Nowe znaleziska wyrobów kamiennych z województwa lubelskiego

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Nowe znaleziska wyrobów kamiennych z województwa lubelskiego"

Dominika Przybylska
7 lat temu
Przeglądów:

2 Barbara Bargieł Nowe znaleziska wyrobów kamiennych z województwa lubelskiego Do Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie trafiły kolejne inform acje dotyczące dw óch luźnych zabytków kam iennych znalezionych na terenie w ojew ództwa lubelskiego. Materiały Pan Rom an Fiut udostępnił do opracow ania zabytek znaleziony na polu Jana Fiuta, we wschodniej części wsi Targowisko, gm. Zakrzew, pow. lubelski. Jest to fragm ent przedm iotu (motyki lub młotka) w ykonanego ze skały drobnokrystalicznej w końcowej fazie użytkow anego jako rozcieracz, na co w skazuje wtórnie zagładzona pow ierzchnia w m iejscu pęknięcia (w skutek użytkow ania?). W rzucie płaszczyznowym zachow ana część zbliżona jest do połów ki owalu, o szeroko zaokrąglonym obuchu. W obrysie bocznym jedna z płaszczyzn (strona grzbietowa?) jest lekko łukowata, przeciwległa - płaska z niewielkim wklęśnięciem. W przekroju poprzecznym nawiązuje do spłaszczonego jednostronnie koła. Zachow ane w y m iary: długość 6,4 cm; szerokość w m iejscu złam ania 4,2 cm; m aksym alna grubość 3,4 cm, przekrój w m iejscu złamania: 4,6 x 3,6 cm (ryc. 1). W posiadaniu p. Bogdana Kiełbasy - członka Towarzystwa Przyjaciół Żółkiewki - znajduje się siekiera krzem ienna znaleziona w bliżej nieokreślonym czasie (i okolicznościach) w okolicach Żółkiewki, pow. krasnostawski. Jest to m asyw ny okaz siekiery w ykonanej z su rowca kredowego - matowego, szarego plamistego (najpraw dopodobniej krzem ienia rejowieckiego). Gładzona jest na całej pow ierzchni, łącznie z bokam i i obuchem. Nieznacznie uszkodzone ostrze - m ocno łukowate, na który m podjęto próbę rdzeniow ania odłupkowego wykazuje bardzo w yraźne ślady wyświecenia (intensywniejszego niż w p o zostałych częściach). W zarysie płaszczyznowym jest trapezow ata z bardzo lekko centralnie w ypukłym i bokam i. W rzucie bocznym siekiera jest klinow ato-w ypukła, w przekroju poprzecznym grubosoczew kow ato-ow alna. Bardzo regularny p ła ski obuch jest kształtu podtrójkątnego. W ymiary: długość 13,7 cm; szerokość ostrza 7,7 cm; m aksym alna grubość 4,3 cm (ryc. 2). Analiza Fragm entaryczny stan zachow ania pierwszego zabytku nie pozwala na zrekonstruow anie pierw otnego kształtu, co uniem ożliw ia jednoznaczne określenie jego przynależności kulturow o-chronologicznej. Biorąc pod uwagę spłaszczenie jednej z pow ierzchni, m o żemy m ieć do czynienia z form ą m otyki (częścią obuchową?). Z kolei m asywność zbliża tą form ę do m łotka, przy czym lekko wklęsła spłaszczona pow ierzchnia m oże być efektem wtórnym. Niezależnie od sposobu rekonstrukcji narzędzia - m otyki czy m łotka - jego chronologię należy odnieść najpraw dopodobniej do m łodszej epoki kam ienia lub epoki brązu. Siekiera, ze względu na swe wymiary, zwłaszcza szerokość i grubość nawiązuje do tzw. siekier poduchow atych. O kazy takie są charakterystyczne dla I okresu epoki brązu. Na terenie Lubelszczyzny znam y je przede wszystkim ze znalezisk luźnych. N iem niej pojedyncze tego typu narzędzia stw ierdzono zarów no w m ateriałach k u ltury strzyżowskiej, jak i m ierzanow ickiej. Zasięg pierwszej z kultur na za- Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. X,

3 Barbara Bargieł Ryc. 1. Targowisko, pow. lubelski. Fragment kamiennego młotka (lub motyki?). Rys. M. Krzemiński. Fig. 1. Targowisko, Lublin district. Fragment of stone hammer (or hoe?). Drawn bym. Krzemiński. chodzie sięga linii W ieprza, nieznacznie go przek raczając w okolicach K rasnegostaw u. W jej inw entarzach odnotow ano dotychczas siekiery produkow ane z im portow anego surow ca w ołyńskiego (por. B. Bargieł, J. Libera 2005, s. 199). Na Lubelszczyźnie w ystąpiły tylko na jednym cm entarzysku w Raciborowicach- Kolonii, pow. chełmski, stan. 1 i II (H. W róbel 1988, ryc. 10; Z. Ślusarski, M. Ślusarska-Polańska 1989, ryc. 5: 4; M. Polańska 1994, tabl. XI: 5, 6). W kulturze m ierzanowickiej na terenie Wyżyny Sandom ierskiej (np. Złota, M ierzanow ice - w pow. opatow skim ) spotyka się głów nie siekiery owalne i poduchow ate w ykonane z krzem ienia pasiastego (). Bąbel 1987, np. ryc. 56: 10; 59: 1; 83: 12; 375: 12; 380: 1). Jeżeli faktycznym m iejscem znalezienia jest rejon Żółkiewki, wówczas jej koneksje z m ateriałam i m ierzanow ickim i są jak najbardziej uzasadnione. I m im o braku w tym rejonie stanow isk kultury m ierzanow ickiej, analizow any okaz p o d względem gabarytów jak i samej stylistyki wydaje się wiązać z tą w łaśnie kulturą. Po lewej stronie W ieprza, w zachodniej części W ysoczyzny Giełczewskiej znaleziska z I okresu epoki brązu należą do rzadkości. W ym ienić tu należy w ielokulturow e stanow isko n r 3 w Łopienniku D olnym, pow. krasnostaw słd, na którym znaleziono m.in. fragm enty ceram iki kultury m ierzanowickiej (A. Z a kościelna, J. G urba 1991, s. 13), ale i m ateriał kultury strzyżowsjdej (tychże 1992, s. 3) z bogatym inw entarzem krzem iennym, w tym z płaskim i siekierami dw uściennym i w ykonanym i z surowca miejscowego (tj. rejowieckiego), z których część m oże być wiązana z osadnictw em m ierzanow ickim. Z innych odkryć wym ienić należy przede wszystkim dwa naczynia z Czernięcina, pow. biłgorajski (B. Bargieł 1991, ryc. 4: 1,2; s. 110,112), które Jerzy Głosik (1968, s. 28) zaliczył do w yróżnionego przez siebie tzw. typu czernięcińskiego. Z kulturą m ierzanow icką związane są p o n ad to trzy egzemplarze płoszczy z surowca wołyńskiego, w tym dwa pochodzące zapew ne ze zniszczonych grobów z Zaporza, pow. zamojski (J. Libera 2001, s. 144, 148, 152; B. Bargieł, J. Libera 2006, s. 6) oraz siejdera z krzem ienia wołyńskiego znaleziona w zniszczonym obiekcie tej kultury w Radecznicy, pow. zamojski (J. Głosik 1983, s. 250, ryc. 29: b). Z luźnych znalezisk należy wym ienić ponadto okazy odkryte w okolicach Turobina, pow. biłgorajski (B. Bargieł, J. Libera 1990, ryc. 6: b, d). Znalezisko z okolic Żółkiewki jest więc kolejnym punktem osadniczym stanow iącym przyczynek do poznania osadnictw a I okresu epoki brązu, przede wszystkim kultury m ierzanow iddej

4 Nowe znaleziska w yrob ów kam iennych z województwa lubelskiego Ryc. 2. Żółkiewka - okolice, pow. krasnostawski. Siekiera krzemienna. Rys. M. Krzemiński. Fig. 2. Vicinity of Żółkiewka, Krasnystaw district. Flint axe. Drawn by M. Krzemiński. Literatura Bargieł Barbara 1991 Badania nad I okresem epoki brązu na Lubelszczyźnie. W: Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce środkowowschodniej (materiały z konferencji), red. J. Gurba. Lublin, s Lubelskie Materiały Archeologiczne 6. Bargieł Barbara, Libera Jerzy 1990 Dwie kolekcje zabytków archeologicznych z okolic Beszowej i Turobina. W: Lubelskie materiały archeologiczne, red. J. Gurba. Lublin, s [Lubelskie Materiały Archeologiczne 3] Kultura strzyżewska na Lubelszczyźnie w świetle znalezisk grobowych. W: На пошану Софії Станіславівни Березанскої (збірка науових праць), ред. В. В. Отрощ енко и другой. Київ, s Zespoły grobowe z krzemiennymi płoszczami wm a- lopolsce i na Wołyniu. W iadomości Archeologiczne 57 ( ), s Bąbel Jerzy 1987 Obrządek pogrzebowy we wczesnym okresie epoki brązu na Wyżynie Opatowskiej (maszynopis pracy doktorskiej przechowywany w Instytucie Archeologii UMCS w Lublinie). Głosik Jerzy 1968 Kultura strzyżewska. Materiały Starożytne 11, s Katalog Pogotowia Archeologicznego za lata Materiały Starożytne i W czesnośredniowieczne 5, s

5 Barbara Bargiel Libera Jerzy 2001 Krzemienne form y bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza). Lublin. Polańska M arta 1994 Badania na stan. 2 i 4 w Raciborowicach Kolonii, gm. Białopole. W: Inform ator o badaniach archeologicznych w województwie chełmskim w roku. Nr 3, red. A. Bronicki, S. G o łub, W. Mazurek. Chełm, s Ślusarski Zygmunt,Ślusarska-Polańska M arta 1989 Badania stanowisk kultury strzyżewskiej w Raciborowicach Kolonii, woj. Chełm, w latach 1956, 1958 i Sprawozdanie Archeologiczne 40, s Wróbel Halina 1988 Najważniejsze odkrycia archeologiczne w Polsce środkowowschodniej w 1988 r. Katalog wystawy. Lublin. Zakościelna Anna,Gurba Jan 1991 Badania ratownicze na terenie gminy Łopiennik Górny w województwie chełmskim. W: Sprawozdania z badań terenowych Katedry Archeologii UMCS w roku 1991, red. J. Gurba. Lublin, s Badania wykopaliskowe w Łopienniku Dolnym na stan. 3, woj. chełmskie. W: Sprawozdania z badań terenowych Katedry Archeologii UMCS w roku 1992, red. J. Gurba. Lublin, s New finds of stone artefacts from the Lublin voivodship /su m m a ry/ The Institute o f Archaeology, M aria Curie-Skłodowska U niversity was asked to examine two privately owned stone artefacts. The first one is a fragm ent of a ham m er (or hoe?) found in the village o f Targowisko, Lublin district (Fig. 1), m ade from fine-cristaline rock. The object should be associated w ith the younger period of the Stone Age or the Bronze Age. The other one is a massive specimen of a lenticular axe made from the local Rejowiec flint, found near the village of Żółkiewka, Krasnystaw district (Fig. 2). Its size, style and the place where it was found suggest that it might be connected with the Mierzanowice culture from period I of the Bronze Age; the culture has not been thoroughly investigated in the Lublin region. D r B a rb a ra B a r g ie l I n s ty tu t A r c h e o lo g i i U M C S w L u b lin ie PI. M. C u r ie - S k ło d o w s k ie j L u b lin

Podobne dokumenty

J o la n ta N o g a j- C h a c h a j, M arta S tasiak

Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. II, 1997 J o la n ta N o g a j- C h a c h a j, M arta S tasiak Z n a l e z i s k o s i e k i e r y k r z e m i e n n e j k u l t u r y a m f o r k u l i s t y