Strategie opcyjne short straddle, short strip i short strap... na Gie dzie Papierów Warto ciowych w Warszawie

Transkrypt

1 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SK ODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL. XLVI, 4 SECTIO H 2012 Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie, Zak ad Rynków Finansowych KATARZYNA KRÓLIK-KO TUNIK Strategie opcyjne short straddle, short strip i short strap... na Gie dzie Papierów Warto ciowych w Warszawie The short straddle, the short strip and the short strap options strategies on the Warsaw Stock Exchange S owa kluczowe: opcje, strategie inwestycyjne Key words: options, investment strategies Wst p Opcje s klasyfikowane jako instrumenty pochodne, gdy ich cena zale y od kszta towania si warto ci aktywów bazowych, np. kursów walut, stóp procentowych, warto ci indeksów gie dowych, cen papierów warto ciowych, a tak e cen towarów rolniczych i podstawowych surowców. Konstrukcja tego instrumentu finansowego pozwala realizowa zyski w ró nych warunkach rynkowych. Odpowiednie zestawienie ró nych opcji, czyli stworzenie z o onej strategii opcyjnej, umo liwia osi ganie dodatniej stopy zwrotu w sytuacji wzrostów lub spadków cen na rynku, jak równie przy stabilnych cenach. Do ostatniej grupy zalicza si trzy omówione dalej strategie. Celem opracowania jest przedstawienie istoty strategii opcyjnych short straddle, short strip i short strap oraz sposobu ich zastosowania z wykorzystaniem opcji na WIG20 notowanych na Gie dzie Papierów Warto ciowych w Warszawie.

2 450 KATARZYNA KRÓLIK-KO TUNIK 1. Strategie opcyjne short straddle, short strip i short strap Prezentowane strategie maj kilka cech wspólnych. Oczekiwanie inwestora odno nie do przysz ej sytuacji rynkowej jest jedn z nich. Podmiot, który decyduje si zaj pozycj, wykorzystuj c strategi short straddle, short strip lub short strap, zak ada stabilizacj cen na rynku (neutral market) i spadek zmienno ci (bearish volatility). Gdy sytuacja na rynku b dzie zgodna z oczekiwaniami inwestora, mo e on osi gn zyski, które s ograniczone do wysoko ci otrzymanych premii opcyjnych. W przeciwnym wypadku inwestor poniesie straty, które mog by bardzo wysokie (teoretycznie nawet nieograniczone). Wszystkie opcje wykorzystane przy konstruowaniu strategii maj jednakow cen wykonania i ten sam termin wyga ni cia. Ka da ze strategii wymaga u ycia zarówno opcji kupna, jak i sprzeda y na ten sam instrument bazowy. Otwarcie pozycji polega na wystawieniu opcji (krótka pozycja), zamkni cie pozycji jest za równoznaczne z transakcjami odwrotnymi, czyli odkupieniem wcze niej sprzedanych opcji. G ówna ró nica pomi dzy analizowanymi strategiami tkwi w proporcji wykorzystanych opcji kupna i sprzeda y, co przek ada si na profil zysków i strat, mo liwo ci osi gania zysków w okre lonych warunkach i umiejscowienie punktów op acalno ci. Strategi short straddle (top straddle) 1 buduje si przez sprzeda opcji kupna i opcji sprzeda y z jednakow cen wykonania K i tym samym terminem wyga ni cia 2. Cena wykonania opcji jest najcz ciej zbli ona do aktualnej ceny instrumentu bazowego. Istotne, aby liczba wystawionych opcji kupna i sprzeda y by a jednakowa. Strategia mo e przynie ograniczone zyski i nieograniczone straty (rysunek 1). Zysk/strata BEP 1 BEP 2 K S Rysunek 1. Profil zysków i strat ze strategii short straddle ród o: opracowanie w asne na podstawie W. Tarczy ski, M. Zwolankowski, In ynieria finansowa, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1999, s Okre lenie straddle jest t umaczone jako siedzie okrakiem. Najcz ciej w stosunku do tej strategii stosuje si okre lenie strategia stela a, czyli short straddle to tzw. krótki stela. Mo na spotka si z okre- leniem rozkrok lub kroczek. 2 R.W. Kolb, Wszystko o instrumentach pochodnych, WIG-Press, Warszawa 1997, s ; B. Sameer, The long and short of straddle, Money Today January 2010, s. 19.

3 STRATEGIE OPCYJNE SHORT STRADDLE, SHORT STRIP I SHORT STRAP W dniu wyga ni cia dochód ze strategii jest równy: S T K + c + p, gdy S T < K, c + p, gdy S T = K, K S T + c + p, gdy S T > K, gdzie: c cena opcji kupna, p cena opcji sprzeda y, K cena wykonania opcji, S T cena instrumentu bazowego w dniu wyga ni cia opcji. Wyst puj dwa punkty op acalno ci: BEP 1 = K c p i BEP 2 = K + c + p. Strategia przynosi dodatni dochód, gdy cena instrumentu bazowego znajduje si pomi dzy BEP 1 i BEP 2. Strategia wymaga wniesienia depozytu zabezpieczaj cego. Strategia short strip 3 jest pewn modyfikacj krótkiego stela a. Polega na sprzeda y jednej opcji kupna i dwóch opcji sprzeda y z jednakow cen wykonania K, zbli on do aktualnej ceny rynkowej instrumentu bazowego 4. Proporcja u ytych opcji mo e by inna ni jeden do dwóch, lecz istotne jest, aby opcji kupna by o mniej ni opcji sprzeda y. Wszystkie one maj jednakowy termin wyga ni cia. Inwestor ma oczekiwania podobne do poprzedniego przypadku, tzn. spodziewa si stabilizacji cen na rynku. Jednak e u ycie wi kszej liczby opcji sprzeda y ni opcji kupna wskazuje na przewidywanie niewielkich raczej wzrostowych zmian cen. Strategi charakteryzuj ograniczone zyski i nieograniczone straty (rysunek 2). Zysk/strata BEP 1 BEP 2 K S Rysunek 2. Profil zysków i strat ze strategii short strip ród o: opracowanie w asne na podstawie S. Mynarski, Rynek opcji. Pomocnicze materia y dydaktyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 1999, s. 32. W dniu wykonania dochód jest równy: 2(S T K) + c + 2p, gdy S T < K, c + 2p, gdy S T = K, K S T + c + 2p, gdy S T > K. 3 W j zyku angielskim s owo strip mo e oznacza pas lub pasmo, a tak e np. ta m. 4 A. Sopo ko, Rynkowe instrumenty finansowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s ; A. Fierla, Opcje na akcje, Difin, Warszawa 2004, s

4 452 KATARZYNA KRÓLIK-KO TUNIK Wyst puj dwa punkty op acalno ci: BEP 1 = K 0,5c p i BEP 2 = K + c + 2p. Strategia przynosi zysk, gdy cena instrumentu bazowego jest wi ksza od BEP 1 i mniejsza od BEP 2. Strategia daje efekt podobny do short straddle, jednak dopuszczaj c niewielkie zmiany cen, jest bardziej nastawiona na wzrosty. Dodatkowo w sytuacji prawid owych przewidywa przysz ej sytuacji na rynku oferuje wi ksze zyski pochodz ce ze sprzeda y trzech, a nie dwóch opcji. Strategia wi e si z konieczno ci wniesienia depozytu zabezpieczaj cego. Strategi short strap 5 równie mo na potraktowa jako modyfikacj krótkiego stela a. Przy jej budowie nale y sprzeda dwie opcje kupna i jedn opcj sprzeda y z jednakow cen wykonania K, zbli on do rynkowej ceny instrumentu bazowego 6. Proporcja u ytych opcji mo e by inna ni dwa do jednego, lecz istotne jest, aby opcji kupna by o wi cej ni opcji sprzeda y. Wszystkie one maj jednakowy termin wyga ni cia. Oczekiwania inwestora s podobne do pierwszego omawianego przypadku, tzn. przewiduje on stabilizacj cen na rynku. Jednak e u ycie wi kszej liczby opcji kupna ni opcji sprzeda y wskazuje na przewidywanie niewielkich raczej spadkowych zmian cen. Strategi cechuj ograniczone zyski i nieograniczone straty (rysunek 3). Zysk/strata BEP 1 BEP 2 K S Rysunek 3. Profil zysków i strat ze strategii short strap ród o: opracowanie w asne na podstawie S. Mynarski, op. cit., s. 33. W dniu wykonania dochód jest równy: S T K + 2c + p, gdy S T < K, 2c + p, gdy S T = K, 2(K S T ) + 2c + p, gdy S T > K. 5 W j zyku angielskim s owo strap mo e oznacza pasek lub rami czko. 6 A. Sopo ko, op. cit., s ; A. Fierla, op. cit., s

5 STRATEGIE OPCYJNE SHORT STRADDLE, SHORT STRIP I SHORT STRAP Wyst puj dwa punkty op acalno ci: BEP 1 = K 2c p i BEP 2 = K + c + 0,5p. Strategia przynosi dochód, gdy cena instrumentu bazowego jest wi ksza od BEP 1 i mniejsza od BEP 2. Efekty strategii s podobne do short straddle, lecz dopuszczaj c niewielkie zmiany cen, jest ona bardziej nastawiona na spadki. Dodatkowo w sytuacji prawid owych przewidywa przysz ej sytuacji na rynku oferuje wi ksze zyski pochodz ce ze sprzeda y trzech, a nie dwóch opcji. Strategia wi e si z konieczno ci wniesienia depozytu zabezpieczaj cego. Inwestorzy po zaj ciu pozycji mog w wybranej przez siebie strategii utrzymywa j do terminu wyga ni cia lub mo liwa jest wcze niejsza likwidacja pozycji przez zawarcie transakcji odwrotnych. Wi kszo inwestorów korzysta z drugiego wariantu, który zosta poddany analizie w dalszej cz ci pracy. 2. Dane i metodologia badania Przedmiotem bada by y strategie opcyjne short straddle, short strip i short strap zbudowane z opcji kupna i sprzeda y na indeks WIG20 notowanych na Gie dzie Papierów Warto ciowych w Warszawie. Do konstrukcji opcji wykorzystano minimaln niezb dn liczb opcji, tzn. strategia short straddle by a budowana z jednej opcji kupna i jednej opcji sprzeda y, strategia short strip z jednej opcji kupna i dwóch opcji sprzeda y, a strategia short strap z dwóch opcji kupna i jednej opcji sprzeda y. Do bada wybrano opcje kupna i sprzeda y o najbli szym terminie wyga ni cia, których kurs wykonania by najbli szy aktualnej warto ci instrumentu bazowego. Wybrane opcje mo na okre li jako opcje po-cenie (at-the-money). Do oblicze wykorzystano dane pochodz ce z Gie dy Papierów Warto ciowych w Warszawie 7 ceny opcji kupna i sprzeda y ustalone podczas fixingu na zamkni ciu sesji. Pomini to w ten sposób koszt transakcyjny w postaci spreadu mi dzy cen kupna i sprzeda y danej opcji. W badaniach zosta y uwzgl dnione koszty transakcyjne obejmuj ce prowizje przy zakupie i sprzeda y opcji na poziomie 2% warto ci transakcji, jednak nie mniej ni 2 z i nie wi cej ni 9 z za jedn opcj 8. Przyj ty okres badawczy rozpoczyna si 22 wrze nia 2003 r. (debiut opcji na Gie dzie Papierów Warto ciowych w Warszawie) i ko czy 16 marca 2012 r. (trzeci pi tek miesi ca z marcowego cyklu kwartalnego termin wyga ni cia opcji). Taki 7 Dane wykorzystane w obliczeniach pochodz ze strony internetowej 8 Przyj te koszty transakcyjne s na poziomie proponowanym przez stosunkowo du cz domów maklerskich przy zawieraniu transakcji dotycz cych opcji przez Internet. Zdecydowana wi kszo inwestorów przeprowadza takie transakcje przy u yciu Internetu. W drugiej po owie 2010 r. odsetek transakcji opcjami zawieranych przez Internet wyniós 91%. Wielko ta ros a systematycznie od drugiej po owy 2003 r. z poziomu 39%. Ju w 2004 r. przekroczy a 50% i systematycznie ros a dalej. Dane na podstawie wyników bada GPW w Warszawie dotycz cych udzia u inwestorów w obrotach gie dowych.

6 454 KATARZYNA KRÓLIK-KO TUNIK zakres czasowy pozwoli na przedstawienie zyskowno ci analizowanych strategii opcyjnych w ró nych warunkach rynkowych, w okresie dobrej koniunktury, w czasie zawirowa na rynku akcji, a tak e przy stabilnych cenach. Analizie poddano krótkookresowe strategie tygodniowe, tzn. otworzenie pozycji mia o miejsce w poniedzia ek, za w pi tek pozycj zamykano. Dopuszczalne by y sytuacje, gdy pozycj otwierano we wtorek w przypadku, gdy w poniedzia ek nie przeprowadzano sesji gie dowej, lub zamykano w czwartek, gdy pi tek by dniem bez sesji. Niemniej jednak w ka dym z analizowanych tygodni musia y si odby przynajmniej cztery sesje gie dowe. Tygodnie, w których np. z powodu wi t by y tylko trzy sesje lub mniej, zosta y wykluczone z bada. W ten sposób wyodr bniono 433 tygodniowe okresy. Zyskowno strategii zobrazowano za pomoc tygodniowej stopy zwrotu (w %) obliczonej w stosunku do zaanga owanego kapita u. Z uwagi na fakt, e analizowane strategie polegaj na sprzeda y, a nie na kupnie opcji, wielko zaanga owanego kapita u jest jedynie równa wniesionemu depozytowi zabezpieczaj cemu. W analizie przyj to, e wynosi on 10% (dla strategii short straddle) lub 15% (dla strategii short strip i short strap) warto ci bie cej aktywów bazowych wyra onych w z otych 9. Wi kszy depozyt dla strategii short strip i short strap jest uzasadniony faktem przyj cia przez inwestora wi kszego zobowi zania wynikaj cego z wystawienia trzech opcji (w strategii short straddle sprzedaje si tylko dwie opcje). 3. Wyniki badania Wi kszo z badanych okresów charakteryzowa a si niewielkimi zmianami indeksu WIG20 (rysunek 4), g ównie ze wzgl du na krótki zaledwie tygodniowy okres realizowania strategii. W ponad 73% przypadków wahania indeksu WIG20 nie przekracza y 3% w obu kierunkach. Analizowane strategie powinny by stosowane w a nie w warunkach stabilizacji cen na rynku. Strategia short straddle by a zyskowna w 236 przypadkach (54,50%), strategia short strip charakteryzowa a si dodatni stop zwrotu w 234 przypadkach (54,04%), a strategia short strap w 246 przypadkach (56,81%). Wyniki badania, pokazuj ce zestawienie tygodniowej stopy zwrotu uzyskanej w wyniku realizowania danej strategii z zachowaniem si instrumentu bazowego w okresie realizacji danej strategii, zosta y zaprezentowane na rysunkach 5, 6 i 7. 9 Przyj cie sta ego poziomu wysoko ci depozytu jest za o eniem upraszczaj cym z uwagi na faktyczny sposób wyliczania depozytów zabezpieczaj cych dla opcji. Zob. np. K. Mejszutowicz, Podstawy inwestowania w kontrakty terminowe i opcje, Gie da Papierów Warto ciowych w Warszawie, Warszawa 2008, s

7 STRATEGIE OPCYJNE SHORT STRADDLE, SHORT STRIP I SHORT STRAP Ilość obserwacji mniejsze niż -5 % od -5 % do -4 % od -4 % do -3 % od -3 % do -2 % od -2 % do -1 % od -1 % do 0 % od 0 % do 1 % od 1 % do 2 % Zakres zmian indeksu WIG20 od 2 % do 3 % od 3 % do 4 % od 4 % do 5 % większe niż 5 % Rysunek 4. Zakres tygodniowych waha indeksu WIG20 w badanym okresie ród o: opracowanie w asne. 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 Stopa zwrotu (%) 0,00-15,00-10,00-5,00 0,00 5,00 10,00 15,00-10,00-20,00-30,00-40,00-50,00 Zmiana WIG20 (%) ród o: opracowanie w asne. Rysunek 5. Tygodniowa stopa zwrotu (w %) ze strategii short straddle w relacji do zmian indeksu WIG20 (w %)

8 456 KATARZYNA KRÓLIK-KO TUNIK Na rysunku 5 wida, e dodatnie stopy zwrotu ze strategii short straddle najcz ciej pojawia y si, gdy zmiany indeksu WIG20 by y stosunkowo niedu e, przy czym nieistotny by kierunek tych zmian. Najwy sze stopy zwrotu zaobserwowano, gdy warto instrumentu bazowego opcji prawie si nie zmienia a. Wysokie ujemne stopy zwrotu pojawia y si, gdy warto indeksu WIG20 ulega a znacznym wahaniom w jednym b d w drugim kierunku. Zaznaczona na wykresie linia obrazuje t zale no. 50,00 40,00 30,00 20,00 Stopa zwrotu (%) 10,00 0,00-15,00-10,00-5,00 0,00 5,00 10,00 15,00-10,00-20,00-30,00-40,00-50,00 Zmiana WIG20 (%) ród o: opracowanie w asne. Rysunek 6. Tygodniowa stopa zwrotu (w %) ze strategii short strip w relacji do zmian indeksu WIG20 (w %) Rysunek 6 przedstawia tygodniow stop zwrotu ze strategii short strip w relacji do procentowych zmian indeksu WIG20. Wida, i najwi cej dodatnich stóp zwrotu pojawia o si, gdy warto instrumentu bazowego opcji wzrasta a lub pozostawa a na prawie niezmienionym poziomie. W miar spadku warto ci indeksu WIG20 mo na zauwa y coraz wi cej ujemnych stóp zwrotu. Zale no t obrazuje umieszczona na wykresie linia.

9 STRATEGIE OPCYJNE SHORT STRADDLE, SHORT STRIP I SHORT STRAP ,00 40,00 30,00 20,00 10,00 Stopa zwrotu (%) 0,00-15,00-10,00-5,00 0,00 5,00 10,00 15,00-10,00-20,00-30,00-40,00-50,00 Zmiana WIG20 (%) ród o: opracowanie w asne. Rysunek 7. Tygodniowa stopa zwrotu (w %) ze strategii short strap w relacji do zmian indeksu WIG20 (w %) Rysunek 7 przedstawia tygodniow stop zwrotu ze strategii short strap w relacji do procentowych zmian indeksu WIG20. Mo na zauwa y podobn, lecz odwrotn zale no, jaka wyst powa a przy strategii short strip. Najwi cej dodatnich stóp zwrotu pojawia o si, gdy warto instrumentu bazowego opcji spada a lub pozostawa a na prawie niezmienionym poziomie. W miar wzrostu warto ci indeksu WIG20 mo na zauwa y coraz wi cej ujemnych stóp zwrotu. Zale no t obrazuje umieszczona na wykresie linia. Zako czenie Wszystkie analizowane strategie powinny by stosowane w sytuacji, gdy inwestor spodziewa si stabilizacji cen na rynku i malej cej zmienno ci. Takie warunki pozwalaj mu na osi gni cie najwi kszych zysków. Strategie short strip i short strap mo na uzna za modyfikacje strategii short straddle. Obie dopuszczaj niewielkie zmiany ceny, pierwsza umo liwia zarobek w sytuacji umiarkowanych wzrostów cen

10 458 KATARZYNA KRÓLIK-KO TUNIK na rynku, a druga przy niedu ych spadkach. Uzyskane wyniki bada potwierdzaj te za o enia. Zyskowno strategii short straddle by a najwi ksza, gdy warto instrumentu bazowego opcji prawie nie ulega a zmianom. Wykresy pokazuj ce zale no pomi dzy stop zwrotu ze strategii short strip i short strap a wahaniami indeksu WIG20 s w pewnym stopniu swoimi lustrzanymi odbiciami. Strategia short strip by a zyskowna, gdy warto indeksu WIG20 pozostawa a bez zmian lub nieznacznie wzrasta a. Natomiast w warunkach spadku cen na rynku strategia ta przynosi a straty. Odwrotnie by o w przypadku strategii short strap. Niedu e spadki warto ci indeksu WIG20 powodowa y, e inwestycja przynosi a zyski, za wzrost cen wi za si ze stratami. Bibliografia 1. Fierla A., Opcje na akcje, Difin, Warszawa Kolb R.W., Wszystko o instrumentach pochodnych, WIG-Press, Warszawa Mejszutowicz K., Podstawy inwestowania w kontrakty terminowe i opcje, Gie da Papierów Warto ciowych w Warszawie, Warszawa Mynarski S., Rynek opcji. Pomocnicze materia y dydaktyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków Sameer B., The long and short of straddle, Money Today January Sopo ko A., Rynkowe instrumenty finansowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Tarczy ski W., Zwolankowski M., In ynieria finansowa, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa The short straddle, the short strip and the short strap options strategies on the Warsaw Stock Exchange The aim of this paper is to present a short straddle, a short strip and a short strap options strategies and their application using options on WIG20 listed on the Warsaw Stock Exchange. The analyzed options strategies are dedicated to neutral market and bearish volatility. These strategies are built by selling a certain number of put and call options. The short strip and the short strap strategies are modifications of the short straddle. Each of the analyzed options strategy was profitable in particular situations depending on the behaviour of the prices of the underlying instrument.