BIBLIOTEKA GŁÓWNA AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO IM. JERZEGO KUKUCZKI W KATOWICACH BIBLIOTHECA NOSTRA. Biuletyn Informacyjny.

Transkrypt

1 BIBLIOTEKA GŁÓWNA AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO IM. JERZEGO KUKUCZKI W KATOWICACH BIBLIOTHECA NOSTRA Biuletyn Informacyjny No 4(16) KATOWICE 2008

2 Redakcja: Mariusz Pacha (redaktor naczelny) Katarzyna Baran Joanna Chwałek Damian Ziółkowski Rada programowa: Janusz Iskra Mirosław Ponczek Krzysztof Sas-Nowosielski Katarzyna Szaniewska Redakcja techniczna: Sławomir Baran Wydawca: Biblioteka Główna Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. Adres redakcji: Biblioteka Główna Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki ul. Mikołowska 72 A Katowice Adres internetowy: bibl@awf.katowice.pl ISSN Druk: Poligrafia AWF, Katowice, ul. Mikołowska 72 C Nakład: 230 egz.

3 SPIS TREŚCI ARTYKUŁY... 7 DOMINIKA BARA: Wokół Kodeksu etyki bibliotekarza... 7 SPOTKANIE Z TOMASZEM KOBIELSKIM SPRAWOZDANIA KATARZYNA CUKIERSKA: Sprawozdanie z obchodów 40-lecia istnienia Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach DAMIAN ZIÓŁKOWSKI: II Zebranie Uczestników Śląskiej Biblioteki Cyfrowej WYDARZENIA AGNIESZKA STACHURA: Galeria Przy Schodach RECENZJE JOANNA CHWAŁEK: Joe Simpson: Dotknięcie pustki ANDRZEJ HADZIK: Rekomendacja książki Pana Prof. Dr hab. Janusza Klisińskiego NOWOŚCI WYDAWNICZE INFORMACJE Zestawienie prac doktorskich obronionych w 2008 roku w AWF im. Jerzego Kukuczki w Katowicach Konferencje organizowane w AWF im. J. Kukuczki w Katowicach Aktualny wykaz czasopism Bazy danych dostępne w Bibliotece Głównej... 48

4 NOWOŚCI W ZBIORACH Wykaz książek zarejestrowanych w Bibliotece w IV kwartale 2008 roku Encyklopedie ogólne, informatyka, bibliotekoznawstwo, bibliografie, ogólne podstawy wiedzy i kultury Filozofia, psychologia, religia Socjologia, statystyka, demografia Polityka, nauki ekonomiczne, gospodarka, prawo, wojskowość Szkolnictwo, oświata, pedagogika, wychowanie Turystyka, rekreacja, czas wolny, hotelarstwo, etnologia Matematyka, nauki przyrodnicze, nauki biologiczne Medycyna Organizacja i zarządzanie Sport Językoznawstwo, nauka o literaturze Geografia, opisy krajów, podróże Historia, biografie ROZRYWKA Krzyżówka UKD Adresy kontaktowe... 83

5 Misja Biblioteki Misją Biblioteki Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach jest rozpoznawanie i zaspakajanie potrzeb informacyjnych, edukacyjnych i kulturalnych studentów i pracowników Uczelni oraz innych użytkowników. Misją Biblioteki jest również zapewnienie profesjonalnego poziomu swych usług i ich popularyzacja oraz budowanie pozytywnego wizerunku Biblioteki w swoim środowisku i na zewnątrz. Biblioteka stawia sobie też za cel propagowanie pozytywnych wartości, jakie niesie ze sobą kultura fizyczna. Do podstawowych zadań Biblioteki należy gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie, ochrona oraz udostępnianie użytkownikom materiałów bibliotecznych w formie tradycyjnej i elektronicznej. Bibliotekarze w swojej pracy kierują się takimi wartościami jak: fachowość, rzetelność, kompetencja i odpowiedzialność.

6 Nic nie jest stałe na tym świecie, ale książki zbliżają się do tego ideału. Jonathan Carroll

7 ARTYKUŁY Dominika Bara Wokół Kodeksu etyki bibliotekarza Poniższy tekst ma na celu skonstruowanie kodeksu etycznego bibliotekarza i pracownika informacji naukowej. Oczywiście, kodeks taki opracowany przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich (ostatnia wersja z r.) - już istnieje i w sposób niezwykle szczegółowy reguluje rozliczne kwestie, z jakimi na co dzień spotyka się bibliotekarz. Po co zatem mnożyć byty? Wspomniany kodeks składa się z trzech części. Pierwsza zawiera zasady ogólne definiuje cele pracy bibliotekarza oraz określa misję biblioteki. W części drugiej, w pięciu podpunktach zawarte są normy etyczne określające odpowiedzialność bibliotekarzy wobec użytkowników bibliotek, zasobów bibliotecznych, własnego środowiska zawodowego oraz pracodawców i macierzystych instytucji. Z kolei część trzecia zawiera zobowiązania dotyczące popularyzacji etyki zawodowej i jej przestrzegania. I bardzo dobrze! Jak jednak ta idealistyczna koncepcja bycia bibliotekarzem (z nieodłącznym kagankiem oświaty w spracowanej dłoni) ma się do rzeczywistości? Odpowiedzi na to pytanie udzielić pomoże piętnastoletnie doświadczenie zawodowe bibliotekarza autora niniejszych rozważań. Wydaje się, że punktem pierwszym i jednocześnie ostatnim tego kodeksu powinna stać się stara zasada: 'Po pierwsze nie szkodzić'. Tylko komu? Istniejący kodeks patetycznie podnosi cel pracy bibliotekarza: Podstawowymi wartościami moralnymi, określającymi misję zawodu są ochrona wolności intelektualnej, prawa do swobodnego wyrażania myśli, prawa do swobodnego dostępu do wiedzy, informacji i kultury, oraz przestrzeganie zasady neutralności w sprawach ideologii, życia politycznego

8 8 Bibliotheca Nostra i religii. Bibliotekarze winni być osobami godnymi zaufania publicznego, ekspertami pośredniczącymi pomiędzy czytelnikami i użytkownikami informacji a zasobami piśmienniczymi i informacyjnymi, których użytkownicy ci potrzebują do realizacji swoich różnorodnych celów. Zatem: Po pierwsze nie szkodzić... czytelnikowi? Doskonale! Jednak, czy jako bibliotekarz mam etyczne prawo ingerować w sposób, w jaki czytelnik bądź użytkownik chce pozyskać wiedzę, a więc czy mam etyczne prawo utrudniać? Czy wolno mi zatem zabraniać korzystania z komunikatora gadugadu lub odbierania prywatnej poczty (np. w przypadku korespondencji z promotorem, sprawdzania wyników egzaminu)? Czy wolno mi ograniczyć dostęp do korzystania z pełnej oferty internetowej w czytelni naukowej, gdzie komputery przeznaczone zostały głównie do korzystania ze specjalistycznych baz danych? Czy z drugiej strony - etycznym jest pozwalanie na blokowanie dostępu do specjalistycznych baz danych tym, którzy chcą z nich korzystać? A przecież kodeks etyki mówi, że bibliotekarze są zobowiązani do świadczenia usług najwyższej jakości z jednakową sumiennością na rzecz każdego czytelnika. Czy wolno mi ograniczyć dostęp do erotycznych stron internetowych, w przypadku gdy kodeks mówi o sprzeciwianiu się bibliotekarzy cenzurze w dostępie do informacji, wiedzy i kultury, bibliotekarze szanując różnice kulturowe użytkowników kierują się zasadą poszanowania praw do wolności intelektualnej oraz swobodnego dostępu do wiedzy, informacji i kultury oraz bibliotekarze ułatwiają użytkownikowi dotarcie do poszukiwanych materiałów bez względu na treść, nośnik i technikę dostępu. A przecież zgodnie z zasadą: 'dobro społeczne ponad dobrem jednostki' rozpowszechnianie treści szkodliwych społecznie winno być kontrolowane, poddawane ocenie. Tu właśnie dotykamy okoliczności misji bibliotekarza, który swoim rozsądkiem i dobrą wolą musi regulować takie kwestie. Problem, oczywiście jest o wiele szerszy. Młodzi bibliotekarze nie muszą borykać się dziś z udostępnianiem dzieł z indeksu zakazanych książek, bo indeks taki po 1989 r. nie funkcjonuje. Co jednak z treściami faszystowskimi, nazistowskimi, zakazanymi w Polsce konstytucyjnie? Na ile mamy prawo ograniczać dostęp do tego rodzaju materiałów? A przecież prawo do swobodnego dostępu do informacji gwarantuje nie tylko kodeks etyczny, ale przede wszystkim art. 27 Uniwersalnej Deklaracji Praw Człowieka, który mówi, że każdy człowiek ma prawo uczestniczenia w życiu kulturalnym środowiska, prawo do korzystania z dorobku sztuki oraz wyników badań naukowych. I znów cały problem skupia się na roz-

9 Artykuły 9 sądku i dobrej woli bibliotekarza, których nigdy nie powinno mu zabraknąć. Czy więc: Po pierwsze nie szkodzić czytelnikowi? Tak. Dopóki czytelnik nie zaszkodzi książce! Po pierwsze nie szkodzić... książce? Zasada 'po pierwsze nie szkodzić' odnosi się także do tego dobra kultury. Jeśli uznamy, że istotą pracy bibliotekarza jest ogólnie pojęta służba społeczeństwu, musimy wziąć pod uwagę dwa jej aspekty: 1. służba społeczeństwu poprzez gromadzenie i przechowywanie zbiorów, traktowanie ich jako dobra kultury, które należy otaczać szczególną dbałością, 2. służba społeczeństwu jako udostępnianie zbiorów, zachęcanie czytelnika do obcowania z dziełem i ułatwianie mu dostępu do nich. Warto więc zauważyć, że bibliotekarzem kierują dwa zupełnie przeciwstawne cele. Pierwszy to ochrona księgozbioru, drugi zaś to udostępnienie zbiorów czytelnikowi. Mamy zatem konflikt interesów, który kolokwialnie określić można jako: jak mieć ciastko i zjeść ciastko? To oczywiste, że używanie książki prowadzi do jej zniszczenia. Ochrona księgozbioru sprowadza się więc w praktyce do ochrony książki przed czytelnikiem. Uczciwa ochrona księgozbioru polegać powinna w związku z tym na zupełnym zakazie wypożyczania (a nuż zgubi, pokreśli, wyrwie kartki? - a to się zdarza i to nazbyt często), a nawet zakazie udostępniania w czytelni (wyrwie kartki, pokreśli, ukradnie i tak, niestety, bywa). Pomysł ten z oczywistych powodów zupełnie absurdalny, stosowany jest w przypadku rzadkich zbiorów np. ochrona starodruków w Bibliotece Jagiellońskiej 1 (i tak - jak pamiętamy - z bardzo średnim skutkiem). Na czym więc polegać powinna ochrona zbiorów przez bibliotekarzy? (warto w tym miejscu podkreślić, że w XXI wieku zbiory biblioteczne to nie tylko księgozbiór - a więc wydawnictwa stałe i ciągłe - ale także systemy komputerowe, bazy danych, systemy i serwisy informacyjne). Według omawianego tu kodeksu bibliotekarz ma obowiązek szanować powierzone sobie zasoby. Oznacza to np. przestrzeganie norm dotyczących przechowywania księgozbioru (temperatura, wilgotność powietrza, nasłonecznienie itp.) oraz niespożywanie posiłków w miejscu przechowywania księgozbioru. Te oczywiste zasady mają jednak marginalne znaczenie 1 Może warto zadać pytanie: dla kogo zatem gromadzi się te starodruki, skoro nie można ich zobaczyć? (udostępniane są tylko fotokopie). Bezcenne dzieła przechowywane są przecież dla potomności, a 'potomność' to nie tylko garstka zapaleńców, którzy za specjalnym pozwoleniem uzyskują przywilej obcowania z historią, to także my...

10 10 Bibliotheca Nostra w przypadku ochrony księgozbioru, poddawanemu powszechnemu zjawisku k o p i o w a n i a. Kodeks etyczny bibliotekarza w kilku punktach zwraca uwagę na ten problem. Zaskakujące, że podkreśla się tu jedynie zjawisko nielegalnego powielania w aspekcie ochrony praw autorskich i własności intelektualnej, nie bacząc zupełnie na efekt fizycznego stanu książki. Z jednej strony mówi się więc o dbałości przechowywania zbiorów w odpowiedniej temperaturze i wilgotności, z drugiej zupełnie nie zwraca się uwagi na efekty dewastacyjnego traktowania książek przez kserograf. Kopiowanie jest zjawiskiem monstrualnym. Z punktu widzenia pracownika biblioteki naukowej proceder ten jest powszechny i spotyka się z ogólnym przyzwoleniem społecznym. Bibliotekarz - z jednej strony - ma obowiązek udostępnić dzieło czytelnikowi i ułatwić skorzystanie z niego, z drugiej - powinien respektować prawa autorskie. W praktyce sytuacja wygląda fatalnie - nasuwa się refleksja, że współczesna czytelnia mogłaby właściwie nazywać się poczekalnią, gdyż jest to miejsce, w którym czytelnik czeka na książkę, by zabrać ją na ksero. Wydaje się, że niedługo polszczyzna zubożeje o takie słowa jak 'notatka' lub 'czytelnia' właśnie, bo nie będą miały one desygnatów w rzeczywistości pozajęzykowej. Etyka bibliotekarza nie powinna na to pozwolić. Jaki zatem powinien być bibliotekarz, rozdarty między misją służenia czytelnikom a dbałością o księgozbiór i dobra kultury? Po pierwsze nie szkodzić bibliotekarzowi? Generalnie cały kodeks etyczny bibliotekarza należałoby sprowadzić do takiej refleksji. Bibliotekarz zna swoją misję, wie jaki ma cel. Kodeks podpowiada mu, że ma za zadanie rozpoznawać, zaspokajać i rozwijać potrzeby informacyjne, edukacyjne, naukowe, kulturalne, estetyczne i rozrywkowe. Szczególną powinnością bibliotekarza jest stwarzanie możliwości swobodnego i powszechnego dostępu do narodowych i światowych zasobów informacyjnych oraz ochrona i transmisja społeczna dziedzictwa kultury i nauki. Zobowiązany jest także do świadczenia usług najwyższej jakości z jednakową sumiennością na rzecz każdego użytkownika, a swoją pracą przyczynia się do rozwoju zarówno jednostek, jak i całego społeczeństwa. Ponadto aktywnie uczestniczy w rozpowszechnianiu w społeczeństwie świadomości znaczenia wiedzy i informacji oraz swobodnego do nich dostępu w celu poprawy jakości życia, rozwoju kulturalnego i cywilizacyjnego. W świecie o coraz bardziej rozmytych wartościach, ktoś musi stać na straży prawdy, przyzwoitości i piękna. Niech będzie to więc bibliotekarz. Z powyższej charakterystyki wynika bowiem, że bibliotekarz, postępujący zgodnie z zasadami i wypełniający rzetelnie swoje zadania, wywiera wpływ nie tylko na kształtowanie świadomości kulturowej społeczeństwa,

11 Artykuły 11 ale także na jego rozwój cywilizacyjny i poprawę jakości życia. Pierwsze i ostatnie, jedyne zdanie kodeksu etyki bibliotekarza powinno zatem brzmieć: po pierwsze nie szkodzić bibliotekarzowi. Dla naszego wspólnego dobra. Literatura Baj M., Garbacz M., Hołyńska J., Zalech J.: Propozycja nowego Kodeksu Bibliotekarza. [online] EBIB Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy, 2006, nr 5(75); [dostęp: ]. Dostępny w World Wide Web: < Gębołyś Z.: Kodeks etyki zawodowej bibliotekarzy w Europie. W: Bibliotekarz w świecie wartości. Materiały konferencji. Wrocław, maja 2003 r. Pod red. S. Kubowa. Wrocław Kisilowska M.: Czy można (przyszłego) bibliotekarza nauczyć etyki? W: Bibliotekarz w świecie wartości. Materiały konferencji. Wrocław, maja 2003 r. Pod red. S. Kubowa. Wrocław Kodeks etyki bibliotekarza i pracownika informacji. Zesp. aut.: Sabina Cisek [i in.] [online]; [dostęp: ]. Dostępny w World Wide Web: < Kubów S.: Od normy moralnej do etyki zawodowej myśląc o profesji bibliotekarskiej. W: Bibliotekarz w świecie wartości. Materiały konferencji. Wrocław, maja 2003 r. Pod red. S. Kubowa. Wrocław Żmigrodzki Z.: Problemy bibliotekarskiej etyki zawodowej. Katowice Żmigrodzki Z.: Współczesne dylematy etyki bibliotekarskiej. W: Bibliotekarz w świecie wartości. Materiały konferencji. Wrocław, maja 2003 r. Pod red. Stefana Kubowa. Wrocław Mgr Dominika Bara jest pracownikiem Biblioteki Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

12 SPOTKANIE Z Tomaszem Kobielskim alpinistą, zdobywcą Korony Ziemi 1 Imię i nazwisko: Tomasz Kobielski Data urodzenia: 1973 r. Dossier Wykształcenie: studiował Mechanikę i Automatykę na Politechnice Śląskiej oraz Marketing i Zarządzanie, ale koleje życiowe spowodowały, że dyplomu na żadnym z tych kierunków nie zdobył. Zamierza ukończyć inne studia, związane z działalnością jednej z jego firm być może w AWF w Katowicach. Książka: dużo czyta na wyprawach. Z racji ograniczenia ciężaru bagażu, który trzeba wnieść na górę, zazwyczaj każdy z uczestników wyprawy bierze co najwyżej dwie książki, a potem wszyscy się nimi wymieniają. Czyta głównie literaturę piękną. Duże wrażenie wywarły na nim powieści: Bracia Karamazow, Zaklinacz koni, Mistrz i Małgorzata. Czyta również literaturę filozoficzną a także z dziedziny zarządzania. Nie lubi gatunku fantasy. 1 Biblioteka Główna zorganizowała 7 listopada 2008 spotkanie z Tomaszem Kobielskim, na którym opowiadał o swoich wyprawach. Relację z tego spotkania można przeczytać w sprawozdaniu A. Stachury: Tomek Kobielski rocznik 73. Bibliotheca Nostra 2008, nr 3(15), s Spotkaniu towarzyszyła wystawa fotografii Tomasza Kobielskiego w Galerii Przy Schodach, którą można było oglądać w listopadzie.

13 Spotkanie z 13 Z książek o tematyce górskiej na pierwszym miejscu stawia Dotknięcie pustki Joe Simpsona, a z polskich autorów najwyżej ceni Tadeusza Piotrowskiego 2 (Gdy krzepnie rtęć, W lodowym świecie Trolli). Film: ulubieni reżyserzy: Bergman, Tarantino, Jarmusch, Almodovar. Lubi kino ambitne, stroni od filmów o niczym. Muzyka: słucha bardzo różnej muzyki, od muzyki klasycznej (ulubiona muzyka z filmu Pianista) i jazzu po zespoły Metallica i Dream Theatre. Muzyka jest bardzo ważna w górach, słucha jej na wyprawach. Jest to świetny sposób na wyciszenie się i... na zaśnięcie, gdyż na wyprawie, kiedy człowiek się aklimatyzuje, serce przyspiesza swój rytm i bardzo mocno bije, przez co trudno zasnąć. Najlepiej nadaje się do tego muzyka instrumentalna. Obecnie zajmuje się: Prowadzeniem dwóch firm. Jedna reprezentuje branżę sprzętu rehabilitacyjnego, druga - branżę adventure i zajmuje się organizowaniem wypraw i team buildingiem, czyli wyprawami czy imprezami plenerowymi dla zwartych grup, takich jak pracownicy jakiejś firmy, mającymi na celu budowanie zespołu, zintegrowanie jego członków, zmotywowanie, nauczenie wspólnego rozwiązywania problemów i docierania do celu. I oczywiście ciągle sam planuje kolejne wprawy i zajmuje się wspinaniem. Skąd wzięła się Twoja fascynacja górami? Nie pamiętam, bo ja od zawsze chodzę po górach. Już w drugiej klasie podstawówki chodziłem po Beskidach. Chyba po prostu góry przypadły mi do gustu. Natomiast z Himalajami zetknąłem się poprzez ojca mojej drużynowej, który był himalaistą. Oglądałem slajdy z jego wypraw, widziałem, jak się do nich przygotowywał i zacząłem wtedy marzyć i czytać o wyprawach. Jak wygląda budowanie teamu na wyprawę? To bardzo złożone zagadnienie, staram się nie jeździć na wyprawy w nowo powstałych teamach. Lepiej wcześniej sprawdzić się nawzajem lub przynajmniej mieć pewność doświadczenia i kwalifikacji pozostałych członków. 2 Tadeusz Piotrowski ( ) polski alpinista. Zginął podczas zejścia z K2 (na podst.: S. Jouty, H. Odier: Leksykon alpinizmu. Warszawa 2007).

14 14 Bibliotheca Nostra A jak powstał ten, z którym jeździsz? Troszkę przypadkowo, ale nie do końca... połączyliśmy dwa w miarę doświadczone teamy, które zdobyły już niższe góry, po to, by zdobyć swój pierwszy ośmiotysięcznik. O każdym uczestniku wiedzieliśmy już, co zrobił i na ile się sprawdził. To były początki. Teraz niechętnie łączę się z nowymi ludźmi. Mam złe doświadczenia - raz pojechaliśmy w takim dziwnym, połączonym teamie na Piramidę Carstensz, która nie jest aż tak wysoką i trudną górą. Tam okazało się, że połowa zespołu zupełnie się nie sprawdza, zamiast pomagać, dokładała problemów. Inna jest sytuacja, gdy prowadzę grupy w ramach działalności firmy wtedy organizuje się zespół od początku, krok po kroku. Czym charakteryzują się ludzie, z którymi chodzisz w góry? Czemu obdarzyłeś ich zaufaniem? Głównie tym, że dobrze się sprawdzają w górach. To bardzo szybko można zaobserwować na wyprawach: że ktoś nie marudzi, że jest silny, skuteczny, że szybko chodzi, nie boi się, gdy jest trudna pogoda, nie wpada w panikę w ciężkich sytuacjach. Zgrzyty wynikają tylko z tego, że, jak ja to nazywam, to są wszyscy samce alfa, czyli dominujący. Choć muszę przyznać, że o ile rywalizacja występuje, to raczej taka zdrowa. Jak wytrzymujecie zimno panujące w wysokich górach, noce w namiotach na śniegu? Normalnie, to jest element gry. Po prostu nie da się zdobyć góry, jeśli się z tym nie pogodzi. Jest wiatr, jest zimno. W namiocie nie jest aż tak bardzo zimno, ponieważ chroni on od wiatru, a zimny wiatr jest jednym z najgorszych wrogów w górach. Oprócz tego ciepło idzie z oddechów ludzi, wytwarza się podczas gotowania posiłków. W dzień, gdy jest ładna pogoda i świeci słońce, to w namiocie jest upał i można nawet siedzieć bez koszulki w samych slipkach i to nawet na wysokości 7 tysięcy metrów. To w dzień, natomiast w nocy gwałtownie robi się zimno. Jak gotujecie podczas wyprawy? Gotujemy na palnikach gazowych lub paliwowych. Jemy taki rodzaj gotowych mieszanek, które zalewa się wodą. Natomiast gdy jesteśmy w bazie, jest komfort i wypoczynek, posiłki przygotowują nam ludzie z agencji, zajmującej się obsługą alpinistów, którą wynajmuje się na miejscu. Gdy jest jakaś okazja ktoś ma urodziny lub grupa zdobędzie szczyt - przyrządzają nam nawet torty.

15 Spotkanie z 15 Jak przygotowujesz się kondycyjnie do wypraw? Mam taki swój tajemny sposób. Stopień kondycji oceniam przy trzykrotnym wejściu na Babią Górę jednego dnia. Jeśli zdołam to zrobić w dobrym czasie, to wiem, że jestem dobrze przygotowany. Nie uprawiasz żadnych innych sportów przygotowujących cię do zmagania się z wysokimi górami? Konkretnych dyscyplin i stale - nie. Po prostu ciągle jestem w ruchu, trochę biegam, uprawiam fitness, gram w squasha. Chętnie uprawiałbym inne sporty, ale zwyczajnie nie mam na to czasu. Firmy pochłaniają go dużo, a każdą wolną chwilę spędzam w górach przygotowując się do wypraw. Uważam to za najlepszy sposób przygotowań. Skakałem też ze spadochronem, lubię jeździć na rowerze, prawdę mówiąc ciągle ciągnie mnie aby robić coś nowego. Wolę sporty indywidualne. Natomiast chodzenia po górach nie nazwałbym uprawianiem sportu, to raczej hobby, sposób na życie. Czy mógłbyś wyjaśnić mi pewien problem terminologiczny: kogo nazywamy alpinistą, a kogo himalaistą? Himalaistą jest każdy, kto zdobywa szczyty w Himalajach. A czy ktoś, kto zdobędzie jeden szczyt w Himalajach, jest już himalaistą? Trudno powiedzieć pewnie wśród wspinaczy dużego formatu nie. Taki ktoś to pewnie bardziej alpinista. Alpinista jest szerszym pojęciem, które wywodzi się od nazwy Alp, ale tak naprawdę oznacza każdego, kto wspina się po górach. Pewnie himalaista to ktoś, kto zdobył więcej niż jeden szczyt w Himalajach, ale nie wiem, nie jestem specjalistą od terminologii. Ja o sobie nigdy nie mówię, że jestem himalaistą. Ale myślę, że terminologia nie ma tu większego znaczenia ktoś, kto się wspina, nie zastanawia się, czy jest alpinistą czy himalaistą. Zdobycie którego szczytu było Twoim największym osiągnięciem, sukcesem? Hm, można by powiedzieć, że Mount Everest, bo to najwyższa góra, na pewno tak, ale z drugiej strony nie jest ona najtrudniejszą technicznie górą w Koronie Ziemi. Najbardziej wspominam wyprawę na Piramidę Carstensz, gdyż wymagała zmierzenia się z różnorodnymi przeciwnościami, takimi jak dżungla, zbuntowani tragarze czy tocząca się w Papui wojna plemienna. Na dodatek jest to także największe siedlisko malarii na świecie. Który moment podczas wypraw był najbardziej dla Ciebie przerażający? Ja właściwie nie miałem takich bardzo przerażających momentów. Podchodzę bardzo optymistycznie do wypraw, wierzę w to, że nic się nie może złego stać i że wszystko się uda. Ale chyba najbardziej przejąłem się, gdy

16 16 Bibliotheca Nostra podczas jednej z wypraw zgubił się mój kolega, który na szczęście się odnalazł. Inny bardzo przykry moment przeżyłem podczas wyprawy na Mount Everest, kiedy pewien chłopak, który nie był z naszej wyprawy, ale przychodził do nas na herbatę, zginął na Lhotse. Przechodziliśmy koło jego ciała idąc w górę. Początkowo myślałem, że to jakiś kawałek namiotu. Dowiedziałem się, że to on, dopiero jak schodziliśmy z góry. Tam u góry trzeba być silnym, nie ma czasu na przerażenie, trzeba po prostu robić swoje i troszczyć się o swoje zdrowie, czy nawet życie. Czy masz żonę / dziewczynę? Przepraszam, że nie dyskutuję o prywatnych sprawach, powiem tylko jedno: gdyby jakaś kobieta zabroniła mi chodzić po górach, nie byłaby moją kobietą Pewnie egoistyczne, ale myślę, że ludzie, którzy mają prawdziwą pasję w życiu, wiedzą o czym mówię. Musi być alpinistką? Nie, niekoniecznie alpinistką, ale musi akceptować moją pasję, ja bez niej nie umiałbym żyć. Jakich rad udzieliłbyś komuś, kto wybiera się na swoją pierwszą wyprawę w wysokie góry? Ojej, strasznie szerokie pytanie Przede wszystkim, żeby nie jechał tam, jeśli nie ma odpowiedniego doświadczenia, żeby zastanowił się, czy na pewno stać go na tę górę. Nie w sensie finansowym, tylko czy jest do tego przygotowany, czy wcześniej wspinał się na niższe góry? Jeśli wybiera się na 7- tysięcznik, to czy był na 6 tysiącach, a wcześniej na 4? W dzisiejszych czasach jest sporo osób, które wybiera się na wyprawy, które przewyższają ich umiejętności. Wszystko jest wydaje się ok, ale tylko do czasu, gdy coś się stanie nieprzewidywalnego (załamanie pogody itp.), wtedy jest panika i nie wiadomo co robić. Dlaczego się wspinasz? Jakiego rodzaju satysfakcję ci to daje? Wszelkiego rodzaju satysfakcję... to znaczy jest to pokonywanie własnych barier, słabości, przekraczanie możliwości... to osiąganie kolejnych celów i radość z ich zdobycia... to jest chyba główny powód. Poza tym ja uwielbiam przebywać na wysokości, kocham górskie widoki, dla mnie nad morzem jest nudno... ja po prostu muszę mieć jakieś pagóry, muszę mieć śnieg. W ogóle najbardziej lubię góry zimą.

17 Spotkanie z 17 Jakie są Twoje plany na przyszłość? Może zdobycie Korony Himalajów 3? Plany są zawsze, ale nie od razu tak dalekosiężne jak Korona Himalajów. Góry to nie stadion czy olimpiada... być może kiedyś, w miarę wspinania się, taki cel się pojawi. Tak było z Koroną Ziemi 4 plan jej zdobycia pojawił się tak naprawdę dopiero po zdobyciu Mount Everest najwyższej góry świata i zarazem Azji. Pomyślałem, że skoro zdobyłem już czwarty z najwyższych szczytów kontynentów 5,, to mogę pociągnąć to dalej i zdobyć je wszystkie. Być może w miarę wspinania się na kolejne 8- tysięczniki, też zapragnę zdobyć je wszystkie? Następną wyprawę planuję na któryś z ośmiotysięczników. Nie wiem jeszcze, czy będzie to Lhotse 6 w Himalajach, czy Broad Peak, Gashenbrum I lub II w paśmie Karakorum 7. Obecnie nie trzeba planować wypraw z jakimś dużym wyprzedzeniem. Dzięki temu, że sam prowadzę ludzi po górach, ciągle jestem w formie, nie wymagam więc jakiegoś specjalnego przygotowania kondycyjnego przed wyprawą. W międzyczasie będę na pewno przynajmniej na Kilimandżaro. Dziękuję za rozmowę. Rozmowę przeprowadziła Joanna Chwałek. 3 Korona Himalajów, właść. Korona Himalajów i Karakorum 14 najwyższych szczytów świata mierzących ponad m n.p.m. (ośmiotysięczniki) mieszczących się w dwóch pasmach górskich: Himalajów i Karakorum. W kolejności są to: Mount Everest 8848m, K2 8611m, Kangczendzonga 8586 m, Lhotse m, Makalu 8485, Czo Oju 8201 m, Dhaulagiri m, Manaslu 8156 m, Nanga Parbat 8126 m, Annapurna 8091 m, Gasherbrum I m, Broad Peak 8051 m, Gasherbrum II 8034 m, Sziszapangma 8027 m (na podst. S. Jouty, H. Odier: Leksykon alpinizmu. Warszawa 2007). 4 Najwyższe szczyty wszystkich 7 kontynentów: Azja - Mount Everest (8850 m n.p.m.), Ameryka Południowa - Aconcagua (6959 m n.p.m.), Ameryka Północna - Mount McKinley (6194 m n.p.m.), Afryka - Kilimandżaro (5895 m n.p.m.), Europa - (wg geografów) Mont Blanc (4811 m n.p.m.), (wg Messnera) - Elbrus (5642 m n.p.m.), Australia (wg Bassa) - Góra Kościuszki (2228 m n.p.m.), (wg Messnera) Oceania - Jaya (inaczej Piramida Carstensz) (4884 m n.p.m.), Antarktyda - Mt. Vinson (4892 m n.p.m.) (na podst. S. Jouty, H. Odier: Leksykon alpinizmu. Warszawa 2007; Wikipedia. [online]; [dostęp: ]. Dostępna w World Wide Web: < 5 Wcześniej Tomasz Kobielski zdobył już Elbrus, Mount Blanc i Mount McKinley. Por. A. Stachura: Tomek Kobielski, s. 52; World Wide Web: < [dostęp: ]. 6 Czwarty co do wysokości ośmiotysięcznik. 7 W kolejności: 12-ty, 11-ty i 13-ty co do wysokości ośmiotysięcznik.

18 SPRAWOZDANIA Katarzyna Cukierska Sprawozdanie z obchodów 40-lecia istnienia Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach W poniedziałek 9 grudnia 2008 roku w Auli im. K. Lepszego odbyła się uroczystość 40-lecia istnienia Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Patronat honorowy nad jubileuszem objął J.M. Rektor UŚ prof. dr hab. Wiesław Banyś, a uroczystość poprowadził Dyrektor Biblioteki, prof. UŚ dr hab. Dariusz Pawelec. Dzień ten stał się szczególną okazją do spotkania wielu znakomitych bibliotekarzy, przyjaciół bibliotek, licznych przedstawicieli władz Uczelni, reprezentantów władz samorządowych i, co ważne, osób szczególnie zaangażowanych w realizację projektu Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej (CINiBA) 1. Odbyła się także promocja publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego pt.: Biblioteka otwarta. Wczoraj 1 Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka (CINiBA) to wspólny projekt Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego i Biblioteki Akademii Ekonomicznej im. K. Adamieckiego w Katowicach, mający na celu stworzenie ośrodka pełniącego funkcje biblioteki dla obu uczelni oraz ogólnodostępnego centrum informacji naukowej. Zasady współpracy na każdym etapie realizacji projektu oraz po jego ukończeniu (prowadzenie wspólnej jednostki organizacyjnej) określa umowa Konsorcjum. Budowa nowego gmachu stanowi jednocześnie projekt kluczowy w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata , dzięki czemu otrzymano znaczne dofinansowanie do projektu Centrum. Uniwersytet otrzymał także wsparcie władz miasta Katowice, z którym zawarł porozumienie o współpracy. Nowy budynek Biblioteki ma się charakteryzować nowoczesną formą architektoniczną oraz spełniać standardy europejskie. W założeniach twórców projektu CINIBA będzie Biblioteką XXI wieku, wykorzystująca najnowsze technologie w zakresie przechowywania i przetwarzania danych, co powinno ułatwić proces gromadzenia, opracowania oraz udostępniania zbiorów różnego typu. Pozwoli to na efektywne wykorzystanie zasobów obu bibliotek i zapewni nieskrępowany dostęp do wiedzy oraz informacji na całym świecie. Będzie odpowiedzą na zapotrzebowanie środowiska akademickiego, mieszkańców miasta oraz całego regionu. Źródło: World Wide Web: < article&id=230&itemid =65> [dostęp ].

19 Sprawozdania 19 i jutro Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego. Intencją współautorów dzieła była głównie analiza teraźniejszej sytuacji instytucji oraz trendów, jakie Biblioteka zamierza wcielać w życie wraz z budową nowego gmachu. Motto wyrażone w tytule książki stało się punktem zaczepienia oraz inspiracją do rozważań szacownych prelegentów. Tytułem wstępu J.M. Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. Wiesław Banyś zakreślił własną wizję współczesnej biblioteki akademickiej, która powinna ( ) odpowiadać na wyzwania współczesnego świata oraz sprostać wymaganiom coraz bardziej zinformatyzowanego społeczeństwa 2. Podkreślił, iż o profesjonalizmie bibliotek naukowych decyduje w dużej mierze jej otwartość, zarówno w sensie fizycznym - wyrażona w godzinach jej pracy i funkcjonowania, jak i mentalnym. Dlatego tak ważnym jest, aby dążyć do tworzenia bibliotek hybrydowych, cechujących się dostępem do równoległych form przechowywania i udostępniania dokumentów, w formie tradycyjnej książki, czasopisma lub materiałów audiowizualnych czy tak ważnych dziś multimediów, baz danych i tekstów elektronicznych. Wyrazem tych przekonań jest wieloletnia pomoc władz Uniwersytetu Śląskiego w urzeczywistnieniu międzyuczelnianego przedsięwzięcia - Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej, które ma wcielać w życie wspomniane postulaty. W tym też miejscu J.M. Rektor podziękował wszystkim tym osobom, dzięki którym rozpoczyna się budowa nowego gmachu - jak stwierdził - ziszczenie marzeń wielu bibliotekarzy i najlepszy prezent z okazji czterdziestolecia powstania Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. J.M. Rektor gwoli przypomnienia podał tych kilka przełomowych dat, które wyznaczyły trudną drogę do realizacji projektu oraz osoby, które zmagały się z nim. Nie zabrakło podziękowań dla prof. dr. hab. Maksymiliana Pazdana, który w trakcie swej kadencji rektorskiej podjął starania w celu pozyskania dawnego terenu lodowiska Torkat (gdzie ostatecznie 8 sierpnia 2008 roku wbudowano kamień węgielny). Pomysł zaczął przybierać realne kształty dzięki działaniom kolejnego rektora UŚ prof. Janusza Janeczka, który w 2003 roku doprowadził do rozstrzygnięcia konkursu architektonicznego na projekt budowli. Wanda Dziadkiewicz, dyrektor Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego w latach , poświęciła większość swych sił oraz wykazała się niezwykłą determinacją w stworzeniu atmosfery, sprzyjającej rozwojowi myśli o bibliotece otwartej oraz jej urealnieniu. Dzięki jej niezwykłej charyzmie mogliśmy dumnie mówić o WCZORAJ tej biblioteki uniwersyteckiej, która znamiennie wpłynęła na jej DZISIAJ. Jakże skromnie, ale dosadnie opisała sytuację, w której mu- 2 Cyt. z wypowiedzi J.M. Rektora prof. zw. dr hab. W. Banysia, obchody 40-lecia Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego, 9 grudzień 2008.

20 20 Bibliotheca Nostra siała się znaleźć w przeddzień decyzji o budowie nowego gmachu Biblioteki: [ ]pragnęliśmy wpuścić czytelników pomiędzy regały i półki, aby mogli nasycić się tą jedyną i niepowtarzalną atmosferą, ale byliśmy jak ptaki z podciętymi skrzydłami wiedzieliśmy jak to zrobić to jednak nie wystarczało. Chciała, [ ] aby biblioteka była sercem uczelni, salonem, w którym mogliby spotykać się naukowcy różnych dziedzin, miejscem otwartych wykładów, wymiany myśli i dyskusji 3. Wyraziła nadzieję, że już wkrótce jej marzenia się spełnią i przekazała wyrazy szacunku swemu kontynuatorowi prof. Dariuszowi Pawelcowi oraz podkreśliła ogromne znaczenie zmagań, które zobowiązał się przejąć. Symboliczna róża oraz kalendarz z widniejącym nań okiem Buddy miał być zachętą do dalszej wytężonej pracy obecnego dyrektora w celu zrealizowania projektu Centrum. Kolejny prelegent, prof. dr hab. Krystian Roleder podzielił się z zebranymi swoimi obserwacjami na temat istotnych zmian zachodzących w Bibliotece Uniwersytetu Śląskiego, chociażby uruchomienia Czytelni Informacji Naukowej w 1973 roku, czy wdrożenia systemu Onelog Nie zapomniał o kilku krytycznych uwagach, dotyczących sytuacji współczesnej książki, łamania praw autorskich, negatywnych skutków jakie niesie za sobą era ksero. Wyraził nadzieję, iż wraz z budową nowego gmachu Biblioteki zostaną stworzone warunki inteligentnej i mobilizującej ciszy sprzyjającej ponownemu zachwytowi nad książką oraz odważnym zachowaniom, zawsze w cieniu autorytetu rozumu. Z dużą dozą realizmu oraz humoru życzył [ ] aby dyrektor miał świadomość posiadanych środków finansowych w ilości określanej jako niepoliczalne, nie mających nic wspólnego ze skwantowanym finansowaniem szkolnictwa wyższego. 5 W programie jubileuszu Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego znalazł się inspirujący wykład byłego rektora UŚ prof. dr hab. Tadeusza Sławka. Dla wielu słuchaczy nie było zaskoczeniem krasomówcze i pełne odwołań wystąpienie tego wyśmienitego naukowca oraz badacza literatury. Była to głęboka refleksja nad samą istotą biblioteki i specyfiki zachodzących w niej relacji międzyludzkich. Przekonywał nas, że jest to miejsce oddzia M. Sztuka: 40-lecie Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego. Wczoraj dziś jutro. Gazeta Uniwersytecka 2009, nr 4 (styczeń), s Onelog system umożliwia dostęp na jednej platformie do większości serwisów elektronicznych BUŚ z terminali rozmieszczonych w sieci uczelnianej (po uprzednim zalogowaniu się użytkownika) lub ze stanowisk umieszczonych poza nią (z tej opcji mogą korzystać pracownicy naukowi Uczelni oraz doktoranci UŚ). Warunkiem założenia konta w systemie Onelog jest wypełnienie karty użytkownika i podpisanie licencji zobowiązującej do przestrzegania praw autorskich oraz wymogów licencji. Źródło: World Wide Web: < [dostęp ]. 5 M. Sztuka: 40-lecie Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego. Wczoraj dziś jutro. Gazeta Uniwersytecka 2009, nr 4 (styczeń), s. 14.

21 Sprawozdania 21 ływania sił wydawałoby się sprzecznych. Porządek i cel, wyrażany prawami fizyki Newtona, wywołuje wśród czytelników chęć sięgnięcia po konkretną książkę, wytropioną w katalogu. Jednakże może ona stracić swą grawitację i prawo wyłączności w momencie, gdy zatracamy się w poszukiwaniach, zgodnie z nieskrępowaną filozofią tao. W bibliotece właśnie [ ] Newton i tao splatają się w jeden węzeł. To, co moje i zaplanowane jest gruntownie modyfikowane przez to, co przygodnie napotkane, co przypadkowe, i przez co, życie nabiera smaku i urody. 6 Przesunięcie głównego akcentu z porządku i ładu na improwizację w całkowicie innym świetle ukazało naszą bibliotekarską codzienność. Służba biblioteczna, wbrew stereotypom, bywa fascynująca, bo to [ ] bibliotekarz żyje na granicy tych dwóch światów, tych dwóch fizyk, i przez to jest tym, który rozpoznaje wielokierunkowość i przygodność biegu świata 7. Jest to wyraz głębokiej wiary w potencjał tkwiący w bibliotekarzach, którzy często pełnią funkcje przewodników i są inspiracją w dalszym poszukiwaniu źródeł i materiałów. Zgodnie z dewizą, że katalog jest jak wszechświat, zawsze znajdzie się w nim miejsce na nową gwiazdę, cały warsztat bibliotekarski jest ważnym odsyłaczem w dalszej podróży czytelnika po głębiach, które kryje w sobie każdy zbiór. Tymi słowami prof. dr. hab. Tadeusz Sławek podkreślił, jak ważne jest, by biblioteka zapewniała bezpośredni, wolny i maksymalnie nieograniczony dostęp do książki, aby każdy chętny poczuł jej przyciąganie i mógł przeżyć tę fascynującą przygodę. Trudno tu powołać się na każdą z wykorzystanych przez prof. Tadeusza Sławka analogii, aczkolwiek warto skupić się na jednym z piękniejszych wątków tego wykładu. Chciałbym jedynie zastanowić się, dlaczego biblioteka jest miejscem chwały Boga, a dokładniej miejscem, w którym człowiek powinien błogosławić Bogu w akcie dziękczynienia? pretacja powszechnie używanej metafory, iż biblioteka to świątynia wiedzy, uświadomiła zebranym, że nie tylko cisza, będąca wyrazem szacunku, łączy to miejsce z odwiecznym miejscem kultu. Bowiem w murach bibliotek od wieków oddawano hołd twórcom, tak jak dziś podświadomie swą obecnością składamy dziękczynienie, za to, co było i co posuwa nas do przodu, ku wiedzy. Ta piękna paralela stanowiła nić, która snuła się podczas całego wystąpienia, przypominając audytorium o pokorze wobec wiedzy oraz o zwrocie wykorzystanego kapitału biblioteki wraz z należnymi procentami myśli. To stanowi tak naprawdę cel instytucji, jaką jest biblioteka i nadaje sens jego istnieniu. W części artystycznej imprezy zaprezentowali się wychowankowie i nauczyciele Państwowej Szkoły Muzycznej im. M. Karłowicza w Katowi- 8. Reinter- 6 T. Sławek: Biblioteka jako dziękczynienie. Gazeta Uniwersytecka 2009, nr 4 (styczeń), s Ibidem, s Ibidem, s. 18.

22 22 Bibliotheca Nostra cach wykonując utwory Fryderyka Chopina, Georga Friedricha Haendla oraz Amadeusza Mozarta. Uwieńczeniem uroczystości był mini-recital Katarzyny Pumy-Piaseckiej, która zaprezentowała własne jazzujące aranżacje, nawiązujące między innymi do zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia. Podczas końcowego wystąpienia dyrektor Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego poprosił prof. dr. hab. Leonarda Ogiermana o kilka słów na temat najcenniejszego nabytku biblioteki - Biblii Leopolity 9, którą zajmowała się ostatnio prowadzona przez niego nowa Pracownia Konserwacji Książek. Uczestnicy okrągłego jubileuszu mogli podziwiać zwieńczenie 3- letnich zmagań profesora i jego zespołu z renowacją dzieła, które w momencie przejęcia można było nazwać destruktem. Po tej intelektualnej uczcie organizatorzy imprezy zaproponowali poczęstunek, w trakcie którego można było skosztować słusznych rozmiarów tortu, przygotowanego specjalnie z okazji jubileuszu oraz wychylić symboliczną lampkę szampana. W ten też sposób rozpoczęła się ta mniej oficjalna część, w trakcie której toczyły się kuluarowe rozmowy na tematy ważkie i aktualne. Wystawa towarzysząca obchodom 40-lecia Biblioteki Uniwersyteckiej pozwoliła bliżej zapoznać się z jej historią, dniem dzisiejszym oraz planami na przyszłość. Fotoreportaż Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego (wczoraj dziś - jutro) z pewnością wśród jej wieloletnich pracowników wywoływał łezkę wzruszenia, ale i wiarę w pozytywny wymiar planowanych zmian. Mgr Katarzyna Cukierska jest pracownikiem Biblioteki Wydziału Filologicznego w Sosnowcu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. 9 Biblia Leopolity - to pierwsza polska katolicka pełna biblia drukowana. Zawiera księgi Starego i Nowego Testamentu, która przez 38 lat była jedynym katolickim przekładem Pisma w języku polskim (do momentu pojawienia się Biblii Wujka). Wydana została w Krakowie 1561 roku przez drukarnie i na zlecenie Szarffenbergów (stąd też jej druga nazwa Biblia Szarffenbergowska) z dedykacją dla Zygmunta Augusta. Przekład przełożył na nowo do druku ks. Jan Nycz ze Lwowa (pseudonim Leopolita czyli Lwiowianin), zawiera liczne zapożyczenia z wcześniejszych przekładów w języku polskim i czeskim. Uchodzi za niezbyt udaną pod względem językowym. Źródło: Wikipedia [online] [dostęp ]. Dostępna w World Wide Web: <

23 Sprawozdania 23 Damian Ziółkowski II Zebranie Uczestników Śląskiej Biblioteki Cyfrowej 21 listopada 2008 roku w Bibliotece Śląskiej w Katowicach w sali audytoryjnej Parnassos odbyło się II zebranie uczestników Śląskiej Biblioteki Cyfrowej. W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele 24 instytucji. Gości przywitał Dyrektor Biblioteki Śląskiej prof. dr hab. Jan Malicki. Następnie, wraz ze swoim Zastępcą ds. Administracyjno-Technicznych - Remigiuszem Lisem wręczył nowym uczestnikom symbole członkostwa w ŚBC w postaci kryształowych kostek z logo ŚBC, oraz dyplomy. Zaszczytu tego dostąpiły następujące instytucje: - Biblioteka Główna AkademiI Muzycznej w Katowicach; - Biblioteka Główna Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach; - Miejska Biblioteka Publiczna w Siemianowicach Śląskich; - Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna w Pszczynie; - Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego; - Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie; - Związek Górnośląski. Ponadto specjalny pamiątkowy kryształ otrzymała Aleksandra Adamczyk z Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego autorka logo Śląskiej Biblioteki Cyfrowej. Po części oficjalnej nastąpiła część robocza, która składała się z dwóch wystąpień: dr Anety Drabek z Uniwersytetu Śląskiego oraz Dawida Śpiechowicza z Biblioteki Śląskiej. W swoim referacie Zebranie Śląskiej Biblioteki Cyfrowej. Sprawozdanie z działalności za okres Aneta Drabek przedstawiła działalność ŚBC w omawianym okresie. W wystąpieniu nie zabrakło statystyki, mianowicie: publikacji, 36 instytucji zaangażowanych w realizację projektu (19 bibliotek publicznych, 10 uczelni państwowych, 5 uczelni niepublicznych, instytucja oświatowa i stowarzyszenie regionalne), użytkowników ze 103 krajów. Jako przewodnicząca Zespołu Koordynacyjnego ŚBC zaprezentowała również sprawozdanie z działalności zespołu: prezentacje, wystąpienia, udział w konferencjach, oraz

24 24 Bibliotheca Nostra udział w przedsięwzięciach siostrzanych: Porozumieniu Polskie Biblioteki Cyfrowe i Europeana Local części Europejskiej Biblioteki Cyfrowej. Dawid Śpiechowicz, jako opiekun Społecznej Pracowni Digitalizacji, wystąpił z referatem Społeczna Pracownia Digitalizacji przy Bibliotece Śląskiej sprawozdanie z działalności Podsumował 13-miesięczny okres pracy ŚPD: zdigitalizowanych publikacji, skany, wydawnictw ciągłych, przyrost zasobu, udział i dokonania wolontariuszy (23 zaangażowane osoby, 12 wolontariuszy na stałe, rekordzistka skanów), działalność szkoleniową (23 osoby). Jak można wywnioskować z powyższych danych Śląska Biblioteka Cyfrowa stale się rozwija, a Zespół Koordynacyjny dba o promocję ŚBC. Mgr Damian Ziółkowski jest pracownikiem Działu Udostępniania Zbiorów, Informacji Naukowej i Dokumentacji Biblioteki Głównej AWF im. Jerzego Kukuczki w Katowicach.

25 WYDARZENIA Agnieszka Stachura Galeria Przy Schodach Dobiegł już końca sezon 2008, nadszedł więc czas na jego podsumowanie i podjęcie wyzwań w następnym. Przyznam, że z dumą patrzę na to, co udało nam się już osiągnąć w Galerii Przy Schodach. Kilka naprawdę dobrych wystaw, owocna współpraca z galeriami, nie tylko w naszym regionie, akcja charytatywna i spotkanie autorskie. To tylko kilka z naszych sukcesów, a proszę zauważyć, że pracujemy w niełatwych warunkach. Jak każdy dziś, borykamy się z kłopotami finansowymi, no i wciąż marzymy o nowym lokum. Nasze marzenia spełnią się, kiedy powstanie nowy budynek biblioteki. Póki co, staramy się sprostać oczekiwaniom naszych gości i proponować ciekawe projekty w dotychczasowym miejscu. Muszę przyznać, że ważnym dla nas wydarzeniem w minionym roku była współpraca podjęta z alpinistą Tomkiem Kobielskim i akcja charytatywna na rzecz Asi Zakolskiej. 7 listopada 2008 roku w auli im. L. Deca na naszej uczelni rozpoczęła się akcja Pomóżmy Asi wrócić do zdrowia. Przypomnę, że Asia jest naszą koleżanką, miłośniczką gór, zapaloną trekkerką. W ubiegłym roku latem, wraz z mężem wybrała się na wyprawę w indyjskie Himalaje. Niestety podróż marzeń dla Asi zakończyła się tragicznie. Na skutek choroby wysokościowej i zbiegu nieszczęśliwych wypadków doznała rozległego udaru mózgu i zapadła w trzymiesięczna śpiączkę. Na szczęście wbrew prognozom lekarzy, dziewczyna się wybudziła. Znajduje się jednak w krytycznym stanie i wymaga intensywnej rehabilitacji. Do tego potrzebne są ogromne sumy pieniędzy. Nasza biblioteka wraz z Tomkiem Kobielskim stara się pomóc rodzinie Asi w zebraniu funduszy potrzebnych na dalsze leczenie. Patronem naszej uczelni jest największy polski himalaista Jerzy Kukuczka, a taki patron zobowiązuje. Dla wielu z nas, tak studentów jak i wykładowców czy pracowników na-

26 26 Bibliotheca Nostra szej uczelni, góry, wspinaczka wysokogórska czy zwykły trekking są sposobem na życie, sposobem na spędzanie wolnego czasu. Dla wielu z nas, dla których góry są pasją, choroba wysokogórska nie jest tematem tabu. Wiemy, że taka sytuacja może się przytrafić każdemu. To choroba, na którą nie ma reguły. Zachowanie ludzkiego organizmu w warunkach dla niego odmiennych niż zwykłe, nie jest przewidywalne. Znane są przypadki takie, jak np. Austriaka Petera Habelera (partnera Messnera podczas pierwszego beztlenowego wejścia na Everest), który po wielu latach wspinania na dużych wysokościach postanowił ponownie zdobyć Everest, tyle że w stylu tradycyjnym, czyli na tlenie. Jednak ten czynny alpinista nagle zachorował na obrzęk płuc i to przed wejściem. Ledwo go odratowano. Podobnie Nowozelandczyk Gary Ball kiedyś doskonały himalaista, partner sławnego Roba Holla. Zmarł na wyprawie na Dhaulagiri, w wyniku choroby wysokościowej. Andrzej Czok wybitny polski himalaista zmarł w podobny sposób na zimowej wyprawie na Kangczendzongę 1. Wśród alpinistów powtarzana jest teoria, która mówi, że istnieje zjawisko pamięci wysokościowej oznacza ono, że człowiek, który co najmniej raz w życiu przebywał na danej wysokości (np m n.p.m.), będzie się czuł na tej wysokości lepiej, gdy np. za rok lub dwa ponownie osiągnie tę wysokość oczywiście w porównaniu do nowicjuszy na tej wysokości 2. Jak widać nie każda teoria ma potwierdzenie w praktyce, a przynajmniej nie w każdym przypadku. Asia, podobnie jak wspomniani wyżej himalaiści, nie była nowicjuszem. Wcześniej wspinała się w Tatrach i Alpach, wypadek zaś miał miejsce w regionie Ladakhu, który leży na wysokości 3500 m n.p.m., a więc nie tak wysoko. Dla porównania Matterhorn szczyt położony w Alpach, sięgający wysokości 4478 metrów jest corocznie oblegany przez narciarzy amatorów. Z białego szaleństwa czerpią tam uciechę dorośli i dzieci z całej Europy. Tereny narciarskie znajdują się na wysokości m n.p.m. Dla porównania najwyższy szczyt Polski Rysy ma 2503 metry, a więc różnica wzniesień między nim a Ladakhu to zaledwie niecałe tysiąc metrów. A jednak mimo przygotowania i dobrej kondycji fizycznej, organizm Asi, podobnie jak Balla czy Holla, zareagował na taką wysokość niespodziewanie. Dużo można by jeszcze opowiadać o tej chorobie, my jednak zamierzamy skupić się teraz na pomocy, jaką chcielibyśmy udzielić Asi. W tym właśnie celu wraz z Tomkiem Kobielskim zorganizowaliśmy serię spotkań, podczas których Tomek prezentuje slajdy ze swoich wypraw i opowiada o tym, jak zdobył Koronę Ziemi. Spotkania, prelekcje i wystawy fotografii Tomka poświęcone są właśnie Asi. W ich trakcie opowiadamy także o wypadku naszej koleżanki i po- 1 Pawłowski R.: Smak gór. Katowice 2008, s Miotk M.: Choroba wysokogórska. Góry 2006, nr 5 (144).

27 Wydarzenia 27 dajemy numer konta fundacji, która opiekuje się nią, prosząc o pomoc. Ten sam numer konta oraz instrukcję wypełnienia odpowiednich pól w kwestionariuszu PIT umieściliśmy na naszej stronie internetowej Już niedługo będziemy rozliczali się z fiskusem, mamy więc możliwość przekazania swojego 1% na rzecz naszej podopiecznej. Dotychczasowe spotkania odbyły się na Politechnice Śląskiej, Uniwersytecie Wrocławskim, a także w Rybniku. Niedługo natomiast będą w Krakowie, Łodzi (telewizja TOYA) oraz na Uniwersytecie Warszawskim. Przed nami wiele do zrobienia. Plany mamy odważne. Ale o tym opowiem kolejnym razem. Mgr Agnieszka Stachura jest pracownikiem Działu Gromadzenia i Opracowania Zbiorów Biblioteki Głównej AWF im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. Zajmuje się również organizacją wystaw w Bibliotece.

28 28 Bibliotheca Nostra RECENZJE Joanna Chwałek Joe Simpson: Dotknięcie pustki Na wstępie pragnę zaznaczyć, że jest to mój pierwszy kontakt z literaturą górską i od razu trafiłam na, jak pisze w przedmowie Chris Bonington, klasyczną pozycję gatunku. Jestem pełna podziwu dla ludzi, którzy kochają góry i dla nich podejmują tak wielkie ryzyko i dają z siebie tak dużo wysiłku. Widać tu jak pasja duszy potrafi zlikwidować niedogodności pochodzące z ciała. Narzuca mi się tu od razu zjawisko przepływu (ang. flow) opisane przez Mihalyi Csikszentmihalyi'a - amerykańskiego psychologa węgierskiego pochodzenia. Stan przepływu to stan umysłu oddany całkowicie wykonywanemu zajęciu, tak, że traci się poczucie czasu, poczucie ja, poczucie cielesnych niedogodności. Jest to stan, kiedy człowiek jest tak pogrążony w swoim zajęciu, że nic innego nie ma zna-

29 Recenzje 29 czenia 1, zlanie w jedno z czynnością - w tym przypadku ze wspinaniem. Jak opisuje to autor: Głowa w dół - stale patrz na stopy - jeden wymach, drugi wymach, podskok - spójrz na stopy - wymach, wymach... I tak wciąż w górę, pięćdziesiąt metrów eleganckiej wspinaczki, ani śladu zmęczenia, żadnego bólu głowy - uczucie, jakbym zdobywał Everest! Wbijając śruby widzę, jak lód protestuje: kruszy się i pęka; wbijam dalej - dobra, wpinam się, zawisam - odpoczynek. To jest to! Czuję, jak sprawnie pracuje moje ciało - jak krąży krew, przepływa ciepło i siła. Tak ma być. Juuuhuuuuuu! - wsłuchuję się w echo, długo krążące po dolinie 2. Rok Cel: szczyt Siula Grande w Andach peruwiańskich. Dwóch alpinistów: Joe Simpson i Simon Yates zdobywa go w stylu alpejskim. Zdobywa, lecz w drodze powrotnej zdarza się wypadek. Główny bohater, a zarazem autor książki dotknął pustki, obcował z zimnym, bezdusznym majestatem lodowca, ale nie stracił swojego człowieczeństwa ani zdrowego rozsądku, pomimo balansowania pomiędzy życiem i śmiercią. Naturalnym odruchem ucieczki ze szczeliny w lodowcu, w którą wpadł, byłaby droga w górę, lecz on podjął ryzyko wydostał się z tej zionącej pustką gardzieli lodowca najpierw zagłębiając się w jego bezdenną czeluść po to, by dalej obcować z pięknem gór i kontynuować wspinanie, pomimo otarcia się o śmierć i poważnego złamania nogi, po którym nigdy nie będzie ona już aż tak sprawna. Niemalże wyczuwałam piekący ból w złamanej i targanej brutalnie przez swojego właściciela, niczym niepotrzebna kłoda drewna. Halucynacje z bólu, gorączki, wyczerpania, głodu i pragnienia naturalnie splatają się w narrację opowieści. Ukazany jest wewnętrzny świat psychiczny, zupełnie odrealniony, lecz paradoksalnie pomagający przeżyć bohaterowi, gnanemu do przodu nawoływaniem wewnętrznego głosu, który budzi go, gdy ten zasypia z wyczerpania i każe wstawać, gdy upada. Na pierwszy plan wysuwa się niesamowita odwaga, wytrwałość i silna wola życia Joe Simpsona, co nie pozwalało mi wyjść z podziwu śledząc jak chce przekroczyć siebie, by wytrwać, by nie zginąć w górach - miejscu realizacji życiowej pasji. Obok jego dramatu rozgrywa się wewnętrzny dramat jego partnera Simona Yatesa, który pomógł mu wydostać się z niebezpiecznej sytuacji, lecz w chwili zagrożenia własnego życia, przeciął linę, na której spuszczał z góry okaleczonego partnera. Miał później poważne nieprzyjemności ze strony środowiska alpinistycznego, które nie doceniło pomocy udzielonej Joe w celu spuszczenia go z góry, (który to czyn prawdopodobnie uratował paradoksalnie ich obu), a skupiło się na tej dramatycznej chwili przecięcia liny. Czyn Simona można rozpatrywać w kontekście odruchu wa- 1 M. Csikszentmihalyi: Przepływ : jak poprawić jakość życia : psychologia optymalnego doświadczenia. Warszawa J. Simpson: Dotknięcie pustki. Katowice 1992.