Okulicz, Łucja Prace wykopaliskowe prowadzone we wsi Gródki, pow. Działdowo. Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4,

Transkrypt

1 Okulicz, Łucja Prace wykopaliskowe prowadzone we wsi Gródki, pow. Działdowo Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4,

2 Zarówno Som m crfeldt, jak i Gregorovius stw ierdzają w sw ych pracach, że gen. Zajączek wobec ludności miejscow ej, tzn. m azurskiej, odnosił się nadzwyczaj popraw nie, surowo tępiąc różne wykroczenia i nadużycia swoich żołnierzy. Opinię tę potw ierdzają badania Reissa, który dowodzi, że w w ojsku zwracano baczną uwagę na obyw atelskie zachow anie się wobec ludności cyw ilnej. Jednakże druga spraw a jest dyskusyjna. Niemieccy autorzy bowiem piszą, że w ogólności wojsko polskie zachowywało się bardziej wrogo wobec m ieszkańców Nidzicy od swoich poprzedników, tzn. oddziałów francuskich. W y daje się jednak, że ocena ta jest niespraw iedliw a. W łaśnie Francuzi odznaczali się bezwzględnością w różnego rodzaju rabunkach i rozbojach. Natom iast K orpus O bserw acyjny aprowizowany był z terenów polskich, przede wszystkim z departam entu płockiego, nad czym czuwał Józef Wybicki. Z tego względu żołnierze polscy nie mieli najbardziej drażliwego powodu do zatargu z lu d nością. Gregorovius żali się też, że rzem ieślnicy nidziccy zostali zmuszeni do świadczenia usług na rzecz polskiego w ojska. Zapom niał jednak dodać, że za w szystkie te prace gen. Zajączek płacił im gotówką. W łaśnie na te cele otrzym ywał on z Warszawy specjalne fundusze. Na zokończenie trzeba uzupełnić inform acje A utora. Otóż szpital dla żołnierzy polskich mieścił się nie tylko w M ławie i w Janow ie, ale także i w zamku w N idzicye). R ozpraw ka Reissa jest interesującym, cennym przyczynkiem do dziejów polskiego oręża w naszym regionie. Janusz Jasiński KRONIKA NAUKOWA WOJEWÓDZTWA OLSZTYŃSKIEGO SPRAWOZDANIA Z BADAN ARCHEOLOGICZNYCH PROWADZONYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA OLSZTYŃSKIEGO W 1962 ROKU Ł U C J A O K U L IC Z PRACE WYKOPALISKOWE PROWADZONE WE W SI GRÓDKI, POW. DZIAŁDOWO Wieś Gródki w powiecie działdowskim znana już jest od daw na archeologom z licznie w ystępujących tam śladów przeszłości. Zwiadowcze badania prow adzili tam już w początku naszego w ieku archeologowie z Królewca. W 1957 roku rozpoczęto badania ratow nicze na dużym cm entarzysku z okresów lateńskiego i rzymskiego, zwanym Łysa G óra. B adania te prowadzone przez Jerzego Okulicza z ram ienia Muzeum M azurskiego w Olsztynie i Państw o wego Muzeum Archeologicznego w W arszawie dały niezwykle interesujące wyniki. Stwierdzono tam między innym i ciągłość trw ania cm entarzyska od wczesnej epoki żelaza do środkowego okresu rzym skiego (koniec II w. n. e.). Przy okazji spenetrow ano okolicę w si i w lesie zwanym,,brzezinka st. 7 odkryto nieznane uprzednio olbrzymie cm entarzysko kurhanow e. Pierw sze badania przeprowadzono tam w 1958 r. (Por. Rocznik Olsztyński, t. III) 6) Gregorovius, op. cit., s

3 z ram ienia K onserw atora Zabytków Archeologicznych w Olsztynie. Później w latach badania stanowiska prowadziła wyżej podpisana z ram ienia Pracow ni A tlasu Archeologicznego IHKM PAN. W w yniku tych prac 816 Gródki, pow. Działdowo. Stanowisko 2 ( Zwierzyniec ). Zabytki z grobu 1 z kręgu 1. Ceram ika, ostrogi, sprzączki i okucia pasa, szpila kościana. Rys. Ł. Okulicz

4 przebadano 35 kurhanów, co stanow i około ls /o istniejących tu nasypów kam ienno-ziem nych. W większości w ypadków są to niew ielkie kurhany 0 wydłużonych w kierunku wschód zachód nasypach kam iennych, pod którym i w ystępują prostokątne lub niekształtne bruki kam ienne pokryw ające w arstw ę ciałopalenia. Niekiedy jam y grobowe odkrywano poza zasięgiem płaszcza kamiennego kurhanu, połączone nieregularnym, pojedynczym układem kam ieni z brukiem. Duża kwasowość gleby spowodowała silne rozłożenie palonych kości i ceram iki. Nieco inaczej w yglądały dw a najwcześniej przebadane kurhany położone w kulm inacyjnym punkcie cm entarzyska. Znacznie większe od pozostałych zaw ierały kilkanaście pochówków popielnicowych w staw ianych między kam ienie wielowarstwowego bruku i płaszcza kurhanu. Na podstaw ie dotychczasowych badań sądzić należy, że cm entarzysko k u rh a nowe było użytkow ane od końca okresu halsztackiego do środkowego okresu lateńskiego. Na zachód od opisanego cm entarzyska znajduje się druga nieco m niejsza grupa kurhanów, z których dwa przebadane okazały się bardzo zbliżone do poprzednio omówionych. Uzyskany m ateriał zabytkowy w postaci kilku niecharakterystycznych ułam ków ceram iki nie pozwala na wyciągnięcie wniosków odnośnie chronologii i przynależności kulturow ej stanow iska. Być może, m ateriał zabytkowy z badanych kurhanów z racji ich położenia na podmokłym i zakwaszonym gruncie uległ zniszczeniu. W ram ach prowadzonych prac, na jeziorku położonym w lesie B rzezinka, dokonano wierceń św idrem torfowym, pobierając próbki osadów jeziernych 1 torfów dla badań pyłkowych. Prace te zostały wykonane przez dra Mieczysława Dąbrowskiego i m gr M arię Borowik z Pracowni Badań P yłkowych IHKM PAN. Ponadto m gr M. Borowik w ykonała opisy lasów w okolicach wsi Gródki. W szystkie te badania prow adzą do w ykonania mapy rekonstrukcyjnej środowiska naturalnego i kulturow ego okolic w si Gródki. W 1962 roku, w czasie eksploracji kam ienia, odsłonięto na znanym już dawniej stanowisku 2 na Zwierzyńcu krąg kamienny, co stworzyło konieczność przeprowadzenia badań ratowniczych. K rąg ten, pod płaskim wielow arstw ow ym brukiem kam iennym, posiadał w arstw ę spalenizny i decentrycznie ułożony tuż przy brzegu grób jamowy ze szczątkami stosu. Znalezione w grobie naczynia i dwie ostrogi żelazne pozw alają datow ać ten zespół na II w iek naszej ery. Liczyć należy się z tym, że znajduje się tu więcej całkowicie lub częściowo zniszczonych kręgów kam iennych i może cm entarzysko płaskie. Znam ienną rzeczą jest, że stanowisko to jest współczesne z oddalonym zaledwie o 200 m opisanym wyżej cm entarzyskiem na Łysej Górze. W innej części Zw ierzyńca 60 lat tem u E. Hollack zliczył około 300 kurhanów, z których obecnie odnaleziono tylko jeden. Poza tym w lesie zwanym Borek znajduje się zespół siedmiu olbrzymich kurhanów. Jeden z nich został zniszczony, a przeprow adzone przez J. Dąbrowskiego badania ratownicze, mimo nikłych rezultatów, pozw alają przypuszczać, że pochodzą one także z wczesnej epoki żelaza. Oprócz wym ienionych stanow isk, na terenie wsi G ródki zanotowano cm entarzysko z późnego okresu rzymskiego, grób neolityczny oraz kilka nie istniejących już kurhanów rozrzuconych po polach. W sum ie znamy stąd 13 stanowisk archeologicznych, a dalsze badania skierow ane są na odkrycie śladów niew ątpliw ie istniejących tu osad. W szystkie te dane w skazują na istnienie tu od początku wczesnej epoki żelaza aż po późny okres wpływów rzym skich dużego ośrodka osadniczego. Podobne m ikroregiony osadnicze, rozlokowane dość gęsto nad dolinami rzecznymi, typowe są dla południowej części M azur i Północnego Mazowsza. K om uulkatg

5 Zaplanow ane więc na szereg lat badania archeologiczne i próby odtworzenia pierwotnego krajobrazu okolic Gródek pozwolą na rozpoznanie nie tylko jednego typowego 'm ikroregionu, ale rozszerzą naszą znajomość dziejów osadnictwa całej tej pogranicznej krainy. J A N D Ą B R O W S K I BADANIA ZESPOŁU OSADNICZEGO NAKOMIADY GODZIKOWO, POW. KĘTRZYN W dn sierpnia 1962 r. przeprowadzono z funduszów K onserw atora Zabytków Archeologicznych ratownicze prace wykopaliskowe na grodzisku Góra Zamkowa w Nakomiadach i odległym odeń o około 1,5 km cm entarzysku, położonym na połach PGR Godzikowo. Prace prowadził autor spraw o zdania przy udziale K. Berezki, studentki archeologii UMCS w Lublinie. Na grodzisku Góra Zamkowa, znanym w literaturze jako obiekt z wczesnej epoki żelaza, przekopano ogółem 175 m2, lokalizując wykopy w południow ej części grodziska. Stwierdzono, że jest to obiekt o osadnictwie jednofazowym, przy czym w arstw a kulturow a jest niem al całkowicie zniszczona przez uprawę, dziś już w strzym aną. Obserwacje grubości w arstw spływowych na stokach grodziska pozwalają przypuszczać, że pierw otnie w arstw a kulturow a nie odznaczała się dużą miąższością. Przy stoku zaobserwowano ślady bliżej nie określonych umocnień obronnych w postaci pozostałości kilku, najpraw dopodobniej zbutwiałych, pali. M ateriał zabytkowy reprezentuje ceram ika o dość dużym bogactwie form, zbliżona do m ateriału z niedalekiego Jeziorka w pow. Giżycko i w skazująca na przynależność obiektu do późnego okresu halsztackiego lub wczesnych faz okresu lateńskiego. Współczesne grodzisku cm entarzysko w Godzikowie znane było również z literatury, jednak lokalizacja jego była tak niepewna, że udało się ją ustalić dopiero po dłuższych badaniach powierzchniowych oraz przeprow a dzeniu szeregu rowów sondażowych. Łączna długość tych rowów wynosi 220 m. Odkryto dw a silnie zniszczone groby ciałopalne, w tym jeden ze śladami bruku kamiennego. Ponadto obserwacja profilów w rowach sondażowych w ykazała występow anie śladów po dalszych, całkowicie już zniszczonych, grobach w postaci dużych skupisk spalenizny, ułamków naczyń, kam ieni i kości, rozwleczonych na przestrzeni kilku, a nawet kilkunastu metrów. Cm entarzysko zostało niem al całkowicie zniszczone przez przeprowadzone na tym obiekcie przed 1939 rokiem prace m elioracyjne, a następnie przez głęboką orkę. Dostarczyło ono stosunkowo dużej ilości m ateriału ceramicznego, potwierdzającego dotychczasowe datow anie obiektu. W Ł O D Z IM IE R A Z IE M L ln S K A - O D O JO W A SPRAWOZDANIE Z BADAN KURHANU Z OKRESU LATEŃSKIEGO W RYBNIE, FOW. MRĄGOWO, (ST. 2) W R W czerwcu 1962 r. prowadzono badania na kurhanie w Rybnie, pow. m rągowsklm. Badania te podjęto z inicjatywy Działu Archeologii Muzeum M azurskiego w Olsztynie oraz Ekspedycji Instytutu H istorii K ultury M aterialnej PAN, prowadzącej badania podwodne na osadzie naw odnej z wczesnego okresu lateńskiego na jeziorze Piłakno k. Rybna. (ST. 1). Celem badań było prze 818