PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE WSTĘPNE WYNIKI ZIMOWANIA PSZCZOL W ULACH O POJEDYNCZYCH SCIANACH SYSTEMU LANGSTROTHA. Oddział Pszczelnictwa IS

Transkrypt

1 PSZCZELNCZE ZESZYTY NAUKOWE ROiK XX GRUDZEŃ 1975 WSTĘPNE WYNK ZMOWANA PSZCZOL W ULACH O POJEDYNCZYCH SCANACH SYSTEMU LANGSTROTHA Cyprian Zmarlicki Oddział Pszczelnictwa S WPOOWADZENE Możliwość zastosowania uli o pojedynczych ścianach w rejonie surowego klimatu budziło zainteresowanie pszczelarzy już od wielu lat. Zdawano sobie bowiem sprawę z olbrzymich korzyści ekonomicznych, wynikających z wprowadzenia tych.uli do powszechnego użytku. Spośród budowanych różnych typów uli o ścianach pojedynczych, rozpowszechniły się 'bardzo, w krajach o łagodnym klimacie, ule wielekorpusowe systemu Langstrotha, które charakteryzują się prawie nieograniczoną możliwością powiększania gniazda i miodni. Ule te starał się wprowadzić u nas Web e r (1933), zalecając zimowanie pszczół w dwóch kor:pusach, ale niestety nie przyjęły się one w naszym kraju. Według G o o de r h a m a (1944) dobre zimowanie pszczół zależy od siły rodzin pszczelich, od zapasów pokarmu oraz od zabezpieczenia przed zimnem i wahaniami temperatury. Tego ostatniego warunku ule o ścianach pojedynczych nie spełniają. Największym jednak problemem przy zimowli pszczół w ulach jednościennych jest nagromadzenie się dużej ilości wilgoci (D yc e i M o r s e 1960). Wilgoć ta pochodzi z przemian metabolicznych zimujących robotnic. Przyjmuje się, że przy spożyciu 1 kg pokarmu pszczoły wydalają około 1 litra wody. G e i ge r,(196'7) lporównywał zimowlę pszczół w ulach ocieplanych i nieocieplanych i stwierdził, że w ulach ocieplanych rodziny pszczele zużywały w ciągu zimy o 1 kg zapasu mniej i miały o 50% więcej czerwiu w czasie pierwszego wiosennego przeglądu. Za główną przy- 109

2 s s czynę słabej zimowli pszczół w ulach nieocieplanych (o ścianach pojedynczych) autor uważa właśnie nadmierne zawilgocenie gniazd. Wilgotność względna powietrza w ulach Q ścianach ocieplanych wynosi około 60 %, a w nieocieplanych około 8,0%. H a y d ak (1967) qxirównywał w ciągu 20 lat zimowlę pszczół w ulach ocieplanych, lekko ocieplanych i nieocieplanych. Stwierdził, że rodziny w ulach nieocieplanych zimowały najgorzej, zużywały przeciętnie około 11 % pokarmu więcej, miały o około,25 % mniej czerwiu wiosną, straty zimowe pszczół były w nich do 20 % wyższe niż w ulach ocieplanych. Również w doświadczeniu B o r n u s a i J a ib ł o ń k i e g o (1968) zużycie pokarmu w ulach o ścianach pojedynczych 'było o 11 %. większe niż w ulach o ścianach podwójnych. Podobnie V i 11 u m s t a d (196,2) stwierdził, że zużycie pokarmu wzrasta ze zmniejszeniem izolacji ula. Notuje on przypadki, gdy rodziny w ulach o ścianach pojedynczych zużywały o 46 % więcej pokarmu niż w ulach dwuściennych. Pornimo wymienionych ujemnych zjawisk przy zimowli pszczół, korzyści związane z wprowadzeniem wielekorpusowych uli o ścianach pojedynczych są oczywiste. Były one wielokrotnie poruszane (m. in. B o r- n u s i J a b ł o ń k i 1968) i nie wymagają uzasadnienia. Ule jednościenne wielokorpusowe, jako najbardziej uniwersalne w gospodarce pasiecznej i odpowiadające biologii rozwoju pszczół, wyparły w wielu krajach ule horyzontalne (leżaki), G 00 d e rh a m (1944), H a y d ak,(1963), a w innych krajach szybko zdobywają popularność,,e l f i m o w (1972). Szczególnie łatwe w ulach wielokornusowych jest utrzymanie pszczół w kondycji roboczej, nie dopuszczając ich do wchodzenia w nastrój rojowy. W pracy niniejszej przedstawiono wyniki zimowania pszczół w jednościennych ulach wielekorpusowych systemu Langstrotha o zróżnicowanym położeniu wylotka i różnej liczbie korpusów przy zróżnicowanej sile rodzin, MATERAł. METODA Doświadczenie przeprowadzono w latach 1968~1969 oraz 1970~1973 w pasiece doświadczalnej Oddziału Pszczelnictwa S w Puławach, Do badań wzięto pszczołę miejscową, krzyżówkę pszczoły kaukaskiej z pszczołą miejscową 'Oraz krzyżówkę pszczoły kraińskiej z Rumunii z pszczołą miejscową. Ule wielekorpusowe systemu Langstrotha wykonano z desek o grubości 26 mm. W pojedynczym korpusie tych uli mieści się 10 ramek o wymiarach zewnętrznych 44-8 X 232 mm. Przygotowanie rodzin pszczelich do zimowli przeprowadzono w drugiej dekadzie sierpnia, po zakończeniu pożytku z koniczyny czerwonej. Uzupełnianie zapasów zimowych rozpoczynano.pod koniec sierpnia i na początku września, karmiąc pszczoły pólgęstym syropem cukrowym w sto- 110

3 sunku 3 : 2. Ostatnie porcje syropu cukrowego zawierały antybiotyk Fumagilinę, w ilości jednego opakowania na 5 rodzin. Przed prcystąpleniem do przygotowama rodzin psaczeiioh do zimowli oceniano szacunkowo iiość zapasów w u'1ajcjhoraz poeostewtono tyłko ramki obsiadywane przez pszczoły. Wszystkie rodziny doświadczalne ocieplono na zimę słomianymi matami o grubości 5 om. Następnie uzupełni-ono zapasy odpowiednią w stosunku do liczby ramek ilością syropu cukrowego. Po uzupełnieniu pokarmu sprawdzono stan zapasów w ulach. Po zakończeriiu aktywnego sezonu i ustaniu lotu pszczół, zwykle w drugiej połowie października, ważono ule wraz z pokarmem i pszczołami, a następnie owijano je papierem silosowym. Wiosną, po ustaleniu się.pogody, zwykle w drugiej połowie kwietnia, zdejmowano papier silosowy iwazono ulewraz z pokarmem i pszczołami. W następnych dniach dokonywano przeglądu rodzin i dodatkowo jeszcze określano szacunkowo lość pokarmu pozostałego w gniazdach po zimowli. Siłę -rodzin pszczellch określano liczbą ramek obsiadywanych przez pszczoły. W rodzinach doświadczalnych pr-owadzono zabiegi umożliwiające maksymalny rozwój pszczół, gdyż we wstępnych obserwacjach stwierdzono, że silniejsze rodziny zimują lepiej. W zależności od potrzeb regulowano w początkowym okresie (w maju) pojemność ula, wypełniając ramkami przestrzeń, w której znajdowały się maty. W późniejszym okresie (miesiąc czerwiec,i lipiec) dodawano całe korpusy, a w celu niedopuszczenia do powstania nastroju rojowego dawano pszczołom do odbudowy duże ilości węzy. Do doświadczenia na zimę 1968/69 użyto 30 rodzin pszczelich rasy miejscowej. Siła i-ohz-ostała wyrównana, obsiadywały po 6 plastrów. Rodziny te zimowano w pojedynczych korpusach i zastos-owano trzy typy wylotków: dolny, górny i dolny oraz górny. WylotJki dolne były prostokątne o długości 5 cm i wysokości 0,8 cm, natomiast górne były okrągłe o średnicy 1,5 cm. Na zimę rodziny pszczele ustawiono po 15 sztuk na dwóch pasieczyskach, oddalonych od siebie o około 0,5 km, przy czym jedno znajdowało się w miejscu nieosłoniętym, a drugie w miejscu osłoniętym od wiatru. W zimie 1968/69 kilka rodzin silniejszych zimowano w dwóch korpusach i stwierdzono, że zimowla w nich okazała się dużo korzystniejsza, a zużycie miodu, w przeliczeniu na jedną ramkę znacznie mniejsze. W związku z tym w sezonach 1969 i 1970 roku doprowadzono rodziny pszczele do dużej siły, aby można było zimować je w dwóch korpusach. W tym też czasie wymieniono matki pszczół miejscowych na krzyżówki kaukaskie i kraińskie, które charakteryzowały się lepszym rozwojem. W zimie 1970/71 roku, jak również i w następnych dwu latach zimowano w ulach.tskładających się z dwóch korpusów, od 16 do 20 rodzin pszczelich, obsiadujących od 8 do 14 ramek. Wszystkie rodziny doświadczalne podzielono na dwie grupy - silniejsze i słabsze. W grupach 'tych 111

4 zastosowano dwa tylpy wylotków: dolrry i.górny oraz dolny z jednoceesnyrn zastosowaniem poduszki absorpcyjnej, ułożonej bezpośrednio na górnych beleczkach ramek, w celu odprowadzenia nadmiaru wilgoci. Główną cechą badaną była ilość zużywanego pokarmu przez pszczoły. w ciągu zirmy, a następnie stopień zawslgccenla gniazda, wyrażony rw punktach od O do 5. Poza tym w ostatnich dwóch sezonach letnich w 20 rodzinach pszczelich wybranych losowo.(w 1972 r. w 8, a w 1973 w 12) 4-krotnie mierzono czerw i wyceniano zapasy pokarmu. Wyni'kli QPMOOWanO staeystycznie metodą analizy wariancji. Dane róź-' niące się między sobą J.stoUnie0'ZJlaCZ0l0 różnymi ilijterami a1faibetu. WYNK DYSKUSJA Warunki klimatyczne Puław są zbliżone do klimatu środkowej CZęSCl kraju a nieco surowsze niż w części zachodniej. Srednia temperatura lata wynosi +17,7 C, a zimy -2,5 C. Roczne sumy opadów atmosferycznych kształtują się na poziomie,58,6 mm. Okolica, w której prowadzono doświadczenia, jest bardzo nasycona pszczołami. Na powierzchni o promieniu 1,5 km znajduje się tu od 200 do 300 rodzin pszczelich. W związku z tym występujący pożytek wystarcza zaledwie na zaspokojenie potrzeb bieżących pszczół. W zimie 1968/69 zużycie pokarmu przez pszczoły było stosunkowo wysokie, wynosiło bowiem średnio na 1 ramkę około 1,4 kg (ta:b. 1). Biorąc pod uwagę wartości średnie należy stwierdzić, że większy wpływ na zużycie pokarmu miało osłonięcie pasieczyska niż położenie wylotka. Na pasieczysku osłoniętym szpalerem drzew owocowych pszczoły zużyły Tabela l Zużycie (pokarmu przez (ps'2lczoływ ciągu 7limy 1968/69 w zależności od umiejscowienia wylotdca w u[a-ch Langstrotha (w ~ na l ramkę) Consumption of food by bees dunlng,the wdnter 1968/69 in relation to location of entrance in the Lamgsbr oth hive (in kg for l frame) Umiejscowienie wsiotka Pasieczysko Location of the entrance Średnio Bee yard dolne górne dolne + górne Average lower upper lower + upper. Ndeosłonięte Uruprotected. Osłonięte Protected Średnio Averagę drzewami by trees 1,35 a4 1,67 b.,1,65 b l 1,55 b 1,31 as '1,15 al 1,28 a2 1,24 a 1,33 al 1,41 at 1,46 aa Sredn1e różniące się istotnie oznaczono kolejnymr literami alfabetu Average which d1fters stgniftcantly marked by the following letters ot alphabet 112

5 istotnie mniej pokarmu niż na pasieczysku nieosłoniętym. Na pasieczysku osłoniętym położenie wylotka nie miało istotnego wpływu na ilość zużytego pokarmu 'przez pszczoły w czasie zimy. Zawilgocenie gniazd na pasieczysku osłoniętym było istotnie mniejsze w porównaniu do pasieczyska nieosłoniętego (tab, 2). Na obu pasieczyskach wyraźnie zaznaczył się niekorzystny wpływ górnego wylotka, bo zawilgocenie tych gniazd w porównaniu z wylotkrem dolnym oraz górnym i dolnym było istotnie wyższe. Tabela 2 Zawilgocende gniazd w ciągu zimy 1968/69 w zależności od umiejscowienia wylotka w ulach Langstrotha na podstawie wyceny w skali 5-punktowej Moisture accurnulation in the hives during winter 1968/69 measured in points depending on the location of entrance in the Langstroth hives Umiejscowienie wylotka Pasi eczysko Loca ion of the entrance Średnie Bee yard dolne górne dolne + górne Average lower upper lower + upper. Nieoslonięte Unprotected 4,24 5,00 3,62 4,28 b. Osłonięte protected Średnie Average drzewami by trees 4,04 4,52 3,00 3,85 a 4,14 b 4,76 c 3,31 a Srednie różniące się istotnie oznaczono kolejnymi l1terami alfabetu. Average which differs significantly marked by the following letters of alphabet, O- brak zawitgocenia - lack of moisture 1 - ślady zawilgocenia na ścianach uli i matach - tr aces of moisture on the hiv es walls and insulation 2 - małe zawilgocenie na beleczkach ramek - slide moisture on frame bars 3 - średnie zawrlgoceriie dolnej powierzchni bocznych ramek - medium moisture in the bottom surface of side frames 4 - duże zawil go cerrie bocznych ramek - high moisture accumulation on side frames 5 - bardzo duże zawilgocenie bocznych ramek oraz dolnej powierzchni pozostałych - very high moisture accumulation on side frames and bottom surface 01 remaining frames Wyniki uzyskane w ciągu drugiego etapu badań w latach przedstawiono w tabelach 3-5. Zużycie pokarmu w przeliczeniu na 1 ramkę było istotnie mniejsze w rodzinach silnych niż słabych. Tendencje takie wykazują zarówno dane w poszczególnych latach, jak i średnia z trzech lat badań. Poza tym mniejsze zużycie pokarmu wystąpiło w rodzinach z wylotkarni dolnymi i poduszkami absorpcyjnymi niż w rodzinach z dwoma wylotkarni. Jest to zrozumiale ponieważ te pierwsze zapewniły pszczołom lepsze warunki cieplne niż ule z dodatkowym wylotkiem górnym. 8 - Pszczelnicze Zeszyty Naukowe 113

6 W zimie 1970/71 r. i 1971/72 r. średnie zużycie pokarmu w rodzinach doświadczalnych przypadające na jedną ramkę, było prawie identyczne. NatomiaBt W ostatnlm roku, w związku z bardzo krótką i łagodną!limą, pszczoły zużyły dstotnie mniej pokarmu niż w dwóch pqprnedjn:ildhsezonaoh, Zimowanie silnych rodzin pszczelich w jednościennych ulach złożonych z dwóch korpusów było bardziej korzystne, niż słabych rodzin w jednym korpusie ula. Zużycie pokarmu, wynoszące w 1968/,69 średnio 1,4 kg na 1 ramkę w ulach o pojedynczych korpusach, zmniejszyło się do 0,89 kg w 1970/71 a do 0,70 kg w 1972/73 w ulach o dwóch korpusach. Zużycie pokarmu w czasie zimy przez rodziny pszczele zimowane w dwóch korpusach, wahające się od 7,3 do 9,4 -kg, byk> podobne jak w doświadczęniach B o r n u s a i J a obł o ń s k i e g o (1968), którzy stwierdzili rów- Tabela 3 Zużycie,pok'armu przez pszczoły w clasu zdm 1970/ /73w zależności od umiejscowienia wyłotka w ulach Langstrotha i siły rodziny (w krg ma 1 ramkę) Consumption of food by bees during the wintem ot 1970/ /73 in relatton to location of entrance in the Langstroth hives and. strength of bee cołonies (in kg tor 1 frame) Umiejscowienie wylotka i siła rodzin Location of entrance and the strength of colonies Sezony Winter zimowe seasons 1971/ / /73 Średnie Average Rodz,iny silne: a) wylot dolny + poduszka absor-pcyjna Strong colonies: a) lower entrance + moisture adsorbing pillow b) wylot dolny + górny b) lower entrance + upper entrance Rodziny słabe: a) wylot dolny + poduszka absorpcyjna Weak colonies: a) lower errtrance + moisture adsorbing pillow b) wylot dolny + górny b) lower entrance + upper entr ance Średnie Averagę 0,78 al 0,72 a 0,71 a, 0,70 a 0,80 ~ 0,85 as 0,91 a. Objaśnienia w tabeli 1 Explanation in table 1 114

7 nież stosunkowo dużą rozpiętość między poszczególnymi latami pod tym względem. Należy dodać, że wyniki swoje uzyskali ci autorzy w innym systemie uli, zrobionych z desek nieco grubszych (32 mm), i nie owijali uli papierem silosowym. Wyniki drugiego etapu badań w zakresie zawilgocenia gniazd wykazują,że zastosowanie poduszki absorpcyjnej do usuwania nadmiaru wilgoci było na ogól mniej skuteczne niż zastosowanie górnego wylotka. Wpływa-lo ono na większe zawilgocenie gniazd, zwłaszcza rodzin silnych (tab. 4). Należy jednak podkreślić, że zawilgocenie gniazd w obu grupach rodzin było stosunkowo małe i nie miało większego wpływu na przezimowanie pszczół. W związku z tym, że w 1971 roku wystąpił stosunkowo duży pożytek Tabela 4 Zawalgocenie,gniaro w ciągu zim w latach 1970/71--'1972/73 w zależności od umiejscowienia wyłotka i siły rodziny 'w ulach Langstrotha na podstawie wyceny w skali 5-pUlnktowej Moisbure accumulation m the hives dur ing winters of 1970/ /73 measured in points depending on the entrancs ocation and strength >Gfcolonies in 1lhe Larigstroth hlives ~ Umiejscowienie wylotkn Sezony zimowe Średnie i siła rodziny Winter seu so ns Location of entrance and the strength of colonies 1970/ / /73 Average Rodziny silne: a) wylot dolny + poduszka absorpcyjna Strong oolonies: a) lower entrance + moistur e adsorbing pillow h) wylot dolny --!-.gónny b) lower entrance + upper entrance Rodziny słabe: a) wylot dolny + poduszka absorpcyjna Weak colcnies: a) lower entrance + moisturc adsorbing prllow b) wylot dolny ~- górny b) ower entrance + upper errtr ance 2,12 b 2,44 as 1,80 b 2,12 a 1,77 a 2,10 a, 1,42 t: 1,76 b 2,60 c, 1,95 d 2,32 c, 2,80 c. 2,86 b 1,87 c 2,51 c. Średnie Averago 2,32 a~ 2,19 a, 1,76 b Objaśnienia w tabeli 2 Explanation in table 2 8* 115

8 z koniczyny czerwonej, rodziny doświadczalne w naturalny sposób odnowiły swój skład biologiczny oraz zebrały bardzo dużo pyłku. Duże zapasy pokarmu białkowego w ulach oraz wczesna wioona w 1972 roku przyczyniły się do bardzo intensywnego rozwoju rodzin pszczelich. W czasie pierwszego przeglądu w dniu 5 kwietnia w rodzinach doświadczalnych, które zimowały z poduszkami absorpcyjnymi było średnio 31,7 dcm" czerwiu a w rodzinach z dwoma wylotkarni 25,6 dcm- (tab. 5). Różnica między tymi średnimi okazała się nieistotna. Mimo to uzyskane wyniki wskazują, że zastosowanie poduszki absorpcyjnej, która stwarza lepsze warunki cieplnew ulach, przyczynia się do intensywniejszego czerwienia matek pszczelich. Dodatkowy górny wylotek, poza odprowadzaniem nadmiaru wilgoci stanowił również źródło odpływu ciepła, a przy występowaniu wiatrów wiejących wprost w wyloty uli, powodował dodatkowe ochłodzenie ich wnętrza. Po zlikwidowaniu górnych wylotów i poduszek absorpcyjnych, co miało miejsce w czasie pierwszego przeglądu, czerwienie matek w obu grupach rodzin utrzymywało się na podobnym poziomie do końca sezonu, in 1973 r. wiosna rozpoczęła się bardzo wcześnie, ale częste nawroty chłodów powodowały opóźnienie w rozwoju rodzin pszczelich. W rodzinach, które zimowały w ulach z poduszkami absorpcyjnymi, było w czasie pierwszego przeglądu 29 marca średnio 14,7 dcm" czerwiu, a w rodzinach z dwoma wylotami w ulach 10,3 dcm" (tab. 5). Różnica między tymi średnimi okazała się istotna przy niższym poziomie wiarogodnóści.potwierdzono zatem wnioskiwyciągnięte z pierwszego pomiaru czerwiu w 1972 r., gdzie różnica ta była również prawie istotna. Rodziny pszczele zimowane w ulach z poduszkami absorpcyjnymi miały lepszy start rozwojowy wczesną wiosną w 1972 roku i w związku z tym gromadziły one więcej miodu w czasie całego sezonu (tab. 5). Przeprowadzona ocena zapasów miodu w rodzinach w dniu 25 sierpnia wykazała, że istotnie więcej zapasu miały rodziny, które- zimowały z poduszkami absorpcyjnymi. Podobnie w roku 1973 lepszy wiosenny start rozwojowy rodzin zimujących z poduszkami absorpcyjnymi przyczynił się do nagromadzenia przez nie większej nieco ilości miodu niż miały rodziny zimowane w ulach z dwoma wylotami, chociaż statystycznie tego nie potwierdzono. Reasumując wyniki przedstawione w tabeli 5, należy stwierdzić, że zastosowanie w czasie zimowli poduszki absorpcyj,nej do wchłaniania wilgoci jest z punktu widzenia rozwoju rodzin pszczelich nieco korzystniejsze niż stosowanie dwóch wylotków. Jednak samo przygotowanie rodzin do zimowli jest dość kłopotliwe i bardziej pracochłonne. Poduszka absorpcyjna po 2-3 sezonach nie nadaje się do dalszego użycia (butwieje). Biorąc to pod uwagę, ogólnie można powiedzieć, że zarówno stosowanie poduszki absorpcyjnej do wchłaniania wilgoci, jak również i dwóch wy- 116

9 Tabela 5 Przebieg czerwienia matek :i nagromadzenie miodu w ulach Langstrotha w latach, w zależności od położenia wyłotka w ezaslie...}imowania Laying of queens and gather ing of honey in the years of depending on the location of entrance in the Langstroth hives during winteri:ng Położenie wylołka Location of enłrance DaŁa obserwacji Data obserwacji w 1972 roku w 1973 roku DaŁe of obse rvation Dale of observation in the year of 1972 in the year of 1973.,-5 <ci o o o to.,-5 <ci oó a5 to ~ GO o o o o o rr. m co ci ~ C\ C\ C\... C\ Powierzchnia czerwiu w dm! Sunface of brood in dm 2 Dolny + poduszka absorpcyjna Lower entrance + moisture adsorbing pillow Dolny + górny Lower + upperentrance Różnica w % Difference in % Dolny + poduszka absorpcyjna Lower entrance + moisture adsorbing pillow Dolny + górny Lower + upper entrance Różnica w % Difference in % 31,7 62,7 55,4 39,0 14,0* 47,5 56,3 31,4 25,6 60,4 53,6 38,7 10,3* 47,9 60,8 33,3 23,8 3,8 3,4 6,8 42,7-0,8-8,0-5,7 Zapasy miodu w kg Store of honey in kg 4,5 2,8 7,2 12,1 8,5 6,8 7,6 13,4 3,8 2,3 5,6 9,1-7,1 6,0 5,8 8,7 18,4 21,7 28,6 33,0 19,7 13,3 31,0 54,0 - Wyniki różnią srę rruędzy sobą stotnie przy a = 0,05 - Averagę values slgnlflcantly dlfferent at the level a = 0,05 lotków, do jej odprowadzania spełnia prawie podobne zadanie. Rodziny pszczele w ulach jednościennych, zupełnie dobrze wówczas zimują i wiosną charakteryzują się pełną kondycją roboczą. "- WNOSK 1. Doświadczenie wykazała, że można w ulach o ścianach pojedynczych zimować pszczoły bez uszczerbku dla ich późniejszego rozwoju. 2. Przeżywalność rajów w ulach o ścianach pojedynczych jest pełna, podobnie jak i w ulach ocieplanych. 117

10 3. Ustawienie pasieki z uli jednościennych w miejscach osłoniętych cd wiatrów wpływa istotnie na zmniejszenie zużycia pokarmu w czasie zimy przez pszczoły. 4. Połozenie wylotka w ulach,{dolne, górne, dolne i górne) na pasieczysku osłoniętym nie wpływa na wysokość zużycia pokarmu przez rodziny pszczele zimą, a na pasieczysku nieosł-oniętym wyraźnie najmniejsze zużycie zachodzi w ulach z dolnym wylotkiem. 5. Największe zawilgocenie gniazd występuje przy wylotku górnym a najmniejsze przy wylotkach podwójnych (dolnym i górnym). 6. Silne rodziny pszczele w ulach jednościennych. złożonych z dwóch korpusów, zimują lepiej i zużywają około 36 % mniej pokarmu, w przeliczeniu na jedną ramkę, niż rodziny słabe, zimowane w jednym korpusie uli jednościennych.. 7. Celowe jest stosowanie poduszek absorpcyjnych co wchlan.ania nadmiaru wilgoci, które zapewniają dobry wiosenny rozwój pszczół w ulach jednościennych. 8. Należałoby sprawdzić możliwości zimowania pszczół w ulach jednościennych bez dodatkowego owijania ich papierem silosowym. LTERATURA e o l' fi U s L., J a b ł o ń s kim. (1963) - Wyniki zimowania pszczół w ulach o ścianach pojedynczych. Pszczelno Zesz. Nauk. 12 (3) : D Y c e E. J., 1\1o r s e R. A. (H)!;:) -- Wintering bees in New York State. Cornell Exterit. Bul!. 1054, E l f i,:..gw G. D. (19-,2) -- 1'1 F.,-:2", '. '};'C:1. Pczelowodstwo, 51 (1): G e i g e l' J. (1967) - Winter temperatures and relative humidity in beehives. Amer. Bee J., 107 Nr 10, G o o d e r h a m C. B. (1944) - Wintering bees in Canada. Farmel's Bull. 98, H a y d a k M. H. (1967) -- Wintering of bees in Minnesota. Amer. Bee. J., 107, Nr 11, V i u m s t a d E. (1962) - mportance of hive insulation for wintering and for spring development. Apicult. Abstracts 13, Nr 1, Web e r L. (1933) - Jak zimować pszczoły w ulach związkowych. Bartnik postępowy to 55 (11-12) : npe,bapylte.nbhbe PE3y.nbTATb YlCC.nELJ:OBAHYlY:!no 3Y1MOBAHYlO n4e.n B Ol,HOCTEHHbX y.nb5łx CYlCTEMb.nAHrCTPOTA U. 3 M a p.~l 1.\K l Pe310Me B rel/ehh,h,noc,1e;j.hlx3'hmhblx ce30hob B Fly.ranax.npOH3S0;J.JJC CJJe;J.OBaHH5 no 3HMOB:Kensen B 'MHOro.KoponycHblx, o;j.hoctehhbxyr.n.sx OlcreMb Jl anrcrpor a. B nepaoa Ce3!OHe, 1968/69 r. 6b1JJOycraHOB.1eHO, lto 3H~OBKa B O,UHOlJHblXxopnycax, oxyr aaasrx CHJJOCXOH6YMa,roH npaaena K 60JJblllOMy notpe6,1eh<l1oxopraa, B cpense«1,40 xr Ha 118

11 l paaxy H ąepe3mephoif CblpOCTH raean. EblJO aaxeveao, ąto xopouras 3aW:HTa nacexa OT.aerpa cyiuecraenao CHDKaJla lotpoojlehhe J<OpMa. Cpena rpex TH.nOB BeHTHJl5lUH'H: HDKHH'M JeTKOM, BepXHHM H O.1lHOBpeMeHHO HH3HHM H BepXHHM, nocjleahhh napnaur OKa3aJlC5 HaHJlyqWHM, Flpa 3HMOl'Ke CHJlbHblX nxenoce~leh B ro,naxb.aayx xopnycax, oxyraunux CHJlOCHOH 6y.MaroH pacxon 3anaCOB 6blJl MHoro HHlKe a B ornensusre roj.\bl KOJle6a,lC5 OT 0,70 AO 0,89 xr Ha onxy pasrxy. Bsmo yctaho~j1eho, qto njll xopoweh 3HMOBKl B.9THX y.tsxx Hy)j(HO 3a3HMOBblBaTb cnnsnste cembh B.L'BYX xopnycax, xapaxrupys cooraerayrouryio BeHHW5UlllO n.l51 orćopa H3nllWKa anarn, 3TOH MO)j(HoO,nOCTHfHyTb nonsayacs,n'bym5 J1eTKaM,H HJlH HaJ<JJa,nbBa51 HenOCpe.'l;CTBeHHO Ha rhe3ao a6cop6u1loh'iohnoaywkh. HpHMeHeHHe nonyurxu 60.lee Tpy.'l;OeMKO, HO 3aTO cnocoócryer ycxopemno secenaero pa3btl51 nqe.l0cemeh. PRELMNARY RESULTS ON WNTERNG OF BEES N THE LANGSTROTH SNGLE WALLED HVES C. Z m a r l i c k i Summary During four winter seasons investigations were performed in Pulavy on wintering of bees in the Langstroth single walled hives. t was faun d, that during pr e, lirninary work in the wint er of colonies in single bodies wraped with tar paper, had very high eonsumptlon of food, about 1,40 kg for one cornb and great accurnulation of moisture in the hives. t was also found that by protecting of apiary from the prevaling winds eonsumptlon of food by colonies had been sig nifi ca ntly diminished. Among the three types of entrances: bottom, top and corcbination of both top and bottom entrances the iast was the best. During wintering of str orig colomes in the years of occupying twa hive bodies and wraped with tar paper, consumption of food decreased and fluctuated from 0,70 kg to 0,89 kg for one comb. t was stated, that for successful wintering of be es in those hives it is essencial to winter strong colomes occupying twa hive bodies, and ensure proper ventilation for moisture remova!. Removal of moisture. can be done by twa entrances: battom and top, or by moisture adsorbing pillow place d above the nest. Using of moisture adsorbing pillow is very laborious, but hasten development of bee colonies in the spring.