PRACE ORYGINALNE. Katarzyna Skośkiewicz-Malinowska, Urszula Kaczmarek. Poziom aktywności ślinowej α-amylazy w przebiegu ciąży
|
|
- Iwona Drozd
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2013, 50, 1, ISSN X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Katarzyna Skośkiewicz-Malinowska, Urszula Kaczmarek Poziom aktywności ślinowej α-amylazy w przebiegu ciąży The Level of Salivary α-amylase Activity During Pregnancy Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu Streszczenie Wprowadzenie. W okresie ciąży zaobserwowano zmiany składników biochemicznych śliny, m.in. zwiększenie aktywności enzymu α-amylazy. Podwyższony poziom aktywności tego enzymu można hipotetycznie wiązać z większą predyspozycją do rozwoju próchnicy, bierze on bowiem udział w przemianach cukrów złożonych do cukrów prostych, a powstałe monocukry stanowią substrat dla bakterii próchnicotwórczych. Cel pracy. Oznaczenie aktywności enzymu α-amylazy w ślinie kobiet ciężarnych w odniesieniu do grupy kobiet niebędących w ciąży oraz monitorowanie stężenia enzymu wraz z zaawansowaniem ciąży. Dodatkowo podjęto próbę określenia wpływu zaobserwowanych w ciąży zmian poziomu aktywności enzymu w ślinie w aspekcie ryzyka rozwoju próchnicy zębów. Materiał i metody. Badaniem objęto 30 kobiet ciężarnych oraz 30 kobiet niebędących w ciąży (grupa kontrolna). Grupa ciężarnych była poddana badaniu w pierwszym (G1), drugim (G2) i trzecim trymestrze ciąży (G3). Grupa kontrolna (G0) była badana jeden raz, w 7. dniu od pierwszego dnia ostatniej menstruacji. Pobierano niestymulowaną ślinę mieszaną i określano aktywność α-amylazy metodą kolorymetryczną Carawaya, białko całkowite (B) metodą Lowry ego oraz szybkość wydzielania śliny (v). Ocenę stanu uzębienia przeprowadzano, oceniając wartości PUW/Z oraz zaawansowanie zmian próchnicowych kategoryzowanych wg WHO (D1 D4). Wyniki. Aktywność α-amylazy była większa w grupie kobiet ciężarnych niż w grupie kontrolnej, istotnie większa była tylko w badaniu trzecim (63,02 ± 44,48 J/ml vs 117,66 ± 91,57 J/ml, p < 0,01). Wraz z trwaniem ciąży zwiększała się aktywność enzymu, poziom wartości enzymu w badaniu trzecim znacznie przewyższał wartości stwierdzone w pierwszym i drugim trymestrze ciąży. Stwierdzono istotnie mniejsze wartości wskaźnika PUW/Z w grupie kontrolnej (G0) w porównaniu z grupą kobiet ciężarnych (G1, G2, G3) (PUW/Z 8,80 ± 5,78 vs 11,86 ± 4,47 vs 11,86 ± ± 4,48 vs 12,09 ± 4,41, p < 0,01). Istotnie wyższą liczbę zębów (P/Z) z czynnym procesem próchnicowym zanotowano również w grupie badanej w stosunku do grupy kontrolnej oraz istotnie większą liczbę ubytków obejmujących zębinę względem grupy kontrolnej. Wnioski. U kobiet ciężarnych wraz z zaawansowaniem ciąży stwierdzono istotny wzrost poziomów aktywności α-amylazy w ślinie. Nie zanotowano wystąpienia bezpośredniego związku zmian poziomu aktywności enzymu ślinowego α-amylazy z rozwojem próchnicy tkanek twardych u kobiet w ciąży (Dent. Med. Probl. 2013, 50, 1, 30 37). Słowa kluczowe: α-amylaza, próchnica, ślina, ciąża. Abstract Background. During pregnancy the changes of biochemical parameters in the saliva i.a. the increase of α-amylase activity were observed. The increased α-amylase activity level may be hypotheticaly associated with the increased predisposition of caries progress. This enzyme takes part in the process of decomposition of complex sugars to simple sugars, which make basic substrate for caries-causing bacteria. Objectives. Assessment of α-amylase activity in the saliva of pregnant woman in reference to non-pregnant females and monitoring of α-amylase level, as pregnancy advances. In additon, attempt of assesement of influence to changes of hormons activities in saliva observed during pregnancy as a risk factor of caries was performed. Material and Methods. The study involved 30 pregnant and 30 non-pregnant females (control group). The studied group was undergone an examination in the first (G1), in the second (G2) and in the third trimester of the pregnancy (G3). The control group a one-time examination, on the 7th day following the first day of the last menstruation (G0). In non-stimulated mixed saliva α-amylase activity level by Caraway colorometric method, total
2 Poziom aktywności ślinowej α-amylazy w przebiegu ciąży 31 wać o możliwym, przybliżonym terminie rozwiązania oraz służyć jego monitorowaniu [2, 3]. W czasie ciąży skład śliny zmienia się pod wpływem hormonów. Zaobserwowano zmniejszenie ph, wapnia i fosforu, zmiany w szybkości wydzielania i pojemności buforowej śliny oraz w poziomach elektrolitów i IgA. Zanotowano zwiększenie liczby próchnicotwórczych bakterii Streptococcus mutans i Lactobacillus sp. [4 7]. Zmiany w sekrecji śliny w okresie ciąży, przy niewłaściwej higienie jamy ustnej spowodowanej złym samopoczuciem w tym okresie, przyczyniają się do akumulacji płytki nazębnej i mogą predysponować do rozwoju zmian próchnicowych zębów. Duże potrzeby energetyczne przyszłej matki wyzwalają u niej ponadto odruch podjadania, często produktów węglowodanowych, co sprzyja zwiększeniu poziomu próchnicotwórczych bakterii Streptococcus mutans i Lactobacillus w jamie ustnej, a tym samym częstsze stają się ataki kwasów na twarde tkanki zębów, prowadzące w konsekwencji do demineralizacji i rozwoju zmian próchnicowych [8 10]. Wieloczynnikowa etiologia próchnicy sprawia, że trudno jest wskazać pojedynczy czynnik sprawczy. Istotną rolę odgrywają tu niewątpliwie zmiany funkcji wydzielniczej gruczołów ślinowych oraz zaobserwowane w czasie ciąży pewne zmiany składników biochemicznych śliny, m.in. zwiększenie aktywności enzymu α-amylazy. Podwyższony poziom aktywności tego enzymu można hipotetycznie wiązać z większą predyspozycją do rozwoju próchnicy, bierze on bowiem udział w przemianach cukrów złożonych do cukrów prostych. Powstałe monocukry stanowią substrat dla bakterii próchnicotwórczych i są metabolizowane do kwasów, co przyczynia się do powstawania procesów demineralizacji, a tym samym powstawania ubytków próchnicowych [11, 12]. W ostatnich latach zwiększyło się zainteresowanie oznaczaniem poziomu aktywności α-amylazy w ślinie jako czułego biomarkera zwiąprotein (B) by Lowry method as well as salivary flow rate (V) were assessed. Dental condition was evaluated using DMF/T index and the advancement of carious lesions by WHO criteria D1 D4. Results. The α-amylase activity level was higher in the pregnant group than in the control group and significant higher level of α-amylase activity in the third examination was observed (63.02 ± J/ml vs ± J/ml, p < 0.01). Along with the advancement of pregnancy a significant increase of α-amylase activity was observed, the level of α-amylase activity in the third examination was higher than in the first and second examination. The significantly lower value of DMF/T index among control group in comparison with pregnant females was observed (DMF/T 8.80 ± 5.78 vs ± 4.47 vs ± 4.48 vs ± 4.41, p < 0.01). Higher number of existing carious lesions (D/T) and significant higher number of decays involved dentine among the studied group in comparison with non-pregnant group were observed. Conclusions. As pregnancy advances significant increase in α-amylase activity was observed. Direct correlation between level of activity of salivary α-amylase and development of pregnant women s hard tissue caries was not observed (Dent. Med. Probl. 2013, 50, 1, 30 37). Key words: α-amylase, saliva, caries, pregnancy. Ciąża jest okresem dynamicznych fizjologicznych zmian w organizmie kobiety przebiegających pod wpływem żeńskich hormonów płciowych. Fizjologiczne wahania poziomów hormonów w organizmie ciężarnej wraz ze zmianami flory bakteryjnej jamy ustnej, metabolizmu komórkowego oraz odpowiedzi immunologicznej organizmu, z udziałem kolejnego czynnika, jakim są zmiany nawyków żywieniowych w czasie ciąży, mogą objawiać się zmianami w jamie ustnej, obejmującymi zarówno tkanki twarde, jak i miękkie. Według Mossa [1] ślina jest tym dla szkliwa, czym krew dla komórek ciała. Jest bowiem źródłem substratów służących naprawie tkanek twardych zęba, jak również stwarza odpowiednie środowisko dla przebiegu różnego rodzaju procesów biologicznych. Ślina zapewnia integralność jamy ustnej. Płynny charakter oraz obecność charakterystycznych składników tworzących ślinę umożliwiają jej pełnienie różnorodnych funkcji, m.in. ochronnych dla tkanek twardych i miękkich jamy ustnej, związanych z przyjmowaniem pokarmu i artykulacją. Tworzenie kęsa, rozcieńczanie resztek pokarmowych, oczyszczanie z resztek pokarmowych i bakterii, nawilżanie błony śluzowej i wspomagająca rola przy artykulacji to funkcje wynikające z płynnego charakteru wydzieliny. Dzięki systemom buforującym, zdolnościom do utrzymywania przesyconego stężenia fosforanu i wapnia w odniesieniu do hydroksyapatytu oraz udziałowi w tworzeniu osłonki białkowej szkliwa (pellicle) chroni tkanki twarde przed demineralizacją i zapewnia im stabilność. Ma również działanie antybakteryjne dzięki obecności wrodzonych (peroksydaza, mieloperoksydaza, laktoferryna, lizozym) i nabytych (IgA) czynników obronnych. Pełni też funkcję trawienną, dzięki obecności enzymu α-amylazy, który zapoczątkowuje, już w jamie ustnej, proces trawienia dietetycznych α-glikanów. Ślina może też mieć pewne znaczenie w diagnostyce określenia terminu porodu. Ocena stężenia ślinowego estriolu w późnej ciąży może informo-
3 32 K. Skośkiewicz-Malinowska, U. Kaczmarek zanych ze stresem zmian w organizmie, które odzwierciedlają się aktywnością przywspółczulnego układu nerwowego [13]. Przeprowadzono badania u kobiet ciężarnych wykazujące zmiany poziomu aktywności enzymu w ślinie związane z ich samopoczuciem i zwiększenie aktywności związane z lękiem [14 16]. Celem pracy było oznaczenie aktywności enzymu α-amylazy w ślinie kobiet ciężarnych w odniesieniu do grupy kobiet niebędących w ciąży oraz monitorowanie stężenia enzymu wraz z zaawansowaniem ciąży. Dodatkowo podjęto próbę określenia wpływu zaobserwowanych w ciąży zmian poziomu aktywności enzymu w ślinie w aspekcie ryzyka rozwoju próchnicy zębów. Materiał i metody Badaniem objęto 30 kobiet ciężarnych oraz 30 kobiet w wieku prokreacyjnym niebędących w ciąży, stanowiących grupę kontrolną dobraną pod względem wieku do grupy badanej. Grupę badawczą stanowiły ogólnie zdrowe kobiety w wieku lat, będące w pierwszej, prawidłowo przebiegającej ciąży. Prawidłowy przebieg ciąży stwierdzano na podstawie parametrów ginekologicznych, tj. przyrostu masy ciała o 9 15 kg, prawidłowej tolerancji na glukozę, ciśnienia tętniczego krwi 130/80. Prawidłowy przebieg rozwoju płodu był potwierdzany badaniem ultrasonograficznym. Ciężarne były objęte opieką lekarzy ginekologów i położników. Grupę kontrolną stanowiły pacjentki zgłaszające się do leczenia stomatologicznego w Stomatologicznym Centrum Transferu Technologii Sp. z o.o. NZOZ Akademickiej Polikliniki Stomatologicznej we Wrocławiu. Były to kobiety w wieku lat, niebędące dotychczas w ciąży lub po upływie 3 lat od ostatniej ciąży, ogólnie zdrowe, bez współistniejących chorób systemowych, nieprzyjmujące hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Grupa ciężarnych była poddana trzykrotnemu badaniu, tj. w pierwszym trymestrze ciąży 10. tydzień od ostatniej menstruacji (G1), w drugim trymestrze ciąży 21. tydzień od ostatniej menstruacji (G2) oraz w trzecim trymestrze ciąży 35. tydzień od ostatniej menstruacji (G3). Grupa kontrolna była badana jednokrotnie, w 7. dniu od pierwszego dnia ostatniej menstruacji (G0). U każdej badanej pobierano niestymulowaną ślinę mieszaną po upływie przynajmniej jednej godziny od czasu spożycia ostatniego posiłku. Podczas pobierania badane znajdowały się w pozycji siedzącej z głową pochyloną do przodu. Zgromadzoną na dnie jamy ustnej ślinę pobierano w ilościach ok. 3 6 ml za pomocą sterylnej pipetki do kalibrowanej probówki umieszczonej w lodzie. Próbki śliny wirowano z szybkością g przez 15 min i w otrzymanym supernatancie określano metodą kolorymetryczną Carawaya aktywność α-amylazy (Amy). Metoda polega na reakcji barwnej skrobi i amelodekstryny z jodem (niebieskie zabarwienie). Działanie amylazy ogranicza stężanie substratu, powodując zmniejszenie zabarwienia, a zmiana ta jest wprost proporcjonalna do aktywności enzymu. Pomiarów dokonywano przy długości fali 630 nm. Aktywność enzymu wyrażano w jednostkach stężeniowo-objętościowych jako J/ml. Określano aktywność właściwą enzymu, tj. obliczając ją w odniesieniu do 1 mg zawartego w ślinie białka (J/mgB) oraz jako wypływ obliczając ilość enzymu wydzielanego w czasie 1 min (J/min). Szybkość wydzielania śliny (V) obliczano na podstawie indywidualnego pomiaru czasu, potrzebnego do pobrania zmierzonej objętości próbki i wyrażano ją w ml/min. Białko całkowite (B) oznaczano mikrometodą Lowry ego et al. (1951) cyt. wg Kokota (1963) na podstawie oznaczenia reszt tyrozyny i tryptofanu z użyciem odczynnika fenolowego Folina i Ciocalteau. Krzywą standardową sporządzano dla albuminy wołowej, a absorbancję próby odczytywano przy długości fali 630 nm. Ocenę stanu uzębienia przeprowadzano wg kryteriów WHO, obliczając liczbę zębów dotkniętych czynnym procesem próchnicowym, usuniętych i wypełnionych z powodu próchnicy (wskaźnik PUW/Z). Zaawansowanie zmian kategoryzowano wg WHO, stosując następujące kryteria: D1 zmiana w obrębie szkliwa bez ubytku (próchnica początkowa), D2 ubytek w szkliwie (próchnica powierzchowna), D3 zmiana w obrębie zębiny z ubytkiem lub bez (próchnica średnia), D4 ubytek tkanek sięgający miazgi (próchnica głęboka). Otrzymane dane poddano analizie statystycznej z użyciem pakietu Statistica Pl 9.0, stosując analizę korelacji liniowej wg Pearsona, analizę wariancji (ANOVA) oraz test niezależności χ 2, za istotny przyjmując poziom p < 0,05. Wyniki Aktywność α-amylazy wyrażana w jednostkach stężeniowo-objętościowych oraz jako wypływ i aktywność właściwa była większa u kobiet ciężarnych niż w grupie kontrolnej. Istotnie większa aktywność w jednostkach stężeniowo-objętościowych była natomiast tylko w badaniu trzecim (63,02 ± 44,48 J/ml vs 117,66 ± 91,57 J/ml, p < 0,01). Wraz z trwaniem ciąży zwiększała się aktywność enzymu, podobnie zachowywał się poziom aktyw-
4 Poziom aktywności ślinowej α-amylazy w przebiegu ciąży 33 α-amylaza (α-amylase) ności właściwej (tj. przeliczonej na 1 mg białka). Stwierdzono bowiem statystycznie istotną różnicę między grupą kontrolną a ciężarnymi w pierwszym i trzecim trymestrze ciąży (G1, G3), gdzie wartości enzymu były istotnie większe (73,51 ± ± 55,10 J/mgB vs 89,10 ± 73,70 J/mgB, p < 0,05, vs 94,31 ± 48,71 J/mgB, p < 0,01) (tab. 1, ryc. 1). W grupie kobiet ciężarnych statystycznie istotne różnice w poziomie aktywności α-amylazy wystąpiły wśród tych będących w trzecim trymestrze ciąży oraz między kobietami w pierwszym i drugim trymestrze ciąży. Poziom wartości enzymu w badaniu trzecim znacznie przewyższał wartości stwierdzone w pierwszym i drugim trymestrze ciąży (G1-79,88 ± ± 66,76 J/ml vs G3-117,66 ± 91,57 J/ml; G2-82,78 ± ± 57,45 J/ml vs G3-117,66 ± 91,57 J/ml, p < 0,05). grupa (group) Ryc. 1. Średnie poziomy i przedziały ufności aktywności α-amylazy Fig. 1. Mean levels and confidence interval of α-amylase activity Zaobserwowano również istotne różnice w aktywności właściwej α-amylazy między grupą G1 a G2 (89,10 ± 73,70 J/ml vs 79,80 ± 65,20 J/ml, p < 0,05) oraz między grupami G2 i G3 (79,80 ± ± 65,20 J/ml vs 94,31 ± 48,71 J/ml, p < 0,01) (tab. 1, ryc. 1). W grupie kontrolnej stwierdzono ponadto negatywną korelację między szybkością wydzielania śliny i aktywnością α-amylazy. W grupie kobiet ciężarnych zaś, w pierwszym trymestrze ciąży, podobnie jak w grupie G0, stwierdzono negatywną korelację między szybkością wydzielania śliny a aktywnością α-amylazy. U kobiet ciężarnych w trzecim trymestrze ciąży stężenie białka wykazywało pozytywną korelację z aktywnością α-amylazy (tab. 2). Stan uzębienia oceniany za pomocą wskaźnika PUW/Z istotnie się różnił między grupami badanych. Stwierdzono istotnie mniejsze wartości wskaźników w grupie kontrolnej (G0), w porównaniu z grupą badanych, poddanych trzykrotnej ocenie (G1, G2, G3) (PUW/Z 8,80 ± 5,78 vs 11,86 ± ± 4,47 vs 11,86 ± 4,48 vs 12,09 ± 4,41, p < 0,01) (tab. 3, ryc. 2). Istotnie większą liczbę zębów (P/Z) z czynnym procesem próchnicowym zanotowano również w grupie badanej w stosunku do grupy kontrolnej (P/Z 0,57 ± 1,19 vs 3,53 ± 2,37 vs 2,27 ± 2,24 vs 1,93 ± 2,42, p < 0,01) (tab. 3, ryc. 2). W grupie badanej zaobserwowano istotnie większą liczbę ubytków obejmujących zębinę niż w grupie kontrolnej (0,40 ± 0,81 vs 3,07 ± 2,07, p < 0,001, vs 1,87 ± 2,08, p < 0,01, vs 1,50 ± 2,21, p < 0,05) (tab. 3, ryc. 3). W grupie kobiet ciężarnych w 3 trymestrach ciąży nie zaobserwowano statystycznie istotnych różnic dotyczących wartości wskaźnika próchnicy PUW/Z. Zanotowano jedynie w grupie cię- Tabela 1. Poziomy badanych parametrów śliny w grupie kobiet ciężarnych i grupie kontrolnej Table 1. Levels of studied salivary parameters in pregnant group and control group Grupy (Groups) G0 G1 G2 G3 Istotność różnic (Level of significant differences) Amy (J/ml) 63,02 ± 44,48 V (ml/min) 0,56 ± 0,13 B (mg/ml) 0,91 ± 0,29 Wypływ (Output) Amy (J/min) Aktywność właściwa (Specific activity) Amy (J/mgB) X ± SD X ± SD X ± SD X ± SD G0 vs G1 1,41 ± 1,41 73,51 ± 55,10 79,88 ± 66,76 0,59 ± 0,14 1,00 ± 0,57 2,0 ± 1,20 89,10 ± 73,70 82,78 ± 57,45 0,59 ± 0,15 1,27 ± 0,63 1,71 ± 0,92 79,80 ± 65,20 117,66 ± 91,57 0,62 ± 0,16 1,27 ± 0,64 1,91 ± 1,32 94,31 ± 48,71 G0 vs G2 G0 vs G3 G1 vs G2 G1 vs G3 G2 vs G3 n.s. n.s. p < 0,01 n.s. p < 0,05 p < 0,05 n.s. p < 0,01 p < 0,01 n.s. n.s. n.s. p < 0,05 n.s. p < 0,01 p < 0,05 n.s. p < 0,01
5 34 K. Skośkiewicz-Malinowska, U. Kaczmarek Tabela 2. Wartości współczynników korelacji badanych parametrów śliny w poszczególnych grupach badanych Table 2. Values of correlation coefficients of studied salivary parameters in all groups Grupy (Groups) Parametry (Parameters) Grupa 0 (Group 0) Grupa 1 (Group 1) Grupa 2 (Group 2) Grupa 3 (Group 3) V B Amy V B Amy V B Amy V B Amy V (salivary flow 0,04 0,43* 0,28 0,52* 0,03 0,03 0,51** 0,16 rate) B (total protein) 0,04 0,09 0,28 0,11 0,03 0,08 0,51** 0,63*** Amy (α-amylase) 0,43* 0,09 0,52* 0,11 0,03 0,08 0,16 0,63*** PUW/Z (DMF/T) 0,28 0,05 0,10 0,04 0,11 0,17 0,00 0,07 0,31 0,03 0,21 16 * istotność różnic na poziomie p < 0,05. * level of significant difference p < ** istotność różnic na poziomie p < 0,01. ** level of significant difference p < *** istotność różnic na poziomie p < 0,001. *** level of significant difference p < liczba zębów (number of theeth) Ryc. 2. Średnie wartości i przedziały ufności wartości PUW/Z i składowych Fig. 2. Mean levels and confidence interval of values of DMF/T and components grupa (group) liczba zmian próchnicowych (number of carious lesions) Ryc. 3. Średnie wartości i przedziały ufności zaawansowania zmian próchnicowych Fig. 3. Mean levels and confidence interval of the advancement of carious lesions grupa (group) żarnych istotnie większe wartości parametru D3 opisującego występowanie zmian próchnicowych w obrębie zębiny (z ubytkiem lub bez) w początkowych badaniach kobiet. Oznaczało to większą liczbę ubytków w większym stadium zaawansowania, na początku ciąży, w pierwszym trymestrze, która istotnie zmniejszyła się wraz z wiekiem ciążowym, w drugim i trzecim trymestrze (3,07 ± 2,07 vs 1,87 ± 2,08, p < 0,05, vs 1,50 ± 2,21, p < 0,01) (tab.3, ryc.3).
6 Poziom aktywności ślinowej α-amylazy w przebiegu ciąży 35 Tabela 3. Wartości wskaźników próchnicy w badanych grupach Table 3. Values of caries indices in studied groups Wskaźniki PUW/Z (DMF/T) Grupa (Group) G0 G1 G2 G3 Istotność różnic (Level of significant differences) X ± SD X ± SD X ± SD X ± SD G0 vs G1 G0 vs G2 G0 vs G3 G1 vs G2 G1 vs G3 G2 vs G3 8,80 ± 5,78 P/Z (D/T) 0,57 ± 1,19 U/Z (M/T) 0,43 ± 1,14 W/Z (F/T) 7,80 ± 5,02 11,86 ± 4,47 3,53 ± 2,37 0,73 ± 1,05 7,60 ± 4,03 11,86 ± 4,48 2,27 ± 2,24 0,73 ± 1,05 8,86 ± 4,80 12,09 ± 4,41 1,93 ± 2,42 0,73 ± 1,05 9,43 ± 5,24 p < 0,01 p < 0,01 p < 0,01 n.s. n.s. n.s. p < 0,01 p < 0,01 p < 0,01 n.s. n.s. n.s. D D2 0,10 ± 0,23 ± 0,17 ± 0,20 ± 0,31 0,57 0,46 0,48 D3 0,40 ± 0,81 3,07 ± 2,07 1,87 ± 2,08 1,50 ± 2,21 p < 0,001 p < 0,01 p < 0,05 p < 0,05 p < 0,01 n.s. D4 0,07 ± 0,25 0,23 ± 0,43 0,23 ± 0,43 0,23 ± 0,43 Omówienie Zmiany poziomu steroidowych hormonów żeńskich w okresie ciąży wpływają na fizjologię całego organizmu, w tym jamy ustnej, a tym samym mogą też indukować krótkoterminowe zmiany w składzie biochemicznym śliny. Zarówno zmiany w składzie śliny, jak i szybkości sekrecji mogą oddziaływać na integralność twardych i miękkich tkanek jamy ustnej ze względu na spełnianie przez ślinę wielorakich funkcji [6, 17]. Enzym α-amylaza (E.C glukanohydrolaza α-1,4-glukanu) jest endoamylazą biorącą udział w przemianach α-glikanów (skrobi, glikogenu, pokrewnych poli- i oligosacharydów). Hydrolizuje wewnętrzne wiązania α-1,4-glikozydowe α-glikanów dwuetapowo, przy czym jako pierwsze produkty hydrolizy powstają oligosacharydy, które po dłuższym działaniu enzymu ulegają rozkładowi do dwucukru maltozy. Maltoza pod wpływem metabolicznych reakcji z udziałem disacharydazy ulega rozpadowi do glukozy. Ten monocukier jest wykorzystywany jako substrat dla przemian bakteryjnych, w wyniku których powstają kwasy lub bakteryjne polisacharydy, a zatem w ten sposób może przyczyniać się do rozwoju próchnicy. Synteza enzymu odbywa się w gruczołach ślinowych i trzustce. Występuje w postaci 5 izoenzymów, ale istnieją różnice we właściwościach hydrolitycznych między izoenzymami śliniankowymi a trzustkowymi. Śliniankowe nie rozkładają substratu do glukozy, wykazują większe podobieństwo do skrobi i do tworzenia kompleksów z immunoglobulinami IgA i IgG oraz mają mniejszą termolabilność. Enzym ślinowy stanowi około 50% białka całkowitego śliny. Wykazano obecność enzymu w nabytej osłonce zęba oraz zdolność jego wiązania przez bakterie Streptococcus sanguis. Zaobserwowano u osób podatnych na próchnicę dużą aktywność tego enzymu. Niestety, badania nad związkiem między aktywnością α-amylazy w ślinie a rozwojem próchnicy nie dały jednoznacznych wyników [6, 18, 19]. Przeprowadzono badania nad zachowaniem się poziomu aktywności enzymu w ślinie w przebiegu ciąży, uzyskując odmienne rezultaty. Salvolini et al. [6] w spoczynkowej ślinie nieodwirowanej wykazali istotny wzrost aktywności enzymu w pierwszym i drugim trymestrze ciąży, a w trzecim trymestrze zbliżony do poziomu grupy kontrolnej. Z kolei Al-Nuaimy et al. [20] zaobserwowali w pierwszym trymestrze ciąży istotne zwiększenie aktywności enzymu w odniesieniu do grupy kontrolnej (1,3-krotny w pierwszym trymestrze i 1,5-krotny w drugim trymestrze), a istotne zmniejszenie w trzecim trymestrze, które było mniejsze o 20% niż w grupie kontrolnej. Laine et al. [5], D Alessandro et al. [21] i Ciejak et al. [12] nie wykazali natomiast zmian aktywności. Ciejak et al. [12] zbadali aktywność enzymu w niestymulowanej ślinie mieszanej kobiet w drugim i trzecim miesiącu ciąży z patologicznym przebiegiem, a Laine et al. [5] w stymulowanej ślinie mieszanej
7 36 K. Skośkiewicz-Malinowska, U. Kaczmarek i nie zanotowali zmian w poziomie enzymu podczas ciąży i po porodzie. D Alessandro et al. ocenili natomiast aktywność enzymu w stymulowanej wydzielinie przyusznej [21]. W badaniach własnych zauważono odmienny schemat zmian w poziomach aktywności α-amylazy u ciężarnych. Wyrażony w jednostkach stężeniowo-objętościowych średni poziom enzymu był nieznacznie wyższy u ciężarnych w pierwszym i drugim trymestrze i około dwukrotnie wyższy w trzecim trymestrze w odniesieniu do grupy kontrolnej (117,66 ± 91,57 J/ml vs 63,02 ± 44,48 J/ml, p < 0,01). Wypływ enzymu (tj. aktywność w czasie 1 min) nie wykazał natomiast różnic w odniesieniu do grupy kontrolnej i wieku ciążowego. Z kolei aktywność właściwa enzymu (tj. wyrażona w odniesieniu do zawartości białka w ślinie) była istotnie większa w pierwszym niż w drugim trymestrze ciąży (89,10 ± 73,70 J/ml vs 79,80 ± 65,20 J/ml, p < 0,05) oraz w trzecim niż w drugim trymestrze ciąży (94,31 ± 48,71 J/ml vs 79,80 ± 65,20 J/ml, p < 0,01). Wartości stwierdzone w pierwszym i trzecim trymestrze były ponadto istotnie większe niż w grupie kontrolnej. Rozpatrując korelacje aktywności α-amylazy z innymi parametrami śliny, zauważono negatywną współzmienność z szybkością wydzielania śliny w grupach kontrolnej i kobiet w pierwszym trymestrze ciąży oraz pozytywną z białkiem u kobiet w trzecim trymestrze ciąży. Dodatnią korelację aktywności enzymu z białkiem w ślinie kobiet ciężarnych stwierdzili również Ciejak et al. [12]. Podczas gdy w badaniach własnych wraz z zaawansowaniem ciąży stwierdzono istotny wzrost poziomów aktywności α-amylazy w ślinie, wartości wskaźnika zębowego w czasie ciąży nie zmieniały się. Zmieniał się jedynie udział ich składowych, tj. zmniejszała się nieznacznie liczba zębów z próchnicą, a zwiększała liczba zębów wypełnionych, przy czym liczba zębów usuniętych pozostawała bez zmian. Zaobserwowany brak zmian w średnich wartościach wskaźników próchnicy oraz brak rozwoju początkowych zmian próchnicowych bez utraty tkanek nie potwierdza i nie wyjaśnia występowania związku aktywności enzymu α-amylazy z rozwojem nowych zmian próchnicowych. Do podobnych wniosków doszli inni autorzy, gdyż w kilku badaniach podjęto próbę określenia wpływu zaobserwowanych w ciąży zmian poziomu aktywności enzymu α-amylazy w ślinie w aspekcie ryzyka rozwoju próchnicy, jednakże nie wykazano bezpośredniego związku [6, 12, 20]. W podsumowaniu można stwierdzić, że u kobiet ciężarnych wraz z zaawansowaniem ciąży stwierdzono istotny wzrost poziomów aktywności α-amylazy w ślinie. Dodatkowo nie zanotowano wystąpienia bezpośredniego związku zmian poziomu aktywności enzymu ślinowego α-amylazy z rozwojem próchnicy tkanek twardych u kobiet będących w ciąży. Piśmiennictwo [1] Moss S.: Rola śliny w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej. Stomatol. Współcz. 1994, 2, [2] Hedriana H.L., Munro C.J., Eby-Wilkens E.M., Lasley B.L.: Changes in rates of salivary estriol increases befor parturition at term. Am. J. Obstet. Gynecol. 2001, 184, [3] Pedersen A., Bardow A., Jensen S.B., Nauntofte B.: Saliva and gastrointestinal functions of taste, mastication, swallowing and digestion. Oral. Dis. 2002, 8, [4] Hugoson A.: Salivary secretion in pregnancy. A longitudinal study of flow rate, total protein, sodium, potassium and calcium concentration in parotid saliva from pregnant women. Acta. Odontol. Scand. 1972, 30, [5] Laine M., Tenovuo J., Lehtonen O.P., Ojanotko-Harri A., Vilja P., Tuohimaa P.: Pregnancy-related changes in human whole saliva. Arch. Oral. Biol. 1988, 33, 12, [6] Salvolini E., Di Giorgio R., Curatola A., Mazzantil L., Fratto G.: Biochemical modifications of human whole saliva induced by pregnancy. Br. J. Obstet. Gynaecol. 1998, 105, [7] Laine M.A.: Effect of pregnancy on periodontal and dental health. Acta. Odontol. Scand. 2002, 60, [8] Knychalska-Karwan Z., Zarzecka J.: Porównawcze badania obrazu cytologicznego błony śluzowej jamy ustnej w różnych okresach ciąży. Stomatol. Klin. 1989/1990, 11, [9] Borowicz-Andrzejewska E., Borysewicz-Lewicka M.: Kliniczna ocena głębokości szczeliny dziąsłowej porównanie dwóch metod badawczych. Czas. Stomatol. 1994, 47, [10] Nakonieczna-Rudnicka M., Bachanek T.: Wybrane problemy stomatologiczne występujące u kobiet w ciąży. Magazyn Stomatol. 2001, 11, 5, [11] Diaz-Guzman L.M., Castellanos-Suarez J.L.: Lesions of the oral mucosa and periodontal disease behavior in pregnant patients. Med. Oral. Patol. Oral. Cir. Bucal. 2004, 9, , [12] Ciejak M., Olszewska M., Jakubowska K., Żebiełowicz D., Safranow K., Chlubek D.: Aktywność amylazy i stężenie białka w ślinie u kobiet ciężarnych. Ann. Acad. Med. Stetin. 2007, 53, 2, [13] Nater U.M., Rohleder N.: Salivary alpha-amylase as a non-invasive biomarker for the sympathetic nervous system: Current state of research. Psychoneuroendocrinol. 2009, 34, [14] Nierop A., Wirtz P.H., Bratsikas A., Zimmermann R., Ehlert U.: Stress-buffering effects of psychosocial resources on physiological and psychological stress response in pregnant women. Biol. Psychol. 2008, 78,
8 Poziom aktywności ślinowej α-amylazy w przebiegu ciąży 37 [15] Giesbrecht G.F., Granger D.A., Campbell T., Kaplan B.: Salivary alpha-amylase during pregnancy: Diurnal course and associations with obstetric history, maternal demographics, and mood. Dev. Psychobiol. 2012, 2, 7. [16] Guglielminotti J., Dehoux M., Mentré F., Bedairia E., Montravers P., Desmonts J.M., Longrois D.: Assessment of salivary amylase as a stress biomarker in pregnant patients. Int. J. Obstet. Anesth. 2012, 21, [17] Rockenbach M.I., Marinho S.A., Veeck E.B., Lindemann L., Shinkai R.S.: Salivary flow rate, ph, and concentrations of calcium, phosphate, and siga in Brazilian pregnant and non-pregnant women. Head. Face. Med. 2006, 28, [18] Kaczmarek U.: O aktywnościach amylaz ślinowych. Wrocł. Stomat. 1990, [19] Kaczmarek U.: Aktywność α-amylazy w ślinie osób odpornych i podatnych na próchnicę z rejonów różnej zawartości fluoru w wodzie do picia. Czas. Stomat. 1991, 44, [20] Al-Nuimay K.M.T., Al-Doski F.S.: Pregnancy-related changes in oral health and human unstimulated whole saliva. Al-Rafidain. Dent. J. 2003, 3, [21] D Alessandro S., Curbelo H.M., Tumilasci O.R., Tessler J.A., Houssay A.B.: Changes in human parotid salivary protein and sialic acid levels during pregnancy. Arch. Oral. Biol. 1989, 34, Adres do korespondencji: Katarzyna Skośkiewicz-Malinowska Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej UM ul. Krakowska Wrocław tel.: katarzyna.skoskiewicz-malinowska@umed.wroc.pl Praca wpłynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakceptowano do druku: r. Received: Revised: Accepted:
Radiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji. żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo.
Renata Zielińska Radiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Zakład Stomatologii
kwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek,
Dr hab. o. med. Jerzy Krupiński, emeryt. profesor oadzw. ŚUM Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoocją ŚUM w Katowicach Kraków, 5 kwietnia 2018 Recenzja pracy doktorskiej lek. dent. Marty
Szybkość wydzielania oraz wybrane składniki niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci z astmą oskrzelową
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 8 Szybkość wydzielania oraz wybrane składniki niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci z astmą oskrzelową Salivary flow rate and selected components of mixed saliva in children
Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
PRACE ORYGINALNE. Aktywność α amylazy w ślinie u dzieci chorych na cukrzycę. α Amylase Activity in Saliva of Diabetic Children
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2005, 42, 3, 449 456 ISSN 1644 387X URSZULA KACZMAREK, MONIKA MYSIAK DĘBSKA Aktywność α amylazy w ślinie u dzieci chorych na cukrzycę α Amylase Activity in Saliva of
Profilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów
Profilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów W 2014 roku, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej i firmy Colgate powołany został Polski Oddział Sojuszu
Zastosowanie metody Lowry ego do oznaczenia białka w cukrze białym
Zastosowanie metody Lowry ego do oznaczenia białka w cukrze białym Dr inż. Bożena Wnuk Mgr inż. Anna Wysocka Seminarium Aktualne zagadnienia dotyczące jakości w przemyśle cukrowniczym Łódź 10 11 czerwca
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Oznaczanie aktywności - i β- amylazy słodu metodą kolorymetryczną
KATEDRA BIOCHEMII Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Oznaczanie aktywności - i β- amylazy słodu metodą kolorymetryczną ĆWICZENIE 5 OZNACZANIE AKTYWNOŚCI -AMYLAZY SŁODU METODĄ KOLORYMETRYCZNĄ Enzymy
STRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Monika Weber-Dubaniewicz 1, Zdzisław Bereznowski 1, Anna Kędzia 2, Jolanta Ochocińska 3
PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 5, 339-343 Stężenie białka całkowitego, immunoglobuliny A (IgA,) laktoferyny i lizozymu w ślinie użytkowników akrylowych protez ruchomych z objawami stomatopatii protetycznej
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Streszczenie pracy doktorskiej lek. dent. Joanny Waligóry pt.: Ocena stanu zdrowia jamy ustnej u kobiet w ciąży chorujących na cukrzycę
Streszczenie pracy doktorskiej lek. dent. Joanny Waligóry pt.: Ocena stanu zdrowia jamy ustnej u kobiet w ciąży chorujących na cukrzycę Streszczenie. WSTĘP Zarówno ciąża, jak i cukrzyca zwiększają ryzyko
NZOZ CENTRUM UŚMIECHU PRÓCHNICA ZĘBÓW. lek. dent. Joanna Goraś lek. dent. Paulina Pieniążek
PRÓCHNICA ZĘBÓW lek. dent. Joanna Goraś lek. dent. Paulina Pieniążek Czym jest próchnica? Jest chorobą zakaźną tkanek twardych zęba wywołaną przez bakterie. Aby doszło do rozwoju próchnicy muszą zaistnieć
KINETYKA HYDROLIZY SACHAROZY
Ćwiczenie nr 2 KINETYKA HYDROLIZY SACHAROZY I. Kinetyka hydrolizy sacharozy reakcja chemiczna Zasada: Sacharoza w środowisku kwaśnym ulega hydrolizie z wytworzeniem -D-glukozy i -D-fruktozy. Jest to reakcja
Zapraszamy do sklepu Producent: 5 Pillars Research 17,00 zł Waga: 0.08kg. Kod QR: Opis płukanki BLUEM 50ml (MAŁY)
HAPPYDENTAL Rafał Rogula ul. Bajana 39b/1a 54-129 Wrocław, PL NIP 949-189-63-28 info@happydental.pl Tel. 71-349-77-90/91 Zapraszamy do sklepu www.happydental.pl BLUEM 50ml - specjalistyczna PŁUKANKA do
Kategoria żywności, środek spożywczy lub składnik żywności. Warunki dla stosowania oświadczenia
Kategoria, WITAMINY VITAMINS 1 Wiatminy ogólnie Vitamins, in general - witaminy pomagają w rozwoju wszystkich struktur organizmu; - witaminy pomagają zachować silny organizm; - witaminy są niezbędne dla
Ultrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim
Lek. med. Izabela Wnuczek-Mazurek Ultrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim Promotor: Dr hab.
STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA
STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA Stomatologia zachowawcza- zajmuje się metodami zachowania naturalnych właściwości zębów, które zostały utracone na skutek działania bodźców zewnętrznych. Najgroźniejszym z nich
ZENDIUM GLAZUR PROTECT
HAPPYDENTAL Rafał Rogula ul. Bajana 39b/1a 54-129 Wrocław, PL NIP 949-189-63-28 info@happydental.pl Tel. 71-349-77-90/91 Zapraszamy do sklepu www.happydental.pl ZENDIUM GLAZUR PROTECT 75ml - ochronna,
Ocena ryzyka próchnicy zębów wśród studentów III roku Wydziału Lekarsko-Dentystycznego UM w Łodzi doniesienie wstępne*
Czas. Stomatol., 2010, 63, 3, 174-182 2010 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena ryzyka próchnicy zębów wśród studentów III roku Wydziału Lekarsko-Dentystycznego UM w Łodzi doniesienie
Tempo wydzielania śliny a stan uzębienia i higiena jamy ustnej w przebiegu młodzieńczego przewlekłego zapalenia stawów u dzieci*
Czas. Stomatol., 2008, 61, 8, 547-553 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Tempo wydzielania śliny a stan uzębienia i higiena jamy ustnej w przebiegu młodzieńczego przewlekłego zapalenia
Próchnica u osób dorosłych. Zalecenia higieniczne - informacje dla zespołów stomatologicznych
Próchnica u osób dorosłych Zalecenia higieniczne - informacje dla zespołów stomatologicznych Dokładna diagnostyka choroby próchnicowej uwzględnia:» stopień zaawansowania zmian próchnicowych z użyciem systemu
Próchnica zębów. Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim 2015roku
Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim 2015roku Rodzaje zębów Zęby (łac. dens ząb, l.mn. dentes) złożone, twarde twory anatomiczne w jamie ustnej. Stanowią element układu trawienia i służą do rozdrabniania
Program profilaktyki próchnicy zębów u dzieci w wieku przedszkolnym, 3-5 lat
Program profilaktyki próchnicy zębów u dzieci w wieku przedszkolnym, 3-5 lat 1. Podstawy prawne działań Gminy w obszarze zdrowia publicznego 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Rozdział
Ocena stanu i trend próchnicy u dzieci 5-, 7- i 12-letnich z województwa małopolskiego w porównaniu do populacji polskiej
Borgis Nowa Stomatol 2018; 23(2): 55-65 https://doi.org/10.25121/ns.2018.23.2.55 *Małgorzata Staszczyk, Magdalena Kępisty, Iwona Kołodziej, Dorota Kościelniak, Iwona Gregorczyk-Maga, Jadwiga Ciepły, Anna
Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 5 Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej Incidence of caries in preschool children living in
Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 11 Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku The dental status of permanent first molars in students of Dental
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE PAWEŁ ŚLUSARSKI ZAGADNIENIA PROFILAKTYKI STOMATOLOGICZNEJ U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I WCZESNOSZKOLNYM
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE PAWEŁ ŚLUSARSKI ZAGADNIENIA PROFILAKTYKI STOMATOLOGICZNEJ U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I WCZESNOSZKOLNYM PRACA NA STOPIEŃ DOKOTORA NAUK MEDYCZNYCH - streszczenie PROMOTOR:
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Jak przebiega trawienie w żwaczu?
https://www. Jak przebiega trawienie w żwaczu? Autor: Joanna Soraja Tumanowicz Data: 26 maja 2019 Przeżuwacze, w tym bydło, zostały obdarowane przez naturę w wielokomorowy żołądek. Tak wyspecjalizowany
lek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
ŚLINA SKŁAD I FUNKCJE. Zakład Chemii Medycznej PUM
ŚLINA SKŁAD I FUNKCJE Zakład Chemii Medycznej PUM 1 ROLA ŚLINY Najważniejszy czynnik mający wpływ na zachowanie homeostazy w jamie ustnej Zapewnia prawidłowy przebieg wielu procesów warunkujących utrzymanie
Wpływ ph i temperatury na aktywność enzymów na przykładzie α-amylazy [EC ]
Wpływ ph i temperatury na aktywność enzymów na przykładzie α-amylazy [EC 3.2.1.1.] Szybkość katalizowanej przez enzym przemiany danego substratu w określony produkt jest ściśle uzależniona od stężenia
Charakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie.
Anastasiya Zasimovich Charakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie. Ciąża jest to specyficzny, fizjologiczny stan organizmu kobiety. O
STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Ocena ph i pojemności buforowej śliny u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1*
Czas. Stomatol., 2009, 62, 3, 192-196 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena ph i pojemności buforowej śliny u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1* Assessment of ph and buffer capacity
Wpływ żelu do zębów dla dzieci na stan higieny jamy ustnej i poziom fluorków w ślinie
Czas. Stomat., 26, LIX, 2 Wpływ żelu do zębów dla dzieci na stan higieny jamy ustnej i poziom fluorków w ślinie The effect of toothgel on oral hygiene and saliva fluoride level in children Anna Surdacka
Laboratorium 5. Wpływ temperatury na aktywność enzymów. Inaktywacja termiczna
Laboratorium 5 Wpływ temperatury na aktywność enzymów. Inaktywacja termiczna Prowadzący: dr inż. Karolina Labus 1. CZĘŚĆ TEORETYCZNA Szybkość reakcji enzymatycznej zależy przede wszystkim od stężenia substratu
BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Część I Choroba próchnicowa 1. Rozdział 1 Kliniczna kariologia i stomatologia zachowawcza w XXI wieku 3
Spis treści [Kolorowe tablice zamieszczone są po stronach 78 i 302] Przedmowa: wskazówki redaktorów dotyczące korzystania z książki Przedmowa do wydania polskiego Autorzy XI XVI XVII Część I Choroba próchnicowa
Nawyki żywieniowe kobiet w ciąży
Czas. Stomatol., 2009, 62, 10, 800-808 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Nawyki żywieniowe kobiet w ciąży Dietary habits of pregnant women Teresa Bachanek, Marta Nakonieczna-Rudnicka
Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Zagadnienia : 1.Bilans energetyczny - pojęcie 2.Komponenty masy ciała, 3.Regulacja metabolizmu
Fluor a ubytki próchnicze
10 Fluor a ubytki próchnicze 10.1. Wstęp Już w 1959 roku Jenkins zwrócił uwagę na dwie teorie wyjaśniające zjawisko redukcji ubytków próchniczych przez fluorki: była to teoria rozpuszczalności i teoria
Nazwa producenta Ilość w opakowaniu handlowym. opak. Cena części / netto / słownie : zł groszy. Kwota podatku VAT słownie : zł groszy
Załącznik nr 1 Część nr 1 - Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Mleko początkowe. Opis produktu leczniczego, postać, dawka, ilość w opakowaniu j.m.. Nazwa handlowa, postać w opakowaniu
WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO. ORAL HEALTH PROBLEMS OF YEAR-OLD INHABITANTS of THE LODZ REGION
PRZEGL EPIDEMIOL 212; 66: 133-138 Zdrowie publiczne Aleksandra Hilt, Ewa Rybarczyk-Townsend, Beata Lubowiedzka-Gontarek, Magdalena Wochna-Sobańska PROBLEMY ZDROWOTNE JAMY USTNEJ 35-44-LETNICH MIESZKAŃCÓW
ENZYMOLOGIA. Ćwiczenie 4. α-amylaza (cz. I) Oznaczanie aktywności enzymu metodą kolorymetryczną
ENZYMOLOGIA Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa Centrum Bioimmobilizacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych ul. Klemensa Janickiego 35 71-270 Szczecin Ćwiczenie 4 α-amylaza (cz. I) Oznaczanie aktywności
Materiał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą
Agnieszka Nawrocka Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Nauczycielski plan dydaktyczny. Produkcja zwierzęca. Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012. Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS
Nauczycielski plan dydaktyczny Produkcja zwierzęca Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012 Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS 2005.02.03 Prowadzący mgr inż. Alicja Adamska Moduł, dział, Temat: Lp. Zakres
VITA-MIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport.
Witaminy i minerały > Model : Producent : Olimp VITAMIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport. DZIAŁA PROZDROWOTNIE WZMACNIA SYSTEM ODPORNOŚCIOWY
47 Olimpiada Biologiczna
47 Olimpiada Biologiczna Pracownia biochemiczna zasady oceniania rozwia zan zadan Część A. Identyfikacja zawartości trzech probówek zawierających cukry (0 21 pkt) Zadanie A.1 (0 13 pkt) Tabela 1 (0 7 pkt)
CHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE.
CHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE Próchnica zębów o przewlekła, bakteryjna, wieloczynnikowa choroba zakaźna, która aktualnie pozostaje najczęstszym schorzeniem wieku dziecięcego,
ZAPOBIEGANIE CHOROBIE PRÓCHNICOWEJ
128 neralizowaną. Zmiana chorobowa może przejść fenomen dojrzewania, a zatem dochodzi do jej remineralizacji. Prawdopodobnie jest to spowodowane tym, że ten obszar powierzchni zębów wystawiony jest na
Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Wydział Lekarski. Jarosław Woźniak. Rozprawa doktorska
Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wydział Lekarski Jarosław Woźniak Rozprawa doktorska Ocena funkcji stawu skokowego po leczeniu operacyjnym złamań kostek goleni z uszkodzeniem więzozrostu piszczelowo-strzałkowego
CEL ĆWICZENIA: Zapoznanie się z przykładową procedurą odsalania oczyszczanych preparatów enzymatycznych w procesie klasycznej filtracji żelowej.
LABORATORIUM 3 Filtracja żelowa preparatu oksydazy polifenolowej (PPO) oczyszczanego w procesie wysalania siarczanem amonu z wykorzystaniem złoża Sephadex G-50 CEL ĆWICZENIA: Zapoznanie się z przykładową
Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Układ pokarmowy. Układ pokarmowy
Układ pokarmowy Układ pokarmowy Układ pokarmowy przekształca pokarm spożywany przez psa, dostarczając jego organizmowi energii i składników odżywczych, których potrzebuje do spełnienia różnorodnych funkcji
3. Badanie kinetyki enzymów
3. Badanie kinetyki enzymów Przy stałym stężeniu enzymu, a przy zmieniającym się początkowym stężeniu substratu, zmiany szybkości reakcji katalizy, wyrażonej jako liczba moli substratu przetworzonego w
Ocena. rozprawy doktorskiej lekarza dentysty Anny Stogiery pt. Ocena stanu narządu żucia
Ocena rozprawy doktorskiej lekarza dentysty Anny Stogiery pt. Ocena stanu narządu żucia oraz potrzeb profilaktyczno-leczniczych pracowników Zakładów Chemicznych Police S.A., narażonych na działanie fluoru.
Kliniczna ocena stanu jamy ustnej kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą
Czas. Stomatol., 2008, 61, 8, 554-563 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Kliniczna ocena stanu jamy ustnej kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą Clinical evaluation of the oral cavity status
Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
SERIA PRODUKTÓW TIENS DO HIGIENY JAMY USTNEJ. Zdrowe zęby, wspaniały uśmiech!
SERIA PRODUKTÓW TIENS DO HIGIENY JAMY USTNEJ Zdrowe zęby, wspaniały uśmiech! Znaczenie opieki stomatologicznej Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej 12 września Zęby mają wpływ na: Rozdrabnianie pokarmu Poprawność
Streszczenie Ocena wybranych wskaźników diagnostycznych stanów zapalnych gruczołu mlekowego klaczy Słowa kluczowe: stan zapalny gruczołu mlekowego,
Streszczenie Ocena wybranych wskaźników diagnostycznych stanów zapalnych gruczołu mlekowego klaczy Słowa kluczowe: stan zapalny gruczołu mlekowego, mleko klaczy, wymię klaczy. Stany zapalne gruczołu mlekowego
Spis treści Przedmowa Układ pokarmowy 1.1. Czucie smaku i węchu 1.2. Procesy trawienne zachodzące w przewodzie pokarmowym
Spis treści Przedmowa... 9 1. Układ pokarmowy... 11 1.1. Czucie smaku i węchu... 11 Ćwiczenia... 13 I Rozmieszczenie receptorów smakowych na języku człowieka... 13 II Próba na daltonizm smakowy... 14 III
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
WPŁYW TECHNICZNEGO UZBROJENIA PROCESU PRACY NA NADWYŻKĘ BEZPOŚREDNIĄ W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH
Inżynieria Rolnicza 4(102)/2008 WPŁYW TECHNICZNEGO UZBROJENIA PROCESU PRACY NA NADWYŻKĘ BEZPOŚREDNIĄ W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH Sławomir Kocira Katedra Eksploatacji Maszyn i Zarządzania w Inżynierii Rolniczej,
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
Kristina Pilipczuk-Paluch, Joanna Chłapowska, Maria Borysewicz-Lewicka
Ocena zależności pomiędzy występowaniem próchnicy uzębienia mlecznego a jej rozwojem w zębach pierwszych trzonowych stałych praceoryginalne Assessment of the relationship between caries in milk teeth and
Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Stan jamy ustnej i poziomy wybranych składników śliny u dzieci i młodzieży z nieswoistym zapaleniem jelit
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2016, 53, 2, 210 215 DOI: 10.17219/dmp/61606 Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society ISSN 1644-387X Bogna Kłaniecka B D, Urszula Kaczmarek A,C
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Poziom bakterii próchnicotwórczych u użytkowników częściowych osiadających uzupełnień protetycznych akrylowych
PROT. STOM., 2006, LVI, 2 Poziom bakterii próchnicotwórczych u użytkowników częściowych osiadających uzupełnień protetycznych akrylowych The level of cariogenic bacteria in wearers of partial dentures
BADANIE WŁASNOŚCI KOENZYMÓW OKSYDOREDUKTAZ
KATEDRA BIOCHEMII Wydział Biologii i Ochrony Środowiska BADANIE WŁASNOŚCI KOENZYMÓW OKSYDOREDUKTAZ ĆWICZENIE 2 Nukleotydy pirydynowe (NAD +, NADP + ) pełnią funkcję koenzymów dehydrogenaz przenosząc jony
Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Zdolność buforowa i ph śliny u użytkowników protez całkowitych badania wstępne
Czas. Stomatol., 2008, 61, 8, 571-576 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Zdolność buforowa i ph śliny u użytkowników protez całkowitych badania wstępne Buffer capacity and ph of saliva
OCENA ROZPRAWY NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH
KLINIKA NEONATOLOGII PUM 72-010 Police, ul. Siedlecka 2 Kierownik kliniki: Prof. dr. hab. n. med. Maria Beata Czeszyńska Tel/fax. 91 425 38 91 adres e- mail beataces@pum.edu.pl Szczecin, dnia 11. 06. 2018r
Marzena Woźniak Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie
Marzena Woźniak Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk medycznych Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie Okresy ciąży i połogu są wymieniane
KINETYKA HYDROLIZY SACHAROZY (REAKCJA ENZYMATYCZNA I CHEMICZNA)
Ćwiczenie nr 2 KINETYKA HYDROLIZY SACHAROZY (REAKCJA ENZYMATYCZNA I CHEMICZNA) ĆWICZENIE PRAKTYCZNE I. Kinetyka hydrolizy sacharozy reakcja chemiczna Zasada: Sacharoza w środowisku kwaśnym ulega hydrolizie
data ĆWICZENIE 7 DYSTRYBUCJA TKANKOWA AMIDOHYDROLAZ
Imię i nazwisko Uzyskane punkty Nr albumu data /3 podpis asystenta ĆWICZENIE 7 DYSTRYBUCJA TKANKOWA AMIDOHYDROLAZ Amidohydrolazy (E.C.3.5.1 oraz E.C.3.5.2) są enzymami z grupy hydrolaz o szerokim powinowactwie
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
S T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Łukasz Czupkałło Ocena systemu RANK/RANKL/OPG w płynie dziąsłowym u kobiet w ciąży fizjologicznej oraz pacjentek ciężarnych z chorobą przyzębia.
Łukasz Czupkałło Ocena systemu RANK/RANKL/OPG w płynie dziąsłowym u kobiet w ciąży fizjologicznej oraz pacjentek ciężarnych z chorobą przyzębia. STRESZCZENIE Choroba przyzębia jest procesem zapalnym polegającym
OCENA STANU ZDROWIA JAMY USTNEJ U DOROSL YCH PACJENTÓW Z MUKOWISCYDOZĄ
lek. dent. TOMASZ HILDEBRANDT OCENA STANU ZDROWIA JAMY USTNEJ U DOROSL YCH PACJENTÓW Z MUKOWISCYDOZĄ ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH Promotor: dr hab. rio med. Elżbieta Świętochowska Promotor
parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Urząd Miejski Łaziska Górne. Plac Ratuszowy 1. 43 170 Łaziska Górne. woj. śląskie. nazwa programu zdrowotnego:
Załącznik nr 1 do Uchwały Nr. Rady Miejskiej w Łaziskach Górnych z dnia.. Urząd Miejski Łaziska Górne Plac Ratuszowy 1 43 170 Łaziska Górne woj. śląskie nazwa programu zdrowotnego: PROFILAKTYKA PRÓCHNICY
GC Tooth Mousse. Zapraszamy do sklepu Producent: GC Corporation 49,90 zł Waga: 0.08kg. Kod QR:
HAPPYDENTAL Rafał Rogula ul. Bajana 39b/1a 54-129 Wrocław, PL NIP 949-189-63-28 info@happydental.pl Tel. 71-349-77-90/91 Zapraszamy do sklepu www.happydental.pl GC Tooth Mousse ochronna pasta o potrójnym
Oznaczanie mocznika w płynach ustrojowych metodą hydrolizy enzymatycznej
Oznaczanie mocznika w płynach ustrojowych metodą hydrolizy enzymatycznej Wprowadzenie: Większość lądowych organizmów kręgowych część jonów amonowych NH + 4, produktu rozpadu białek, wykorzystuje w biosyntezie
Ryzyko próchnicy? Nadwrażliwość zębów? Choroby dziąseł? Profilaktyka u dzieci. Co może dać Ci profilaktyczne dbanie o zęby?
3M ESPE Skuteczna ochrona jamy ustnej Ryzyko próchnicy? Choroby dziąseł? Nadwrażliwość zębów? Profilaktyka u dzieci Co może dać Ci profilaktyczne dbanie o zęby? Drogi Pacjencie, Czy odczuwasz ból podczas
Zapraszamy do sklepu Producent: GC Corporation 49,90 zł Waga: 0.08kg. Kod QR: Opis pasty GC Tooth Mousse:
HAPPYDENTAL Rafał Rogula ul. Bajana 39b/1a 54-129 Wrocław, PL NIP 949-189-63-28 info@happydental.pl Tel. 71-349-77-90/91 Zapraszamy do sklepu www.happydental.pl GC Tooth Mousse 35ml - ochronna pasta o
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Ocena przepływu śliny u pacjentów z rakiem płaskonabłonkowym błony śluzowej jamy ustnej
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 10 Ocena przepływu śliny u pacjentów z rakiem płaskonabłonkowym błony śluzowej jamy ustnej Salivary flow assessment of patients with oral cavity squamous cell carcinoma Dorota
Aktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży
Aktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży Niezależny Panel Ekspertów Prof. dr hab. n. med. Barbara Adamowicz - Klepalska Prof. dr hab.
w kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Cele farmakologii klinicznej
Cele farmakologii klinicznej 1. Dążenie do zwiększenia bezpieczeństwa i skuteczności leczenia farmakologicznego, poprawa opieki nad pacjentem - maksymalizacja skuteczności i bezpieczeństwa (farmakoterapia
ZMIANY ODŻYWIANIA SIĘ KOBIET W CZASIE CIĄŻY
Agnieszka Palka, Kamil Rzeźnikowski Akademia Morska w Gdyni ZMIANY ODŻYWIANIA SIĘ KOBIET W CZASIE CIĄŻY Dieta kobiety ciężarnej jest istotnym czynnikiem wpływającym na zdrowie zarówno matki, jak i dziecka.