Ochrona fauny przy realizacji inwestycji kolejowych doświadczenia i problemy z perspektywy inwestora

Transkrypt

1 Ochrona fauny przy realizacji inwestycji kolejowych doświadczenia i problemy z perspektywy inwestora Judyta Kurowska-Ciechańska Piotr Rozenek Wisła, marca 2010 r.

2 Podstawowe pytania inwestora Co? Gdzie? Jak? Ile? Czy na pewno dobrze? Co z tego wynika? Każdy projekt wymaga indywidualnego podejścia.

3 Inwentaryzacja przyrodnicza - błędy w opracowaniach brak inwentaryzacji gatunków roślin i zwierząt chronionych prawem krajowym (w tym gatunków wymienionych w załącznikach Dyrektywy Ptasiej i Dyrektywy Siedliskowej) na terenie położonym wzdłuż linii kolejowej brak inwentaryzacji bezkręgowców brak inwentaryzacji ryb (informacji o liczbie gatunków, liczebności, występowaniu siedlisk, w tym miejsc rozrodu) niewystarczająca liczba siedlisk płazów mimo bezpośredniego sąsiedztwa zbiorników wodnych i terenów podmokłych brak określenia lokalizacji siedlisk mogących zostać czasowo zajętych lub zagrożonych w wyniku prac budzące wątpliwość wyniki inwentaryzacji przyrodniczej w porównaniu ze Standardowym Formularzem Danych (SDF) oraz inwentaryzacją wykonaną przez Lasy Państwowe (zbyt ogólna, niedokładna i pobieżna) brak informacji, w jakich miesiącach i przy zastosowaniu jakich metod wykonano inwentaryzację gatunków zwierząt, roślin oraz siedlisk

4 Wyznaczanie szlaków migracyjnych Prawidłowe określenie wpływu linii kolejowej na danym obszarze warunkuje posiadanie jak najszerszej wiedzy o korytarzach ekologicznych, które ta linia przecina. Z praktyki inwestora wynika, że często trudno jest określić właściwy kilometraż przecięcia danego korytarza ekologicznego. Inwestor nie posiada szczegółowych danych na temat korytarzy, a pozyskanie ich nie jest łatwe z uwagi na konieczność współpracy z nadleśnictwami i kołami łowieckimi posiadającymi te informacje. Z kontaktu z tymi instytucjami PKP PLK S.A. otrzymuje informacje niepełne, fragmentaryczne, nie obejmujące swoim zasięgiem wszystkich zinwentaryzowanych na danym terenie gatunków.

5 Minimalizacja negatywnego wpływu zbyt ogólnikowe rozwiązania brak podstawowych parametrów brak lokalizacji rozwiązania znacznie utrudniające realizację projektu niewłaściwy dobór środków umożliwiających migrację zwierząt (natężenie ruchu, ukształtowanie terenu, zabudowa) niekiedy sprzeczne propozycje (np. oświetlenie mostów) zbyt małe parametry przepustów i przejść dla zwierząt niewystarczająca liczba przejść brak uwzględnienia uwarunkowań terenowych brak rozwiązań w przypadku oddziaływań skumulowanych Wskazane działania minimalizujące tylko jako ograniczenie terminu prac remontowych mostu do pory dziennej i okresu I-II oraz VI-IX, nienaruszanie koryta rzeki, zabezpieczenie przed spływem zanieczyszczeń do rzeki oraz zaprojektowanie odwodnienia linii kolejowej bez odprowadzenia odpływu do rzeki, wg opinii RDOŚ są zbyt ogólnie sformułowane, nie precyzujące jakie negatywne oddziaływania w jaki sposób mają być minimalizowane.

6 Dobór środków ochrony zwierząt a potrzeby i możliwości Środki służące minimalizacji oddziaływania linii kolejowych na środowisko przyrodnicze: Adaptacja istniejących przepustów bądź mostów do pełnienia funkcji przejść dla zwierząt Budowa nowych przejść dla zwierząt Wygrodzenia Instalacja akustycznych odpłaszaczy zwierząt (typu UOZ-1) Instalacja odblaskowych odpłaszaczy zwierząt Odpłaszacze dźwiękowe UOZ-1 na linii E20

7 Parametry przejść dla poszczególnych grup zwierząt Problemy: brak lub za małe parametry przejść dla zwierząt, tj. wysokości i szerokości koniecznej dla poszczególnych gatunków zwierząt zbyt mała liczba przejść dla zwierząt w stosunku do liczby przebudowywanych obiektów inżynierskich oraz długości modernizowanej linii kolejowej brak uwzględnienia zachowania lub odtworzenia naturalnych fragmentów cieków z zostawieniem po obydwu stronach pasa suchego terenu położonego poza zasięgiem wody brzegowej o szerokości równej szerokości koryta (ewentualnie suchych półek) brak opisu parametrów na terenach pełniących funkcję korytarzy migracyjnych o znaczeniu kontynentalnym lub krajowym oraz na obszarach Natura 2000, a także na terenie dużych kompleksów leśnych brak opisu rozwiązań technicznych charakteryzujących przejście dla zwierząt brak szczegółowego, jednoznacznego opisu i przedstawienia w formie graficznej lokalizacji, wielkości oraz zagospodarowania przejść oraz terenu wokół nich niewłaściwy dobór przejść (ukształtowanie terenu) konieczność weryfikacji zaproponowanych przejść dla zwierząt w kontekście uzyskanych danych z przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej oraz przebiegu korytarzy migracyjnych

8 Eksploatacja przejść dla zwierząt Linia kolejowa E 20 Rzepin-Granica Państwa

9 Wykonanie i eksploatacja przejść dla zwierząt Przejścia na linii E 20 wkomponowano w otaczający krajobraz: forma architektoniczna obiektu w postaci jednoprzęsłowego łuku, który w rzucie pionowym rozszerza się płynnie od środka wiaduktu na zewnątrz kształt dopasowano do lokalnych form morfologicznych terenu usypano nasypy w postaci wałów ziemnych, stanowiących najścia na powierzchnię wiaduktu odtworzono naturalne pokrycie terenu na powierzchni wiaduktu oraz najścia pokrycie powierzchni warstwą gruntu o grubości minimalnej 50 cm odtworzono roślinność na powierzchni wiaduktu i w obszarze najścia.

10 Linia kolejowa Skierniewice- Łódź Widzew

11 E 30 Węgliniec-Zgorzelec

12 Ochrona nietoperzy Studium wykonalności modernizacji linii kolejowej Psary Kozłów Kraków zakłada bardzo ciekawe rozwiązanie dla nietoperzy. Dotychczasowy przebieg linii zostanie zmieniony, a wykorzystywany obecnie tunel zostanie zlikwidowany i docelowo zamurowany, tory zostaną rozebrane, a stacja Tunel zburzona. Ze względu na dużą atrakcyjność przyrodniczą tego terenu oraz zróżnicowane zagospodarowanie (las oraz tereny użytkowane rolniczo) zaprojektowano dostosowanie tuneli do funkcji schroniska dla nietoperzy (specjalne półki). Tunele mogą stać się w ciągu 5-8 lat schronieniem dla szeregu gatunków nietoperzy. To jakie gatunki pojawią się zależy od mikroklimatu, jaki wytworzy się wewnątrz oraz atrakcyjności tego rozwiązania.

13 Wpływ oświetlenia mostów na zwierzęta Przelatujące ptaki mogą rozbijać się o elementy konstrukcji mostowych. Ryzyko to jest istotne w przypadku mostów w dolinach rzecznych, stanowiących trasy migracji ptaków, tym bardziej, że dużaczęść ptaków odbywa wędrówkę nocą. Zastosowanie dobrego oświetlenia mostu może znacznie zmniejszyć ryzyko kolizji ptaków z elementami mostowymi, ale jednocześnie może mieć przy tym zgubny wpływ na populacje ryb bytujących wsąsiedztwie. Zbyt duże natężenie i intensyfikacja światła powoduje, że niektóre gatunki ryb nie mają właściwych warunków do rozmnażania.

14 Ekrany akustyczne a ochrona ptaków Zastosowanie przeźroczystych barier dźwiękochłonnych jako zabezpieczenia środowiska przed hałasem niesie za sobą bardzo duże niebezpieczeństwo dla ptaków. Stosowanie barier nieprzeźroczystych byłoby rozwiązaniem ograniczającym skalę tego problemu. Niestety specyfika linii kolejowych nie wszędzie dopuszcza możliwość ich stosowania (względy bezpieczeństwa ludzi, ruchu kolejowego i drogowego). Okazuje się jednak, że niewskazane są także ekrany przeźroczyste barwne (konkretnie niebieskie).

15 Linia kolejowa E 20 Poznań-Swarzędz, Swarzędz

16 Oddziaływanie skumulowane - wspólne rozwiązania dla dróg i linii kolejowych Przypadki potencjalnych możliwości kumulowania się wpływu modernizacji linii kolejowej z oddziaływaniami innych przedsięwzięć dotyczą przede wszystkim sytuacji równoległego przebiegu linii kolejowej i dróg kołowych, w tym szczególnie równoległych, a położonych w niewielkiej odległości od siebie przepraw mostowych. Problem w ocenie oddziaływań skumulowanych stanowią m.in.: brak informacji nt. ewentualnego efektu skumulowanego modernizacji linii kolejowej z innymi przedsięwzięciami (np. autostradami, drogami ekspresowymi, obwodnicami) rozwiązania minimalizujące nie uwzględniające efektów skumulowanych trudności w zastosowaniu rozwiązań zintegrowanych ograniczone przez procedury polskiego prawa (własność, koszty, eksploatacja)

17 Nadzór przyrodniczy w czasie realizacji inwestycji Inwestor często spotyka się w opracowanych raportach o oddziaływaniu na środowisko ze stwierdzoną koniecznością obecności nadzoru przyrodniczego w czasie realizacji inwestycji. Przeważnie też nie jest w jasny sposób określony zakres tego zadania oraz podmiot wykonujący i odpowiedzialny (problem na etapie SIWZ). Do tej pory wszystkie obowiązki w zakresie ochrony środowiska, w tym nadzoru przyrodniczego na zmodernizowanych już odcinkach linii PKP PLK S.A. wykonywała w ramach nadzoru Inżyniera (inwestor zastępczy). Jedynym specjalnym nadzorem (wynikającym z inicjatywy inwestora) był nadzór przyrodniczy nad wykonaniem i zabudową konstrukcji ochronnych dla małych zwierząt w związku z istniejącym rowem odwadniającym wykonanym z korytek krakowskich przy torach zmodernizowanej linii kolejowej E 20 na odcinku Mińsk Mazowiecki - Siedlce.

18 System odwodnienia a płazy Barierowe oddziaływanie linii kolejowej powoduje fragmentację i izolację populacji oraz uniemożliwia lub utrudnia migrację zwierząt. Nieprzekraczalną barierę dla płazów stanowi torowisko-szyny i pas kamienistego, suchego podłoża. Problem występuje lokalnie, w miejscu gdzie linia kolejowa odcina np. tereny bytowania, zimowania i rozmnażania się lokalnej populacji. W miejscach tych konieczna jest budowa odpowiednich przejść dla płazów. Modernizacja linii kolejowych często zakładała wykonanie wzdłuż odcinków linii odwodnień z korytek krakowskich, zupełnie niemożliwych do przekroczenia przez płazy, a w dodatku stanowiących pułapki, w których dochodzi do śmierci płazów i innych drobnych zwierząt.

19 System odwodnienia a płazy PKP PLK S.A. definitywnie rozwiązała problem korytek krakowskich wprowadzając: rozwiązanie systemowe: w raportach o oddziaływaniu na środowisko umieszcza się zapis o zakazie stosowania korytek krakowskich na rzecz innych rozwiązań umożliwiających wydostanie się małych zwierząt (np. korytek Gara, korytek słowackich) na odcinku E 20 Mińsk Mazowiecki-Siedlce w 2008 r. wykonano i przetestowano cztery różne typy pochylni: - prostopadłe do osi kanału, - równoległe do osi kanału, - montowane wewnątrz kanału, - w postaci pryzmy z tłucznia z rurą przepływową.

20 Pochylnie dla małych zwierząt montowane wewnątrz kanału na linii kolejowej E 20 i E 30

21 Rozwiązania doraźne ratujące płazy Akcja wyjmowania płazów z korytek krakowskich i przenoszenia ich na drugą stronę torów w celu umożliwienia im rozrodu, zorganizowana i prowadzona przez PKP PLK S.A. wiosną 2008 r. na linii kolejowej E 30 odc. Węgliniec-Bielawa Dolna.

22 ?

23 Analiza porealizacyjna i monitoring przyrodniczy Zakres analiz porealizacyjnych: środki ochrony akustycznej urządzenia ochrony wód rozwiązania umożliwiające migrację zwierząt ochrona wybranych gatunków Adobe Acrobat Document Działania PKP PLK S.A. w zakresie monitoringu: Monitoring urządzeń ochrony zwierząt UOZ-1 na linii kolejowej E 20 Mińsk Mazowiecki-Siedlce ( , stan po modernizacji) Monitoring migracji zwierząt na linii kolejowej E 65 (umowa z dnia 18 marca 2010 r., stan przed realizacją)

24 Dziękujemy za uwagę! PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Centrum Realizacji Inwestycji Wydział Ochrony Środowiska