Zjawiska autoskopiczne przegląd badań i opis przypadku Autoscopic phenomena review of studies and case report
|
|
- Bogdan Kozak
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Prace kazuistyczne case reports Agnieszka Pawełczyk 1, Natalia Żurner-Szymańska 2, Tomasz Pawełczyk 1, Jolanta Rabe-Jabłońska 1 Zjawiska autoskopiczne przegląd badań i opis przypadku Autoscopic phenomena review of studies and case report 1 Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych, I Katedra Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Kierownik: prof. dr hab. n. med. Jolanta Rabe-Jabłońska 2 Psycholog stażysta w Klinice Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych Correspondence to: Agnieszka Pawełczyk, Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych I Katedry Psychiatrii UM w Łodzi, ul. Czechosłowacka 8/10, Łódź, tel.: , agnieszka.pawelczyk@umed.lodz.pl Source of financing: Department own sources Streszczenie Zjawiska autoskopiczne definiowane są jako spostrzeganie własnego ciała w przestrzeni, z perspektywy wewnętrznej (tak jak w lustrze) lub z zewnętrznego punktu widzenia. Mają one różny obraz i w związku z nim zostały obecnie zaklasyfikowane do grup: bycia poza ciałem, heautoskopii i halucynacji autoskopicznych. Bycie poza ciałem definiowane jest jako wrażenie widzenia świata i własnego ciała z odległości, z podwyższonej wzrokowo-przestrzennej perspektywy, autoskopiczne halucynacje opisuje się jako widzenie swojego sobowtóra w przestrzeni poza własnym ciałem, lecz bez odczucia opuszczenia ciała, a heautoskopię jako widzenie siebie w przestrzeni poza własnym ciałem, ale z trudnościami w określeniu, gdzie jest zlokalizowane poczucie siebie i własne centrum świadomości. Analiza danych neurofizjologicznych i neuroobrazowych związanych z doświadczeniem autoskopii sugeruje obecność zakłóceń integracji informacji płynących z układu przedsionkowego i innych receptorów (wzrokowych, proprioceptywnych, dotykowych). W badaniach neuroobrazowych wykazano udział w tych procesach także kory przedczołowej, ciemieniowej i skroniowej, związanych z wyższym poziomem przetwarzania informacji o samym sobie. Deficyty te najprawdopodobniej wiążą się z uszkodzeniami w połączeniach ciemieniowo-skroniowych oraz w sieciach połączeń neuronalnych różnych okolic kory mózgu, w tym przedczołowej, ciemieniowej i skroniowej. W artykule oprócz przeglądu literatury zaprezentowano przypadek pacjenta, u którego w następstwie wstrząsu krwotocznego doszło do hipoksji w ośrodkowym układzie nerwowym. W wyniku niedotlenienia mózgu pacjent przeżył stan bliski śmierci i miał doznania heautoskopiczne. Autorzy przedstawiają opisy jego doświadczeń, zawierające wiele elementów powtarzających się w relacjach osób w podobnym stanie somatycznym. W końcowej części artykułu omówiono możliwe podłoże ich pojawienia się. Słowa kluczowe: zjawiska autoskopiczne, niedotlenienie mózgu, połączenie skroniowo-ciemieniowe, świadomość własnego ciała Summary Autoscopic phenomena are defined as seeing one s body in space, from internal perspective (as in a mirror) or from external point of view. They have different pictures, therefore they have been presently classified to the groups of: being out of the body, heautoscopy, and autoscopic hallucinations. Being out of the body is defined as an impression of seeing the world and one s own body at a distance, from an enhanced visual-spatial perspective, autoscopic hallucinations are described as seeing one s double in space out of one s body but without a sense of having left the body, and heautoscopy as seeing oneself in space out of one s body but with difficulty in specifying where experiencing of one s self and one s own centre of awareness are located. The analysis of neurophysiological and 193
2 neuroimaging data associated with experiencing autoscopy implies the presence of disturbances in integration of information flowing from the atrial system and other receptors (visual, proprioceptive, and tactile receptors). Neuroimaging studies indicated also participation of prefrontal, parietal and temporal cortices associated with a higher level of processing the information about oneself. These deficits are most probably associated with damages in temporoparietal junctions and in neuronal junction networks in various regions of the cerebral cortex, including prefrontal, parietal and temporal regions. Apart from the review of literature, the article presents a case of the patient who had the central nervous system s hypoxia due to haemorrhagic shock. Because of his cerebral hypoxia the patient exhibited heautoscopic sensations and was close to death. The authors describe his experiences containing many elements repeated in accounts of people in a similar somatic condition. The final part of the article presents possible causes of their occurrence. Key words: autoscopic phenomena, hypoxia, temporoparietal junction, corporal awareness 194 WSTĘP Termin autoskopia wywodzi się od dwóch greckich słów: autos ( ja, self ) i skopeo ( patrzeć na ). Zjawiska autoskopiczne (autoscopic phenomena, AP) definiowane są jako spostrzeganie własnego ciała w przestrzeni, z perspektywy wewnętrznej (tak jak w lustrze) lub z zewnętrznego punktu widzenia. Pierwsze wzmianki dotyczące tych zjawisk mają charakter literacki i można je znaleźć w dziełach filozofów (np. Metamorfozy Owidiusza) lub znanych pisarzy (np. Sobowtór F. Dostojewskiego, Portret Doriana Graya O. Wilde a). W XIX wieku zjawiska autoskopiczne były częściej tematem psychologii ludowej bądź spirytualizmu, wiązano je zwykle z takimi terminami, jak projekcja ciała astralnego, wędrówka dusz, życie po życiu (1-3), a ich interpretacja była daleka od naukowego opisu doświadczeń spostrzegania własnego ciała. Na gruncie naukowym zaczęto je opisywać znacznie później. W 1876 roku Henry Maudsley pisał o doświadczeniach uczucia unoszenia w powietrzu i odczuciu oddzielenia od własnego ciała (4). Dopiero jednak w połowie XX wieku zjawiska autoskopiczne zostały przedmiotem badań i opisów naukowych. Menninger-Lerchental jako pierwszy próbował połączyć ezoteryczne opisy drugiego ciała z neuropsychiatrycznymi modelami iluzorycznego oddzielenia ja od ciała, odnosząc się do pojęcia schematu ciała (5). Brugger jako pierwszy dokonał opisu i klasyfikacji zjawisk autoskopicznych (6). Obecnie nadal można spotkać opisy zjawisk autoskopicznych definiowanych jako doświadczenia paranormalne (7), jednakże istnieje coraz więcej badań próbujących wyjaśnić poznawcze mechanizmy powodujące przemijające zakłócenia w odczuwaniu i percepcji własnego ciała. Autoskopia pojawia się często w opisach osób, które doświadczyły stanów bliskich śmierci. Opowiadają one o objawach dysocjacyjnych (np. depersonalizacja), o nadmiernej czujności, opisują również mistyczne stany świadomości (8), mówią o byciu poza własnym ciałem, o wrażeniach widzenia własnego ciała z perspektywy przebywania poza nim. Ponadto autoskopia opisywana jest w przebiegu różnych psychiatrycznych i neurologicznych stanów (9-11), na przykład w przebiegu ciemieniowej i skroniowej padaczki (12-14), migreny (9,15), guza przysadki mózgowej (16), schizofrenii (17), a także u pacjentów po resuscytacji (18,19). Doświadczenie to wiązane jest także z zaburzeniami mózgowo-naczyniowymi lub chorobami zakaźnymi wpływającymi na funkcjonowanie płatów ciemieniowych (20). ZJAWISKA AUTOSKOPICZNE I ICH MECHANIZMY POZNAWCZE W literaturze opisywane są trzy formy doświadczeń związanych z autoskopią: bycie poza własnym ciałem, autoskopiczne halucynacje i heautoskopia. Bycie poza własnym ciałem definiuje się jako wrażenie widzenia świata i własnego ciała z odległości, z podwyższonej wzrokowo-przestrzennej perspektywy (zewnątrz- -cielesna egocentryczna perspektywa). Osoba wydaje się świadoma siebie, choć swoje centrum samoświadomości lokalizuje poza fizycznym ciałem nieznacznie uniesione w stosunku do niego. Autoskopiczne halucynacje opisuje się jako widzenie swojego sobowtóra w przestrzeni poza własnym ciałem, lecz bez odczucia opuszczenia ciała. Osoba opisuje postrzeganie świata z perspektywy fizycznego ciała, doświadczenie siebie i swojego centrum samoświadomości lokalizuje w swoim fizycznym ciele. Trzecim rodzajem doświadczeń autoskopicznych jest heautoscopia. Osoba opisuje widzenie siebie w przestrzeni poza własnym ciałem, ale ma trudności z określeniem, gdzie jest zlokalizowane poczucie siebie i własne centrum świadomości (9,21-23). Niektóre osoby lokalizują oba te doświadczenia we własnym ciele fizycznym, inne poza ciałem fizycznym (w tzw. ciele autoskopicznym), a czasami w obu pozycjach ciała jednocześnie (bilokacja). W opisach tego zjawiska, dokonanych przez specjalistów niebędących psychiatrami, pojawiają się różne, często błędnie stosowane terminy opisujące psychopatologię (24). Wydaje się jednak, że doświadczenia bycia poza własnym ciałem opisywane są jako bardzo realistyczne przeżycia,
3 Doświadczenie bycia poza ciałem Heautoskopia Autoskopiczne halucynacje Halucynacje przedsionkowe * + + Halucynacje wzrokowe + (po stronie niedowidzenia połowiczego) Halucynacje słuchowe + Zaburzenia schematu ciała + + Niedowidzenie połowicze (hemianopsja) + Obraz ciała autoskopicznego Całe Fragmentaryczne (głowa, szyja, górna część tułowia, rzadko ręce) Fragmentaryczne (głowa, szyja, górna część tułowia, rzadko ręce) Lokalizacja ciała autoskopicznego W centralnej części pola widzenia W centralnej części pola widzenia Po stronie halucynacji wzrokowych i niedowidzenia połowiczego Pozycja ciała autoskopicznego Leżące na plecach Stojące lub siedzące Stojące lub siedzące Perspektywa widzenia ciała autoskopicznego Od przodu Od boku lub od pleców Od przodu Autoskopiczne ciało porusza się i wykonuje + działania Słyszenie mowy autoskopicznego ciała + Bilokacja i rozszczepienie ja + Perspektywa wzrokowo-przestrzenna Jednolita Zmienna Jednolita * Jako halucynacje przedsionkowe określa się wrażenia pływania, unoszenia się, latania, opadania i wirowania (9,21,27). Tabela 1. Zestawienie doświadczeń opisywanych przez pacjentów z autoskopią natomiast inne zaburzenia mają charakter halucynoidów lub iluzji (9,25,26). Blanke i Mohr (22) zanalizowali opisywane przez pacjentów doświadczenia AP. Według autorów doznania pacjentów doświadczających bycia poza własnym ciałem, heautoskopii lub halucynacji autoskopicznych mają różny obraz (tabela 1), a analiza opisów podawanych przez pacjentów pozwala na odróżnianie autoskopicznych zjawisk. Wielu autorów (9,21,22,28,29) uważa, że za autoskopiczne doświadczenia odpowiadają patologiczne procesy przetwarzania informacji dotykowych i proprioceptywnych oraz ich nieprawidłowa integracja z informacjami o modalności wzrokowej i płynącej z układu przedsionkowego. Blanke i Arzy (21) wiążą powyższe procesy ze zjawiskiem dezintegracji przestrzeni osobistej (zakłócenia orientacji co do położenia swojego ciała i jego części) oraz dezintegracji pomiędzy przestrzenią osobistą a zewnątrz-osobistą (zmiana położenia własnego ciała względem innych obiektów w przestrzeni zewnętrznej). Przyczyn pierwszego zjawiska upatrują w sprzecznych informacjach dotykowych, proprioceptywnych, kinestetycznych oraz wzrokowych. Z kolei drugi proces wiążą z niespójnymi informacjami wzrokowymi i z układu przedsionkowego. Wyniki ich analizy sugerują nieco inne mechanizmy prowadzące do powstawania autoskopicznych doświadczeń w trzech ich podgrupach. Najsilniejsze zaburzenia przedsionkowe (wrażenie unoszenia się, opadania) występują u osób doświadczających bycia poza ciałem, nieco słabsze u doświadczających heautoskopii, a najsłabsze (lub wcale) u opisujących autoskopiczne halucynacje. Ponadto występowanie halucynacji wzrokowych, a także hemianopsji w autoskopicznych halucynacjach wskazuje raczej na deficyty w przetwarzaniu informacji wzrokowych niż przedsionkowych i ten właśnie proces uważany jest za przyczynę dezintegracji przestrzeni osobistej i zewnątrz-osobistej u pacjentów z autoskopicznymi halucynacjami. Z kolei różnice pomiędzy heautoskopią i byciem poza ciałem, związane u osób z heautoskopią z szerszą gamą wrażeń ciała autoskopicznego oraz doświadczania myśli, głosów, aktywności zarówno w ciele autoskopicznym, jak i fizycznym, mogą być wywołane przez silniejszy i bardziej różnorodny wpływ niewłaściwego przetwarzania informacji kinestetycznych i proprioceptywnych u pacjentów z heautoskopią (22). U pacjentów doświadczających bycia poza ciałem, których autoskopiczne ciało pozostaje milczące, w bezruchu, uniesione i odsunięte, doznania są raczej związane z zakłóceniami przedsionkowymi (9). Różnice pomiędzy heautoskopią i byciem poza ciałem dotyczą także emocji doświadczanych przez pacjentów. Pierwsi z nich, w przeciwieństwie do pacjentów z byciem poza ciałem, nie doświadczają pozytywnych emocji. Różnice dotyczą także neuroanatomicznego podłoża opisywanych zjawisk. NEUROBIOLOGICZNE MECHANIZMY W ZJAWISKU AUTOSKOPII Neuroanatomiczne podłoże opisywanych zjawisk AP nie jest, jak dotąd, dokładnie poznane. Menninger-Lerchental (30) przypuszczał, że autoskopiczne halucynacje związane są z połączeniem ciemieniowo-potylicznym, heautoskopia z zakrętem kątowym i nadbrzeżnym, a poczucie bycia poza ciałem z górną częścią płata ciemieniowego. Blanke i Mohr (22) na podstawie analiz przypadków wskazali połączenie płatów ciemieniowego i skroniowego lewej półkuli jako odpowiedzialne za heautoskopię, a prawej półkuli za wrażenie bycia poza ciałem. 195
4 196 Blanke i Arzy (21), wykorzystując elektromagnetyczną stymulację połączenia skroniowo-ciemieniowego lewej półkuli, uzyskali u badanej osoby doświadczenie drugiego ja. Ich zdaniem heautoskopia i bycie poza ciałem prawdopodobnie wiążą się z hamowaniem połączenia skroniowo-ciemieniowego, a autoskopiczne halucynacje ze stymulacją kory ciemieniowo-potylicznej. Blanke i wsp. (28) opisali pacjentkę, u której poprzez elektryczną stymulację połączenia skroniowo-ciemieniowego prawej półkuli mózgu uzyskali wzrokowe złudzenia dotyczące części jej ciała. Powtarzająca się stymulacja miała miejsce, gdy pacjentka patrzyła na wprost. Podczas patrzenia na swoje wyprostowane ręce lub nogi miała wrażenie ich skracania, podczas obserwacji zgiętych kończyn ich poruszania, a gdy zamknęła oczy, odczuwała przesuwanie się górnej części ciała w kierunku kończyn. Zebrane przez cytowanych autorów dane wskazują na powiązanie heautoskopii z uszkodzeniem połączenia skroniowo- -ciemieniowego lewej półkuli mózgu, bycia poza ciałem z uszkodzeniem połączenia skroniowo-ciemieniowego prawej półkuli mózgu (21,22), a autoskopicznych halucynacji z uszkodzeniem ciemieniowo-potylicznej kory prawej półkuli mózgu (28). Z kolei świadomość własnego ciała i doświadczenie jego posiadania badacze wiążą bardziej z prawą półkulą mózgu (31), z korą przedczołową, skroniowo-ciemieniową i połączeniami tych trzech okolic (32). Asymetria półkulowa opisywanych autoskopicznych zjawisk nie została jednak jednoznacznie ustalona. Blanke wraz z innymi badaczami łączy zjawiska autoskopiczne z zakłóceniami w układzie przedsionkowym. Anzellotti i wsp. (30) przypuszczają, że integracja bodźców proprioceptywnych, dotykowych i wzrokowych w połączeniu z informacjami z układu przedsionkowego jest niezbędna do bieżącej oceny ruchu, położenia całego ciała i jego elementów. Mózg musi więc połączyć ze sobą różne dane. Badania neuroobrazowe i neurofizjologiczne (33-35) wskazują, że odbywa się to w korze przedsionkowej (zakręt skroniowy górny, wyspa i płat ciemieniowy), która odbiera i łączy nie tylko informacje z układu przedsionkowego, ale także informacje wzrokowe, proprioceptywne i dotykowe płynące z całego ciała, a służące do oceny położenia i ruchów ciała. W badaniach neuroobrazowych wykazano udział w tych procesach także kory przedczołowej, ciemieniowej i skroniowej (36,37). Można więc przypuszczać, że za opisywane zjawiska autoskopiczne są odpowiedzialne zakłócenia nie tylko w połączeniach ciemieniowo-skroniowych, ale także w sieciach połączeń neuronalnych z innymi okolicami kory mózgu. Weryfikacja tych hipotez wymaga jednak dalszych badań. PODSUMOWANIE Zjawiska autoskopiczne mają różny obraz i w związku z nim zostały obecnie zaklasyfikowane do grup: bycia poza ciałem, heautoskopii i halucynacji autoskopicznych. Analiza danych neurofizjologicznych i neuroobrazowych związanych z doświadczeniem autoskopii sugeruje obecność zakłóceń integracji danych płynących z układu przedsionkowego i różnych innych receptorów z wyższym poziomem przetwarzania informacji o samym sobie (tzn. egocentryczną wzrokowo-przestrzenną perspektywą spostrzegania, umiejscowieniem poczucia siebie, subiektywną świadomością inicjowania, wykonywania i kontrolowania własnych dowolnych czynności). Opisane deficyty integracji informacji najprawdopodobniej związane są z uszkodzeniami w połączeniach ciemieniowo-skroniowych oraz w sieciach połączeń neuronalnych różnych okolic kory mózgu, w tym przedczołowej, ciemieniowej i skroniowej. OPIS PRZYPADKU Mężczyzna, lat 39, z wyższym wykształceniem. Dwa lata wcześniej uległ wypadkowi komunikacyjnemu, w którym doznał obrażeń wielonarządowych i wstrząsu krwotocznego. W wyniki utraty krwi u chorego doszło do rozwoju hipoksji skutkującej poważnym niedotlenieniem mózgu. Z dokumentacji medycznej wynika, że przez 27 dni wymagał utrzymywania w śpiączce farmakologicznej. Subiektywne poczucie pacjenta bycia w śpiączce jest krótsze około 3-4 dni. Mężczyzna podał, że bardzo dobrze pamięta wypadek oraz to, co działo się do momentu odzyskania przez niego świadomości w szpitalu. Opisując swoje doświadczenia, zaznaczał, że była to niezwykła przygoda, że bardzo się cieszy z tego doświadczenia; jest spokojniejszy o to, co będzie po śmierci. Z relacji pacjenta wynika, że do wypadku doszło między godziną 24:00 a 1:00. Jednym z ostatnich wspomnień poprzedzających wypadek jest kolacja, którą jadł z kolegami w niewielkim barze obok trasy. Mężczyzna przyznał, że są to jedynie urywki wspomnień i o wiele lepiej pamięta to, co działo się później. Pacjent bardzo dokładnie opisywał przeżycie z pogranicza śmierci. Relacjonował doznania wzrokowe o charakterze złożonych obrazów, były to sceny rozgrywające się przed nim, zarówno z jego udziałem, jak i udziałem innych. Opisywał także doświadczanie doznań słuchowych głosów należących do znajomych mu osób, ratowników oraz ludzi dotychczas nieznanych. Doświadczył także wrażenia przeniesienia do innego świata. Pierwsze wspomnienie mężczyzny dotyczy chwili wypadku: pamiętam, jak jechaliśmy samochodem osobowym i uderzyła w nasz bok naczepa tira jadącego z przeciwka, potem ja (moja dusza), taki lekki, wyciągałem ręce w stronę szyby i wyszedłem z samochodu. Pacjent opowiadał także: stojąc przed wrakiem pojazdu, obserwowałem scenę rozgrywającą się wewnątrz samochodu, widziałem kolegę, który wysiadł i wzywał pogotowie, widziałem też siebie nieprzytomnego. Mężczyzna podał, że słyszał znajomy głos kolegi, z którym jechał: mówił do mnie, żebym otworzył oczy, pytał, czy nic mi nie jest. Podczas relacji tych zdarzeń
5 badany opowiadał również o towarzyszących emocjach: nie bałem się w ogóle tego, co się dzieje, dziwiłem się tylko, że nie mogę wyjść z samochodu i odpowiedzieć koledze, że nic mi nie jest. Pasażer siedzący obok kierowcy nie doznał żadnych obrażeń, dlatego wezwał pogotowie (potwierdzają to relacje najbliższych). Pacjent opisywał, że widział, jak przyjechała karetka, widział czynności ratowników na miejscu zdarzenia: mam wyraźne i mocne wspomnienia, teraz też przypominam sobie, że wszedłem na barierkę, usiadłem na niej i obserwowałem samochód. Widziałem też, jak wkładają mnie do karetki. Kolejne wspomnienie pacjenta było z innego miejsca ze szpitala. Mężczyzna podawał, że bardzo szybko poruszały się obrazy i zmieniały okoliczności zdarzeń. Po obejrzeniu akcji ratunkowej z perspektywy świadka znalazłem się w szpitalu, do którego nagle się przeniosłem, widziałem tam siebie leżącego na łóżku w czerwonym podkoszulku, pomyślałem, że to dziwne, bo miałem na sobie granatową, i wówczas zdałem sobie sprawę, że to krew że jestem cały we krwi. Pacjent wspominał, że nie miał ani odczucia czasu, ani przestrzeni, mówił o ludziach, którzy byli ubrani na biało i ze szpitala zabrali go na pole. Mówił, że usłyszał od nich następujące słowa: ty już umarłeś, ty nie żyjesz. Powiedział, że po usłyszeniu tych słów znalazł się przed drzwiami mieszkania swojej dziewczyny. Relacjonuje: zapukałem do niej, otworzyła mi i chciała, żebym wszedł, ale ja nie mogłem przekroczyć progu. Później ona wybiegła za mną, ale mnie już nie było. Podczas wywiadu pacjent podał, że po wypadku dowiedział się od najbliższych, że jego dziewczyna miała sen, w którym pacjent przyszedł do niej i pukał do drzwi. Po przebudzeniu zadzwoniła do niego, ale telefon nie odpowiadał. Według badanego nieodbieranie przez niego telefonu zbiegło się w czasie z wypadkiem samochodowym. Kolejne doświadczenie pacjenta dotyczyło spotkania nieznanych ludzi na polu. Podał, że nagle zobaczył piękny ogród, gdzie wszyscy porozumiewają się telepatycznie, zmysły są wyostrzone i wszystko działa bardzo precyzyjnie. Mężczyzna opowiadał, że nie był sam w tym ogrodzie, byli ze mną znowu ci ludzie ubrani na biało i mówili do mnie, że jestem już w drugim świecie. Pacjent relacjonował, że czuł się przez nich nakłaniany do przejścia na drugą stronę; oni pokazywali mi korzenie drzewa, za które miałem wejść, bo tam było drugie życie. W doznaniu pacjenta osobą, która miała przeprowadzić go na drugą stronę, była jego dziewczyna. Mężczyzna w swoim przeżyciu nie chciał ani umrzeć, ani iść bez niej. Badany twierdził, że usiłował się podnieść, lecz nie mógł wstać, mówi o tym wrażeniu: poczułem, jak wracam do swojego ciała. Podał, że na kilka sekund wybudził się ze śpiączki po opisanym doświadczeniu bycia poza ciałem. OMÓWIENIE Przedstawiony przez nas przypadek pacjenta, najprawdopodobniej po ciężkim pourazowym niedotlenieniu mózgu, można uznać za przykład heautoskopii. Mimo że pacjent opisywał swe doznania po upływie 2 lat i mogły one ulec zniekształceniu, opis zjawisk autoskopicznych wydaje się wiarygodny. Zawiera wiele elementów, które powtarzają się w relacjach osób w podobnym stanie somatycznym. W podanym przez badanego opisie autoskopicznych doświadczeń ulegała zmianie perspektywa widzenia autoskopicznego ciała (tzn. własnego ciała spostrzeganego poza własnym ciałem fizycznym), najczęściej przebywało ono w pozycji stojącej lub siedzącej. Autoskopiczne ciało unosiło i poruszało się, pacjent relacjonował słyszenie rozmów, wymianę myśli, nie wspominał przeżywania emocji. Można przypuszczać, że doznania pacjenta były spowodowane dezintegracją informacji dochodzących do kory przedsionkowej z obszarów skroniowo-ciemieniowych, układu przedsionkowego oraz kory przedczołowej podczas poważnego niedotlenienia mózgu. Piśmiennictwo: BIBLIOGRAPHY: 1. Fischer R.: Raumfahrt der Seele. Hermann Bauer, Freiburg Fox O.: Astral Projection. University Books, New York Moody R.A.: Życie po życiu. Zysk i S-ka, Poznań 2001 (pierwsze wydanie: 1975). 4. Maudsley H.: The Philosophy of Mind. MacMillan and Co., London Brugger P., Mohr C.: Out of the body, but not out of mind. Cortex 2009; 45: Brugger P., Regard M., Landis T.: Illusory reduplication of one s own body: phenomenology and classification of autoscopic phenomena. Cogn. Neuropsychiatry 1997; 2: Brugger P., Mohr C.: The paranormal mind: how the study of anomalous experiences and beliefs may inform cognitive neuroscience. Cortex 2008; 44: Sims A.: Simptoms in the Mind: An Introduction to Descriptive Psychopathology. Saunders, London Blanke O., Landis T., Spinelli L., Seeck M.: Out-of-body experience and autoscopy of neurological origin. Brain 2004; 127: Dening T.R., Berrios G.E.: Autoscopic phenomena. Br. J. Psychiatry 1994; 165: Dewhurst K., Pearson J.: Visual hallucinations of the self in organic disease. J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry 1955; 18: Collacott R.A., Deb S.: Autoscopy, mental handicap and epilepsy. A case report. Br. J. Psychiatry 1988; 153: Devinsky O., Feldmann E., Burrowes K., Bromfield E.: Autoscopic phenomena with seizures. Arch. Neurol. 1989; 46: Salanova V., Andermann F., Rasmussen T. i wsp.: Parietal lobe epilepsy. Clinical manifestations and outcome in 82 patients treated surgically between 1929 and Brain 1995; 118: Lukianowicz N.: Autoscopic phenomena. AMA Arch. Neurol. Psychiatry 1958; 80: Conrad K.: An unusual mirror-phantom; the autoscopic phenomenon as a permanent state in tumor of the hypophysis. Nervenarzt 1953; 24: Klimkeit E., Bradshaw J.L.: Processes and mechanisms in neuropsychiatry: sensory-perceptual. W: Wood S.J., Allen N.B., Pantelis C. (red.): The Neuropsychology of Mental Illness. Cambridge University Press, 2009: Lopez U., Forster A., Annoni J.M. i wsp.: Near-death experience in a boy undergoing uneventful elective surgery under general anesthesia. Paediatr. Anaesth. 2006; 16:
6 19. Parnia S., Fenwick P.: Near death experiences in cardiac arrest: visions of a dying brain or visions of a new science of consciousness. Resuscitation 2002; 52: Hamilton M. (red.): Fish s Clinical Psychopathology: Signs and Symptoms in Psychiatry. John Wright & Sons, Bristol Blanke O., Arzy S.: The out-of-body experience: disturbed selfprocessing at the temporo-parietal junction. Neuroscientist 2005; 11: Blanke O., Mohr C.: Out-of-body experience, heautoscopy, and autoscopic hallucination of neurological origin implications for neurocognitive mechanisms of corporeal awareness and selfconsciousness. Brain Res. Brain Res. Rev. 2005; 50: Brugger P., Blanke O., Regard M. i wsp.: Polyopic heautoscopy: case report and review of the literature. Cortex 2006; 42: Blanke O.: Perception and experience of the self in autoscopic phenomena and self-portraiture. Schweiz. Arch. Neurol. Psychiatr. 2005; 156: Brugger P.: Reflective mirrors: perspective-taking in autoscopic phenomena. Cogn. Neuropsychiatry 2002; 7: Brugger P., Agosti R., Regard M. i wsp.: Heautoscopy, epilepsy, and suicide. J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry 1994; 57: Cheyne J.A., Girard T.A.: The body unbound: vestibular-motor hallucinations and out-of-body experiences. Cortex 2009; 45: Blanke O., Ortigue S., Landis T., Seeck M.: Stimulating illusory own-body perceptions. Nature 2002; 419: Bünning S., Blanke O.: The out-of body experience: precipitating factors and neural correlates. Prog. Brain Res. 2005; 150: Anzellotti F., Onofrj V., Maruotti V. i wsp.: Autoscopic phenomena: case report and review of literature. Behav. Brain Funct. 2011; 7: Berlucchi G., Aglioti S.: The body in the brain: neural bases of corporeal awareness. Trends Neurosci. 1997; 20: Easton S., Blanke O., Mohr C.: A putative implication for fronto-parietal connectivity in out-of-body experiences. Cortex 2009; 45: Bense S., Stephan T., Yousry T.A. i wsp.: Multisensory cortical signal increases and decreases during vestibular galvanic stimulation (fmri). J. Neurophysiol. 2001; 85: Bottini G., Karnath H.O., Vallar G. i wsp.: Cerebral representations for egocentric space: functional-anatomical evidence from caloric vestibular stimulation and neck vibration. Brain 2001; 124: Guldin W.O., Grüsser O.J.: Is there a vestibular cortex? Trends Neurosci. 1998; 21: Vogeley K., Fink G.R.: Neural correlates of the first-person-perspective. Trends Cogn. Sci. 2003; 7: Zacks J.M., Ollinger J.M., Sheridan M.A., Tversky B.: A parametric study of mental spatial transformations of bodies. Neuroimage 2002; 16:
Systemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie)
Systemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie) specjalizacja strukturalna i funkcjonalna ze względu na rodzaj bodźca oraz
WYKŁAD 8: ŚWIADOMOŚĆ. Psychologia poznawcza. dr Mateusz Hohol
WYKŁAD 8: ŚWIADOMOŚĆ Psychologia poznawcza dr Mateusz Hohol CO TO JEST ŚWIADOMOŚĆ? Medyczna koncepcja świadomości: pacjent przytomny to pacjent świadomy pacjent w stanie wegetatywnym to pacjent nieświadomy
PRZEŻYCIA O CHARAKTERZE RELIGIJNYM Z PERSPEKTYWY WSPÓŁCZESNYCH ODKRYĆ NEUROLOGICZNYCH
PRZEŻYCIA O CHARAKTERZE RELIGIJNYM Z PERSPEKTYWY WSPÓŁCZESNYCH ODKRYĆ NEUROLOGICZNYCH MARTYNA NEUMANN UNIWERSTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU 4 ROK KOGNITYWISTYKI O CZYM BĘDZIE MOWA Przeżycia religijne
T O M 48 z POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET PSYCHOLOGII SZKOŁA WYŻSZA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ ISSN X
Spis treści ARTYKUŁY Magdalena Gontarczyk Mechanizmy zjawisk autoskopowych ujęcie neuropsychologiczne Siła ego i sprawnosć mecha Romana Kadzikowska-Wrzosek nizmów kontroli działania Joanna Różycka, Bogdan
Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska
Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych Halszka Kwiatkowska Co to są emocje? Termin wywodzi się od łacińskiego czasownika movere oznaczającego poruszyć Każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, każdy
Neuronalne korelaty przeżyć estetycznych (Rekonstrukcja eksperymentu)
Neuronalne korelaty przeżyć estetycznych (Rekonstrukcja eksperymentu) NEUROESTETYKA PIOTR PRZYBYSZ Wykład monograficzny. UAM Poznań 2010 Rozumienie piękna na gruncie psychologii sztuki i w neuroestetyce
Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych
Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych Kasper Czech Zakład Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytet Śląski Definicja metody Biofeedback Metoda umożliwiająca zmianę wybranych
Emocje. dr hab. Adriana Schetz IF US
Emocje dr hab. Adriana Schetz IF US adriana.schetz@gmail.com Emocje leżą u podłoża mechanizmów relacji społecznych oraz są kojarzone z aktywnością typu: Neurony lustrzane Empatia Samoświadomość Bezpieczeństwo
Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory
Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość
BUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY
NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY UCZENIA SIĘ I PAM IĘCI BUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) Objętość ok. 1300 cm 3 Kora mózgowa powierzchnia ok. 1m 2 Obszary podkorowe: Rdzeń przedłużony (oddychanie, połykanie,
Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE
Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia
Multi-sensoryczny trening słuchowy
Multi-sensoryczny trening słuchowy Rozumienie mowy w hałasie Co daje trening słuchowy? Trening słuchowy gwarantuje powiększenie i polepszenie pracy ośrodków odpowiedzialnych za słyszenie na 5 lat. Pacjent,
Świadomość. Adriana Schetz
Świadomość Adriana Schetz Trochę teorii: Typy świadomości Świadomość w sensie przytomności (awareness) Świadomość w sensie uwagi (attention) Świadomość dostępu (access consciousness) Świadomość fenomenalna
Psychologiczne teorie emocji - skąd biorą się emocje? Teoria Jamesa-Langego Teoria Cannona-Barda Teoria Schachtera-Singera
Psychologiczne teorie emocji - skąd biorą się emocje? Teoria Jamesa-Langego Teoria Cannona-Barda Teoria Schachtera-Singera 1 Teoria Jamesa-Langego Czy emocje są wywoływane przez nasze reakcje fizjologiczne?
Afazja i inne zespoły neuropsychologiczne B E A T A T A R N A C K A
Afazja i inne zespoły neuropsychologiczne B E A T A T A R N A C K A Rehabilitacja neuropsychologiczna W grupie chorych po udarze mózgu terapią obejmowani są przede wszystkim chorzy z: afazją, aleksją,
FORMULARZ ZGŁOSZENIOWY KONKURS NA NAJLEPSZE STUDENCKIE KOŁO NAUKOWE ZRZESZONE 1. NAZWA KOŁA: KOŁO NAUKOWE CHORÓB AFEKTYWNYCH 2.
FORMULARZ ZGŁOSZENIOWY KONKURS NA NAJLEPSZE STUDENCKIE KOŁO NAUKOWE ZRZESZONE W STUDENCKIM TOWARZYSTWIE NAUKOWYM UJ CM 1. NAZWA KOŁA: KOŁO NAUKOWE CHORÓB AFEKTYWNYCH 2. WYDZIAŁ: LEKARSKI 3. JEDNOSTKA:
Ucieleśnione poznanie
dr Mateusz Hohol Ucieleśnione poznanie zajęcia 7-8: Radykalny enaktywizm Ciało w mózgu Slinky (Andy Clark) Sprężynka Slinky przejawia zachowanie, wyglądające na inteligentne, pomimo tego, że nie posiada
Wykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych.
Wykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych. Termin integracja sensoryczna po raz pierwszy został użyty przez Ch. Sherringtona w 1902 roku w Anglii. Nowe znaczenie temu terminowi
Podsieci rozległe: Sieć wzbudzeń podstawowych. Andrzej Rutkowski
Podsieci rozległe: Sieć wzbudzeń podstawowych Andrzej Rutkowski Default mode Mózg ciągle aktywny (wiadomo od czasu wynalezienia EEG) W trakcie spoczynku pochłania stosunkowo dużo energii Wiele regionów
Utrzymać formę w ciąży Skuteczna gimnastyka żył
Utrzymać formę w ciąży Skuteczna gimnastyka żył 801 000 655 22 613 62 56 centrumflebologii.pl Program ćwiczeń dla zdrowia żył! Proponowany zestaw ćwiczeń przyczynia się do poprawy powrotu krwi żylnej z
Szkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Ratownictwa Technicznego i Medycznego. Laboratorium Bezpieczeństwa Ratownictwa.
Szkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Ratownictwa Technicznego i Medycznego Laboratorium Bezpieczeństwa Ratownictwa Ćwiczenie nr 3 Temat: Badanie indywidualnego pola widzenia w różnych typach masek Warszawa
Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją?
Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją? Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka Centrum Medycyny Ratunkowej stale podnosi jakość prowadzonego
Pomijana bo niewidoczna - anatomia i fizjologia kory wyspy
Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Pomijana bo niewidoczna - anatomia i fizjologia kory wyspy Katarzyna Paluch Copyright statement 2 This presentation has been prepared for the meeting of the
Poza ciało: różnice indywidualne w podatności na eksterioryzację
Rocznik Kognitywistyczny 7/2014, s. 31 41 doi:10.4467/20843895rk.14.005.2691 www.ejournals.eu/rocznik-kognitywistyczny Marta Łukowska Laboratorium Badań Świadomości, Instytut Psychiatrii Uniwersytet Jagielloński
w kontekście percepcji p zmysłów
Układ nerwowy człowieka w kontekście percepcji p zmysłów Układ nerwowy dzieli się ę na ośrodkowy i obwodowy. Do układu nerwowego ośrodkowego zalicza się mózgowie (mózg, móżdżek i pień mózgu) oraz rdzeń
Lokalizacja i lateralizacja ognisk padaczkowych u dzieci
Lokalizacja i lateralizacja ognisk padaczkowych u dzieci - wyniki mapowania metodą pierwszej pochodnej iglic Andrzej Kozik Pracownia Wideo-EEG i EEG Oddział Neurologii Dziecięcej Szpital im. T. Marciniaka,
Wstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63
Wstęp Przedmowa n 1. Cele, założenia i zastosowanie psychologii 13 1.1. Analiza zachowania i doznawania jako zadanie psychologii 14 1.2. Psychologia jako dziedzina badań 16 1.2.1. Cele badań naukowych
Znaczenie zaburzeń przetwarzania sensorycznego w diagnozie i terapii dziecka z dysfunkcjami rozwojowymi i trudnościami szkolnymi
Znaczenie zaburzeń przetwarzania sensorycznego w diagnozie i terapii dziecka z dysfunkcjami rozwojowymi i trudnościami szkolnymi Agnieszka Zdzienicka Chyła LUBLIN 27.11.2018r O teorii integracji sensorycznej
Prezentacja, którą czytacie jest jedynie zbiorem sugestii. Nie zawiera odpowiedzi na pytania wprost. Jeżeli nie wiedzielibyście jak odpowiedzieć na
Prezentacja, którą czytacie jest jedynie zbiorem sugestii. Nie zawiera odpowiedzi na pytania wprost. Jeżeli nie wiedzielibyście jak odpowiedzieć na któreś z pytań, to poniżej macie kierunek w jakim podążać
3 Zespół czerwonego ucha opis, diagnostyka i leczenie Antoni Prusiński. 4 Zawroty głowy w aspekcie medycyny ratunkowej Antoni Prusiński
VERTIGOPROFIL VOL. 3/Nr 3(11)/2009 Redaktor naczelny: Prof. dr hab. n. med. Antoni Prusiński Zastępca redaktora naczelnego: Dr n. med. Tomasz Berkowicz 2 XXXVI Międzynarodowy Kongres Towarzystwa Neurootologicznego
Przeznaczenie metody Metoda Integracji Sensorycznej jest wykorzystywana w pracy z dziećmi: z autyzmem z Zespołem Aspergera
Metoda Integracji Sensorycznej (SI) jest to nowoczesna i bardzo skuteczna forma diagnozy i terapii dzieci. Integracja Sensoryczna opiera się na neurofizjologicznych podstawach klinicznej obserwacji i standaryzowanych
Psychoterapia poznawczobehawioralna. chorobami somatycznymi. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Psychoterapia poznawczobehawioralna pacjentów z chorobami somatycznymi Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Chory somatycznie i jego sytuacja Poczucie zagrożenia Utrata kontroli Wyłączenie z ról społecznych
STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI
Wojciech Marcin Orzechowski STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI DEPRESYJNYMI DO LECZENIA TYCH ZABURZEŃ Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med.,
ASYMETRIA PÓŁKULOWA A RACJONALNOŚD DECYZJI
ASYMETRIA PÓŁKULOWA A RACJONALNOŚD DECYZJI Agata Sobków, SWPS Wrocław, agata.sobkow@gmail.com Jakub Traczyk, SWPS Wrocław, jtraczyk@gmail.com KTÓRĄ OPCJĘ WYBIERASZ? A: Dostajesz pewne 50 zł. B: Możesz
Plan wykładu. Prozopagnozja. wrażenie sensoryczne a percepcja. wrażenia sensoryczne i percepcja
Plan wykładu (1) rozróżnienie wrażeń sensorycznych i percepcji Psychologia procesów poznawczych: percepcja, język, myślenie wrażenie sensoryczne a percepcja W 3 dr Łukasz Michalczyk (2) wprowadzenie do
KARTA PRZEDMIOTU. Egzamin / zaliczenie na ocenę*
WYDZIAŁ PPT Zał. nr 4 do ZW 33/0 KARTA PRZEDMIOTU Nazwa w języku polskim Przetwarzanie informacji wzrokowej - procesy wzrokowe Nazwa w języku angielskim Processing of visual information vision process
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja obszar unaczynienia objawy lokalizacja TĘTNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA (OCZNA
Żabno, dnia r.
Żabno, dnia 07.03.2014r. EUROPEJSKI DZIEŃ LOGOPEDY PPPP W TARNOWIE, FILIA ŻABNO NIEDOSŁUCH LUB GŁUCHOTA UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ALALIA ALALIA PROLONGATA NIEDOKSZTAŁCENIE MOWY O TYPIE AFAZJI AFAZJA (DYZFAZJA)
Konferencja ta odbędzie się w dniach 30 listopada 1 grudnia 2006 r. w Poznaniu, w hotelu Novotel Poznań Centrum.
Klinika Psychiatrii Dorosłych Akademii Medycznej w Poznaniu, Zakład Neuropsychologii Klinicznej UMK Collegium Medicum w Bydgoszczy, Sekcja Psychofarmakologii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego oraz
Korelacje wzrokowo-słuchowe
Korelacje wzrokowo-słuchowe Bartosz Kunka Katedra Systemów Multimedialnych Wydział Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki Politechnika Gdańska Synestezja a percepcja wielomodalna Synestezja pojęcie
DYSPRAKSJA CO TO TAKIEGO?
DYSPRAKSJA CO TO TAKIEGO? Co to jest dyspraksja? Dyspraksja jest zwykle postrzegana jako ograniczenie lub niedorozwój organizacji/ koordynacji ruchu. Związane z nim mogą być problemy z wypowiadaniem się,
Terapia funkcjonalna dziecka z autyzmem. Definicje, różnice, perspektywy
Terapia funkcjonalna dziecka z autyzmem Definicje, różnice, perspektywy Początki Jest rok 1943 r., amerykański psychiatra Leo Kanner publikuje artykuł Autistic Disturbances of Affective Contact, w którym
KARTA PRZEDMIOTU. Egzamin / zaliczenie na ocenę*
WYDZIAŁ PODSTAWOWYCH PROBLEMÓW TECHNIKI Zał. nr 4 do ZW 33/0 KARTA PRZEDMIOTU Nazwa w języku polskim PRZETWARZANIE INFORMACJI WZROKOWYCH Nazwa w języku angielskim Processing of visual information Kierunek
JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1
JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Katedra i Klinika Psychiatrii
Umiejętności szkolne i ich wykorzystanie w podstawie funkcjonowania sensomotorycznego. Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel
Umiejętności szkolne i ich wykorzystanie w podstawie funkcjonowania sensomotorycznego Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel OGÓLNE Umiejętność, które wykorzystujemy we wszelkiego typu działaniach SAMOREGULACJI
Kresomózgowie 2. Krzysztof Gociewicz
Kresomózgowie 2 Krzysztof Gociewicz krzysztof.gociewicz@doctoral.uj.edu.pl Czas na Ciebie! :-) Kora mózgowa funkcje percepcja kontrola ruchowa uwaga pamięć emocje myślenie główne struktury płaty:
Jarosław Kaczmarek Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży SPSPZOZ w Słupsku
Jarosław Kaczmarek Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży SPSPZOZ w Słupsku 1 Zaburzenia konwersyjne dwukrotnie częściej dotykają kobiet, a w przypadku dzieci i młodzieży nawet dziesięciokrotnie
Sylabus. Świadomość podmiotu. Podmiot świadomości. (Consciousness of the Subject. Subject of the consciousness) Dr Anita Pacholik-Żuromska
Sylabus Nazwa przedmiotu (w j. polskim i angielskim) Nazwisko i imię prowadzącego (stopień i tytuł naukowy) Rok i semestr studiów Świadomość podmiotu. Podmiot świadomości. (Consciousness of the Subject.
Wykład 12. uwaga i świadomość część 2. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii
Wykład 12 uwaga i świadomość część 2. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii zespół Balinta przy obustronnych uszkodzeniach tylnych okolic ciemieniowych pacjenci mogą skupiać wzrok tylko na jednym obiekcie
MINDFULNESS. Projekt Kuźnia Mentorów. nr umowy POWERSE PL01-KA
MINDFULNESS Opracowała: Małgorzata Borowska Na podstawie materiałów z kursu Life Coaching for Teachers: Happy Teachers for Better Students realizowanego w ramach projektu Kuźnia Mentorów Projekt Kuźnia
Wykład 1. zagadnienia ogólne. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii
Wykład 1 zagadnienia ogólne dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii Lektura obowiązkowa James W. Kalat Biologiczne podstawy psychologii Wydawnictwo Naukowe PWN 2 Podręcznik do neuroanatomii Olgierd Narkiewicz
Mgr Paweł Musiał. Promotor Prof. dr hab. n. med. Hanna Misiołek Promotor pomocniczy Dr n. med. Marek Tombarkiewicz
Mgr Paweł Musiał Porównanie funkcjonowania podstawow-ych i specjalistycznych Zespołów Ratownictwa Medycznego na przykładzie Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Staszowie Rozprawa
Linguistic and cross-cultural validation process of Polish version of HOOS is ongoing.
Linguistic and cross-cultural validation process of Polish version of HOOS is ongoing. The process followed the international recommendations. Two independent forward translations (T1, T2) were performed
Trening funkcji poznawczych u osób starszych
Trening funkcji poznawczych u osób starszych Dr n. med. Adrianna Maria Borowicz Wyższa Szkoła Edukacji i Terapii w Poznaniu Polskie Towarzystwo Gerontologiczne, Oddział w Poznaniu Funkcje poznawcze to
DROGOWSKAZY KRYZYS W TRAKCIE LECZENIA SCHIZOFRENII - JAK SOBIE RADZIĆ? Program psychoedukacji pacjentów i opiekunów osób chorych na schizofrenię
DROGOWSKAZY Program psychoedukacji pacjentów i opiekunów osób chorych na schizofrenię KRYZYS W TRAKCIE LECZENIA SCHIZOFRENII - JAK SOBIE RADZIĆ? Materiały uzupełniające do zajęć psychoedukacyjnych dla
Rola i zakres limfadenektomii w raku pęcherza moczowego
Tomasz Borkowski Department of Urology Medical University of Warsaw Rola i zakres limfadenektomii w raku pęcherza moczowego VII Pomorskie spotkanie Uroonkologiczne Rak pęcherza moczowego Henry Gray (1825
Wykład 3. metody badania mózgu I. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii
Wykład 3 metody badania mózgu I dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii ośrodkowy układ nerwowy (OUN) mózgowie rdzeń kręgowy obwodowy układ nerwowy somatyczny układ nerwowy: przewodzi informacje z i do
M Ą D R O Ś Ć N O C Y
K H E N C Z E N T H R A N G U R I N P O C Z E A SONG FOR T H E K I NG Od pewnego czasu Gampopa miewał wiele dziwnych i żywych snów. Udał się więc do Milarepy po radę. Ten odpowiedział mu: Jesteś wielkim
G. Zastosowanie rezonansu czynnościowego w otoneurologii
PRACE Tacikowska POGLĄDOWE G. Zastosowanie rezonansu czynnościowego w otoneurologii Zastosowanie rezonansu czynnościowego w otoneurologii Application of magnetic resonance in neurootology Grażyna Tacikowska
Pamięć operacyjna. Paulina Ziomkowska Kognitywistyka 3 rok
Pamięć operacyjna Paulina Ziomkowska Kognitywistyka 3 rok Pamięć operacyjna (WM) cześć pamięci krótkotrwałej Jest definiowana jako system, który aktywnie przechowuje informacje w umyśle aby wykonać werbalne
Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
ROLA MIOGENNYCH PRZEDSIONKOWYCH POTENCJAŁÓW WYWOŁANYCH W DIAGNOSTYCE ZAWROTÓW GŁOWY O RÓŻNEJ ETIOLOGII
Dominik Bień ROLA MIOGENNYCH PRZEDSIONKOWYCH POTENCJAŁÓW WYWOŁANYCH W DIAGNOSTYCE ZAWROTÓW GŁOWY O RÓŻNEJ ETIOLOGII ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH BADANIA WYKONANO W KLINICE OTORYNOLARYNGOLOGII
Wybrane skale oceny funcjonowania, wiedzy i umiejętności pacjentów wg C-Hobic ze wskazaniem diagnoz pielęgniarskich ICNP
Wybrane skale oceny funcjonowania, wiedzy i umiejętności pacjentów wg C-Hobic ze wskazaniem diagnoz pielęgniarskich 5.1 Ocena podstawowych czynności życiowych (ADL) w ciągu 7 ostatnich dla pacjentów objętych
Uwaga: wykład autorski do bezpośredniego wykorzystania, bez możliwości rozpowszechniania i powielania. Świadomość. Michał Biały
Uwaga: wykład autorski do bezpośredniego wykorzystania, bez możliwości rozpowszechniania i powielania Świadomość Michał Biały Aspekty świadomości: tło i doznania bieżące Tło poczucie odrębności jako osoby,
Zespoły neurodegeneracyjne. Dr n. med. Marcin Wełnicki III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Zespoły neurodegeneracyjne Dr n. med. Marcin Wełnicki III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Neurodegeneracja Choroby przewlekłe, postępujące, prowadzące
WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2014 r. (poz. ) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp.
Po co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to:
Uwaga Po co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to: Orientowanie się organizmu ku bodźcom sensorycznym (szczególnie wzrokowym) Badanie elementów przestrzeni (zewnętrznej i wewnętrznej) Utrzymywanie organizmu
Pamięć. Funkcja i jej zaburzenia. Maciej Kopera
Pamięć Funkcja i jej zaburzenia Maciej Kopera Definicja Czynność poznawcza umożliwiająca chwilowe lub trwałe zachowanie (zapamiętywanie), przechowywanie (magazynowanie), odtwarzanie (przypominanie) informacji.
BÓL W KLATCE PIERSIOWEJ, ZASŁABNIĘCIE, OMDLENIA, PADACZKA. EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA
BÓL W KLATCE PIERSIOWEJ, ZASŁABNIĘCIE, OMDLENIA, PADACZKA. EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA PAMIĘTAJ!!! TEKST PODKREŚLONY LUB WYTŁUSZCZONY JEST DO ZAPAMIĘTANIA. Opracował: mgr Mirosław Chorąży Zasłabnięcie
NASTOLETNIA DEPRESJA PORADNIK
NASTOLETNIA DEPRESJA PORADNIK Upadłam Nie mogę Nie umiem Wstać Sama po ziemi stąpam w snach Sama, samiutka próbuję wstać. Nie umiem Chcę się odezwać Nie wiem do kogo Sama tu jestem, nie ma nikogo Wyciągam
Jak działa grawitacja?
Nazwa projektu: Kreatywni i innowacyjni uczniowie konkurencyjni na rynku pracy DZIAŁANIE 3.2 EDUKACJA OGÓLNA PODDZIAŁANIE 3.2.1 JAKOŚĆ EDUKACJI OGÓLNEJ Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w
Kształtowanie się dominacji stronnej
Kształtowanie się dominacji stronnej Lateralizacja wyraża się np. większą sprawnością ruchową kończyn prawych od kończyn lewych. Lateralizacja to inaczej "stronność" - asymetria czynnościowa prawej i lewej
Wprowadzenie. Victoria Stone. przekład: Jakub Matyja
Avant. The Journal of the Philosophical-Interdisciplinary Vanguard Volume II, Number 1/2011 www.avant.edu.pl Wprowadzenie Victoria Stone przekład: Jakub Matyja Zawsze miałam słabość do mody. Myślę o niej
WYKŁAD 2: PSYCHOLOGIA POZNAWCZA JAKO NAUKA EKSPERYMENTALNA
WYKŁAD 2: PSYCHOLOGIA POZNAWCZA JAKO NAUKA EKSPERYMENTALNA Psychologia poznawcza dr Mateusz Hohol METODA NAUKOWA (1) problem badawczy (2) hipoteza (4) analiza danych (3) eksperyment (5) wniosek: potwierzenie
Infantylny autyzm. prof. MUDr. Ivo Paclt, CSc.
Infantylny autyzm prof. MUDr. Ivo Paclt, CSc. Infantilny autyzm Podstawowy symptom: niezdolność do ukazywania przyjacielskiej mimiki, unikanie kontaktu wzrokowego, zaburzenia komunikacji społecznej, dziwne
Asymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Grażyna Gwizda Asymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem. Streszczenie rozprawy
(13) B1 (11) 176092 (12)OPIS PATENTOWY (19) PL PL 176092 B1. Fig. 2
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12)OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 176092 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 307620 (22) Data zgłoszenia: 10.03.1995 (51) IntCl6: AS1H 3/00 (54)
Szkolny Ośrodek Psychoterapii
Szkolny Ośrodek Psychoterapii Kiedy zgłosić się na psychoterapię? Gdy czujesz, że wszystko idzie nie tak jak chcesz i nie potrafisz tego zmienić. Podstawowym wskaźnikiem tego, że powinniśmy rozważyć psychoterapię
Układ limbiczny. Przetwarzanie informacji przez mózg. kognitywistyka III. Jacek Salamon Tomasz Starczewski
Jacek Salamon Tomasz Starczewski Przetwarzanie informacji przez mózg kognitywistyka III Co to takiego? Inaczej układ rąbkowy lub układ brzeżny. Jest zbiorczą nazwą dla różnych struktur korowych i podkorowych.
ŚWIĘTOKRZYSKIE CENTRUM ONKOLOGII Zakład Rehabilitacji
ŚWIĘTOKRZYSKIE CENTRUM ONKOLOGII Zakład Rehabilitacji Kierownik: dr n. med. Anna Opuchlik Opracowanie: mgr Piotr Siwoń ZESTAW ĆWICZEŃ DLA PACJENTÓW KLINIKI ONKOLOGII KLINICZNEJ DZIAŁU CHEMIOTERAPII Z poniższego
SPOSÓB REALIZACJI METODY
HASŁO PROGRAMOWE Wprowadzenie do tematu interpersonalnej Zdefiniowanie najważniejszych pojęć Komunikacja niewerbalna 3 godziny TREŚCI KSZTAŁCENIA ZAGADNIENIA I PROBLEMY Co to jest komunikacja interpersonalna
Matematyka Montessori + Aktualne badania mózgu Tanya Ryskind, J.D. tanyaryskind@gmail.com
Matematyka Montessori + Aktualne badania mózgu Tanya Ryskind, J.D. tanyaryskind@gmail.com Podróż Montessori Z Włoch do Indii Maria miała 70 lat Mario, jej syn, Wpływ Indii, NAMTA Journal, vol.23, 1969
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna EPIDEMIOLOGIA DYSFUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z NF1 Dysfunkcje poznawcze
U d a. Rodzaje udarów
Udary mózgu są w Polsce trzecią przyczyną zgonów. 70 procent pacjentów po udarze to osoby niepełnosprawne. Do udaru prowadzą przede wszystkim miażdżyca, nadciśnienie, otyłość, cukrzyca. W Polsce średnio
Neurokognitywistyka. Mózg jako obiekt zainteresowania w
Neurokognitywistyka. Mózg jako obiekt zainteresowania w psychologii poznawczej Małgorzata Gut Katedra Psychologii Poznawczej WyŜsza Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie http://cogn.vizja.pl Wykład
Świadomość. Paweł Borycki. Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytet Warszawski. 21 stycznia 2015
Świadomość Paweł Borycki Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytet Warszawski 21 stycznia 2015 Na podstawie: Paul Thagard, Consciousness, [in:] Mind. Introduction to Cognitive Science. Second
WSEI Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie UMYSŁ SZACHISTY
UMYSŁ SZACHISTY Projekt MAT - Rozwijanie umiejętności talentów szachowych poprzez trening sprawności poznawczej, kreatywności i innowacyjności myślenia młodych szachistów Robert Porzak, Jan Przewoźnik
www.irs.gov/form990. If "Yes," complete Schedule A Schedule B, Schedule of Contributors If "Yes," complete Schedule C, Part I If "Yes," complete Schedule C, Part II If "Yes," complete Schedule C, Part
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Talent autoprezentacji Sztuka zaprezentowania własnej osoby Dr Leszek Gracz Uniwersytet Szczeciński 16 października 2014 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
CIAŁO I CIELESNOŚĆ W UJĘCIU WSPÓŁCZESNEJ NEUROPSYCHOLOGII BODY AND CORPOREALITY IN TERMS OF MODERN NEUROPSYCHOLOGY
Nowiny Lekarskie 2012, 81, 5, 558 563 MAGDALENA GONTARCZYK CIAŁO I CIELESNOŚĆ W UJĘCIU WSPÓŁCZESNEJ NEUROPSYCHOLOGII BODY AND CORPOREALITY IN TERMS OF MODERN NEUROPSYCHOLOGY Instytut Psychologii, Zakład
ZNIECZULENIE OKIEM PRAWNIKA
Dr n. praw. Radosław Tymiński, radca prawny ZNIECZULENIE OKIEM PRAWNIKA JAK SOBIE RADZIĆ W TRUDNYCH SYTUACJACH? ZASTRZEŻENIA 1. Wykład bazuje na interpretacji prawa, która może się zmieniać. 2. Wszystkie
Fantom ciała jako cielesna samoświadomość
Fantom ciała jako cielesna samoświadomość Przemysław Nowakowski Wprowadzenie Artykuł ten podejmuje problematykę, która w literaturze przewija się przynajmniej od sławnej pracy Paula Schildera The Image
Sopockie Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej Michał Kuchczyński
Sopockie Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej Michał Kuchczyński 81-703 Sopot; ul. Marii Skłodowskiej-Curie 7/1, tel. kom. 604 858 808; e-mail: michal@terapiasopot-sctpb.pl www.terapiasopot-sctpb.pl
Modele umysłu rok akademicki 2014/2015. Temat 3. Model modularny jako narzędzie badawcze. Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej
Modele umysłu rok akademicki 2014/2015 Temat 3 Model modularny jako narzędzie badawcze. Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej Metoda podwójnej dysocjacji (ang. double dissociation):
Co nam siedzi w głowie?
Co nam siedzi w głowie? Mózg - organ znajdujący się pod czaszką, waży ponad kilogram. Mózgowie wyglądem przypomina orzech włoski, dlatego łatwo można wyobrazić sobie jego budowę. Na zewnątrz mózgu widać
Konspekt zajęcia przeprowadzonego w grupie 3-4 latków w dniu r. przez Joannę Słowińską
Konspekt zajęcia przeprowadzonego w grupie 3-4 latków w dniu 11.01.2010 r. przez Joannę Słowińską TEMAT: Jestem śnieżynką FORMA PRACY: - z grupą - w parach CELE GŁÓWNE: -kształtowanie orientacji przestrzennej
11-latek opowiedział, co jest "po tamtej stronie". Ta relacja wstrząsnęła św...
Artykuł pobrano ze strony eioba.pl 11-latek opowiedział, co jest "po tamtej stronie". Ta relacja wstrząsnęła św... 11-latek opowiedział, co jest "po tamtej stronie". Ta relacja wstrząsnęła światem nauki
Polish. Jak mogę uzyskać pomoc medyczną w Londynie?
Jak mogę uzyskać pomoc medyczną w Londynie? Co oznacza skrót GP? Aby uzyskać pomoc medyczną w Londynie, należy zarejestrować się w lokalnej przychodni rodzinnej, w której pracuje lokalny lekarz rodzinny
Rozdział 7. Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych
Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych Czucie proprioceptywne (głębokie) to drugi, poza czuciem powierzchownym,