Ocena postępu w uprawie ziemniaka w Polsce w latach Część II. Postęp hodowlany w uprawie ziemniaka

Transkrypt

1 NR 228 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 2003 DARIUSZ R. MAŃKOWSKI TADEUSZ OLEKSIAK Pracownia Ekonomiki Nasiennictwa i Hodowli Roślin Zakład Nasiennictwa i Nasionoznawstwa Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Radzików Ocena ostęu w urawie ziemniaka w Polsce w latach Część II. Postę hodowlany w urawie ziemniaka Estimation of rogress in otato roduction in Poland in the years Part II. Breeding rogress in otato roduction Na odstawie wyników badań ankietowych z lat rzerowadzono analizę ostęu hodowlanego w rodukcji ziemniaka, w gruie gosodarstw rodukcyjnych. Zastosowano zmodyfikowaną metodę Feyerherma. Wykazano wyraźny wzrost efektu hodowli w raktyce rolniczej. Potencjał lonotwórczy, możliwy do wykorzystania orzez otymalizację struktury odmian, jest znaczący. Postę hodowlany nie idzie w arze z orawą agrotechniki. Stąd też efekty ostęu hodowlanego rzyczyniają się jedynie do stabilizacji oziomu lonów. Wykorzystanie otencjału lonotwórczego odmian ziemniaków w badanych gosodarstwach jest niezadowalające. Najleiej wykorzystywany jest otencjał lonów odmian średnio óźnych i óźnych. Słowa kluczowe: badania ankietowe, efekt odmiany, ostę hodowlany, ziemniak The analysis of breeding rogress in otato roduction was erformed based on the results of the survey investigations carried out in commercial farms in the years A modified Feyerherm s method was alied. Significant increase of breeding effects in agriculture ractice was found. A considerable contribution of cultivar structure otimalization to the yield-creating otential of the otato has been demonstrated. Breeding rogress is not often accomanied with technology imrovement. Hence, its effects can only contribute to yield level stabilization. Utilization of the yield-creating otential of otato cultivars in the investigated farms was found unsatisfied. Only the yield otential of medium late and late cultivars can be considered to be utilized at an accetable level. Key words: breeding rogress, cultivar effect, otato, survey investigations 193

2 194 Dariusz R. Mańkowski... WSTĘP W ostatnich latach zmniejsza się znaczenie gosodarcze ziemniaków. W związku z malejącą rolą tego gatunku jako rośliny aszowej, stale maleje jego owierzchnia urawy, której nie rekomensuje wzrost lonów. Analizując jedynie dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), można mówić o stagnacji w lonowaniu ziemniaka w Polsce. Jednocześnie w tym samym okresie nastęował stały doływ nowych odmian do rodukcji. Rosła liczba odmian oferowanych rzez hodowlę, zwiększała się też konkurencja odmian hodowli zagranicznych. Czy, a jeśli tak, to w jakim stoniu, hodowla wływała na wielkość uzyskiwanych lonów ziemniaka w raktyce? Rzadko były odejmowane badania w tym zakresie. Tematyką tą zajmował się wcześniej Krzymuski (1996), zwracając uwagę na wolne temo uowszechniania najnowszych odmian w rodukcji. Dane GUS obejmują zarówno małe gosodarstwa rodzinne, średnie i duże gosodarstwa rodukcyjne, jak i gosodarstwa wielkoobszarowe zajmujące się rodukcją rolniczą na skalę masową. W niniejszej racy rzerowadzono analizę ostęu hodowlanego w rodukcji ziemniaka, w gruie gosodarstw rodukcyjnych średniej wielkości. Efektem ostęu hodowlanego w rodukcji ziemniaka może być zarówno zwiększenie lonu bulw, jak i orawa ich cech jakościowych, takich jak wygląd, kształt i kolor, skład chemiczny, smak, rzydatność na cele rzetwórstwa, odorność na orażenia chorobami, etc. Celem racy jest ocena faktycznego stanu ostęu hodowlanego w zakresie zmian w wysokości osiąganych lonów bulw ziemniaka w Polsce w latach MATERIAŁ I METODY Materiał do analizy stanowiły wyniki badań ankietowych, rowadzonych rzez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie w okresie w gosodarstwach indywidualnych. Badania rzerowadzono w gosodarstwach rowadzących rachunkowość rolniczą dla otrzeb Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gosodarki Żywnościowej. Ankietowano od 410 do 620 gosodarstw rocznie. Dane dotyczące ziemniaka ochodziły łącznie z ól. W badanym okresie udział ziemniaków w strukturze zasiewów w ankietowanych gosodarstwach wynosił od 6,64% do 20,44% rocznie (średnio 15,61% rocznie). Udział ziemniaków w tych gosodarstwach był wyższy niż udział ziemniaków w strukturze zasiewów w Polsce średnio 13,84% (Rocznik Statystyczny..., 1990, 2001). Badano gosodarstwa rodukcyjne średniej wielkości (15 25 ha użytków rolnych). Charakteryzowały się one wyższym od rzeciętnej oziomem agrotechniki. Dla rzykładu, gdy średnie krajowe zużycie nawozów mineralnych w ostatnich latach, wyrażone w czystym składniku na 1 ha uraw wynosiło: N 48 kg, P 17 kg, K 22 kg, to w gosodarstwach ankietowanych zużycie nawozów mineralnych wyrażone w czystym składniku na 1 ha uraw ziemniaka, wynosiło odowiednio: N 53 kg, P 28 kg, K 35 kg. Średnie liczby zabiegów ochrony roślin dla ziemniaka w gosodarstwach ankietowanych, wynosiły: dla herbicydów 0,3, dla fungicydów 1,2, dla insektycydów 1,5. Plony ziemniaka w badanym okresie były również wyższe od średnich lonów w Polsce. W latach średni lon

3 ziemniaków w Polsce wynosił 16,4 t ha -1 (Roczniki Statystyczne..., 1998, 1999, 2000, 2001), a w tym samym okresie średnie lony ziemniaka w gosodarstwach ankietowanych wynosiły 20,7 t ha -1. Gosodarstwa ankietowe charakteryzowały się również większym udziałem kwalifikowanego materiału sadzeniakowego. Średnio, w latach , 25,3% sadzeniaków wysadzanych na olach gosodarstw ankietowych stanowił materiał kwalifikowany. W ostatnich latach udział kwalifikowanego materiału zmniejszył się i w 2001 roku wynosił 19,9%, jednak był zdecydowanie wyższy niż średnie wartości w kraju 2,5% (Rocznik Statystyczny..., 2001). Ocenę ostęu hodowlanego, mierzonego zwiększeniem lonowania odmian, rzerowadzono za omocą zmodyfikowanej metody Feyerherma (1984). W metodzie tej dla wszystkich odmian wyznacza się wartości indeksu DYA (differential yielding ability) określające na odstawie wielkości odchyleń w stosunku do ustalonego wzorca zdolność lonotwórczą oszczególnych odmian. We wcześniejszych racach (Oleksiak, 1997, 2000, 2002) indeksy DYA wyznaczano na odstawie danych doświadczalnych, a nastęnie tak wyznaczone indeksy ważono udziałem odmian w rodukcji. W niniejszej racy indeksy wyznaczono bezośrednio z danych rodukcyjnych ochodzących z badań ankietowych. Wartości DYA dla oszczególnych odmian obliczono według wzoru: N ic ( Yir Ycr ) DYAi = (1) N r= 1 gdzie: DYA i rodukcyjny efekt i-tej odmiany (t ha -1 ), Y ir lon i-tej odmiany w r-tym roku (t ha -1 ), Y cr lon wzorca w r-tym roku (t ha -1 ), N ic ilość lat, w których badano odmiany. Wzorzec do orównań został zbudowany na odstawie lonów odmian Irys, Janka, Pola i Bronka osiąganych w rodukcji w tych latach (badania ankietowe). Odmiany te oceniono jako lonujące stabilnie, co rzedstawiono w części ierwszej niniejszej racy (Mańkowski, 2003). Wybór odmian stabilnych do budowy wzorców do analiz orównawczych jest ważny dla orawności dalszego wnioskowania. Odmiany lonujące stabilnie nie wykazują istotnej interakcji genotyowo środowiskowej G E (Becker i Léon, 1988) omiędzy wysokością lonu a zmiennymi warunkami środowiskowymi. Wzorzec zbudowany z takich odmian sam jest stabilny jego wartości zmieniają się roorcjonalnie (ze wsółczynnikiem roorcjonalności r = 1) wraz ze zmianami średnich środowiskowych (Becker i Léon, 1988). Porównania wykonywane w stosunku do stabilnego wzorca nie są obciążone błędem wynikającym z różnej reakcji genotyów na różne warunki środowiska. Po uwzględnieniu rocentowego udziału oszczególnych odmian w rodukcji można wyznaczyć rodukcyjny efekt gatunku w oszczególnych latach. ic 195

4 DYA r = n ( Pi DYAi ) i= 1 (2) gdzie: DYA r rodukcyjny efekt gatunku w r-tym roku (t ha -1 ) P i rocentowy udział i-tej odmiany w roku r w rodukcji (%). Oceny ostęu hodowlanego w rodukcji ziemniaka dokonano orzez analizę zmian rodukcyjnego efektu gatunku (wzór nr 2) w latach rowadzonych badań ankietowych oraz orzez analizę rodukcyjnych efektów odmian (wzór nr 1) według lat wisania oszczególnych odmian do rejestru odmian roślin rolniczych (Listy Odmian..., ). W rzyadku drugiej analizy, uśrednione wartości rodukcyjnego efektu gatunku (wzór nr 1) uorządkowano według lat wisania do rejestru oszczególnych odmian ocząwszy od roku i= 1 n P WYNIKI I DYSKUSJA W latach , w rodukcji (dane ankietowe) najwyżej lonowały odmiany z gruy ziemniaków wczesnych (tab. 1), średnio 22,1 t ha -1, nastęne były odmiany średnio wczesne, óźne i średnio óźne, najniżej lonowały odmiany bardzo wczesne, średnio 19,6 t ha -1, gdzie nie lon a możliwość jak najwcześniejszego zbioru jest najważniejsza. W doświadczeniach (Syntezy Wyników Doświadczeń..., 1999) najwyżej lonują odmiany wczesne, bardzo wczesne i średnio wczesne, istotnie niżej lonują odmiany średnio óźne i óźne (tab. 1). Tabela 1 Średnie lony (t ha -1 ) w doświadczeniach i w rodukcji w latach , dla oszczególnych tyów wczesności oraz relacja średniego lonu z doświadczeń do średniego lonu z rodukcji (%) Average yield (t ha -1 ) for articular earliness tyes in trials and roduction the in years , and relation of the yield in roduction to that in the trials Odmiany Cultivars Doświadczenia Trials Produkcja Production Relacja lonu z rodukcji do lonu z doświadczeń Relation of roduction yield to trial yield NIR T 0,05 / HSD 0.05 : Doświadczenia; Trials = 3,25 Produkcja; Production = 2,12 Bardzo wczesne Very early Wczesne Early i Średnio wczesne Medium early Średnio óźne Medium late 45,23 46,33 43,86 40,1 Późne Late 19,57 22,05 21,35 20,12 20,60 43,3% 47,6% 48,7% 50,1% 196

5 Stosunek lonów uzyskiwanych w rodukcji do lonów z doświadczeń był niższy niż dla innych roślin urawnych z tej samej gruy ankietowanych gosodarstw i wahał się, w zależności od gruy wczesności, od 43% do 50%. Analogiczna wartość dla szenicy ozimej wynosi 56% (Oleksiak, 2002). Tak niska relacja lonów osiąganych w rodukcji do lonów z doświadczeń świadczy o dużym, niewykorzystywanym w raktyce otencjale urawianych odmian ziemniaka. Najleiej wykorzystywany jest otencjał lonów odmian wczesnych, jednak różnice omiędzy oszczególnymi gruami odmian są niewielkie. Analizując oziom agrotechniki (nawożenie NPK, liczba zabiegów ochrony roślin, jakość stanowiska) nie można stwierdzić, że czynnikiem owodującym wyższe lony tej gruy odmian jest właśnie agrotechnika. Różnice w oziomie tych stosunkowo łatwo wymiernych czynników agrotechnicznych nie były istotne. Można rzyuszczać, że istotną rolę odgrywa tu jakość stosowanego materiału sadzeniakowego i dobór odmian do rodukcji. Lesze wyniki odmian wczesnych w rodukcji mogą też wynikać z owodów ekonomicznych. Ziemniaki jadalne bardzo wczesne, stanowią bardziej dochodową urawę niż ziemniaki óźne rzeznaczane na cele rzemysłowe (w efekcie ich wyższej ołacalności) (Chotkowski, 2001). Stąd też większe znaczenie dla rolników mają odmiany bardzo wczesne, a w wyniku tego większa staranność rowadzenia uraw i efekty bardziej zbliżone do otencjalnych możliwości lonowania. (t ha -1 ) DYA r Średni rzyrost = 0,2386; R 2 = 0,9165 Average increase = ; R-squared = Rys. 1. Wsółczynniki rodukcyjnych efektów gatunku dla wszystkich odmian ziemniaka wystęujących w badaniach ankietowych w latach oraz funkcja regresji liniowej oisująca trend zmian wielkości tych wsółczynników w latach Fig. 1. Secies roduction effect coefficients for all otato cultivars surveyed in the years , and linear regression function describing a trend of changes of these coefficients in years 197

6 198 Dariusz R. Mańkowski... Zestawiając wyznaczone na odstawie danych ankietowych indeksy rodukcyjnego efektu gatunku w badanych latach (rys. 1) stwierdzamy ich wyraźny wzrost. Można by tu wyznaczyć dwa okresy: lata okres owolnego systematycznego wzrostu efektów gatunku i lata okres szybszego wzrostu. Średni roczny rzyrost rodukcyjnego efektu gatunku wynosił 239 kg, czyli 1,6% średnich lonów rocznie. Taki wzrost świadczy o ciągłym doskonaleniu doboru odmian do rodukcji, jak i o orawianiu się struktury owierzchniowej odmian, czyli do wzrostu udziałów odmian o wyższych indeksach efektów rodukcyjnych. Analizując wartości indeksów rodukcyjnego efektu gatunku w badanych latach (tab. 2; rys. 2) można zauważyć, że we wszystkich gruach wczesności nastęuję ich wzrost. Tabela 2 Wsółczynniki rodukcyjnych efektów gatunku dla oszczególnych tyów wczesności ziemniaka z lat , średnie roczne rzyrosty wsółczynników rodukcyjnego efektu gatunku za ten okres oraz wsółczynniki determinacji R 2 Secies roduction effect coefficients for articular earliness tyes of otato in the years , average yearly increase and determination coefficients R 2 Lata Years DYA r według wczesności odmian DYA r by cultivars earliness bardzo wczesne wczesne średnio wczesne średnio óźne very early early medium early medium late óźne late ,0682 0,6294 1,1629 1,0912 0, ,0021 0,8615 1,2923 1,2499 0, ,4721 0,8965 1,3625 1,2304 1, ,2704 1,3140 1,3453 1,4711 1, ,5341 0,3193 1,3638 1,5226 2, ,4225 1,2102 1,7024 1,4978 2, ,6518 1,4136 2,0084 1,5281 2, ,1426 1,1258 2,7925 1,6072 2, ,7159 1,2338 3,0635 1,7505 2, ,7423 1,6915 2,7047 1,9066 2, ,9243 1,7050 3,2400 2,1589 2, ,3775 2,9498 4,0368 2,2919 2, ,5253 5,9700 3,8820 2,3582 3, ,5464 6,0108 4,0021 2,5265 4, ,6477 5,5154 4,3710 2,8603 5,1585 Średnie rzyrosty Average increase 0,2217 0,3641 0,2527 0,1140 0,2613 R 2 0,9244 0,6779 0,9405 0,9412 0,8460 W rzyadku odmian bardzo wczesnych wzrost indeksów jest łagodny, wynosi średnio 222 kg rocznie. Wzrost na odobnym oziomie odnotowały odmiany średnio wczesne i óźne, odowiednio 253 kg i 261 kg rocznie. Najniższym wzrostem indeksu DYA r charakteryzowała się grua odmian średnio óźnych i wynosił on rocznie 114 kg. Najwyższy wzrost wykazała grua odmian wczesnych (364 kg rocznie). Podczas gdy wzrost DYA r u ozostałych odmian był równomiernie rozłożony w czasie, u odmian wczesnych można wyodrębnić dwa okresy wzrostu. Pierwszy okres, ( ) charakteryzował się owolnym rzyrostem wartości indeksu, natomiast o roku 1996

7 nastąił okres szybszego wzrostu lonów w efekcie ostęu hodowlanego. Ze względu na fakt, że okresy widoczne rzy analizowaniu rzyrostów indeksów dla wszystkich odmian ziemniaka okrywają się jedynie z okresami wydzielonymi rzy analizie rzyrostów indeksów odmian wczesnych, można stwierdzić, że intensywny wzrost wartości indeksów dla wszystkich odmian był sowodowany głównie wzrostem indeksów odmian wczesnych (rys. 1). Obserwowany bardzo intensywny wzrost efektu gatunku odmian wczesnych (o 50% względem wszystkich odmian ziemniaka), można uznać również za rzyczynę wyższego lonowania tych odmian w stosunku do ozostałych odmian znajdujących się w rodukcji (tab. 1). (t ha -1 ) DYA r bardzo wczesne (very early) wczesne (early) średnio wczesne (medium early) średnio óźne (medium late) óźne (late) Rys. 2. Funkcje regresji liniowej rzedstawiające trendy zmian, wsółczynników rodukcyjnych efektów gatunku dla odmian ziemniaka, wystęujących w badaniach ankietowych w latach Fig. 2. Linear regression function resenting trends of changes of secies roduction effect coefficients for articular otato cultivars surveyed in the years Oceniając zmiany w średnich wartościach rodukcyjnego efektu odmian zestawionych według lat wisania do rejestru odmian rolniczych (tab. 3; rys. 3) można również zaobserwować wzrost tych efektów w badanych latach. Na tej odstawie można stwierdzić, że jakość odmian wrowadzanych do rodukcji (wisywania do rejestru) rośnie. Średni rzyrost wartości indeksu DYA i dla wszystkich odmian ziemniaka wystęujących w ankietach, wynosił 415 kg na rok wisania do rejestru odmian. Najwyższy rzyrost wartości indeksów zaobserwowano u odmian wczesnych (563 kg), najniższy u odmian średnio óźnych (317 kg). 199

8 200 Dariusz R. Mańkowski... Tabela 3 Wsółczynniki rodukcyjnych efektów odmiany dla oszczególnych tyów wczesności odmian ziemniaka według lat wisania do rejestru ( ), średnie roczne rzyrosty oraz wsółczynniki determinacji R 2 Cultivar roduction effect coefficients for articular earliness tyes of otato according to the year of registration ( ), average yearly increase and determination coefficients R 2 RO* DYAi według wczesności odmian DYAi for cultivars earliness ogółem bardzo wczesne wczesne średnio wczesne średnio óźne óźne total very early early medium early medium late late ,7246 0, ,8757-2,3443-1, ,7310 0,6619 0, ,3260-1,2231-0,0719 1, ,3855 1, ,3271 2,6105 3,2344 0, ,7458 2,1221 0,3122-0,0547 0, ,2380 0,6095 0,4149-0,7634 0, ,8012 1,1061 0,7183 3, ,2399-4,7158 5,3883 2,4797 3,1637 3, ,0039-0,7838 3,0995-2, ,6424 2,5583 4, ,5857 2,1109 3, ,0939 1,2686 1,7180 0, ,5135 0,9560 1,4235 4,5616 3, ,3333 2,2054 1,9344 2, ,5317 0,9595 3, ,0156 5,6510-0,7123 2,6306 5, ,0971 2,7173 5, ,3610 4,6202 4, ,7434 2,1125 5,4193 6, ,5386 3, ,8948 6, ,4976 8, ,5632 3,9833 7, ,7810 4, , ,9281 7,0211 6,9380 9,0976 9, , , ,1785 9,7280 8, , , , ,3249 9, ,8214 3, ,1583 1, ,3249-4, , ,8249 Średnie rzyrosty Average increase 0,4151 0,4079 0,5626 0,4437 0,3166 0,5213 R 2 0,4562 0,4007 0,5719 0,5770 0,3219 0,6586 * Rok wisania do rejestru odmian roślin rolniczych * The year of registration (introduction into agricultural cultivar list) Na uwagę zasługuje stosunek rzyrostu indeksów DYA i, zestawionych według lat wisania do rejestru, do rzyrostu indeksów DYA r w latach rowadzonych badań. Średni roczny rzyrost indeksu DYA r dla wszystkich odmian ziemniaka wynosił 239 kg, a średni rzyrost indeksu DYA i dla wszystkich odmian ziemniaka, zestawionych według lat wisania do rejestru, wynosił 415 kg. Wyniki te mogą świadczyć o niewykorzystaniu w ełni otencjału drzemiącego w odmianach znajdujących się w rodukcji. Obserwując

9 rzyrosty wsółczynników rodukcyjnych efektów odmian względem lat wisania odmian do rejestru stwierdzamy, że średnie rzyrosty tych efektów są około 50% wyższe od analogicznych efektów ważonych strukturą rodukcji w danym roku. Wskazywać to może na istnienie otencjalnych rezerw w lonowaniu gatunku, będących wynikiem ostęu w hodowli. (t ha -1 ) DYA i ogółem (total) wczesne (early) średnio óźne (medium late) bardzo wczesne (very early) średnio wczesne (medium early) óźne (late) Rys. 3. Funkcje regresji liniowej rzedstawiające trendy wsółczynników rodukcyjnych efektów odmian ziemniaka wystęujących w badaniach ankietowych, według lat wisania do rejestru odmian rolniczych ( ) Fig. 3. Linear regression function resenting trends of changes of cultivar roduction effect coefficients for otato under survey according to the year of registration year ( ) Wysokie wartości wyliczonych wskaźników ostęu hodowlanego są częściowo wynikiem referencyjnego traktowania nowych odmian rzez roducentów ziemniaków. Świadczy o tym wystęowanie korelacji między wiekiem odmian a oziomem wymiernych czynników agrotechnicznych. Na rzykład w wyniku obliczeń stwierdzono wystęowanie istotnej korelacji (r = 0,5658) między nawożeniem mineralnym a wiekiem urawianych odmian. Podobne zależności wystęują w rzyadku wartości stanowiska i intensywności chemicznej ochrony roślin. W ostatnich latach rejestruje się coraz więcej odmian zagranicznych. Wyniki danych ankietowych, dowodzą, że dotychczas zdecydowaną większość stanowią odmiany olskie (około 93% w roku 2001 odmian znajdujących się w rodukcji). W rejestrze odmian roślin urawnych wzrasta udział zagranicznych odmian ziemniaka, jedynie w gruie 201

10 202 Dariusz R. Mańkowski... odmian óźnych znajdują się wyłącznie odmiany krajowe. W roku 1999 było to 12,2%, w roku 2001 już 20,2%. Zmiany o odobnym charakterze zachodzą także w rodukcji sadzeniaków. W 2001 roku udział odmian zagranicznych w strukturze lantacji nasiennych wzrósł do 14%, a imort materiału sadzeniakowego 10-krotnie rzewyższa eksort (Dzwonkowski, 2002). Można oczekiwać wzrostu udziału odmian zagranicznych także w rodukcji towarowej. WNIOSKI 1. Stwierdzono wyraźny wzrost efektów ostęu hodowlanego w raktyce rodukcyjnej. Średni roczny rzyrost rodukcyjnego efektu gatunku w badaniach ankietowych wynosił 239 kg, czyli 1,6% średnich lonów. Można wyznaczyć dwa okresy: lata okres owolnego systematycznego wzrostu efektu gatunku i lata okres szybszego wzrostu. Na wysokość rzyrostu rodukcyjnego efektu gatunku, orócz ostęu hodowlanego, wływ miało także referencyjne traktowanie rzez rolników nowych odmian. 2. Analizując wyniki efektu hodowlanego w owiązaniu z udziałem odmian w rodukcji, jest widoczny znaczny otencjał lonotwórczy możliwy do wykorzystania orzez otymalizację struktury odmian. 3. Postę hodowlany nie idzie w arze ze wzrostem szeroko ojętej agrotechniki. Stąd też efekty ostęu hodowlanego rzyczyniają się jedynie do stabilizacji oziomu lonów. 4. Wykorzystanie otencjału lonotwórczego odmian ziemniaków, mierzone relacją lonów uzyskiwanych w badanych gosodarstwach do wyników doświadczeń odmianowych, jest niezadowalające. Stosunek lonów, uzyskiwanych w rodukcji do lonów z doświadczeń, jest niższy niż dla innych roślin urawnych. Najleiej wykorzystywany jest otencjał lonów odmian óźnych i średnio óźnych. LITERATURA Becker H. C., Léon J Stability analysis in lant breeding. Plant Breeding 101: Bell M. A., Fischer R. A., Byerlee D., Sayre K Genetic and agronomic contributions to yield gains: A case study for wheat. Field Cros Research 44: Chotkowski J Ołacalność rodukcji ziemniaków jadalnych rzemysłowych I nasiennych. Ziemniak Polski 3: Dzwonkowski W Handel zagraniczny ziemniakami i ich rzetworami. Rynek ziemniaka 22: Feyerherm A. M., Paulsen G. H Contribution of genetic imrovement to recent wheat yield in creases in the USA. Agron. J. 76: Krzymuski J Zmiany w urawie i w rodukcji ziemniaka. Cz. I. Postę biologiczny. Biul. IHAR 197: Krzymuski J Zmiany w urawie i w rodukcji ziemniaka. Cz. III. Produkcja. Biul. IHAR 197: Krzymuski J., Laudański Z Zmiany w urawie i w rodukcji ziemniaka. Cz. II. Agrotechnika. Biul. IHAR 197: Krzymuski J., Laudański Z., Oleksiak T Metody oceny ostęu genetycznego. Zesz. Nauk. Akademii Rolniczej we Wrocławiu Nr 223:

11 Lista Odmian Roślin Rolniczych Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Urawnych, Słuia Wielka. Mańkowski D Ocena ostęu w urawie ziemniaka w Polsce w latach , na odstawie badań ankietowych. Część I. Analiza stabilności wybranych odmian ziemniaka. Biul. IHAR 228:. Oleksiak T Efekty hodowli szenicy ozimej. Cz. I. Zmiany otencjału lonowania odmian. Biul. IHAR 223/224: Oleksiak T Efekty ostęu w hodowli rzeaku ozimego w Polsce. Biul. IHAR 201: Oleksiak T Pszenżyto w rodukcji wykorzystanie efektów hodowli. Zesz. Nauk. Akademii Rolniczej w Szczecinie, 206, Agricultura (82): Rocznik Statystyczny Rzeczosolitej Polskiej Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. Syntezy Wyników Doświadczeń Odmianowych. Ziemniak Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Urawnych, Słuia Wielka. 203