospodarkę rynkową - wskazuje i objaśnia jej podstawowe zasady, tj. prywatną własność, swobodę gospodarowania, konkurencję, dążenie do zysku, przedsiębiorczość; bierze udział w przedsięwzięciach społecznych, które pozwalają rozwinąć postawę przedsiębiorczości;

34 wyjaśnia działanie prawa podaży i popytu oraz ceny jako regulatora rynku; wyjaśnia terminy: produkt krajowy brutto, wzrost gospodarczy, inflacja, recesja; wymienia najważniejsze dochody i wydatki państwa; wyjaśnić, co to jest budżet państwa; uzasadnia, dlaczego gospodarka współczesnego państwa nie może funkcjonować bez podatków; Na ocenę dobrą uczeń: wyjaśnia na przykładach z życia własnej rodziny, miejscowości i całego kraju, w jaki sposób praca i przedsiębiorczość pomagają w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych; stosuje w praktyce podstawowe zasady organizacji pracy (ustalenie celu, planowanie, podział zadań, harmonogram, ocena efektów); stosuje zasady racjonalnego gospodarowania w odniesieniu do własnych zasobów (np. czasu, pieniędzy); wyjaśnia, na czym polega wolna konkurencja na rynku oraz dlaczego w praktyce często jest ona niedoskonała; przedstawia na przykładach funkcje i formy pieniądza w gospodarce rynkowej; przedstawia główne rodzaje podatków w Polsce (PIT, VAT, CIT); Na ocenę dostateczną uczeń: wyjaśnia na przykładach z życia własnej rodziny, w jaki sposób praca i przedsiębiorczość pomagają w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych; przedstawia cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego; podaje przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania;

35 wyjaśnia, jakie prawa mają konsumenci i jak mogą ich dochodzić; wyjaśnia, na czym polega oszczędzanie i inwestowanie; Na ocenę dopuszczającą uczeń: wyjaśnia na przykładach z życia własnej rodziny, w jaki sposób prac pomaga w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych; przedstawia cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego; podaje dobrego gospodarowania ; wyjaśnia, na przykładach wskazanych przez nauczyciela, na czym polega oszczędzanie i inwestowanie; Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. XII. EKONOMIA W TWOIM ŻYCIU Na ocenę celującą uczeń: wyjaśnia, czemu służą ubezpieczenia społeczne i zdrowotne; wskazuje główne elementy działań marketingowych (produkt, cena, miejsce, promocja) i wyjaśnić na przykładach ich znaczenie dla przedsiębiorstwa i konsumentów; wyjaśnia, na czym polega społeczna odpowiedzialność biznesu; Na ocenę bardzo dobrą uczeń: przygotowuje budżet konkretnego przedsięwzięcia z życia ucznia, klasy, szkoły; rozważa wydatki oraz wskazuje źródła ich finansowania; wyjaśnia, na czym polega prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej; wyjaśnia, jak działa przedsiębiorstwo; wskazuje główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości,

36 regionie i Polsce; ocenić jego skutki; ocenia zjawiska z szarej strefy gospodarki - wyjaśnia, skąd się bierze szara strefa w gospodarce, oraz wskazuje jej zagrożenia dla gospodarki. Na ocenę dobrą uczeń; układa budżet gospodarstwa domowego; oblicza na prostym przykładzie przychód, koszty, dochód i zysk przedsiębiorstwa; wyszukuje informacje o możliwościach zatrudnienia na lokalnym, regionalnym i krajowym rynku pracy (urzędy pracy, ogłoszenia, internet); wskazuje główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości, regionie i Polsce; przedstawia zasady etyczne, którymi powinni się kierować pracownicy i pracodawcy; podaje przykłady zjawisk z szarej strefy w gospodarce; Na ocenę dostateczną uczeń: wymienia główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego; rozpoznaje własne preferencje i predyspozycje dotyczące dalszego kształcenia się; planuje swoją dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej); sporządza życiorys i list motywacyjny; Na ocenę dopuszczającą uczeń: wyjaśnia na przykładach, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe; na przykładach podanych przez nauczyciela wymienia główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego;

37 przy wsparciu nauczyciela rozpoznaje własne preferencje i predyspozycje dotyczące dalszego kształcenia się; planuje swoją dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej); pod kierunkiem nauczyciela sporządza życiorys i list motywacyjny; Ocena niedostateczna uczeń nie opanował wiadomości i umiejętności z zakresu oceny dopuszczającej. Nie wykonuje zadań nawet przy wsparciu nauczyciela. Indywidualizowanie wymagań 1. WSPIERANIE UCZNIÓW O SPECYFICZNYCH PROBLEMACH EDUKACYJNYCH wobec uczniów z dysleksją, dysgrafią, dysortografią stosuje się zalecenia poradni zawarte w orzeczeniu. uczniowie z dysleksją, dysgrafią w czasie prac pisemnych otrzymują więcej czasu na jej wykonanie lub wykonują mniejszą ilość zadań w określonym czasie. prace pisemne uczniów z wymienionymi dysfunkcjami oceniane są tylko pod kątem merytorycznym. uczeń z dysfunkcjami może uzyskać dodatkową pomoc od nauczyciela (wskazówki) w czasie prac pisemnych, jak i przy odpowiedziach ustnych, uczeń ma możliwość wykonywania dodatkowych prac domowych w celu poprawienia ocen. Sposoby informowania uczniów i rodziców o osiągnięciach i postępach

38 zebrania z rodzicami, drzwi otwarte, spotkania indywidualne, karta samooceny ucznia, prezentacje osiągnięć uczniów w czasie spotkań z rodzicami. Warunki i tryb uzyskiwania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej. 1. Uczeń może ubiegać się o wyższą ocenę klasyfikacyjną jeśli spełnia warunki takie jak: a) systematyczne uczęszczanie na zajęcia edukacyjne; b) systematyczne przygotowywanie się do zajęć; c) aktywny udział w lekcjach i innych formach zajęć; d) napisanie każdej pracy pisemnej; e) usprawiedliwianie każdej nieobecności na zajęciach edukacyjnych; f) wykonywanie zadań domowych; g) prowadzenie zeszytu przedmiotowego, zeszytu ćwiczeń lub innych wymaganych przez nauczyciela i wynikających z realizowanego programu nauczania; h) systematyczne uczenie się i rozwijanie swoich umiejętności i) spotkały go zdarzenia losowe mogące mieć istotny wpływ na wyniki z danego przedmiotu. 2. Uczeń lub jego rodzice mogą złożyć pisemny wniosek do nauczyciela o ustalenie wyższej o jeden stopień niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej. 3. Wniosek, o którym mowa w punkcie 2 uczeń lub jego rodzice składają do nauczyciela w terminie 3 dni od daty otrzymania informacji o przewidywanej rocznej ocenie klasyfikacyjnej. Wniosek musi zawierać uzasadnienie. 4. Nauczyciel prowadzący dane zajęcia edukacyjne jest zobowiązany dokonać analizy zasadności wniosku, o którym mowa w punkcie 2 oraz ustalić termin i sposób poprawy przewidywanej oceny rocznej przed klasyfikacyjnym posiedzeniem Rady Pedagogicznej. 5. Nauczyciel dokonuje analizy wniosku w oparciu o udokumentowane realizowanie obowiązków ucznia określonych w punkcie1. Wniosek niespełniający tych kryteriów zostaje rozpatrzony negatywnie. 6. Nauczyciel przypomina wymagania edukacyjne na ocenę o którą uczeń się ubiega. 7. Nauczyciel przed posiedzeniem klasyfikacyjnym dokonuje sprawdzenia wiedzy i umiejętności ucznia w obszarze uznanym przez nauczyciela za konieczny.

39 8. Ustalona przez nauczyciela w ten sposób ocena jest ostateczna w tym trybie postępowania. Sposoby dokumentowania osiągnięć uczniów dziennik lekcyjny, karta obserwacji ucznia, teczka klasowa. Sposoby monitorowania i ewaluacji pzo karta samooceny ucznia, ankieta dla uczniów, ankieta dla rodziców.

40 Część 1 Wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji Zagadnienia Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca Rozdział I: Ja i moje otoczenie 1. Ja, czyli kto? - tożsamość - tożsamość osobista i społeczna - samoocena - praca nad sobą - styl życia - aktywny i bierny styl życia - sposoby spędzania wolnego czasu - wyjaśnia terminy: samoocena, samorealizacja, autorytet - dokonuje samooceny - tłumaczy, czym jest styl życia - podaje przykłady aktywnego i biernego spędzania wolnego czasu - wyjaśnia terminy: tożsamość, konsumpcjonizm - wymienia elementy tożsamości - odróżnia tożsamość osobistą od społecznej - charakteryzuje własny styl życia - omawia różnice pomiędzy aktywnym i biernym stylem życia - podejmuje działania mające na celu eliminację swoich wad i wykorzystywanie atutów - wymienia czynniki kształtujące styl życia - przedstawia negatywne i pozytywne strony konsumpcyjnego stylu życia, na podstawie tekstu źródłowego - wskazuje sposoby poprawienia samooceny - uzasadnia, jaki sposób spędzania wolnego czasu jest najkorzystniejsze dla człowieka - wskazuje osobę, którą uważa za autorytet, i uzasadnia swój wybór - omawia negatywne skutki zaniżonej lub zawyżonej samooceny - odróżnia autorytety rzeczywiste od pozornych - samorealizacja - konsumpcyjny styl życia - wskazuje współczesne autorytety - wyjaśnia terminy: konformizm, nonkonformizm - współczesne

41 autorytety 2. Człowiek istotą społeczną - socjalizacja - czynniki ułatwiające i utrudniające socjalizację - role społeczne - konflikt ról - tłumaczy, co to znaczy, że człowiek jest istotą społeczną - wylicza pełnione przez siebie role społeczne - wyjaśnia termin: socjalizacja - wymienia role społeczne, jakie może odgrywać człowiek - wyjaśnia, co decyduje o dobrych relacjach z innymi ludźmi - określa, w jakich sytuacjach człowiek może utracić swoją indywidualność, na podstawie tekstu źródłowego - wskazuje czynniki sprzyjające socjalizacji i ją ograniczające - wymienia przyczyny konfliktu ról społecznych 3. Porozumiewamy się - komunikacja werbalna i niewerbalna - nadawca i odbiorca - zasady skutecznej komunikacji - mowa ciała - umiejętność publicznych wystąpień - prowadzenie dyskusji i debaty - wyjaśnia, na czym polega komunikacja werbalna i niewerbalna - prowadzi rozmowę w sposób kulturalny - wskazuje sposoby podejmowania decyzji w grupie - podaje zasady skutecznego porozumiewania się - wymienia podstawowe zasady publicznych wystąpień - przekazuje komunikat w sposób werbalny i niewerbalny - odczytuje w sposób prawidłowy gesty rozmówcy - określa reguły przemawiania w sytuacjach oficjalnych - podaje zalety pracy zespołowej - wyjaśnia znaczenie mowy ciała w akcie komunikacji - uczestniczy w dyskusji lub debacie na wybrany temat - prezentuje publicznie przygotowane wystąpienie - tłumaczy, na czym polega debata oksfordzka - praca zespołowa 4. Nie taki konflikt straszny - przyczyny powstawania - wyjaśnia terminy: konflikt, negocjacje, - wymienia różne typy zachowań i postaw w - określa najczęstsze przyczyny konfliktów we - podaje negatywne skutki różnych - symuluje prowadzenie mediacji

42 konfliktów - najczęstsze sytuacje konfliktowe - sposoby rozwiązywania konfliktów - skuteczne prowadzenie negocjacji kompromis - podaje przykłady sytuacji konfliktowych w codziennym życiu sytuacjach konfliktowych - wskazuje sposoby rozwiązywania konfliktów - tłumaczy, na czym polega konflikt pokoleń, na podstawie tekstu źródłowego współczesnym świecie - wskazuje problemy, z którymi najczęściej wiąże się konflikt pokoleń, na podstawie tekstu źródłowego zachowań w sytuacjach konfliktowych pomiędzy zwaśnionymi stronami 5. Grupy społeczne - zbiorowość a grupa społeczna - przyczyny powstawania grup społecznych - podział grup społecznych - hierarchia w grupie - wyjaśnia, czym jest zbiorowość, a czym grupa społeczna - podaje nazwy grup społecznych, do których należy - wymienia funkcje rodziny - określa rolę kontaktów i więzi z innymi ludźmi w życiu człowieka - przedstawia podział grup społecznych - wymienia korzyści płynące z przynależności do różnych grup społecznych - dostrzega wpływ grupy na jednostkę - charakteryzuje współczesny model rodziny - omawia hierarchię grupy - przedstawia cechy, jakie powinien mieć przywódca grupy - tłumaczy, na czym polega wartość i rola rodziny oraz specyfika więzi rodzinnych - wyjaśnia terminy: rodzina niepełna, rodzina przybrana, rodzina zastępcza - rodzina jako podstawowa grupa społeczna - funkcje rodziny 6. Życie szkoły - władze szkolne - statut szkoły - wyjaśnia, czym jest statut szkoły - wymienia - omawia strukturę władz szkoły - podaje przykłady - określa zadania poszczególnych organów władz szkoły - podaje sposoby aktywnego uczestniczenia w życiu - omawia wybrany problem swojej społeczności szkolnej i wskazuje sposoby jego