Ewidencja i analizy stanu zasobów wêgla w kopalniach wêgla kamiennego SYSTEM SZYK2/KPT/GZOP. Artyku³ informacyjny

Transkrypt

1 GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI Tom Zeszyt 2/4 CZES AW DZEDZEJ* Ewidencja i analizy stanu zasobów wêgla w kopalniach wêgla kamiennego SYSTEM SZYK2/KPT/GZOP Artyku³ informacyjny Wprowadzenie W kopaniach wêgla kamiennego, od wielu lat, powszechnie jest eksploatowany minikomputerowy system wspomagania s³u b geologicznych IGZOP/M (Dzedzej 1991, 1992; Hassa 1986) autorstwa COIG SA. To jedno stanowiskowe rozwi¹zanie Clipper/Dos stanowi swoisty standard stosowany we wszystkich kwk do ewidencji parcel zasobowych oraz analiz stanu zasobów wêgla. W COIG SA prowadzone s¹ prace nad now¹, opart¹ na nowoczesnych narzêdziach informatycznych, generacj¹ systemu Gospodarka z³o em i ochrona powierzchni /GZOP/ wchodz¹cego w sk³ad KOMPLEKSU PRODUKCYJNO-TECHNICZNEGO /KPT/ systemu SZYK2. Uwzglêdniono w nim uwagi i sugestie u ytkowników systemu IGZOP/M oraz wymagania aktualnych przepisów prawa w tym zakresie. Aktualna wersja, nowej generacji systemu GZOP w zakresie ewidencji i analiz stanu zasobów, oprócz funkcjonalnoœci modu³ów IGZOP41, IGZOP441, IGZOP442 systemu IGZOP/M zawiera szereg nowych funkcjonalnoœci obejmuj¹cych miêdzy innymi: rozszerzenie charakteru zasobów o Zasoby bilansowe nie klasyfikowane /BNK/ (tzn. nie sklasyfikowane jako przemys³owe ani te jako bilansowe nie zaliczone do przemys³owych ), rozszerzenie charakteru zasobów o Zasoby poza bilansowe nie klasyfikowane /PBNK/ (tzn. nie sklasyfikowane jako pozabilansowe grupy b ani grupy a ), * COIG SA, Katowice; dzedzej@coig.katowice.pl

2 208 mo liwoœæ obserwacji Przewidywanych strat kopaliny (tj. ró nicy pomiêdzy zasobami przemys³owymi w parceli i zasobami operatywnymi w tej parceli), mo liwoœæ wprowadzenia Filara w ramach Rodzaju filara (tzn. dla rodzaju filara od 1 do 7 u ytkownik mo e wyró niæ konkretne filary i przypisaæ do nich parcele oraz generowaæ dla nich zestawienia zasobów), rozszerzenie charakterystyki parceli o tzw. Udostêpnienie (tzn. wyró nienie czy parcela jest udostêpniona czy nie jest udostêpniona kryteria tego podzia³u okreœla u ytkownik), przypisanie parceli do ruchu/rejonu, przypisanie parceli do z³o a, przypisanie parceli do obszaru górniczego, przypisanie parceli do koncesji, W systemie przewidziane jest powi¹zanie parcel zasobowych z mapami numerycznymi. Warunkiem powi¹zania parceli z map¹ numeryczn¹ bêdzie posiadanie przez kopalniê map i oprogramowania do ich obs³ugi. 1. Baza danych Za przechowywanie danych w nowej wersji systemu odpowiedzialny jest serwer bazodanowy Oracle. Struktura danych jest silnie znormalizowana i umo liwia przechowywanie informacji o zasobach wielu kopalñ we wspólnych tabelach. Jest to istotne ze wzglêdu na planowan¹ rozbudowê systemu o funkcje centralne, w ramach których bêdzie mo na szybko wykonaæ niemal dowoln¹ analizê zasobów wielu kopalñ w ramach ca³ej organizacji (holdingu, spó³ki, kompanii). U ytkownik loguj¹cy siê do serwera nie ma bezpoœredniego dostêpu do tabel Oracle. Wszystkie operacje zapisu/odczytu z bazy odbywaj¹ siê poprzez perspektywy udostêpniaj¹ce u ytkownikowi dane fragmentarycznie, w zale noœci od jego uprawnieñ. Taka architektura wp³ywa znacz¹co na bezpieczeñstwo sytemu uniemo liwiaj¹c dostêp do danych osobom niepowo³anym. System opracowany zosta³ w technologii klient/serwer i oprogramowany w jêzyku czwartej generacji PowerBuilder jako aplikacja Windows. System oferuje interfejs graficzny dla Windows, za pomoc¹ którego mo na przeprowadziæ wszystkie potrzebne operacje. 2. Struktura danych Wszystkie parcele zasobowe danej kopalni znajduj¹ siê w jednej kartotece równie parcele historyczne. Znaczy to, e w przypadku przeniesienia (migracji) do nowego modu³u kilku stanów zasobów (tzn. stanu zasobów na 31 grudnia z kilku kolejnych lat) z systemu IGZOP/M we wspólnej kartotece modu³u znajd¹ siê wszystkie parcele z tego okresu z tym, e parcele, które w czasie tego okresu nie by³y aktualizowane (tzn. nie

3 209 zmieniano ich parametrów ani charakterystyk) wyst¹pi¹ tylko jeden raz i bêd¹ przypisane do ka dego stanu, w którym wyst¹pi³y. Natomiast parcele, które w miêdzyczasie by³y aktualizowane (tzn. zmieniano ich parametry i charakterystyki) wystêpuj¹ tyle razy ile razy by³y aktualizowane z przypisaniem ka dej ich wersji do w³aœciwego stanu (tj. na okreœlony dd.mm.rrrr). Dziêki temu mo na w systemie œledziæ historiê zmian charakterystyk parcel. W zwi¹zku z tym do systemu nie mo na wprowadzaæ nowej parceli z identyfikatorami parceli wczeœniej usuniêtej (skasowanej) je eli jest to fizycznie inna parcela. W systemie mo na równie tworzyæ tzw. grupy parcel. Grupa parcel jest odpowiednikiem pliku *.DBF systemu IGZOP/M obejmuj¹cego parcele zasobowe (ich grupê) wyró nione przez u ytkownika. Poniewa, jak wczeœniej wspomniano, wszystkie parcele zasobowe znajduj¹ siê we wspólnej kartotece, identyfikuje je nazwa grupy parcel. Ka da parcela mo e byæ przypisana do wielu grup. Dla ka dej grupy mo na podaæ szczegó³owy opis co obejmuje. Informacje te przechowywane s¹ w kartotece Grupy parcel. W przypadku kiedy w dwóch grupach parcel powtarzaj¹ siê niektóre parcele (albo jedna grupa jest podgrup¹ innej grupy) to ka da powtarzaj¹ce siê parcela wystêpuje w kartotece tylko raz (przypisana do ka dej grupy na okreœlony stan dd.mm.rrrr). Aktualizacja takiej parceli w danej grupie powoduje, e bêdzie ona zaktualizowana we wszystkich pozosta³ych grupach do których nale y. Jeœli sporz¹dzane jest jakiekolwiek zestawienie zasobów dla grupy, na arkuszu obok numeru i nazwy kopalni pojawia siê równie nazwa grupy parcel, której zestawienie dotyczy. Numer parceli zasobowej w systemie nie jest numerem unikalnym. Dla pe³nej identyfikacji parceli (jako fragmentu pok³adu) niezbêdne s¹: numer pok³adu, numer poziomu, numer parceli oraz identyfikator pola/partii K a r t o t e k i Modu³ zawiera szereg, wzajemnie powi¹zanych kartotek: Kartoteka pok³adów Zawiera listê kodów pok³adów oraz odpowiadaj¹cych im nazw pok³adów. Kartoteka poziomów Zawiera listê poziomów obliczeniowych wystêpuj¹cych w danej kopalni wraz z ich statusem, a tak e dat¹ od kiedy dany status obowi¹zuje. Kartoteka ruchów/rejonów Zawiera listê ruchów/rejonów w kopalniach wielo ruchowych lub po³¹czonych. Kartoteka z³ó Zawiera listê z³ó wêgla kamiennego, na których okreœlono obszary górnicze. Kartoteka obszarów górniczych Zawiera listê obszarów górniczych kopalñ, na które kopalnie uzyska³y koncesje. Kartoteka koncesji Zawiera listê koncesji, w ramach ka dej organizacji, przyznanych kopalniom wraz z ich charakterystykami.

4 210 Kartoteka grup parcel Zawiera nazwy grup parcel i ich opisy. Kartoteka filarów w ramach rodzaju filara Zawiera identyfikatory filarów oraz ich nazwy. Kartoteka pól/partii Zawiera identyfikator oraz nazwê pola/partii S³owniki Przy wprowadzaniu/aktualizacji charakterystyk parcel wykorzystywane s¹ nastêpuj¹ce s³owniki: Rodzaj filara Zawiera identyfikatory filarów 1 7 oraz ich nazwy. Kategorie poznania Zawiera kategorie poznania: A, B, C1, C2, D. Charakter zasobów Zawiera kody charakterów zasobów oraz ich nazwy: bilansowe nie sklasyfikowane, przemys³owe, bilansowe nie zaliczone do przemys³owych, poza bilansowe grupy a, poza bilansowe grupy b, poza bilansowe nie sklasyfikowane. Typywêgla Zawiera typy wêgla wed³ug nowej normy. Charakter (status) poziomu obliczeniowego czynny, w budowie, nie udostêpniony do 1000 m, nie udostêpniony poni ej 1000 m. 3. Opis funkcjonalnoœci 3.1. Aktualizacja parcel zasobowych Funkcjonalnoœæ ta pozwala aktualizowaæ stan zasobów wêgla kamiennego poprzez aktualizacjê parcel tj. zmianê charakterystyki parceli, dodanie nowej, usuniêcie istniej¹cej parceli. Zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami, operat ewidencyjny zasobów winien byæ sporz¹dzany wed³ug stanu na dzieñ 31 grudnia roku poprzedniego. System pozwala tworzyæ stan zasobów równie na dowoln¹ datê w ci¹gu roku.

5 211 Charakterystykê parcel zasobowych, w stosunku do systemu IGZOP/M, rozszerzono o: a) charakter zasobów: 0 zasoby bilansowe nie sklasyfikowane (BNK), 5 zasoby poza bilansowe nie sklasyfikowane (PBNK). W zwi¹zku z powy szym w systemie mog¹ byæ obserwowane nastêpuj¹ce zasoby: zasoby przemys³owe, zasoby bilansowe nie zaliczone do przemys³owych (zasoby nie przemys³owe), zasoby bilansowe sklasyfikowane (jako suma zasobów przemys³owych i nie przemys³owych), zasoby bilansowe nie sklasyfikowane zasoby bilansowe (jako suma zasobów bilansowych sklasyfikowanych i nie sklasyfikowanych) zasoby poza bilansowe grupy b zasoby poza bilansowe grupy a zasoby poza bilansowe nie sklasyfikowane zasoby poza bilansowe (jako suma grupy b, grupy a i poza bilansowych nie sklasyfikowanych przewidywane wydobycie kopaliny (zasoby operatywne) przewidywane straty kopaliny; b) mo liwoœæ przypisania parceli do konkretnego filara w ramach ka dej grupy filarów. Pozwala to w konsekwencji, poprzez generator raportów, sporz¹dzaæ zestawienia zasobów nie tylko dla rodzaju filara ale równie dla konkretnego filara w ramach danego rodzaju. Sposób identyfikowania filarów le y w gestii u ytkownika. Informacje te (identyfikator filara, symbol filara i jego nazwa) s¹ wprowadzane przez u ytkownika do odpowiedniej kartoteki i nastêpnie przypisywane parcelom; c) charakterystykê parceli o tzw. udostêpnienie to znaczy czy jest udostêpniona czy nie jest udostêpniona. Na oknie aktualizacyjnym wstawienie znacznika w odpowiednim polu oznacza, e parcela jest udostêpniona. Udostêpnienie parceli wystêpuje jako identyfikator w generatorze raportów co pozwala obserwowaæ np. zasoby z podzia³em na zasoby udostêpnione oraz zasoby nie udostêpnione; d) przypisanie parceli koncesji w okresie obowi¹zywania, której zasoby parceli przewidziane s¹ do wydobycia. Dziêki tej mo liwoœci u ytkownik mo e sporz¹dzaæ zestawienia zasobów zarówno dla ca³ego z³o a (z³ó ) jak i na okres obowi¹zywania koncesji (jednej lub wiêcej). Ponadto wprowadzono: e) przypisanie poziomom tzw. charakteru (statusu) poziomu. Informacje te przechowywane s¹ w odpowiedniej kartotece i u ytkownik mo e je aktualizowaæ. Charakter poziomu wystêpuje równie jako identyfikator w generatorze raportów. Nowy system umo liwia tzw. aktualizacjê grupow¹ parcel. Funkcjonalnoœæ ta pozwala wskazaæ wiele parcel i przypisaæ im jedn¹ wspóln¹ wartoœæ parametru lub charakterystyki.

6 Sporz¹dzanie standardowych zestawieñ zasobów Funkcjonalnoœæ ta pozwala na emisjê z systemu zestawieñ zasobów, w postaci zestawieñ o okreœlonej strukturze i zawartoœci (tzw. raportów standardowych odpowiedniki modu³u IGZOP441 systemu IGZOP/M), wymaganych w operacie ewidencyjnym zasobów, a tak e innych sporz¹dzanych cyklicznie dla jednostek nadrzêdnych, urzêdów górniczych itp Sporz¹dzanie (generowanie) dowolnych zestawieñ zasobów System posiada równie mo liwoœæ generowania dowolnych, co do zawartoœci, zestawieñ (w postaci arkuszy) zasobów wêgla kamiennego w oparciu o identyfikatory i charakterystyki (wskaÿniki) parcel zasobowych. Funkcjonalnoœæ ta jest odpowiednikiem modu³u IGZOP442 systemu IGZOP/M. Przy wyborze identyfikatorów, gdy ich zakres mo e byæ selektywny (przedzia³y, pojedyncze wartoœci) mo na je wpisywaæ lub wybieraæ z rozwijanej listy. W module IGZOP442 zakres identyfikatora ( wszystkie/selektywnie) nastêpowa³ bezpoœrednio po jego wybraniu natomiast w nowej aplikacji zakres wyboru identyfikatorów nastêpuje po zakoñczeniu wybierania wskaÿników. Zakres identyfikatorów przy wyborze parcel zosta³ rozszerzony o obszar górniczy, koncesjê oraz filar. Natomiast wskaÿniki rozszerzono o zasoby bilansowe klasyfikowane, zasoby bilansowe nie klasyfikowane, zasoby poza bilansowe nie klasyfikowane oraz przewidywane straty i zasoby udostêpnione Przegl¹danie parcel Funkcjonalnoœæ ta pozwala przegl¹daæ parcele na wskazany stan na dd.mm.rrrr wybranej grupy parcel (jeœli u ytkownik wczeœniej je utworzy³) lub wszystkie parcele w kopalni z mo liwoœci¹ ich sortowania i filtrowania. W opcji tej mo liwe jest równie przegl¹danie tzw. historii parcel. Znaczy to, e jeœli parametry wskazanej na ekranie parceli zmienia³y siê w ró nych stanach na (taka parcela na ekranie jest odpowiednio podœwietlona) to mo na wyœwietliæ na ekranie takie parcele z pe³n¹ jej charakterystyk¹ w ka dym stanie, w którym wystêpowa³a Przegl¹danie i edycja s³owników i kartotek U ytkownik ma mo liwoœæ przegl¹dania zawartoœci u ywanych w systemie s³owników i kartotek oraz edycjê zawartoœci kartotek. Edycjê zawartoœci s³owników posiada administrator systemu Funkcje specjalne Po wykonaniu aktualizacji parcel, tj. po wprowadzeniu wszystkich zmian wynik³ych w minionym okresie (roku lub krótszym), nale y dokonaæ tzw. zamkniêcia stanu na

7 213 okreœlon¹ datê za pomoc¹ odpowiedniej funkcji modu³u. Po wykonaniu tej operacji parcele bêd¹ widoczne dla funkcji tworzenia raportów i przegl¹dania parcel. Funkcja Zamknij stan zamyka stany wszystkich grup parcel jakie wystêpuj¹. Znaczy to, e zamkniêcia stanu nale y dokonaæ po wprowadzeniu zmian (aktualizacji) we wszystkich grupach parcel, które s¹ roz³¹czne. Drug¹ funkcja specjaln¹ jest Skasowanie ostatniego zamkniêcia stanu. Mo na j¹ zastosowaæ w sytuacji kiedy zamkniêty zosta³ aktualny (ostatni) stan zasobów, a okazuje siê, e nie zosta³y wprowadzone wszystkie zmiany w parcelach w stosunku do poprzedniego (przed zamkniêciem) stanu. Kasuj¹c ostatnie zamkniêcie mo na kontynuowaæ aktualizacjê stanu zasobów. Wszystkie wczeœniej wprowadzone zmiany bêd¹ widoczne na ekranie po wejœciu na odpowiedni¹ opcjê rekordy s¹ podœwietlone odpowiednim, jak przy aktualizacji parcel, kolorem. Podsumowanie Nowa generacja systemu GZOP wchodz¹cego w sk³ad Kompleksu Produkcyjno-Technicznego /KPT/ systemu SZYK2 wychodzi naprzeciw oczekiwaniom s³u b geologicznych kwk w zakresie ewidencji i analiz stanu zasobów wêgla w kwk. Zawiera ona szereg nowych mo liwoœci postulowanych przez dotychczasowych u ytkowników systemu IGZOP/M. Wspólna baza danych dla wszystkich kopalñ z organizacji (holding, spó³ka, kompania) pozwoli na opracowanie funkcji centralnych dostêpnych, zgodnie z uprawnieniami, u ytkownikom z poziomu ka dej organizacji. LITERATURA D z e d z e j Cz., 1991 IGZOP system dla geologów. Materia³y XVII Sympozjum nt. Zastosowanie metod matematycznych i informatyki w geologii. Kraków, Wydawnictwo AGH D z e d z e j Cz., J u r e c k a T., 1992 IGZOP/M minikomputerowy system wspomagania s³u b geologicznych w kopalniach wêgla kamiennego. Materia³y IV Konferencji : Postêp naukowy i techniczny w geologii górniczej wêgla kamiennego. Szczyrk. H a s s a A., 1986 Skomputeryzowany system gospodarki z³o em i ochrony powierzchni IGZOP. Przegl¹d Górniczy nr 2.

8 214 EWIDENCJA I ANALIZY STANU ZASOBÓW WÊGLA W KOPALNIACH WÊGLA KAMIENNEGO SYSTEM SZYK2/KPT/GZOP S³owa kluczowe Zasoby wêgla kamiennego, parcela zasobowa, identyfikatory parceli, charakterystyki parceli, koncesja Streszczenie W referacie przedstawiono podstawowe za³o enia oraz charakterystykê funkcjonaln¹ nowej generacji systemu ewidencji i analiz stanu zasobów wêgla w kopalniach wêgla kamiennego. Omówiono ró nice w stosunku do, powszechnie stosowanego w KWK, systemu IGZOP/M odnoœnie zastosowanej bazy danych, narzêdzi projektowo-programowych, wykorzystanych kartotek i s³owników, a tak e ewidencjonowanych danych oraz funkcjonalnoœci nowego systemu. Przedstawiono mo liwoœæ powi¹zania parcel z koncesjami oraz mo liwoœæ generowania zestawieñ zasobów (raportów) zarówno dla ca³ego z³o a jak równie zestawieñ zasobów przewidzianych do eksploatacji w okresie wa noœci koncesji. Omówiono identyfikatory, wed³ug których, mo na grupowaæ iloœci zasobów i ich charakterystyki na raportach emitowanych z systemu. ROLL AND ANALYSES RESOURCE/RESERVE OF HARD COAL AT COAL MINE SYSTEM SZYK2/KPT/GZOP Key words Hard coal resources/reserves, parcel of resources/reserves, identifiers of a parcel, characteristics of a parcel, concession Abstract In the paper the basic assumptions and functional characteristics of the new generation of the system for roll and analyses of hard coal resources/reserves at coal mines are presented. Differences are disscused beteween the system IGZOP/M generalny applied in coal mines and the new system in aspects of applied data base, projecting and programming tools, files and glossaries, data records and served functions of the systems. Possibilities of connecting the parcels with concessions and generating reports both for the whole deposit and for the deposit provided to be exploited during the period of concession validity are described. The identifiers serving to assemble the quantities and charcteristics of coal resources/reserves on the reports emitted with the system are disscused also.