Programy pomocowe ARR a opłacalność produkcji miodu w Polsce. Na temat opłacalności produkcji pasiecznej w Polsce mówi się wiele.

Transkrypt

1 Wilde J Programy pomocowe ARR a opłacalność produkcji miodu w Polsce. Szkolenie Pszczelarskie Czy pszczelarstwo to może być biznes? Zrzeszenie Pszczelarzy Krakowskich i CKU Kraków, Materiały szkoleniowe: Programy pomocowe ARR a opłacalność produkcji miodu w Polsce Jerzy WILDE Katedra Pszczelnictwa UWM w Olsztynie, ul. Słoneczna 48, Olsztyn jerzy.wilde@uwm.edu.pl Na temat opłacalności produkcji pasiecznej w Polsce mówi się wiele. Przeważa przekonanie o niskiej rentowności pasiek. Dowodem na to ma być chociażby spadek liczby rodzin pszczelich, znamionujący kryzys w pszczelarstwie. Mimo to, wielu pszczelarzy z powodzeniem prowadzi swoją działalność, która jest dla nich istotnym źródłem dochodów. Coraz częściej pszczelarstwo stanowi jedyny i podstawowy sposób zdobywania środków na życie. Opłacalność prowadzenia pasiek budzi wiele emocji i kontrowersji wśród pszczelarzy. Czy produkcja pasieczna w Polsce jest opłacalna? Czy rzeczywiście jest to zajęcie tylko dla hobbystów i pasjonatów? Podjęto próby odpowiedzi na powyższe pytania uwzględniając także uczestnictwo pszczelarzy w krajowym programie wsparcia pszczelarstwa. Analizę przeprowadzono na pasiekach modelowych liczących: 50 i 100 pni. Pasiekę 50-pniową rozpatrywano w 2 wariantach: przydomowej i oddalonej 15 km od miejsca zamieszkania pszczelarza. W pasiekach oddalonych od miejsca zamieszkania pszczelarza założono prowadzenie gospodarki wędrownej (4 wędrówki w sezonie, średnio w obrębie 15 km od miejsca zamieszkania pszczelarza). Pasieka 100-pniowa to w istocie 2 pasieki 50- pniowe. Koszty związane z prowadzeniem pasieki większych niż 50-pniowe nie są prostą wielokrotnością kosztów prowadzenia pasieki 50-pniowej. Nie rosną one wprost proporcjonalnie do jej rozmiarów. 10

2 Analizą objęto pasieki istniejące, a nie nowo tworzone. Konsekwencją takiego założenia było nieuwzględnianie kosztów amortyzacji uli, sprzętu pasiecznego i pracowni. Pozwoliło to na spojrzenie na rozpatrywane zagadnienie nie w ujęciu czysto rachunkowym, a raczej w kategoriach ekonomicznych. Pszczelarz, angażując swoją pracę i kapitał (w postaci uli i sprzętu pasiecznego), ma prawo oczekiwać przyzwoitego ekwiwalentu w postaci uzyskanego dochodu. Duże znaczenie ma wobec tego pytanie: czy pszczelarz jest w stanie kapitał i pracę wykorzystać (sprzedać) w inny sposób i jakich się może spodziewać korzyści przy dostępnym alternatywnym ich wykorzystaniu? Kalkulacja kosztów stałych ma charakter pomocniczy, ponieważ w większości nie powodują one wypływu pieniądza, stąd też nie uwzględniono ich w kalkulacji dochodu. Wyjątek stanowi dzierżawa pasieczyska. Wartość początkowa, obrazująca wartość kapitału zaangażowanego w produkcji pasiecznej, stanowi podstawę do oceny ekonomicznej opłacalności w porównaniu z innymi sposobami jego wykorzystania. W kalkulacji uwzględniono rzeczywiste koszty, jakie należało ponieść, kupując ule i sprzęt pasieczny, przy dzisiejszych ich cenach (np. koszt ula 250 zł, miodarki 6000 zł). Założenia dotyczące kosztów zmiennych są następujące: koszt leków 5 zł na pień, dojazdy wyliczono, przyjmując ekwiwalent za 1 km w wysokości 0,8358 zł (dla samochodu powyżej 1500 cm 3 ). Wyliczono, iż istnieje potrzeba 24 dojazdów w sezonie do 50-pniowej pasieki, oddalonej średnio 15 km od miejsca zamieszkania pszczelarza. Doliczono ponadto 8 dojazdów w celu wykonania miodobrania (4 miodobrania x 2 po miód i z plastrami po odwirowaniu), średnio na odległość 30 km każdy. W pasiece 100-pniowej, kalkulując koszty dojazdu, uwzględniono możliwość łączenia niektórych prac. Koszty transportu pasiek (wędrówki) obliczono, zakładając, iż będzie się on odbywał własnym samochodem z przyczepką, przystosowaną do tego celu. W 50-pniowej pasiece wędrownej przyjęto 10 transportów na średnią odległość 15 km. W kosztach pracy uwzględniono tylko pracę 11

3 najemną, przyjmując, że będzie się z niej korzystać przy transporcie rodzin i miodobraniach. Łącznie jest to 400 zł rocznie (50 zł x 4 miodobrania, 40 zł x 5 transport) dla 50-pniowej pasieki wędrownej. W pasiece 100-pniowej koszty zwiększono o 100%. Przyjęto, iż w pasiece 50-pniowej zużywa się 500 KW energii. Węza zlecenie wykonania usługi z powierzonego wosku w 2011 r. kosztowało 12,0 zł/kg. Przyjęto, iż w pasiece stacjonarnej odwirowuje się średnio z pnia 15 kg miodu, a w wędrownej 30 kg, bez względu na jej wielkość. Założono, iż za 1 kg miodu w sprzedaży hurtowej uzyskuje się 8 zł, a w detalicznej 18 zł. W praktyce można uzyskać znacznie większe wydajności, co w dużej mierze zależy od siły rodzin, zależność tę przedstawia tabela. Tabela. Wpływ siły rodziny na jej wydajność (Farrar 1973) Siła rodziny (liczba pszczół) Zbiór miodu (kg) Wielokrotność wzrostu Pszczół miodu , , , ,0 12 Najważniejszą kategorią są koszty ewidentne, które wiążą się z rzeczywistym wypływem gotówki. Oprócz kosztów zmiennych, zaliczono tu także czynsz dzierżawny,

4 natomiast nie uwzględniono amortyzacji i opłaty pracy pszczelarza. U podstaw takiego sposobu kalkulacji leży przekonanie, iż pszczelarz ma prawo oczekiwać ekwiwalentu nie tylko za zaangażowany kapitał, ale także za pracę fizyczną, koncepcyjną, organizacyjną itp. Koszty ewidentne zależą od skali produkcji, ich przyrost nie jest jednak wprost proporcjonalny do wielkości pasieki. Istotne znaczenie w kształtowaniu się kosztów ma także organizacja sprzedaży miodu. Sprzedaż bezpośrednia wymaga dodatkowych nakładów w postaci opakowań, transportu, reklamy itp. Opierając się na przyjętych założeniach, dotyczących wydajności i ceny sprzedaży, można obliczyć przychody pieniężne w analizowanych pasiekach. Wynoszą one przy założeniu sprzedaży detalicznej i zł, odpowiednio dla pasieki 50-pniowej przydomowej i wędrownej oraz zł dla pasieki 100-pniowej. Wartości te przy sprzedaży hurtowej kształtują się na poziomach: 6000, i zł. W przydomowej pasiece 50-pniowej pszczelarz jest w stanie uzyskać dochód w wysokości od 2552 do 5927 zł, w zależności od sposobu sprzedaży. Trudno jednak uznać taki dochód za satysfakcjonujący, jeśli się uwzględni, że ma on stanowić ekwiwalent zaangażowanego kapitału i pracy własnej pszczelarza. Z pewnością pasieka taka nie dostarcza dużego dochodu, nie wymaga jednak także dużego zaangażowania ze strony pszczelarza. Wędrowna pasieka tej samej wielkości pozwala zwiększyć dochód od 6945 do zł, w zależności od sposobu sprzedaży. Kwoty te stanowią już istotne źródło dochodu. Przy sprzedaży bezpośredniej uzyskano satysfakcjonujący zwrot od kapitału i opłatę pracy pszczelarza. Trudno sobie wyobrazić alternatywne wykorzystanie potencjału pszczelarza dające równie dobre efekty. Z pewnością zależy to od kwalifikacji i umiejętności pszczelarza i sytuacji na rynku pracy. Pamiętać należy, że taką pasiekę jesteśmy w stanie prowadzić, 13

5 traktując to zajęcie jako pracę dodatkową. Wędrowna pasieka 100-pniowa pozwala zwiększyć dochód od do zł, w zależności od sposobu sprzedaży. Dochód uzyskiwany z pasieki tej wielkości może stanowić podstawowe źródło utrzymania pszczelarza i jego rodziny. Jest on bowiem, zwłaszcza przy sprzedaży bezpośredniej, atrakcyjną alternatywą dla pracy najemnej. Po odjęciu kosztów wykorzystania zaangażowanego kapitału pozostaje ekwiwalent za pracę w wysokości ponad zł netto. Takiego dochodu nie uzyskuje przeciętny pracownik w Polsce (krajowa średnia płaca brutto wynosi ok zł). Przeprowadzona analiza dowodzi, że produkcja pasieczna w Polsce może być opłacalna. Prowadzenie pasieki może być źródłem dodatkowych dochodów, a nawet stanowić podstawowe źródło utrzymania całej rodziny, pod warunkiem odpowiedniej skali produkcji oraz prowadzenia bezpośredniej sprzedaży produktów. Nasze rozważania ograniczyliśmy do sytuacji, w której pszczelarz pozyskuje i sprzedaje tylko miód, co stanowi bardzo istotne uproszczenie z punktu widzenia opłacalności produkcji pasiecznej. Wielokierunkowe użytkowanie pszczół i pozyskiwanie dodatkowych produktów umożliwia znaczne zwiększenie dochodów. Z pewnością jest także możliwe zwiększenie masy uzyskiwanego dochodu, dzięki wzrostowi skali produkcji. Nie sposób także wycenić korzyści, jakie daje obcowanie z pszczołami: bezpośredni kontakt z przyrodą, rozładowanie emocji i stresu, czy wreszcie satysfakcja i zwykła przyjemność. 14