Jest taki dzień... Bardzo ciepły, choć grudniowy. Jest taki dzień... W którym gasną wszelkie spory.

Transkrypt

1 Pismo pod redakcją Katarzyny Grabowskiej i Joanny Pryfer Nr 17 GRUDZIEŃ Jest taki dzień... Bardzo ciepły, choć grudniowy. Jest taki dzień... W którym gasną wszelkie spory. Jest taki dzień, W którym radość wita wszystkich, Dzień, który już Każdy z nas zna od kołyski. Niebo - Ziemi, Niebu - Ziemia; Wszyscy wszystkim ślą życzenia: Drzewa - ptakom, ptaki - drzewom, Tchnienie wiatru - płatkom śniegu. Jest taki dzień - Tylko jeden raz do roku. Dzień, zwykły dzień, Który liczy się od zmroku. Jest taki dzień, Gdy jesteśmy wszyscy razem. Dzień, piękny dzień - Dziś nam rok go składa w darze. Niebo - Ziemi, Niebu - Ziemia; Wszyscy wszystkim ślą życzenia, A gdy wszyscy usną wreszcie, Noc igliwia zapach niesie. Zapraszamy do lektury naszej gazetki i zachęcamy do wspólnych zabaw oraz miłych przygotowań świątecznych, a także wesołych spacerów i korzystania z uroków zimy. 1

2 ROZWIJANIE ZAINTERESOWAŃ DZIECI Zainteresowania dzieci w młodszym wieku szkolnym nie są jeszcze ściśle sprecyzowane i trwałe, a dotyczą najczęściej przyrody i sportu. Fascynuje je świat roślin i zwierząt, poza tym chętnie grają w piłkę, jeżdżą na łyżwach, wrotkach, skaczą, ścigają się, zaczynają kolekcjonować znaczki pocztowe, pocztówki lub inne zbiory. Każde dziecko posiada nieco odmienne indywidualne zainteresowania, jakie najbardziej odpowiadają jego skłonnościom i uzdolnieniom. Dzieci bardziej aktywne wyżywają się w sporcie, w organizacji zuchów czy w teatrzykach dziecięcych. Zainteresowania artystyczne często związane są ze zdolnościami w danym kierunku. Jednak zdecydowanie największy wpływ na kształtowanie zainteresowań dzieci ma najbliższe otoczenie, czyli przede wszystkim środowisko rodzinne dziecka. Rodzice najwcześniej dostrzegają pewne predyspozycje dziecka, a przez umiejętne zabiegi wychowawcze potrafią ukierunkować i rozwinąć jego zainteresowania. Miewają też zainteresowania czytelnicze zaczynają gromadzić własne książki i czasopisma dla dzieci, lubią teatr, filmy, albo też same mają zacięcie artystyczne biorą udział w inscenizacjach, z zapałem rysują i malują. Dzieci najchętniej wykonują te zajęcia, które przychodzą im z łatwością, do których mają uzdolnienia. 2

3 Rodzice mogą poważnie przyczynić się do rozwinięcia nawet niewielkich uzdolnień, np. w kierunku artystycznym, gdy zachęcą do zajęć z rysunków w domu, zainteresują się pracami dziecka i stworzą mu odpowiednie warunki, aby mogło rysować kredą lub patykiem. Zainteresowania czytelnicze u dziecka kształtują się głównie w domu. To rodzice uczą je gromadzenia własnego księgozbioru tematycznie, np. jedni chłopcy wybierają książki o Indianach, inni znów wolą książki o charakterze przyrodniczym. Rodzice są także pierwszymi doradcami dziecka w wyborze dobrej książki. Rodzice mający zainteresowania czytelnicze na pewno potrafią przekazać je także swoim dzieciom. Początkowo będzie to wspólne przeglądanie książeczek, częste czytanie dziecku interesujących baśni i opowiadań. Stopniowo, w miarę coraz lepszego opanowywania przez dziecko techniki czytania, można czytać z nim na zmianę, ponieważ czytanie przez dorosłych nawet 10-letniemu dziecku ma szczególną wartość wychowawczą (dobra dykcja, zabarwienie emocjonalne głosu, więź z dzieckiem, wspólne rozmowy na temat przeczytanych książek). Kompletowanie własnej biblioteczki, segregowanie książek, zakładanie katalogu itp. rozwija i utrwala zainteresowania czytelnicze dzieci. Oczywiście dziecko w wieku 4-6 lat nie potrafi samo założyć biblioteczki i dlatego robi to wspólnie z rodzicami lub starszym rodzeństwem. Dobrym zwyczajem wielu rodzin jest organizowanie w czasie wolnym od nauki tzw. godziny ciekawej książki", w czasie której odbywa się wspólne czytanie książek. Z biegiem czasu niektóre dzieci zaczynają do tego stopnia pochłaniać" książki, że nie można ich oderwać od pasjonującej lektury i nakłonić do spaceru na 3

4 powietrzu. Jednakże rodzice muszą regulować czas poświęcony na czytanie, aby nie odbywało się ono kosztem zdrowia i nauki dziecka. Tak wiele miejsca poświęciliśmy zainteresowaniom czytelniczym, gdyż one przede wszystkim wzbogacają psychikę dziecka i wpływają na jego rozwój intelektualny. Dzieci, u których rodzice od najwcześniejszych lat rozbudzili zainteresowania czytelnicze, uczą się z reguły lepiej, mają bogatszy zasób słów, więcej wiadomości z różnych dziedzin, piszą bardziej ortograficznie, szybciej opanowują technikę czytania, co ma ogromny wpływ na dalsze ich sukcesy w nauce. Dziecko, które czyta biegle, łatwiej może się skoncentrować na treści, szybciej opanowuje materiał z podręcznika, a to się bardzo liczy przy dalszej nauce w klasach wyższych szkoły podstawowej. Ponieważ zainteresowania dzieci w pierwszych latach nauki szkolnej są nietrwałe, trzeba je ciągle w jakiś sposób podsycać. Brak warunków do kontynuowania pewnych zainteresowań, przeszkody, na jakie dziecko czasem napotyka w domu mogą zahamować jego zainteresowania. Jeżeli np. dziecko ma jakąś kolekcję młodsze rodzeństwo nie może mieć do niej dostępu, aby nie zniszczyło tego, co z takim trudem, systematycznie zbierało. Trzeba również czuwać nad tym, aby dzieci nie brały na siebie zbyt dużo zajęć ponadobowiązkowych. Kontynuowanie zbyt wielu zajęć jednocześnie (np. zbiórki zuchów, pływalnia, kółko plastyczne, modelarstwo) nie da na pewno dobrych rezultatów i wcześniej czy później odbije się ujemnie na nauce szkolnej. Dziecko poświęcające zbyt dużo czasu na swe zainteresowania, będzie już zmęczone przed przystąpieniem do lekcji. 4

5 Nie można pozwolić, aby dało się unieść fali swych wielostronnych zainteresowań. Rodzice znając swoje dziecko, orientując się, jaki jest jego stan zdrowia, jakie ma właściwości indywidualne i do czego posiada uzdolnienia, w sposób przemyślny i taktowny powinni ukierunkować zainteresowania dziecka, wybrać te, które dadzą dziecku najwięcej satysfakcji. Wyjątek stanowią zainteresowania czytelnicze, które trzeba rozwijać u wszystkich dzieci. One bowiem odpowiednio dozowane przynoszą najwięcej korzyści w rozwoju intelektu dziecka. Rodzice muszą więc trzymać rękę na pulsie" zainteresowań dziecka, aby nie zniechęciło się i nie porzuciło tego, w czym ma już pewne osiągnięcia. Trzeba czasami pomóc, zachęcić i pochwalić. Forma dyskretnych dopingów (nic na siłę, bo rezultat może być odwrotny) pozwoli na systematyczne Kontynuowanie zainteresowań dziecka tak cennych nieraz w dalszej jego przyszłości. Rozwój zainteresowań uzależniony jest więc od środowiska rodzinnego i od zdolności dziecka. Zdolności rozwijają się na podłożu zadatków anatomicznofizjologicznych. Zadatki te nie wyznaczają jednak zdolności. Potrzebne są jeszcze inne czynniki zwłaszcza kierunek wychowania, tj. oddziaływanie najbliższego środowiska oraz własna aktywność dziecka. Bezpośrednia aktywność dziecka może przejawiać się w różnych zajęciach artystycznych, np. w twórczości plastycznej, w recytacji, w muzykowaniu, a także podczas słuchania audycji radiowych. Zajęcia te wybrane przez dziecko z własnej inicjatywy lub podsunięte" przez rodziców wymagają dużego zaangażowania wyobraźni. Łączy się z tym problem kształtowania twórczej wyobraźni w domu rodzinnym. 5

6 Uczęszczanie z dziećmi do teatru, uczenie dostrzegania piękna przyrody podczas podróży, wycieczek lub spacerów oraz dostarczanie ciekawej lektury wzbogaca ich świat wewnętrzny i rozwija wyobraźnię. Szczególnie cennymi prezentami dla dzieci są książeczki, komplety farb, kredek, flamastrów itp. Ekspresja plastyczna dziecka wyrażona w swobodnym rysunku czy malarstwie jest wyrazem jego wyobraźni jego widzenia świata". Świetnym przykładem kształtowania wyobraźni dziecka może być próba dokończenia fabuły czytanej książki lub wymyślenie zakończenia do usłyszanego lub przeczytanego fragmentu opowiadania. Wśród wielu ciekawych gier i zabawek, które kształtują wyobraźnię dziecka można wymienić również teatrzyk kukiełkowy". Ileż pomysłów może mieć dziecko organizując taki teatrzyk w domu. Samo jest twórcą scenariusza, dialogów między postaciami i samo wymyśla inscenizację. A w jaki sposób oddziałuje na wyobraźnię dziecka radio? Temat to rozległy i kontrowersyjny. Na pewno jednak dobra muzyka wpływa dodatnio na rozwój uczuć. Jest wiele audycji radiowych, które pobudzają wyobraźnię małych słuchaczy. Postacie z baśni, bajek i opowiadań przemawiają do dzieci w sposób żywy i bezpośredni. Ale postaci tych ani scenerii nie można zobaczyć tak jak w telewizji czy w teatrze i trzeba je sobie wyobrazić. Wiele jest przykładów kształtowania twórczej wyobraźni dziecka. W dużym stopniu zależą one od pomysłowości i zainteresowań dziecka, a także od rodziców, którzy potrafią utrzymać i podsycić te zainteresowania. Rodzice mogą stwarzać dziecku odpowiednie sytuacje, które są okazją do wielu przeżyć natury estetycznej. 6

7 trzymania narzędzia i uciekającej kartki. Wraz z rozwojem umiejętności chodzenia i poznawania świata, dziecko zaczyna tworzyć nowe formy, kreski, koła, spirale. CO MÓWI NAM RYSUNEK DZIECKA Rysowanie, malowanie jest to jedna z ulubionych form aktywności i zabawy naszych dzieci. Rzadko zastanawiamy się, co dzieci konkretnie rysują i dlaczego. Dziecko w swoich pracach daje nam dokument o swych przeżyciach wewnętrznych i zewnętrznych, opisują swoje marzenia, sny, leki i pragnienia. Dzieci pokazują nam siebie, swoje spojrzenie na świat, związki i na zależności. Każde dziecko rozwija się w indywidualny sposób i w swoim tempie, a jego zdolności wyrazu odpowiadają jego osobowości. Analizując rysunki można wskazać główne cechy dziecięcego rozwoju, które z reguły dotyczą każdego dziecka. Gryzmoły są podstawą każdego rozwoju dziecka. Gryzmolenie to niekończące się kreślenie linii, spirali itp. Dziecko w okresie do 3 lat nie ma kontroli nad kartką i kredką. Jego rysunki są w samej rzeczy próbą opanowania sztuki Wśród tysięcy rysunków dzieci nie ma identycznych lub podobnych prac. Każdy z nich odzwierciedla uczucia, zdolności intelektualne, poziom rozwoju świadomości percepcyjnej, smak estetyczny a nawet poziom rozwoju społecznego. Stefan Szuman wykazał, że "dziecko w swoich rysunkach odtwarza nie tyle to, co widzi, ile to, co wie o świecie". Wiedza, jaką dziecko dysponuje w chwili, gdy rysuje, świadczy o poziomie jego rozwoju intelektualnego. 7

8 Dziecko 5 letnie, które rysuje człowieka posiada głowę i nogi, nie jest tak rozwinięte jak dziecko, które narysuje także tułów i inne części ciała. Braki w szczegółach rysunku niekoniecznie świadczą o mniejszych zdolnościach intelektualnych dziecka. Istnieje wiele powodów, dla których nie uwzględnia ono na rysunku licznych elementów. Może to być zahamowanie emocjonalne, które blokuje spontaniczność ekspresji czy brak zainteresowania tym, co dziecko aktualnie rysuje. W miarę jak dziecko rośnie wzrasta w jego rysunku liczba szczegółów i świadomość o zmienności otoczeni. Pomaganie dzieciom w rozwijaniu wrażliwości na to, co rysują może być ogromnie pomocne w zachęcaniu ich do uświadamiania sobie różnic występujących w ich otoczeniu, co z kolei przyczynia się do rozwoju intelektualnego. Ważne jest właściwe zrównoważenie rozwoju emocjonalnego i intelektualnego. Nie można zmuszać dziecka do wykonywania prac plastycznych, jeśli nie jest ono zainteresowane tą czynnością lub tematem, który narzucamy. Dziecko w swojej pracy powinno czuć się swobodnie, a dorośli muszą przyjąć rolę obserwatora. Rozwój percepcyjny obejmuje rozległą dziedzinę spostrzegania przestrzeni. W miarę wzrastania dziecka, rozszerza się także przestrzeń wokół niego. Doznania słuchowe stanowią również element ekspresji artystycznej. Przestrzeń, kształt, barwy, tworzywo, wrażenia kinestetyczne i wzrokowe tworzą ogromną rozmaitość bodźców. Kształcenie i rozwój zmysłów jest ważną częścią doświadczenia artystycznego. W aktywności twórczej rosnące znaczenie rozwoju spostrzegania ujawnia się we wzrastającej świadomości dziecka i wykorzystywaniu przez nie różnorodnych doświadczeń zmysłowych. Znaczenie obserwacji jest duże, ponieważ rozwija ona poczucie barwy, kształtu i przestrzeni. Wczesne okresy rozwojowe rysunku dziecka odznaczają się głównie spostrzeganiem barw, później ważne staje się także zmieniające się ich odcienie oraz światło. Rozwój percepcyjny ujawnia się również w rosnącej wrażliwości na doznania dotykowe. Rozwój społeczny dzieci można łatwo scharakteryzować na podstawie ich 8

9 poczynań twórczych. Bardzo małe dziecko zaczyna uwzględniać obecność ludzi w swych rysunkach zaraz po przejściu stadium gryzmolenia. W miarę jak dziecko rośnie, jego sztuka staje się odzwierciedleniem rozbudzającej się świadomości otoczenia społecznego, rozwija się wrażliwość na obecność otoczenia ludzi i ich wpływ na jego życie. Rysunek dziecka staje się niejako rozszerzeniem siebie na świat otaczający, co rozpoczyna się od włączenia innych ludzi w treści i formy wypowiedzi artystycznej. Rozwój świadomości społecznej ujawnia się także w odtworzeniu na rysunku tych elementów otoczenia społecznego, z którym dziecko się identyfikuje. Powstawanie utworu artystycznego w toku pracy zbiorowej umożliwia dziecku dostrzeżenie własnego udziału w jego tworzeniu. Rozwój estetyczny traktuje się często jako podstawę każdego przeżycia artystycznego. W wytworach artystycznych dzieci rozwój estetyczny ujawnia się jako zdolność do łączenia doświadczeń w pewną sensowną całość. Rezultatem tego scalania jest harmonijna organizacja myśli i uczuć, której wyrazem są linie, tworzywo i użyte barwy. Małe dzieci łączą się całkowicie intuicyjnie, podczas gdy starsze znajdują przyjemność w świadomej manipulacji elementami rysunku i organizowaniu stosunków przestrzennych między nimi. Rysowanie lub malowanie to bardzo osobista sfera dziecka. Każdy obrazek odzwierciedla elementy osobowości autora. I odwrotnie, każda interpretacja zależy zawsze od punktu widzenia obserwatora i jego aspektów własnych przeżyć. Cierpliwość i zdolność empatii oraz żywe zainteresowanie to, co dziecko chce nam przekazać, pozwolą rodzicowi zagłębić się w świat pragnień, marzeń lub obaw swego dziecka. Sztuka interpretacji prac swojej pociechy, to nie jest tylko wiedza psychologiczna z zakresu rozwoju dziecka, lecz tylko umiejętność słuchania tego, co nam chce powiedzieć a przede wszystkim poświecenia mu czasu i zainteresowania rodzica. Literatura: Kalbarczyk Anna: Najważniejsze lata, czyli jak rozumieć rysunki małych dzieci, wyd. Impuls, Fleck-Bangert Robertt: O czym mówią rysunki dzieci, wyd.. Jedność, Zborowski J.: Rozwijanie aktywności twórczej dzieci, wyd. WSZiP, Warszawa

10 Kącik logopedyczny zaczerpnięciu powietrza nosem przy zamkniętych ustach). Wiatr dmucha na gałęzi drzew (dmuchanie na pocięte paski papieru). Drzewa szumią na wietrze (sz sz sz ). Serdecznie zachęcam do wspólnych zabaw logopedycznych z dzieckiem w domu. 1. Podróż Mikołaja (opowiadanie logopedyczne, ćwiczenia oddechowe i usprawniające wargi i język): Mikołaj jedzie saniami, które ciągną renifery. Kopytka reniferów stukają o oblodzoną drogę (klaskanie). Sanie skręcają w lewo i w prawo (ruchy poziomie języka od kącika do kącika ust). Sanie jadą po górę i zjeżdżają z góry (język do wałka dziąsłowego i na dno jamy ustnej przy szeroko otwartej buzi). Sanie wpadają w poślizg (język ślizga się po podniebieniu). Sanie podskakują na wybojach (język stuka o wałek dziąsłowy). Renifery parskają (parskanie). Mikołaj cmoka na renifery (cmokanie) i one jadą jeszcze szybciej (kląskanie). Mikołaj chucha na zmarznięte ręce (chuchanie, usta szeroko otwarte). Wiatr gwiżdże w uszach (gwizdanie po Ćwiczenia usprawniające wargi: * nadymanie policzków, usta ściągnięte (dla urozmaicenia ćwiczenia bawimy się w baloniki, które przekłute palcami pękają) * usta ułożone w ciup cmokamy (bawimy się w posyłanie do siebie buziaków 10

11 * powolne otwieranie i zamykanie warg tworzących kształt koła zabawa w rybkę * usta wciągamy w głąb jamy ustnej * napinanie warg w pozycji rozciągniętej (zawody kto silniejszy? dwie osoby siedzące naprzeciw trzymają ustami kartkę papieru i każdy ciągnie w swoją stronę * masaż warg zębami. Najpierw dolne zęby masują górną wargę, potem odwrotnie górne zęby masują dolną * wyraźne wymawianie samogłosek w parach: ai, oe, uy * chwytanie ustami drobnych cukierków leżących na talerzyku * parskanie wargami 2. Ćwiczenia pionizacyjne języka: * przeliczanie górnych ząbków czubkiem języka * unoszenie języka do nosa i na brodę * wypychanie językiem górnych zębów na zewnątrz * wypychanie językiem górnej wargi * unoszenie czubka języka za górne zęby i rysowanie językiem w tym miejscu kropeczek *przesuwanie językiem po podniebieniu w kierunku gardła (malowanie sufitu) * kląskanie * uczulenie sklepienia jamy ustnej (pogranicze górnych zębów z dziąsłami, dotykając to miejsce np. zimną łyżeczką, przyklejając tam kawałek chrupka, wafelka lub okruszka chleba. Następnie prosimy aby dziecko dotknęło to miejsce czubkiem języka. * puszczanie baniek mydlanych * dmuchanie na płomień świecy, skrawki papieru itp. Radosnej, wspólnej zabawy, życzy Katarzyna Kantarska 11

12 domowych. Wspólne sprzątanie przerodzi się w przyszłości w ich naturalną potrzebę. Przykład ten dobrze obrazuje przyczynę trudności, na jakie mogą napotykać rodzice, gdy próbują wyrobić w dzieciach konkretne nawyki lub nauczyć je właściwych zachowań. Jak zachęcić dziecko do współpracy? Rodzicom zależy na tym, by ich dzieci były posłuszne, czyli wykonywały ich polecenia, zachowywały się w określony sposób. Żeby odpowiedzieć sobie na pytanie, jak zachęcać dzieci do współpracy, powinniśmy sobie na początku zdać sprawę z tego, że nasze potrzeby bardzo często nie pokrywają się z potrzebami dzieci. To nam dorosłym przeszkadza bałagan. To my mamy potrzebę sprzątać. Potrzeba sprzątania u dziecka natomiast pojawia się dopiero ok. 13. roku życia, gdy zaczyna mu zależeć na opinii rówieśników, którzy odwiedzają je w domu. Wcześniej dziecko nie ma takiej potrzeby. Małe dzieci sprzątają, bo naśladują swoich rodziców bawią się w dorosłych. Na tym etapie warto stworzyć im możliwość współuczestniczenia w obowiązkach Uświadamiając sobie niezgodność potrzeb naszych i dzieci, możemy zastanowić się, jak postępować, by jednak osiągnąć nasz cel. Czasem rodzice stosują różne sposoby, by zmusić dziecko do wykonywania poleceń stosują metody oparte na sile i władzy: krzyczą, rozkazują, przekupują, prawią morały, porównują z innymi, grzeczniejszymi dziećmi itp. Metody te, choć w danym momencie okazują się bardzo często skuteczne, w dłuższej perspektywie przynoszą więcej szkody niż pożytku. Przede wszystkim pokazują dziecku, że jako słabsze przegrywa, że rodziców do sukcesu prowadzą metody oparte na sile i nie liczeniu się z uczuciami drugiej strony. W dziecku, mimo że będzie wykonywało polecenie, narastać może bunt i wewnętrzna niechęć do wykonywania konkretnej czynności. Przypilnowane przez rodzica wykona zadanie, ale spuszczone z oka z dużym prawdopodobieństwem zapomni o nakazach. 12

13 Jeśli celem rodzica jest więc sprawienie, by dziecko zrozumiało, że warto coś robić, bo to jest również dla jego dobra, to cel ten nie jest możliwy do osiągnięcia tymi metodami. Zadaniem rodzica jest przekonanie dziecka, zachęcenie do współpracy, aby w konsekwencji mogło ono zrozumieć i w przyszłości przyjąć konkretne zasady jako własne, których chce przestrzegać, a nie tyko musi, bo grozi mu kara, krzyki bądź inne formy przymusu. początkiem budowania wewnętrznej zasady dla dziecka. Popełniany czasem błąd to próby przekonywanie dziecka do wykonania naszego polecenia w sytuacji, gdy już narósł konflikt. Bardzo często rodzice wybierają właśnie tę drogę. Tłumaczą i przekonują swoje dzieci różnymi sposobami. Czasem się udaje. Czasem jednak te próby okazują się nieskuteczne. Zastanówmy się, co może być tego przyczyną i jak można to zmienić. Wychowywanie i uczenie dziecka zasad i pożądanych zachowań nie odbywa się w specjalnie do tego wyznaczonym czasie i miejscu, ale codziennie, w każdej minucie kontaktu z dzieckiem, poprzez każdy gest, zachowanie czy słowo. Rodzice są dla dzieci przede wszystkim wzorem do naśladowania, warto o tym pamiętać. Jeśli chcemy nauczyć dziecko, że przed jedzeniem myje się rączki, sami pokażmy mu, że przestrzegamy tej zasady. Niech wspólne mycie rąk stanie się Jeśli w trakcie sprzeczki będziemy próbować je zachęcić do współdziałania, z dużym prawdopodobieństwem skazujemy się na porażkę. Dziecko w silnych emocjach nie jest w stanie słuchać naszych argumentów, nawet tych najbardziej trafnych i przekonujących. Widząc własną bezsilność, my również możemy zacząć się złościć, a co za tym idzie, możemy zacząć stosować metody, które raczej będą wzmagać opór dziecka niż go przełamywać np. podniesiemy głos, zmienimy wyraz twarzy. Wzmaga to nerwową atmosferę i sprawia, że obu stronom trudno się porozumieć, bo nie są w stanie nawzajem się słuchać. Warto uświadomić sobie i zaakceptować fakt, że nasze nakazy lub zakazy mogą 13

14 powodować w dziecku niechęć, złość. My dorośli przecież też nie lubimy ograniczeń, które są nam stawiane w różnych sytuacjach. Dzieciom jest trudniej, bo one dopiero uczą się radzić sobie z przeżywanymi uczuciami. Inną przyczyną trudności w zachęcaniu dziecka do współpracy mogą być niejasne lub nieprecyzyjne komunikaty dotyczące naszych oczekiwań, które kierujemy do dziecka. Mówimy np. zrób porządek lub bądź grzeczna. Co to znaczy? Kierując taki komunikat, mamy wyobrażenie tego, jak powinno być wykonane nasze polecenie. Dziecko tego nie wie. Ono dopiero uczy się, co to znaczy robić porządek lub być grzecznym pomóżmy mu w tym. Mówiąc o naszych oczekiwaniach, warto używać słów kluczy, takich jak: - oczekuję, że - zależy mi na tym, żebyś... - potrzebuję twojej pomocy w... - chcę, żebyś... Właściwie formułowane komunikaty pomagają dzieciom robić to, czego od nich oczekujemy. Dzięki nim wiedzą, jakie zachowania są pożądane, a jakie nie. Jeśli zależy nam, by dziecko posprzątało w swoim pokoiku, powiedzmy mu konkretnie, czego oczekujemy np. zależy mi na tym, żebyś wszystkie klocki powrzucał do pudełka, a misie posadził na półeczce. Podobnie w przypadku oczekiwania bądź grzeczny powiedzmy o konkretach np. chcę, żebyś w przedszkolu słuchał pani i wykonywał jej polecenia. Często zastanawiamy się, jak powinna wyglądać skuteczna komunikacja, szczególnie w odniesieniu do dzieci. Oto kilka wskazówek, na co warto zwrócić uwagę: - Czas-- Gdy rozmawiasz z dzieckiem, koncentruj się tylko na tym. Nie angażuj się w inne zajęcia, ale też przerwij te aktualnie wykonywane. Kontakt wzrokowy. Schyl się do poziomu małego dziecka lub kucnij, patrz w jego oczy zarówno, gdy do niego mówisz, jak również wtedy, gdy ono mówi do Ciebie. - Bliski kontakt.zwróć się całym ciałem w kierunku dziecka odwróć się do niego, podejdź bliżej, usiądź obok. - Komunikaty werbalne. To, co mówisz do dziecka, musi być dostosowane do jego wieku (zrozumiały język, zarówno pod 14

15 względem doboru słów, jak i stylu), a ton Twojego głosu powinien być adekwatny do przekazywanego komunikatu. a więc bardziej możliwy do przyjęcia. Składa się z trzech części Ja czuję (jestem).. Kiedy ty (wskazujemy na konkretne zachowanie drugiej osoby) Ponieważ.. (opisujemy, jaki wpływ ma to na nas, dlaczego wywołuje takie emocje) Np. Złoszczę się, kiedy mnie ciągniesz za włosy, ponieważ mnie to boli. - Komunikaty niewerbalne -Wyrażające się poprzez gesty (akceptujące, dezaprobujące), wyraz twarzy, miny, uśmiechy, marszczenie brwi, postawę ciała. Zadbaj, by to, co mówisz, było zgodne z tym, jak wyglądasz, przekazując ten komunikat. Jeśli mówisz do dziecka: przestań mnie bić to postaraj się, by Twoja mina przy tym była poważna, stanowcza, a postawa ciała raczej sugerowała, że nie masz ochoty na kontakt dopóki maluch nie przestanie np. odsuń się z zasięgu jego ciosów. - Komunikat ja. To sposób przekazywania informacji o tym, jak odbierasz zachowanie dziecka. Komunikat ten oddaje odczucia w stosunku do konkretnych zachowań, nie stanowi jednak oceny osoby, jest więc mniej zagrażający, - Unikanie słowa nie, gdy chcemy, aby dziecko zaprzestało aktualnej aktywności. Stosując pozytywny dobór słów, pomagamy dzieciom myśleć, działać pozytywnie i radzić sobie w wielu sytuacjach, ponieważ będą wiedziały, co mają robić, a nie drżeć ze strachu przed tym, czego robić NIE MAJĄ. Jeśli więc powiemy dziecku nie spadnij z drzewa, wówczas na pewno pomyśli o dwóch sprawach nie i spadnij z drzewa. Słowa te automatycznie kreują obraz. Dziecko, które wyobraża sobie upadek z drzewa, z dużym prawdopodobieństwem faktycznie do niego doprowadzi. A zatem lepiej na przykład powiedzieć: ostrożnie stawiaj kroki lub trzymaj się mocno gałęzi. - Zadawanie pytań. Jeśli nie masz jasności, czy dziecko zrozumiało Twój komunikat, dopytuj, sprawdzaj, czy rozumie. Jeśli chcesz sprawdzić, czy Ty dobrze zrozumiałaś/zrozumiałeś komunikat dziecka, możesz powtarzać 15

16 innymi słowami to, co powie do Ciebie maluch i zaczekać, czy potwierdzi. Akceptacja. Traktuj poważnie, to co mówi do Ciebie dziecko, nie wyśmiewaj go, nigdy nie bagatelizuj jego problemu. Pokazujesz mu w ten sposób, że szanujesz to, co do Ciebie mówi i uczysz go w ten sposób, żeby szanowało to, co Ty do niego mówisz. - Uważne słuchanie - bez przerywania i dopowiadania. - Akceptowanie uczuć dziecka. Łatwo jest zaakceptować przyjemne uczucia, ale na pewno dziecko będzie wyrażać także takie, które mogą być dla Ciebie trudne do przyjęcia lub wywołujące złość. To, co sprawia, że dzieci lepiej się czują ze swoimi uczuciami, to przychylne ucho, które ich posłucha, i okazane im zrozumienie. Nieakceptowanie na pewno ci nic nie jest, mówisz tak, bo jesteś zmęczony, nic się nie stało powoduje u dziecka zakłopotanie, potęguje wściekłość, sprawia, że dziecko nie potrafi ocenić swoich uczuć i odnieść się do nich. - Określanie uczuć dziecka. Nazywaj dziecku uczucia, które aktualnie przeżywa. Możesz powiedzieć: widzę, że złości cię, że każę ci posprzątać klocki, zanim pójdziemy na plac zabaw. Pomagasz dziecku w ten sposób radzić sobie z uczuciami, które przeżywa w związku z ograniczeniami, jakie na nie nakładasz. - Unikanie poniżania, raniących słów, przykrych wyrażeń Określania będące oceną, etykietką takie jak: jesteś bałaganiarzem, ty złośnico, samolubie i wiele podobnych odnoszących się do osoby dziecka sprawiają, że zaczyna ono w taki właśnie sposób myśleć o sobie i tak się zachowywać. Nie pomaga to w zachęcaniu dziecka do współpracy, a raczej powoduje nasilenie niechcianych zachowań. - Konsekwencja. Trzeba być uważnym, jakiego komunikatu używa się do dziecka jeśli mówisz to Twój pokój to dajesz dziecku informację, że będziesz ingerować dopiero wtedy, gdy coś będzie wpływało na funkcjonowanie całego domu. Dziecko dostanie sprzeczne komunikaty, jeśli pewnego dnia każesz mu posprzątać klocki z dywanu w jego pokoju. Ale możesz też powiedzieć To jest Twoje biurko, łóżko, ale mieszkamy razem, wobec czego oczekuję, życzę sobie, żebyś Kilka podpowiedzi, jak zachęcić- - - Opisz, co widzisz lub przedstaw problem (bez wskazywania winnego) zamiast: znowu nie posprzątałeś kredek 16

17 ze stołu powiedz: nie mogę podać obiadu, dopóki kredki są porozrzucane na stole - Udziel informacji zamiast: nie skacz po kanapie powiedz: kanapa nie jest od skakania, możesz skakać na podłodze. - Wyraź oczekiwanie jednym słowem albo gestem - zamiast: znowu nie założyłaś kapci powiedz: kapcie! - Opisz, co czujesz (nie mów o charakterze dziecka) zamiast: jesteś strasznym bałaganiarzem powiedz: nie lubię, gdy zapominasz o pozbieraniu klocków do pudełka. - Napisz liścik (dla młodszych dzieci może być rysunkowy) warto, żeby był humorystyczny zamiast: znowu nie umyłeś rączek liścik przy mydelniczce: uwielbiam Twój dotyk! - Twoje mydło:) Pamiętajmy również o tym, by doceniać każdy przejaw dobrego zachowania dziecka i wykonanie polecenia. Dzieci lubią robić te rzeczy, które sprawiają przyjemność ich rodzicom. Okazujmy im zatem naszą radość z powodu konkretnego zachowania czy osiągnięcia. Pochwały mają nieocenioną moc w zachęcaniu dzieci do współpracy. Autorka: Aneta Kwaśny Źródło: - Wykorzystaj zabawę -zamiast: masz natychmiast pozbierać zabawki do pudełka powiedz: zobacz, Twoje misie bawią się na placu zabaw, ale chyba zbliża się burza pomóż misiom dotrzeć do domku, ratuj je szybko, bo strasznie zmokną wrzuć szybko wszystkie do pudełka! Brawo uratowałeś wszystkie misie! 17

18 WSZYSTKIM DZIECIOM I ICH RODZINOM ŻYCZYMY ZDROWYCH, RADOSNYCH, POGODNYCH I PEŁNYCH MIŁOŚCI ŚWIĄT BOŻEGO NARODZENIA DYREKCJA I PRACOWNICY PRZEDSZKOLA 18