Zastosowanie zawiesiny Wet Powder do ujawniania œladów daktyloskopijnych na wewnêtrznych powierzchniach jednorazowych rêkawiczek

Transkrypt

1 Zastosowanie zawiesiny Wet Powder do ujawniania œladów daktyloskopijnych na wewnêtrznych powierzchniach jednorazowych rêkawiczek Œlady linii papilarnych s¹ pozostawiane przez ka dego cz³owieka, który celowo lub przypadkowo dotyka ró nych przedmiotów. Dla kryminalistyków stanowi¹ bezsporne dowody fizycznego kontaktu konkretnej osoby z danym przedmiotem, co z kolei pozwala powi¹zaæ tê osobê z okreœlonym zdarzeniem. Na grzbietowych powierzchniach linii papilarnych znajduj¹ siê liczne otwory (pory skórne) stanowi¹ce ujœcie kanalików potowych. Ze wzglêdu na sta³e wydzielanie przez cz³owieka potu oraz bezwiedne dotykanie palcami i d³oñmi ró nych fragmentów cia³a, a w szczególnoœci twarzy i w³osów, powierzchnie listewek skórnych pokryte s¹ warstw¹ substancji potowo-t³uszczowej. Œlady powstaj¹ce w wyniku przenoszenia jej na dotykane powierzchnie wystêpuj¹ najczêœciej i zwykle s¹ niewidoczne. Mo na je niekiedy dostrzec go³ym okiem w ukoœnym œwietle, jeœli pozostawiono je na bardzo g³adkich, b³yszcz¹cych pod³o ach. Wybór metody ujawniania œladów zale y od rodzaju pod³o a, na którym œlady siê znajduj¹. Pod³o a mo na podzieliæ na dwie podstawowe grupy: ch³onne, jak papier, karton czy surowe drewno, które wch³aniaj¹ substancjê potowo-t³uszczow¹ lub inne substancje œladotwórcze, oraz niech³onne, które nie wch³aniaj¹ adnych substancji. Nale ¹ do nich metale, szk³o, tworzywa sztuczne, powierzchnie lakierowane. Powy szy podzia³ jest jednak ogólny. Pod³o a, które nie spe³niaj¹ w sposób jednoznaczny kryteriów przynale noœci do którejœ z grup, s¹ uznawane za nietypowe (charakteryzuj¹ siê niejednorodnoœci¹ i zmiennymi w³aœciwoœciami), dlatego ich sklasyfikowanie sprawia niekiedy trudnoœci. Pozostawione na miejscu przestêpstwa œlady linii papilarnych s¹ na ogó³ niewidoczne, istnieje jednak wiele metod ich ujawniania. W przypadku uwidocznienia odwzorowañ zachodzi tak e koniecznoœæ poprawienia ich wyrazistoœci i kontrastu z pod³o em, a tym samym czytelnoœci. W tym celu wykorzystywane s¹ niektóre zjawiska fizyczne, chemiczne i fizykochemiczne. Przestêpcy, coraz bardziej œwiadomi skutecznoœci metod pozwalaj¹cych na wykrycie œladów kryminalistycznych bêd¹cych dowodem w sprawie, staraj¹ siê ich nie pozostawiaæ. Bardzo czêsto zak³adaj¹ skórzane lub gumowe rêkawiczki, sprz¹taj¹ miejsce pope³nienia przestêpstwa czy te niszcz¹ dowody. Nie zdaj¹ sobie jednak sprawy, e u ywaj¹c np. rêkawiczek skórzanych, które nastêpnie porzucaj¹, pozostawiaj¹ œlady, mo liwe do zidentyfikowania przez ekspertów daktyloskopii. Na rêkawiczkach mog¹ wyst¹piæ tak e œlady biologiczne, zapachowe i chemiczne. Podczas zak³adania rêkawiczek gumowych œlady pozostawia siê zarówno na wewnêtrznej, jak i na zewnêtrznej stronie ich powierzchni. Rozró nienie powierzchni wewnêtrznej od zewnêtrznej rêkawiczek gumowych mo e mieæ istotne znaczenie podczas planowania badañ wizualizacyjnych. Inny jest bowiem sposób kontaktu skóry (m.in. dynamika, si³a nacisku, iloœæ substancji potowo-t³uszczowej, czas kontaktu z pod- ³o em) z wewnêtrzn¹ powierzchni¹ rêkawiczki (noszenie), a jej powierzchni¹ zewnêtrzn¹ (nak³adanie, zdejmowanie). Podczas zdejmowania rêkawiczka jest zwykle odwracana na drug¹ stronê, zatem równie warunki œrodowiskowe, w jakich pozostawiony œlad przebywa do momentu podjêcia próby ujawnienia, s¹ odmienne. Gdy bada siê rêkawiczki gumowe gospodarcze, rozró nienie powierzchni nie sprawia wiêkszych problemów, a to ze wzglêdu na odmienne cechy struktury i w³aœciwoœci pod³o a. W przypadku rêkawiczek lateksowych b¹dÿ nitrylowych ustalenie, która powierzchnia bezpoœrednio styka³a siê z ca³¹ d³oni¹, jest trudniejsze. Powierzchnie mo na jednak rozró niæ, rozcinaj¹c zgrubienie materia- ³u w zakoñczeniu czêœci nadgarstkowej rêkawiczki. Materia³ odchodzi wtedy od zgrubienia, tworz¹c ³uk z wyraÿnie zaznaczonym kierunkiem wyjœcia. W przypadku gdy zak³adana jest nieu ywana rêkawiczka, kontakt ca³ej d³oni nastêpuje z jej wewnêtrzn¹ powierzchni¹. Gdy zaœ rêkawiczka by³a noszona wielokrotnie, odwzorowania linii papilarnych pojawi¹ siê na obydwu powierzchniach. Jak dot¹d nie opracowano metody, tak skutecznej, jak np. zastosowanie ninhydryny na pod³o ach ch³onnych, umo liwiaj¹cej ujawnienie œladów daktyloskopijnych pozostawionych na rêkawiczkach. Wykorzystywane dotychczas metody, jak ninhydryna (na bazie heptanu), polimeryzacja cyjanoakrylanów oraz barwniki, czterotlenek rutenu (RTX), PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07 63

2 Ryc. 2. Przekrój zgrubienia na zakoñczeniu rêkawiczki lateksowej Fig. 2. Cross-section of thick rim in latex glove Ryc. 3. Przekrój zgrubienia na zakoñczeniu rêkawiczki nitrylowej Fig. 3. Cross-section of tick rim in vinyl glove Ryc. 1. Schemat przekroju zgrubieñ na zakoñczeniu rêkawiczki lateksowej i nitrylowej Fig. 1. Schematic representation of crosssections of thick rim in latex and vinyl glove proszki daktyloskopijne, jod, zawiesina Small Particle Reagent (SPR), wywo³ywacz fizyczny (PD) i fiolet krystaliczny s¹ skuteczne zwykle tylko w przypadku œladów próbnych. Badania na dowodowych rêkawiczkach lateksowych zosta³y przeprowadzone w Pracowni Wizualizacji Wydzia³u Daktyloskopii CLK KGP. Najlepszy wynik uzyskano po zastosowaniu metody czterotlenku rutenu (RTX) oraz (po polimeryzacji cyjanoakrylanów) barwników Ardrox i safranina. S³aby rezultat da³o wykorzystanie czarnego proszku ferromagnetycznego. Nie uda³o siê natomiast ujawniæ odwzorowañ linii papilarnych po zastosowaniu polimeryzacji cyjanoakrylanów wraz z barwnikiem chelat europu (TEC), DFO, ninhydryny oraz jodu krystalicznego. Jednym z niewielu opisanych w literaturze przypadków ujawnienia œladów linii papilarnych na rêkawiczkach by³a sprawa napadu rabunkowego na bank, kiedy to zabezpieczono: opakowania, banderole po monetach i banknotach, kartonowe pude³ko oraz dwie lateksowe rêkawiczki. Materia³y dowodowe w postaci kartonowego pude³ka i banderoli po banknotach poddano dzia³aniu ninhydryny. Przypadkowo spryskano ni¹ równie kawa³ek gumowej rêkawiczki i ujawniono fragmentaryczne odwzorowania linii papilarnych. Postanowiono wiêc przetestowaæ dzia³anie ww. œrodka na próbnych œladach naniesionych na rêkawiczki. Po przeprowadzeniu badañ wybrano rêkawice wykonane z materia³u podobnego do tego, z którego zrobione by³y rêkawiczki dowodowe. Ninhydrynê nanoszono przez spryskanie, zanurzenie i malowanie. Najlepsze rezultaty na wiêkszoœci lateksowych rêkawiczek da³a metoda k¹pieli, jednak po zanurzaniu w ninhydrynie niektóre typy lateksu pokry³y siê pêcherzykami. W celu unikniêcia tego efektu próbki moczono w roztworze ninhydryny rozpuszczonej w heptanie, a nastêpnie pozostawiano na powietrzu do wyschniêcia. Po up³ywie oko³o godziny na jednej z rêkawiczek zaobserwowano zarysy linii papilarnych. Rêkawiczki pozostawiono w roztworze na kolejne 60 minut. Œlad linii papilarnych na dowodowej rêkawiczce ujawniono tym samym sposobem. Po porównaniu go z kart¹ daktyloskopijn¹ podejrzanego zidentyfikowano sprawcê przestêpstwa. Kolejny przypadek ujawnienia œladów linii papilarnych, który zosta³ opisany, odnotowano w Laboratorium Kryminalistycznym w Siedlcach. W trakcie oglêdzin podpalonej dyskoteki grupa dochodzeniowo-œledcza zabezpieczy³a na miejscu zdarzenia lateksowe rêkawiczki, które nastêpnie dostarczono do laboratorium. Tam poddano je dzia³aniu par cyjanoakrylanu. W pierwszej dobie procesu zaobserwowano bezkszta³tne i fragmentaryczne odwzorowania linii papilarnych w rejonach d³oni. Jako e œlady nie nadawa³y siê do identyfikacji, postanowiono zmniejszyæ stê enie par cyjanoakrylanów w komorze i pozostawiæ w niej rêkawiczki na 60 godzin. Po up³ywie tego czasu stwierdzono, e na niektórych palcach rêkawiczek, w miejscu opuszek, œlady linii papilarnych ujawni³y siê. Dwa z nich, tj. ze wskazuj¹cego i serdecznego palca rêkawiczki lewej rêki, zakwalifikowano jako nadaj¹ce siê do identyfikacji. Po wytypowaniu potencjalnych sprawców wykonano ekspertyzê daktyloskopijn¹, która pozwoli³a na zidentyfikowanie sprawcy na podstawie œladów linii papilarnych pozostawionych na wewnêtrznej stronie gumowych rêkawiczek. Podstawowym surowcem do produkcji rêkawic gumowych jest lateks pozyskiwany z drzew kauczukowych rosn¹cych w Ameryce Po³udniowej 64 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07

3 oraz Malezji, Indonezji, Tajlandii, Wietnamie i Chinach. Proces produkcji rêkawic przebiega nastêpuj¹co: najpierw drzewo jest nacinane, a mleczko kauczukowe sp³ywa do zbiorników. Odbywa siê to miêdzy 5.00 a rano, poniewa lateks, niezebrany w odpowiedniej porze, pod wp³ywem temperatury zmienia swoje w³aœciwoœci fizyczne staje siê bardziej lepki i szybko zastyga. Proces produkcji rêkawic rozpoczyna siê od oczyszczenia porcelanowych form z resztek pudru, chemikaliów i bakterii. W tym celu zanurza siê je w zbiorniku z roztworem kwasu, a póÿniej zasady. Nastêpnie formy s¹ szczotkowane, sp³ukiwane gor¹c¹ wod¹, osuszane i zanurzane w zbiorniku z koagulantem, który stanowi warstwê bazow¹ i powoduje, e lateks nie przykleja siê do formy. Po koagulacji formy trafiaj¹ do pieca, gdzie poddawane s¹ obróbce cieplnej. Nastêpnie zanurza siê je w lateksie i ponownie wk³ada do pieca. Proces ten nazywa siê wulkanizacj¹. Przeprowadza siê go, aby nadaæ rêkawicom ostateczn¹ formê. Po wyjêciu z pieca rêkawice (jeszcze w formach porcelanowych) s¹ zanurzane w zbiornikach z gor¹c¹ wod¹, która wyp³ukuje œrodki chemiczne i proteiny (jest ona stale wymieniana, co gwarantuje, e wyp³ukane alergeny nie trafiaj¹ ponownie do obiegu). Rêkawice na formach przenosi siê do jeszcze jednego pojemnika s¹ pudrowane skrobi¹ kukurydzian¹ w formie p³ynnej, nastêpnie osuszane i zdejmowane z formy. W ostatnim etapie produkcji rêkawice poddaje siê testom weryfikuj¹cym szczelnoœæ, a nastêpnie pakuje i przygotowuje do wysy³ki. Te, które maj¹ byæ wykorzystywane w zabiegach chirurgicznych, s¹ poddawane sterylizacji. W Sekcji Daktyloskopii LK KSP podjêto próby ujawnienia œladów linii papilarnych na wewnêtrznych powierzchniach gumowych rêkawiczek lateksowych bezpudrowych oraz nitrylowych z wykorzystaniem zawiesiny o nazwie handlowej Wet Powder w kolorze czarnym (prod. Kjell Carlsson Innovation, Szwecja, dystr. Stanimex s.c.). Œrodek ten jest stosowany do ujawniania œladów linii papilarnych na pod³o ach niech³onnych pokrytych klejem (taœmy samoprzylepne, naklejki itp.). Wyboru Wet Powder dokonano na podstawie opisanej w literaturze kryminalistycznej skutecznej metody ujawniania œladów linii papilarnych na wewnêtrznych powierzchniach rêkawiczek lateksowych z u yciem zawiesiny o nazwie handlowej Wetwop, bêd¹cej odpowiednikiem zawiesiny Wet Powder produkowanej przez innego producenta (Lighting Powder). Zanim rozpoczêto ujawnianie œladów, nadmuchano rêkawiczki pompk¹, jednak w stopniu umo liwiaj¹cym swobodny dostêp do wszystkich powierzchni. Na tak przygotowane pod- ³o e nanoszono zawiesinê Wet Powder pocz¹tkowo pêdzlem, zaobserwowano jednak, e lepsze rezultaty wizualizacji odwzorowañ linii papilarnych uzyskuje siê, stosuj¹c metodê k¹pieli. U ycie pêdzla powoduje, e odwzorowania linii papilarnych zacieraj¹ siê, na co wskazuj¹ widoczne po nanoszeniu œrodka smugi. Bezpoœrednio po naniesieniu zawiesiny sp³ukiwano jej nadmiar strumieniem wodoci¹gowej wody, nastêpnie odstawiano do wyschniêcia i sprawdzano efekty ujawniania. D³u sze pozostawienie zawiesiny na pod³o u skutkowa³o powstaniem po sp³ukaniu zaczernionych plam bez zarysów linii papilarnych. Odwzorowania linii papilarnych po przeprowadzonych doœwiadczeniach by³y ró ne: albo bardzo czytelne (ryc. 4 13), albo nieczytelne mia³y postaæ czarnych plam. Skutecznoœæ metody zale y od sposobu pozostawienia œladu (dyna- Ryc. 4 Ryc. 5 Ryc. 6 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07 65

4 Ryc. 7 Ryc. 8 Ryc. 9 Ryc. 10 Ryc. 11 Ryc. 12 Ryc. 13 Ryc Odwzorowania linii papilarnych ujawnione na wewnêtrznych powierzchniach rêkawiczek lateksowych z u yciem zawiesiny Wet Powder Fig Impressions of friction skin internal surfaces of latex glove developed with Wet Powder suspension mika, si³a nacisku, iloœæ substancji potowo-t³uszczowej, czas kontaktu z pod³o em), jak równie od pod³o a (rodzaj materia³u, z jakiego wykonana jest rêkawiczka). Istotny jest tak- e stopieñ dopasowania rêkawiczki do d³oni (rozmiar rêkawiczki a wielkoœæ d³oni). Je eli rêkawiczka dobrze przylega do skóry d³oni i nie przemieszcza siê, wyd³u a siê czas kontaktu listewek skórnych z pod³o- em w jednym miejscu. W efekcie zwiêksza siê iloœæ przeniesionej substancji œladotwórczej. Dziêki temu udaje siê ujawniæ nawet poletkow¹ budowê skóry palca i zarys paznokcia (ryc ). Najwiêksz¹ skutecznoœæ osi¹gniêto w³aœnie na tego rodzaju rêkawiczkach. Œlady linii papilarnych ujawniono nawet na co drugiej z badanych próbek. Wstêpnie przeprowadzone testy wskazuj¹ równie, e ujawnione t¹ metod¹ odwzorowania linii papilarnych mog¹ byæ przenoszone na foliê daktyloskopijn¹ (ryc ). Podczas badañ nie osi¹gniêto zadowalaj¹cych efektów ujawniania na rêkawiczkach nitrylowych. Podsumowanie Œrodek o nazwie handlowej Wet Powder, u ywany w celu ujawniania œladów daktyloskopijnych na pod³o- ach niech³onnych pokrytych warstw¹ kleju, mo e byæ stosowany równie na powierzchniach rêkawiczek lateksowych. Wstêpnie przeprowadzone badania sugeruj¹, e w przypadku œladów pozostawionych na wewnêtrznych powierzchniach rêkawiczek lateksowych metoda z wykorzystaniem Wet Powder jest bardziej skuteczna ni dotychczasowe metody ujawniania œladów. 66 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07

5 Ryc. 16 Ryc. 17 Ryc Odwzorowania linii papilarnych ujawnione na wewnêtrznych powierzchnich rêkawiczek lateksowych z u yciem zawiesiny Wet Powder i przeniesione na przezroczyst¹ foliê daktyloskopijn¹ Fig Impressions of friction skin developed on internal surfaces of latex gloves developed with Wet Powder suspension and lifted on transparent foil Ryc. 14 W trakcie badañ nie przeprowadzano porównania skutecznoœci dostêpnych metod ujawniania œladów linii papilarnych na rêkawiczkach jednorazowych. Zamys³em autorów by³o jedynie przedstawienie mo liwoœci œrodka Wet Powder, niestosowanego wczeœniej na wewnêtrzne powierzchnie rêkawiczek lateksowych. BIBLIOGRAFIA Ryc. 15 Ryc Ujawnione odwzorowania poletkowej budowy skóry na wewnêtrznej powierzchni lateksowej rêkawiczki Fig Developed impressions of skin structure on the inside of latex glove 1. Ianni M.: Developing latent prints from latex rubber glove, The Criminalist, Spring 2002, s. 5 6; 2. Kêpka E.: Ujawnianie œladów linii papilarnych na przedmiotach gumowych, Biuletyn Informacyjny 1994, nr 93, s. 58; 3. Kulczyk T.: Metody ujawniania œladów linii papilarnych pozostawionych na zewnêtrznych stronach rêkawiczek gumowych, materia³ niepublikowany praca zaliczeniowa na uprawnienia napisana pod kierunkiem M. Rybczyñskiej-Królik i E. Rogo y, CLK KGP, Warszawa 2003; 4. Oleksiuk S.: Interesuj¹cy przypadek ujawnienia metod¹ cyjanoakrylow¹ œladów linii papilarnych na wewnêtrznej stronie gumowych rêkawiczek oraz identyfikacji sprawcy na podstawie tych œladów, Biuletyn Informacyjny 1997, nr 105, s. 79; 5. Pleckaitis J.: Developing friction ridge detail on the interior of latex and nitrile gloves, Journal of Forensic Identification 2007, nr 57 (2), s ; 6. Pressly J.: Ninhydrin on latex gloves: an alternative use for an old technique, Journal of Forensic Identification 1999, nr 49 (3), s ; 7. Przewodnik po metodach wizualizacji œladów daktyloskopijnych, praca zbiorowa pod red. M. Rybczyñskiej-Królik i M. Pêka³y, Wydawnictwo Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP, Warszawa 2006; 8. Rinehart D.: Developing and identifying a latent print recovered from a piece of latex glove using ninhydrin-heptane carrier (case 1). Developing latent prints on household rubber gloves using ninhydrin-heptane carrier after superglue fuming (case 2), Journal of Forensic Identification 2000, nr 50 (5), s ; 9. Smith M.: Latent fingerprint on latex gloves: development and photographic techniques, Speaks H.: Ninhydrin prints from rubber gloves, The Print 1999, nr 15 (3), s. 6 7; 11. Velders M.: Visualization of latent fingerprints on used vinyl and latex gloves using Gellifters, Tomasz Kulczyk Tomasz Szczepañski zdj.: autorzy W 2008 r. Redakcja planuje wydanie monografii Tomasza Bednarka pt. Badanie œladów zapachowych. Aspekty kryminalistyczne i procesowe. PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07 67