SPACERY BADAWCZE Z SENIORAMI. dane organizacji;

Transkrypt

1 SPACERY BADAWCZE Z SENIORAMI dane organizacji; Gmina Miasta Gdynia - Pomorski Park Naukowo - Technologiczny Gdynia (Innowacje Społeczne), Centrum Aktywności Seniora, Kluby Seniora, Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia nazwa, istota, cel przedsięwzięcia; Spacery badawcze z seniorami poświecone analizie dostępności Śródmieścia Gdyni dla osób starszych są elementem polityki miasta, której celem jest zwiększenie udziału mieszkańców w kształtowaniu przestrzeni miejskiej oraz rozszerzenie oferty działań skierowanych do seniorów. 35

2 Priorytetem dla samorządu jest myślenie o tym, by Gdynia była jak najlepiej dostosowana do potrzeb osób starszych, a działania miasta były kształtowane w odpowiedzi na ich rzeczywiste oczekiwania. Seniorzy są dla miasta szczególnie ważni, gdyż stanowią około la populacji Gdyni, zaś z racji mniejszej aktywności ich głos nie zawsze jest odpowiednio uwzględniany. uzyskane rezultaty; W efekcie spacerów badawczych powstaje katalog przedsięwzięć, których realizacja poprawi wygodę i bezpieczeństwo na ulicach i w budynkach miejskich. Wszystkie wnioski naniesione są na specjalną interaktywną mapę Naprawmy To. Z mapy tej, przy planowaniu remontów i inwestycji, korzystać mogą gdyńskie jednostki samorządowe: Zarząd Dróg i Zieleni, Wydział Inwestycji, Administracje Budynków Komunalnych. Dzięki realizacji dotychczasowych działań wyciągnięto wiele cennych wniosków dotyczących następnych edycji i rozszerzenia przedsięwzięcia w następnym okresie: a) Projektowanie w odpowiedzi na faktyczne potrzeby mieszkańców, jest najskuteczniejszym sposobem tworzenia przyjaznej przestrzeni miejskiej. Spacery z seniorami dają możliwość zweryfikowania, na ile projektowanie przestrzeni publicznej pokrywa się z priorytetami mieszkańców (najpilniejszymi potrzebami). b) Spacery z seniorami pozwalają angażować mieszkańców w procesy decyzyjne, rozwijając społeczeństwo obywatelskie. Spacery jako narzędzie kształtowania przestrzeni miasta pozwalają uchwycić wrażliwe wymiary życia społecznego, nie zawsze dostrzegane przez urzędników i ekspertów. c) Spacery jako narzędzie do diagnozowania potrzeb mieszkańców jest rodzajem obserwacji, w ramach której osoby nie będące projektantami stają się nimi - są najlepszymi ekspertami oceniającymi rozwiązania z których korzystają na co dzień. Dzięki takim działaniem miasto jest oddawane mieszkańcom seniorzy sami odpowiadają za proponowanie rozwiązań przyjaznych dla siebie i innych.

3 d) W wyniku realizacji projektu powstaje katalog dobrych rozwiązań - funkcjonalnych i wygodnych z punktu widzenia osób starszych. Seniorzy w trakcie spacerów zwracali uwagę zarówno na to, co im się podoba jak i na potrzeby zmian w przestrzeni miejskiej. e) Rozwiązania dostosowane do potrzeb seniorów znalazły swoje odzwierciedlenie w Zarządzeniu Prezydenta Miasta w sprawie wprowadzenia do stosowania Standardów Dostępności dla Miasta Gdyni. f) Udział w przedsięwzięciu młodych wolontariuszy stanowi element integracji międzypokoleniowej i podnoszenia empatii młodych uczestników. opis etapów działania (z podaniem czasu ich realizacji); We wrześniu 2012 roku zostały zainicjowane spacery osób starszych wraz z młodymi gdyńskimi wolontariuszami (dodatkowym ważnym elementem była integracja międzypokoleniowa), mające na celu analizę przestrzeni miejskiej centrum Gdyni, w tym jej dostosowania do różnych potrzeb seniorów. O wyborze obszaru do spacerów badawczych zdecydowała jego ranga - trasa, którą seniorzy bez względu na to z jakiej są dzielnicy często się przemieszczają i która jest odbierana przez nich jako ważna i reprezentacyjna. Przedmiotem badań było śródmieście Gdyni - obszar od Dworca SKM Gdynia Wzgórze Św. Maksymiliana do Urzędu Miasta. Badane były trzy trasy, którymi zazwyczaj przemieszczają się Gdynianie. Na każdej z tras pojawiały się innego typu elementy poddawane ocenie, takie jak: tunel (zejścia, oznaczenia, dostępność windy), przejścia dla pieszych, przystanki komunikacji miejskiej i SKM, oświetlenie przestrzeni, skwery i ich infrastruktura, dostęp do toalet publicznych. Na każdy spacer i każdą trasę został przygotowany scenariusz. Spacery po tych samych trasach realizowane były w ciągu dnia oraz wieczorem, a także jesienią (w okresie wrzesień - listopad 2012) aby zbadać jak przestrzeń jest odbierana w różnych warunkach. Przejście jednej trasy według przygotowanego scenariusza zajmowało seniorom około godziny. W spacerach wzięło udział łącznie 17 seniorów z Centrum Aktywności Seniora i 12 wolontariuszy - młodzieży działającej w mieście w ramach Programu Aktywności Lokalnej, realizowanego przez MOPS w Gdyni. Dalsze edycje spacerów, realizowane w ramach projektu Kurs Partycypacja! objęły kolejne trasy w śródmieściu Gdyni (ul. 37

4 Świętojańska, Al. Piłsudskiego, Bulwar Nadmorski). Tym razem w spacerach uczestniczyło 54 seniorów, którzy spacerowali po 13 trasach o łącznej długości 14 km. zastosowane sposoby działania, narzędzia; Spacer badawczy jest interaktywną, terenową metodą pytania mieszkańców, użytkowników przestrzeni publicznej o ich opinie w kwestii dostosowania przestrzeni do konkretnych potrzeb odbiorców. Jako zastosowane narzędzie spacery badawcze pozwalają na ocenę przestrzeni oczami jej użytkowników (np. pod kątem dostosowania do potrzeb osób starszych, niepełnosprawnych) lub w celu zebrania pomysłów na nowe zaaranżowanie przestrzeni (np. rozmieszczenie ławek, przystanków w sposób odpowiadający faktycznym potrzebom mieszkańców). Podczas realizacji spacerów badawczych wolontariusze posługiwali się wcześniej opracowanymi i przetestowanymi szczegółowymi scenariuszami (rozpisane punkty na trasie spaceru, przyporządkowane pytania zadawane uczestnikom, odpowiednia ilość miejsca na odpowiedzi), każda trasa miała przygotowany indywidualny scenariusz. Uzupełniającym narzędziem wykorzystywanym podczas spacerów były wywiady z seniorami podczas spacerowania i spisywane wnioski dotyczące opinii na temat badanej przestrzeni. uczestnicy (beneficjenci, jednostki organizacyjne, partnerzy); Jednostki organizacyjne i partnerzy: Jednostkami odpowiedzialnymi za realizację są instytucje miejskie: Pomorski Park Naukowo -Technologiczny Gdynia (Innowacje Społeczne), Centrum Aktywności Seniora oraz działające w Gdyni Kluby Seniora. Partnerem strategicznym spacerów jest Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia z Warszawy. 38

5 Beneficjenci: Bezpośrednimi beneficjentami projektu są seniorzy, którzy wzięli udział w dwóch pierwszych edycjach spacerów badawczych, w sumie 71 osób. Jednak ich rekomendacje jako ekspertów najlepiej znających potrzeby własne i swojej grupy mają swoje odzwierciedlenie w odniesieniu do beneficjentów pośrednich - całej populacji gdyńskich seniorów (na koniec 2013 r. ponad mieszkańców miasta w wieku 55+), ale również osób niepełnosprawnych, młodych rodziców poruszających się z dziećmi w wózkach i innych. nakłady (pieniądze, kadry, czas pracy, wykorzystywana przestrzeń, urządzenia itd.); Główne koszty procesu stanowiła praca merytoryczna osób zaangażowanych w przygotowanie scenariuszy. Dodatkowym kosztem było przygotowanie i przeprowadzenie szkoleń dla wolontariuszy oraz stworzenie i wydrukowanie wszelkich materiałów niezbędnych do prawidłowego przebiegu procesu (scenariusze, mapy, instrukcje). Ważnym nakładem czasowym było również przeprowadzenie wśród instytucji i organizacji pracujących z seniorami rekrutacji chętnych na wzięcie udziału w spacerach. Każdorazowo w spacer badawczy zaangażowanych było 2-3 wolontariuszy, którzy przez ok. 2 godziny realizowali wspólnie z seniorami wyznaczona trasę spaceru. Po każdej edycji koordynator projektu zbierał wszystkie wnioski, które w odpowiedniej formie nanoszone były na interaktywna mapę Naprawmy To oraz przygotowywał zbiorczy raport dla władz miasta. Część kosztów realizacji procesu pokryta została z projektu Kurs Partycypacja!, współfinansowanego przez Szwajcarię w ramach Szwajcarskiego Programu Współpracy, realizowanego przez Pracownie Badań i Innowacji Społecznych Stocznia w partnerstwie z Gminą Gdynia oraz organizacją Involve. Przestrzeń i urządzenia - do realizacji na poszczególnych etapach wykorzystane były przestrzenie i urządzenia dostępne w jednostkach miejskich - PPNT Gdynia, Innowacje Społeczne, Centrum Aktywności Seniora oraz sprzęt i infrastruktura partnerów projektu. Koszt realizacji jednej trasy badawczej, obejmującej minimum 2 spacery, wraz z naniesieniem wszystkich danych na interaktywną mapę i sporządzeniem raportu to około 1300 zł. 39

6 ocena i samoocena (mocne strony/zalety; zagrożenia/możliwe trudności); Mocne strony: - projektowanie przestrzeni publicznej uwzględniając faktyczne potrzeby mieszkańców (też ograniczenia mobilności, percepcji) jest najskuteczniejszym sposobem tworzenia przyjaznej przestrzeni miejskiej - spacery z seniorami pozwalają angażować mieszkańców w procesy decyzyjne, a jako narzędzie kształtowania przestrzeni pozwalają uchwycić wrażliwe wymiary życia społecznego, nie zawsze dostrzegane przez urzędników i ekspertów - celowe dotarcie do wybranej grupy, rzadko reprezentowanej w innych formach partycypacji; - zwykle niskie koszty uczestnictwa dla osób starszych (czas, łatwość udziału) - potencjał dla kontynuacji zaangażowania - udział w spacerze badawczym może być pierwszym krokiem do dalszej aktywności i partycypacji; - udział w spacerach daje seniorom poczucie bycia ekspertami i realnego wkładu w dyskusję nad poszczególnymi rozwiązaniami; - wartością dodaną jest element integracji międzypokoleniowej pomiędzy młodymi wolontariuszami i seniorami - uczestnikami spacerów. Zagrożenia/możliwe trudności: - czasochłonność realizacji spacerów (rozpoczynając od kwestii przygotowania i opracowania scenariuszy, poprzez ich testowanie i przeprowadzenie samych spacerów badawczych - możliwym zagrożeniem jest sposób komunikowania o spacerach i zachęcanie potencjalnych starszych mieszkańców miasta do udziału w projekcie, bądź też realizacja spacerów ze stałą grupą (etatowi spacerowicze) - bariera dostępu - udział w spacerach biorą przeważnie seniorzy, którzy są aktywni, wyzwaniem jest zachęcanie do udziału większej ilości osób cierpiących z powodu różnego rodzaju chorób, czy niepełnosprawności, które wymagają jeszcze bardziej szczegółowego i wrażliwego spojrzenia na dostosowanie przestrzeni publicznej - długotrwałość wprowadzania zmian (nie wszystkie zaproponowane rozwiązania, modernizacje, można wprowadzić od razu w życie, a często takie są oczekiwania mieszkańców). 40

7 warunki wstępne (np. potrzebne zasoby, kompetencje); Najważniejszym z warunków wstępnych jest chęć władzy samorządowej do otwarcia polityki miejskiej na partycypację z mieszkańcami. Aby sam proces został przeprowadzony w sposób rzetelny i przyniósł realne efekty potrzebne jest zagwarantowanie odpowiednio długiego okresu czasu, ponieważ wymaga tego zarówno samo przygotowanie spacerów badawczych jak, rekrutacja uczestników, jak i realizacja i przechodzenie poszczególnych tras. Czynnik ludzki również w tym wypadku to chyba najistotniejszy element dobrze przeprowadzonego projektu, zarówno w odniesieniu do kompetencji, zaangażowania i otwartości pracowników zaangażowanych w proces, partnerów i przede wszystkim pasji młodych wolontariuszy, którzy wiele czasu poświecili zarówno na przygotowanie, spacerowanie i zebranie wspólnie z koordynatorem rekomendacji. ewentualne doświadczenia z wdrażaniem dobrej praktyki w innym miejscu i czasie. Angażowanie mieszkańców w proces projektowania usług i produktów jest najskuteczniejszym sposobem tworzenia przyjaznej przestrzeni miejskiej. Spacery z seniorami dają możliwość zweryfikowania, na ile projektowanie przestrzeni publicznej pokrywa się z priorytetami mieszkańców (najpilniejszymi potrzebami). Spacery z seniorami pozwalają angażować mieszkańców w procesy decyzyjne, rozwijając poczucie współodpowiedzialności (ownership). Spacery jako narzędzie kształtowania przestrzeni miasta pozwalają uchwycić wrażliwe wymiary życia społecznego, nie zawsze dostrzegane przez urzędników i ekspertów. Spacery jako narzędzie do diagnozowania potrzeb mieszkańców jest rodzajem obserwacji, w ramach której osoby nie będące projektantami stają się nimi - są najlepszymi ekspertami oceniającymi rozwiązania z których korzystają na co dzień. 41

8 6. Czy była przeprowadzona ewaluacja zewnętrzna ocenianej praktyki? Tak/Nie Jeżeli tak - prosimy o dostarczenie dokumentacji. 1-. Czy przedsięwzięcie było promowane (media, konferencje, zgłoszenie do konkursu itp.)? Tak/Nie Jeśli tak - prosimy o szczegółowe informacje. Konkursy: Nagroda obywatelska Prezydenta RP w kategorii Wspólnota Obywatelska - Gdynia w dialogu z mieszkańcami, nagroda główna Konkurs Senatu RP Samorząd Przyjazny Seniorom przyjazna przestrzeń publiczna - Gdyński dialog z seniorami - mechanizm refleksyjnego kształtowania przestrzeni miasta, w odpowiedzi na potrzeby osób starszych, nagroda specjalna Social Innovation in Ageing - European Award Gdynia Dialogue with Seniors, gdyńskie rozwiązania w gronie 20 finałowych projektów europejskich Konferencje: Forum Praktyków Partycypacji, Warszawa Konferencja New Visions of Urban Politics. Medium sized European Cities in 21st Century, Olomouc, Confcrence and Award Ceremony of Social Innovation in Ageing - the European Award, Bruksela, XII Seminarium Laboratorium Partycypacji Obywatelskiej o partycypacji w obszarze usług publicznych, Gdynia września

9 Media: Ratusz - Informator Rady i Prezydenta Miasta, kwartalnik informacyjny Gdynia 50+; załączony do wniosku Prasa i media lokalne; Publikacje książkowe (z identyfikatorem ISBN) zawierające informacje o przedsięwzięciu: Jak usłyszeć głos seniora? Praktyczny przewodnik po partycypacji obywatelskiej osób starszych, praca zbiorowa, Fundacja Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia, Warszawa 2013, str Publikacja załączona do wniosku, dostępna również w wersji elektronicznej na wielu stronach internetowych, m.in.: o partycypacii/jak usłyszeć glos scniora.html 8. Czy wnioskodawca dysponuje informacjami o zainteresowaniu tym przedsięwzięciem w innych instytucjach/ organizacjach, o naśladowcach? Tak/Nie Dobra praktyka była prezentowana w trakcie wizyt studyjnych w Gdyni: - wizyta studyjna Kristera Hakansson ( ekspert konkursu Social Innovation in Acging, Szwecja, Karolińska Institute) - wizyta studyjna przedstawicieli Biura Rzecznika Praw Obywatelskich Oraz na konferencjach: - Conference and Award Ceremony of Social Innovation in Ageing - the European Award, Bruksela, Konferencja New Yisions of Urban Politics. Medium sized European Cities in 21st Century, Olomouc,

10 9. Inne informacje - ważne zdaniem wnioskodawcy (np. link do stron internetowych). Wszystkie inicjatywy są promowane na stronie miasta Gdynia na stronach instytucji miejskich: nia.pl ; ; oraz na profilach społecznościowych: ;