c) Szczegółowy opis organów sądowniczych

Transkrypt

1 c) Szczegółowy opis organów sądowniczych 1. Sądownictwo pokoju Sędzia pokoju jest sędzią najbliższym obywatelowi, mianowanym przez króla zgodnie z postanowieniami Konstytucji. Belgia posiada sto osiemdziesiąt siedem sądów pokoju. Na każdy kanton sądowy przypada jeden sąd pokoju (art. 59 Kodeksu postępowania Każdy kanton sądowy może składać się z jednej lub kilku wspólnot, z wyjątkiem dużych ośrodków miejskich. Sędzia prowadzi rozprawy sądowe sam. Sądy pokoju orzekają w ramach sądownictwa cywilnego. Głównym zadaniem sędziego pokoju jest rozstrzyganie sporów o charakterze cywilnym i gospodarczym. Uprawnienia sędziego pokoju mogą dzielić się na uprawnienia ogólne oraz szczególne. Z tytułu uprawnień ogólnych, sędzia pokoju rozstrzyga we wszystkich sprawach, których wartość nie przekracza euro, z wyjątkiem spraw wyłączonych z jego kompetencji przez prawo, zwłaszcza w przypadku powództw określonych w art. 569 do 571, 574 i 578 do 583 Kodeksu postępowania cywilnego. Art. 590 wspomnianego Kodeksu przyznaje zatem sędziemu pokoju kompetencję ogólną w dziedzinach cywilnej i gospodarczej ograniczoną jednak do powództw nie przekraczających kwoty euro. Z tytułu uprawnień szczególnych, sędzia pokoju posiada wiele innych kompetencji niezależnie od wartości powództwa. Wykaz uprawnień sędziego pokoju zawierają art. 591 i 593 do 601 Kodeksu postępowania cywilnego. 2. Sąd policyjny Jeden lub kilku sędziów sądu policyjnego sprawuje swój urząd w granicach terytorialnych określonych w załączniku do Kodeksu postępowania cywilnego. Sądy policyjne składają się z jednej, bądź kilku izb (art. 60 Kodeksu postępowania Sąd policyjny rozpoznaje każde powództwo w sprawach cywilnych, niezależnie od wartości sporu, związane z naprawą szkody powstałej w wyniku wypadku samochodowego, nawet jeśli wypadek zaistniał w miejscu niepublicznym (art. 601bis Kodeksu postępowania 3. Sąd pierwszej instancji Na każdy okręg sądowy przypada jeden sąd pierwszej instancji (art. 73 Kodeksu postępowania Na mocy art. 568 ust. 1 Kodeksu postępowania cywilnego sąd pierwszej instancji rozstrzyga we wszystkich sprawach z wyjątkiem tych, które podlegają sądowi apelacyjnemu oraz Sądowi Kasacyjnemu. Zgodnie z tą zasadą, sąd pierwszej instancji stanowi organ sądowniczy powszechny w stosunku do organów sądowniczych szczególnych, do których należą sąd pracy, sąd gospodarczy i sąd pokoju. Sąd pierwszej instancji posiada właściwość ogólną, rozpatrując sprawy, które nie zostały przypisane przez ustawodawcę innym organom sądowniczym.

2 Sąd pierwszej instancji składa się z jednej lub kilku izb cywilnych, z jednej lub kilku izb karnych oraz z jednej lub kilku izb dla młodocianych. Izby te tworzą wydziały zwane: - sądem cywilnym; - sądem karnym oraz - sądem dla młodocianych przestępców (art.76 ust. 1 i 2 Kodeksu postępowania Powództwa w sprawach cywilnych podlegających właściwości sądu pierwszej instancji rozpatrywane są w izbach z jednym sędzią, oprócz przypadków szczególnych określonych przez prawo (art. 91 ust. 1 Kodeksu postępowania Jednakże, na mocy art. 92 par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego, niektóre skargi podlegają kompetencji izb złożonych z trzech sędziów, a są to zwłaszcza powództwa cywilne w sprawie sprostowania aktów stanu cywilnego, powództwa cywilne wnoszone w sprawie przestępstwa prasowego oraz odwołania od wyroków wydanych przez sędziego pokoju i sąd policyjny. sądu pierwszej instancji określają art. 568 do 572. W materii cywilnej, sąd pierwszej instancji stanowi, niezależnie od kwoty sporu, o wniosku o wykonanie wyroku zagranicznego (demande d exequatur) na podstawie postanowień wydanych przez sędziów zagranicznych, w zastosowaniu art. 570 ust. 1 Kodeksu postępowania cywilnego. 4. Sąd pracy Na każdy okręg sądowy przypada jeden sąd pracy (art. 73 Kodeksu postępowania Sąd pracy stanowi jurysdykcję pierwszego stopnia wyspecjalizowaną w sprawach społecznych. Na sąd pracy składają się sędziowie zawodowi i sędziowie niezawodowi. Przewodniczący sądu pracy, wszyscy wice-przewodniczący oraz sędziowie kierujący poszczególnymi izbami sądu są sędziami zawodowymi. Obok sędziów zawodowych istnieją również sędziowie społeczni. Ci ostatni biorą udział w orzekaniu pod przewodnictwem sędziów zawodowych (art. 197 do 202 Kodeksu postępowania Wyboru sędziów społecznych dokonuje się na podstawie kandydatur przedstawionych przez reprezentatywne organizacje pracodawców, pracowników fizycznych, pracowników umysłowych i pracowników niezależnych (art. 199 ust. 1 Kodeksu postępowania sądu pracy określają art. 578 do 583 Kodeksu postępowania cywilnego. sądu pracy dotyczy sporów społecznych osób fizycznych lub prawnych, sporów związanych z ubezpieczeniami społecznymi i pomocą społeczną. Sąd ten rozpatruje pozwy odnoszące się do wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Jego właściwość obejmuje także zastosowanie wybranych przepisów prawnych dotyczących minimalnych środków utrzymania (minimex), rent i emerytur itd. Ponadto, zajmuje się zastosowaniem kar administracyjnych przewidzianych przez ustawy i rozporządzenia, o których mowa w art. 578 do 582 Kodeksu postępowania cywilnego oraz przez Ustawę w sprawie kar porządkowych mających zastosowanie w przypadku naruszenia niektórych przepisów socjalnych. 5. Sąd gospodarczy Zgodnie z art. 73 Kodeksu postępowania cywilnego, na każdy okręg sądowy przypada jeden sąd gospodarczy. Sąd gospodarczy jest organem sądownictwa szczególnego. Przewodniczy mu sędzia zawodowy. Jego skład ma charakter mieszany, co oznacza, że składa się z sędziego

3 zawodowego oraz sędziów doradców (juges consulaires) będących praktykami w zakresie życia gospodarczego. W ramach sądu gospodarczego istnieje jedna lub kilka izb. Każdej z izb przewodniczy sędzia sądu gospodarczego (sędzia zawodowy), a w jej skład wchodzą również dwaj sędziowie doradcy (magistrats consulaires) (art. 84 ust. 1 i 2 oraz art. 85 ust. 1 Kodeksu postępowania Sędziowie doradcy są nominowani przez króla na okres pięciu lat z możliwością wyboru na następną kadencję (art. 203 ust. 1 Kodeksu postępowania Ich nominacja zależy od spełnienia wybranych, określonych przez prawo warunków. Wymaga się, aby osoby te miały doświadczenie w handlu, uczestniczyły wcześniej w zarządzaniu przedsiębiorstwem handlowym posiadającym główną siedzibę w Belgii lub brały udział w kierowaniu reprezentatywną gospodarczą lub przemysłową organizacją zawodową lub wewnątrzzawodową, bądź też miały doświadczenie w dziedzinie zarządzania przedsiębiorstwem i w dziedzinie księgowości (art. 205 ust. 1 Kodeksu postępowania Sąd gospodarczy dysponuje właściwością ogólną wynikającą z art. 573 Kodeksu postępowania cywilnego. Rozstrzyga spory między podmiotami gospodarczymi związane z czynnościami gospodarczymi w świetle prawa, które nie podlegają kompetencji ogólnej sędziów pokoju (na podstawie wartości powództwa) ani kompetencji sądów policyjnych (art Kodeksu postępowania Poza wspomnianą kompetencją ogólną, sąd gospodarczy posiada właściwość szczególną określaną w zależności od charakteru sporu. Z tego tytułu, ma prawo rozstrzygać niektóre spory nawet w przypadku, gdy strony nie są podmiotami gospodarczymi (art. 574 Kodeksu postępowania W zakres właściwości sądu gospodarczego wchodzą również odwołania od postanowień wydanych w pierwszej instancji przez sędziego pokoju w sprawie sporów między podmiotami gospodarczymi, a odnoszących się do czynności gospodarczych w świetle prawa lub do sporów dotyczących weksli, oraz od postanowień wydanych przez sąd policyjny w przypadkach określonych w art. 601bis Kodeksu postępowania cywilnego (art. 577 ust. 1 i 2 tegoż Kodeksu). 6. Jurysdykcja prezesów sądu pierwszej instancji, sądu pracy i sądu gospodarczego Prezes sądu pierwszej instancji, prezes sądu pracy oraz prezes sądu gospodarczego, rozpatrujący sprawy jednoosobowo, posiadają, z racji pełnienia swojej funkcji, prawo do prowadzenia postępowań uproszczonych, orzekając w sprawach podlegających ich właściwości w trybie przyspieszonym. a) Zgodnie z art. 584 ust. 1 Kodeksu postępowania cywilnego, prezes sądu pierwszej instancji orzeka tymczasowo w sprawie, którą uzna za nie cierpiącą zwłoki, we wszystkich dziedzinach prócz tych wyłączonych z kompetencji władzy sądowniczej przez prawo. Warunkiem wszczęcia postępowania w trybie przyspieszonym przed prezesem sądu jest zatem pilność sprawy ["Pilność ma miejsce w każdym przypadku, gdy obawa przed zaistnieniem poważnej szkody lub też poważnych trudności czyni wydanie natychmiastowej decyzji pożądanym " (Sąd Kasacyjny, 21 maja 1987, 1160)]. Jednakże, prawo prezesa sądu pracy i prezesa sądu gospodarczego do prowadzenia postępowań uproszczonych pozostaje ograniczone, w przeciwieństwie do tegoż prawa prezesa sądu pierwszej instancji, który dysponuje pełnią uprawnień w dziedzinach, które podlegają odpowiednio właściwości dwóch pierwszych sądów (art. 584 ust. 2 Kodeksu postępowania

4 Stanowienie tymczasowe oznacza, że decyzja prezesa wydana w sprawie nie cierpiącej zwłoki nie wiąże sędziego rozstrzygającego w sprawie, któremu sprawa zostanie przekazana (art ust. 1 Kodeksu postępowania Postępowanie w trybie przyspieszonym przed prezesem sądu odznacza się szybkością. Prezes sądu zajmuje się, z reguły, wezwaniami sądowymi z bardzo krótkim terminem wykonania. Termin wezwania sądowego musi wynosić co najmniej dwa dni (art ust. 2 Kodeksu postępowania Wniosek o postępowanie uproszczone może być również zainicjowany poprzez stawiennictwo dobrowolne. b) W przypadku wyższej konieczności, skarga może być również przedłożona w formie jednostronnego wniosku zgodnie z art. 584 ust. 3 Kodeksu postępowania cywilnego (art. 585 i 586 oraz 1025 i nast. Kodeksu postępowania c) Ponadto, prezes sądu, do którego wpłynęła sprawa, stanowi, w związku z wnioskami o wykonanie wyroku zagranicznego lub wydanie pozwolenia urzędowego: - o wydanych w Belgii lub za granicą orzeczeniach arbitrażowych, z wyjątkiem tych przewidzianych art Kodeksu postępowania cywilnego; - o sporządzonych za granicą dokumentach urzędowych, ustanawiających hipoteki na mienie zlokalizowane w Belgii lub zawierających zgodę na wykreślenie bądź ograniczenie tychże hipotek; - o wszystkich innych sporządzonych za granicą dokumentach urzędowych, o ile istnieje z danym krajem porozumienie regulujące exequatur tych dokumentów (art. 586 Kodeksu postępowania 7. Sąd apelacyjny W Belgii istnieje pięć sądów apelacyjnych (art. 104 Konstytucji). Sądy te znajdują się odpowiednio w miastach: - Anvers, gdzie ich jurysdykcja obejmuje prowincje Anvers i Limburga; - Brukseli, gdzie ich jurysdykcja obejmuje prowincje Brabancji Walońskiej, Brabancji Flamandzkiej i dwujęzycznego regionu miasta stołecznego Brukseli; - Gand, gdzie ich jurysdykcja obejmuje prowincje Flandrii Zachodniej i Flandrii Wschodniej; - Liège, gdzie ich jurysdykcja obejmuje prowincje Liège, Namur i Luksemburga oraz - Mons, gdzie ich jurysdykcja obejmuje prowincje Hainaut. Pojęcie jurysdykcji powinno być rozumiane w tym wypadku jako właściwość miejscowa. Każdy sąd apelacyjny posiada izby cywilne, izby karne oraz izby dla młodocianych (art. 101 ust. 1 Kodeksu postępowania Sąd apelacyjny składa się z prezesa, przewodniczących izb oraz z sędziów-doradców sądu apelacyjnego (conseillers à la cour d'appel). Posiedzenia izb sądu apelacyjnego odbywają się z udziałem trzech sędziów-doradców, w tym prezesa, bądź z udziałem jednego członka, przewodniczącego jednej z izb lub sędziego-doradcy (art. 101 ust. 2 i 3 Kodeksu postępowania Sąd apelacyjny stanowi organ sądowniczy drugiej instancji i rozpoznaje, przede wszystkim, odwołania od (art. 602 Kodeksu postępowania cywilnego) - postanowień wydanych w pierwszej instancji przez sąd pierwszej instancji oraz sąd gospodarczy;

5 - postanowień wydanych w pierwszej instancji przez prezesa sądu pierwszej instancji oraz prezesa sądu gospodarczego; - postanowień wydanych przez konsulów belgijskich za granicą; - postanowień wydanych w sprawach elektorskich przez kolegium burmistrzów i radnych miejskich oraz przez główne urzędy. Rozpoznaje również powództwa w sprawie pozbawienia obywatelstwa i wnioski o rehabilitację w przypadku upadłości (art. 604 i 605 Kodeksu postępowania Patrz również przypadki wyszczególnione w art. 603 i 606 Kodeksu postępowania cywilnego. 8. Sąd apelacyjny Sąd pracy W każdym okręgu podlegającym jurysdykcji sądu apelacyjnego istnieje także jeden sąd pracy wyższej instancji (art. 103 ust. 1 Kodeksu postępowania cywilnego), co daje liczbę pięciu sądów apelacyjnych sądów pracy w całym Królestwie Belgii (art. Sąd apelacyjny sąd pracy jest organem sądowniczym drugiej instancji wyspecjalizowanym w dziedzinie społecznej. Sąd apelacyjny sąd pracy dzieli się na izby orzekające z udziałem jednego sędziego-doradcy sądu pracy oraz, w zależności od przypadku, dwóch lub czterech sędziów-doradców społecznych (conseillers sociaux) (art. 104 ust. 1 Kodeksu postępowania Skład sądu apelacyjnego - sądu pracy, podobnie jak sądu pracy pierwszej instancji, jest mieszany. Sąd dzieli się na sędziów zawodowych i sędziów społecznych zwanych doradcami społecznymi. Jego skład tworzą również prezes sądu, przewodniczący izb, sędziowie-doradcy przy sądzie apelacyjnym sądzie pracy oraz sędziowie-doradcy społeczni (art. 103 ust. 2 Kodeksu postępowania Doradcami społecznymi zostają mianowani pracodawcy bądź pracownicy fizyczni lub umysłowi, w zależności od statusu pracownika, w którego sprawie toczy się postępowanie, zasiadający w izbie rozpatrującej odwołania od postanowień wydanych w dziedzinach określonych art. 578, 1, 2, 3 i 7 Kodeksu postępowania cywilnego (art. 104 ust. 2 Kodeksu postępowania Liczba doradców społecznych zależy od charakteru skargi przedłożonej danej izbie (art. 104 Kodeksu postępowania Sąd apelacyjny sąd pracy rozpoznaje odwołania od decyzji wydanych przez sądy pracy pierwszej instancji i prezesów sądów pracy pierwszej instancji (art. 607 Kodeksu postępowania 9. Sąd Kasacyjny Istnieje jeden Sąd Kasacyjny dla całej Belgii. Sąd ten nie rozpoznaje samej treści spraw spornych (art. 147 Konstytucji), lecz sprawuje władzę zwierzchnią nad wszystkimi organami sądowniczymi i nie stanowi trzeciej instancji sądowniczej państwa. Sąd Kasacyjny składa się z trzech izb, a każda z nich dzieli się na dwa wydziały: niderlandzki i francuski. Do każdego z wydziałów należy pięciu sędziów-doradców, w tym prezes (art. 128 Kodeksu postępowania W Sądzie Kasacyjnym zasiadają: prezes, przewodniczący oraz sędziowie-doradcy Sądu Kasacyjnego. Spośród sędziów-doradców wybierani są czterej przewodniczący wydziału (art. 129 Kodeksu postępowania cywilnego ).

6 Zgodnie z art. 608 Kodeksu postępowania cywilnego, Sąd Kasacyjny rozpoznaje postanowienia sądów ostatniej instancji przedłożone mu ze względu na przekroczenie przepisów prawa bądź naruszenie form merytorycznych lub przepisanych prawem pod rygorem nieważności. Rozstrzyga zatem ostateczne decyzje sądów niższej i wyższej instancji w zakresie wszelkich możliwych spraw (art Kodeksu postępowania Poza wspomnianą właściwością, Sąd Kasacyjny stanowi w sprawie innych pozwów, takich jak przewidziane w art. 609 i art. 610 do 615 Kodeksu postępowania cywilnego. Weryfikując zgodność z prawem przedkładanych decyzji sędziów i karząc naruszenia prawa, Sąd Kasacyjny spełnia rolę organu kontrolno-koordynującego (jednostki orzecznictwa). Należy podkreślić, iż Sąd Kasacyjny nie wypowiada się na temat samej istoty przedłożonej mu sprawy, nie działając, w ten sposób, jako trzecia instancja sądownicza.