Wykład 1. Wprowadzenie w tematykę zajęć

Transkrypt

1 Wykład 1. Wprowadzenie w tematykę zajęć

2 Informacje o przedmiocie Wykładowca i prowadzący laboratoria komputerowe: dr Marek Sobolewski Strona internetowa: Wykład 15 godz., Laboratorium 15 godz. Forma zaliczenia: kolokwium Sprawdzane umiejętności: opis danych statystycznych, znajomość miar demograficznych, wyciąganie wniosków praktycznych z analiz

3 Zakres materiału (wykład) 1. Podstawowe informacje o statystyce i demografii w kontekście nauczania europeistyki. Przykłady danych demograficznych. 2. Wybrane zjawiska demograficzne, sposoby ich pomiaru oraz praktyczna interpretacja wskaźników demograficznych. Wykresy. 3. Grupowanie danych statystycznych. Wyznaczanie i interpretacja statystyk opisowych. 4. Analiza korelacji i analiza dynamiki zjawisk demograficznych. 5. Analiza danych regionalnych - wybrane procedury taksonomiczne. 6. Idea wnioskowania statystycznego. Przykłady zastosowania testów statystycznych do analizy danych ankietowych i sondażowych. Niektóre tematy będą realizowane tylko na wykładzie

4 O statystyce STATYSTYKA zbiór metod badania zjawisk masowych (zbieranie i przetwarzanie danych): Statystyka opisowa to narzędzia prezentacji i opisu posiadanych danych. Statystyka matematyczna to zbiór narzędzi wnioskowania statystycznego, które pozwalają na podstawie posiadanych danych wyciągać wnioski natury ogólniejszej. O demografii DEMOGRAFIA (gr. demos i grapheia) nauka o ludności i wszelkich zjawiskach z nią związanych, jej przedmiotem jest opis stanu i struktury ludności oraz badanie zmian w nich zachodzących. Spośród wielu gałęzi demografii, interesować nas będą zagadnienia związane z DEMOGRAFIĄ EKONOMICZNĄ, czyli ekonomiczne uwarunkowania i konsekwencje procesów demograficznych.

5 O statystyce i demografii w kontekście EUROPEISTYKI Powiązanie statystyki i demografii jest na tyle oczywiste, że nie będzie tutaj szerzej omawiane. Również umiejscowienie obu tych dziedzin w kontekście nauczania EUROPEISTYKI nie sprawia większych trudności oto kilka ważniejszych spostrzeżeń: Wspólnotę tworzą ludzie umiejętność zbierania, przetwarzania i porównywania informacji o populacji poszczególnych krajów czy regionów, jest niezbędna do sprawnego zarządzania instytucjami europejskimi (na każdym poziomie); Kondycja demograficzna wpływa na funkcjonowanie społeczności, na rozwój gospodarczy i wzajemne pomiędzy państwami członkowskimi. Wszystkie formy działalności gospodarczej mają swój początek w ludziach wytwórcach wszelkich dóbr i ludzie stanowią też ich cel są odbiorcami wytworzonych produktów.

6 Jeszcze o europeistyce Wyjątki ze standardów nauczania: Absolwent studiów powinien rozumieć i umieć analizować procesy społeczne i polityczne dokonujące się w skali globalnej, regionalnej, państwowej i lokalnej Absolwent powinien umieć [ ] gromadzić, przetwarzać oraz przekazywać (pisemnie i ustnie) informacje

7 Wzajemne relacje zjawisk demograficznych i gospodarczych Poprawa warunków życia (dobrobyt) spadek dzietności poprawa zdrowotności Zmiana struktury wiekowej (starzenie się ludności) Polityka gospodarcza i społeczna wzrost liczby emerytów zwiększenie podatków zmiana struktury popytu Spowolnienie rozwoju gospodarczego

8 Sposoby zbierania danych demograficznych Spisy powszechne - badania pełne; - przeprowadzane cyklicznie (co około 10 lat); - ostatni spis odbył się w roku 2002; - spisy charakteryzują się bardzo szerokim zakresem badanych zjawisk. Bieżąca sprawozdawczość - pewne zjawiska demograficzne są obowiązkowo rejestrowane; - w oparciu o dane ze spisów i ewidencję zdarzeń demograficznych możliwe jest oszacowanie aktualne poziomu wybranych zjawisk. Badania ankietowe, panelowe, etc. - uzupełniają powyższe dwa sposobu zbierania danych; - dotyczą wybranych zjawisk demograficznych i społecznych (na przykład budżetów domowych, aktywności ekonomicznej ludności); - są to badania częściowe.

9 Źródła danych demograficznych Dane demograficzne, które będą prezentowane na tym wykładzie pochodzą z różnych źródeł poniżej podano adresy stron internetowych, gdzie można znaleźć tego typu informacje. Bank Danych Regionalnych (BDR) GUS Światowa Organizacja Zdrowia International Data Bases (IDB) EUROSTAT ec.europa.eu/eurostat Wszystkie pliki danych, wykorzystywane na wykładzie i podczas laboratoriów można ściągnąć ze strony domowej wykładowcy.

10 Program STATISTICA Większość obliczeń i prezentacji graficznych wykonywać będziemy za pomocą programu STATISTICA (9.0) specjalistycznego narzędzia analizy danych. Program STATISTICA jest zainstalowany w pracowniach, ponadto licencja którą posiada Wydział Zarządzania i Marketingu, uprawnia studentów do posługiwania się programem na komputerach domowych. Informacje o sposobie uzyskania wersji instalacyjnej programu STATISTICA znajdują się na stronie: Część obliczeń i analiz wykonywać będziemy także za pomocą arkusza kalkulacyjnego Excel.

11 Jednostka statystyczna, próba i populacja Przedmiotem analiz statystycznych są tzw. JEDNOSTKI STATYSTYCZNE, czyli obiekty podlegające badaniu, których cechy (dane) są analizowane. Zbiór jednostek statystycznych, o których posiadamy dane będące przedmiotem analizy nazywany jest PRÓBĄ (STATYSTYCZNĄ). Szerszy zbiór jednostek, o którym nie posiadamy danych, lecz chcemy go poznać na podstawie próby jest określany jako POPULACJA. Aby móc wnioskować o populacji na podstawie próby należy zastosować metody WNIOSKOWANIA STATYSTYCZNEGO niezbędnym jednak warunkiem jest to, by próba była REPREZENTATYWNA dla całej populacji.

12 Przykłady badań statystycznych Temat badania Jednostka statystyczna Próba Populacja Sondaż wyborczy Dorosły mieszkaniec Polski Losowy podzbiór mieszkańców Polski (zwykle ok osób) Wszyscy mieszkańcy Polski (BADANIE CZĘŚCIOWE) Wykorzystanie środków unijnych w gminach woj. podkarpackiego Gmina Gminy woj. podkarpackiego (N = 160) Tak jak próba (BADANIE PEŁNE) Poziom życia w Polsce na tle innych państw Unii Europejskiej Państwo Państwa należące do UE (N = 27) Tak jak próba (BADANIE PEŁNE) Zadowolenie mieszkańców Rzeszowa z rozwoju miasta w ostatnich latach Mieszkaniec Rzeszowa Losowo wybrani mieszkańcy Rzeszowa Wszyscy mieszkańcy Rzeszowa (BADANIE CZĘŚCIOWE)

13 Rodzaje badań statystycznych Badanie statystyczne może mieć charakter PEŁNY lub NIEPEŁNY (badanie częściowe). Wykonanie jedynie badanie częściowego może być spowodowane: kosztami i czasochłonnością wykonania badania pełnego (sondaż wyborczy, badanie opinii publicznej); niemożnością wykonania badania pełnego, z powodu otwartego charakteru populacji (badanie skuteczności leków, jakości nauczania statystyki); niszczeniem elementów podlegających badaniu (kontrola jakości produktów spożywczych).

14 Dobór metody analizy statystycznej zależy od charakteru cech podlegających badaniu. Z praktycznego punktu widzenia istotna jest umiejętność rozróżnienia trzech typów cech statystycznych: cechy mierzalne (ilościowe, liczbowe) cechy porządkowe cechy nominalne (jakościowe) Cechy statystyczne i ich rodzaje Są Sąto to cechy, cechy, których których wartości są sąwyrażane za za pomocą pomocąliczb: wiek, wiek, dochody, ocena ocena ze ze statystyki, stopa stopa bezrobocia, środki środki unijne unijne pozyskane przez przez gminę gminęw roku roku 2009, 2009, itd. itd. Są Sąto to cechy, cechy, których których wartości nie nie są sąwyrażane za za pomocą pomocą liczb liczb ale ale dają dają się się logicznie uszeregować: poziom poziom wykształcenie, stosunek emocjonalny do do reklamy, itd. itd. Są Sąto to cechy, cechy, których których warianty określają tylko tylko i i wyłącznie przynależność do do pewnej pewnej grupy: grupy: płeć, płeć, miejsce miejsce zamieszkania, kierunek studiów, posiadanie prawa prawa jazdy, jazdy, itd. itd.

15 Typy danych statystycznych Ze względu na charakter jednostek statystycznych podlegających badaniu wyodrębniamy trzy podstawowe typy zbiorów danych: dane ankietowe (kwestionariuszowe) - charakteryzują się losowym doborem próby z większej populacji, jednostki podlegające badaniu są nierozróżnialne najczęściej dane przekrojowe - zwykle są efektem przeprowadzenia badania pełnego, jednostki podlegające badaniu są rozróżnialne i mogą to być: państwa, regiony, miasta itp.; dane czasowe - jednostki są tutaj kolejnymi momentami (okresami) czasu, w których dokonywano pomiaru - mogą to być sesje giełdowe, dni, tygodnie, lata. Oczywiście są one rozróżnialne, co więcej istotna jest ich kolejność.

16 Literatura 1. Holzer J.Z., Demografia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Hydzik P., Sobolewski M., Komputerowa analiza danych społecznogospodarczych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów Laudański L.M., Statystyka nie tylko dla licencjatów, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów Dodatkowe pozycje: 1. Pociecha J. (red. nauk.), Ekonomiczne konsekwencje osiągania wieku emerytalnego przez generacje powojennego wyżu demograficznego, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2003.