Zarządzanie badaniami wizualizacyjnymi próbkowanie

Transkrypt

1 Krzysztof Tomaszycki, Beata Krzemińska, Tomasz Szczepański Zarządzanie badaniami wizualizacyjnymi próbkowanie Wstęp i cel badań W ostatnich latach zwiêkszy³a siê liczba wykonanych w laboratoriach kryminalistycznych Policji ekspertyz z zakresu wizualizacji œladów daktyloskopijnych. Wp³yw na to ma coraz wy sza skutecznoœæ metod wizualizacji œladów, która, w po³¹czeniu z mo liwoœci¹ wykorzystania ujawnionych œladów w Systemie Automatycznej Identyfikacji Daktyloskopijnej AFIS, zwiêksza mo liwoœci wykrywcze organów œcigania. Z tego te powodu coraz czêœciej wykonywane s¹ ekspertyzy zawieraj¹ce du e iloœci jednorodnych materia³ów dowodowych, niejednokrotnie przekraczaj¹ce liczbê 100. Mog¹ one dotyczyæ nielegalnego wytwarzania œrodków psychotropowych (pakiety narkotyków, sprzêt laboratoryjny), przestêpstw korupcyjnych (banknoty) lub przestêpstw przeciwko mieniu (kartony, opakowania). Wi¹- e siê to z ogromnym nak³adem czasu pracy, a w wykonanie badañ zaanga owanych jest kilku ekspertów. O ile w przypadku wykonywania badañ wizualizacyjnych na przedmiotach zabezpieczonych podczas oglêdzin nielegalnych laboratoriów mamy do czynienia z próbkami niejednorodnymi (wagi, szk³o laboratoryjne, pojemniki itp.), to przy zabezpieczeniu du ych iloœci narkotyków czêsto mo na spotkaæ siê z próbkami niedaj¹cymi siê zró nicowaæ (pakiety, torebki strunowe, worki foliowe). Zarówno w badaniach wizualizacyjnych, jak i identyfikacyjnych, pod³o a s¹ noœnikami œladów i ogólnie mo na je podzieliæ na ch³onne i niech³onne. W przypadku pod³o y niech³onnych jednorodne próbki mog¹ stanowiæ torebki z zapiêciem strunowym, z zawartoœci¹ narkotyków przeznaczonych do nielegalnego obrotu lub ca³e pakiety narkotyków. Ch³onne to banknoty, zeszyty, notatniki (za pojedyncz¹ próbkê mo na uznaæ ka d¹ stronê). Mechanizm powstawania œladów daktyloskopijnych na tych pod³o ach jest podobny 1. Podczas kontaktu listewek skórnych z pod³o em niech³onnym substancja œladotwórcza zostaje przeniesiona na powierzchniê pod³o a i pozostaje na powierzchni. W przypadku pod³o y ch³onnych substancja œladotwórcza migruje w g³¹b struktury pod³o a. W³aœciwoœæ ta jest bardzo u yteczna podczas ujawniania œladów daktyloskopijnych, poniewa substancja œladotwórcza przenikaj¹c w g³¹b w³óknistej struktury pod³o a ch³onnego, jest w pewnym sensie chroniona przed wp³ywem negatywnych czynników (np. wytarcie). Celem przeprowadzonych badañ by³o okreœlenie, czy w procesie wykrywczym mo liwe jest zarz¹dzanie badañ wizualizacyjnych z zastosowaniem próbkowania jednorodnego materia³u dowodowego w celu uzyskania pozytywnego wyniku ekspertyzy. Określenie pozytywnego wyniku ekspertyzy daktyloskopijnej Czym jest pozytywny wynik ekspertyzy daktyloskopijnej z zakresu wizualizacji œladów? Za taki nale y uznaæ ujawnienie œladu daktyloskopijnego nadaj¹cego siê do badañ identyfikacyjnych. Nale y te rozdzieliæ znaczenie okreœlenia próbka w przypadku badañ wizualizacyjnych oraz badañ identyfikacyjnych. W przypadku badañ wizualizacyjnych pojedynczy obiekt poddawany badaniom jest pojedyncz¹ próbk¹ 2. W odniesieniu do badañ identyfikacyjnych okreœlenie próbka nabiera zupe³nie innego znaczenia. Za próbkê nale y uznaæ konkretne odwzorowanie linii papilarnych, spe³niaj¹ce kryteria kwalifikuj¹ce je do badañ identyfikacyjnych. Poza tym w przypadku tych badañ za pozytywny wynik ekspertyzy identyfikacyjnej przyjmuje siê stwierdzenie to samego uk³adu cech szczególnych co najmniej jednego badanego odwzorowania dowodowego i konkretnego odwzorowania linii papilarnych na karcie daktyloskopijnej osoby podejrzanej (stwierdzenie zgodnoœci cech grupowych i braku ró nic niedaj¹cych siê wyjaœniæ okolicznoœciami ich powstania oraz wskazanie na ka dym odwzorowaniu zgodnych ze sob¹, co najmniej 12 to samych cech szczególnych) 3. Próbkowanie materiału jednorodnego W ramach prac grupy roboczej ekspertów daktyloskopii ENFSI toczy siê dyskusja dotycz¹ca mo liwoœci próbkowania materia³ów dowodowych przeznaczonych do badañ wizualizacyjnych. W Wielkiej Brytanii w przypadku znacznej iloœci materia³u dowodowego niedaj¹cego siê zró nicowaæ pobiera siê losowo (z ró nych czêœci skonfiskowanego mienia) materia³ do badañ. PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec wrzesieñ)

2 Pierwsza selekcja mo e wynosiæ 10 procent ca³oœci materia³u, ale mog¹ wystêpowaæ tutaj ró nice. W przypadku ujawnienia nadaj¹cych siê do badañ identyfikacyjnych odwzorowañ linii papilarnych na pierwszej partii materia³u rozwa ane jest dodatkowe pobranie próbek. Druga partia próbek z ca³oœci materia³u, z nadaj¹cymi siê do badañ identyfikacyjnych odwzorowaniami, mo e doprowadziæ do wstrzymania badañ. Wszystkie te decyzje s¹ podejmowane w uzgodnieniu z organem prowadz¹cym sprawê. Korzyœci p³yn¹ce z takiego postêpowania s¹ oczywiste i skutkuj¹ znacznym ograniczeniem kosztów i czasu wykonania ekspertyzy. Jednak czy takie postêpowanie mo na uznaæ za s³uszne? Maj¹c 100 pakietów narkotyków poddajemy badaniom wizualizacyjnym 10 sztuk i w przypadku ujawnienia nadaj¹cych siê do badañ identyfikacyjnych odwzorowañ linii papilarnych oraz po akceptacji zlecaj¹cego badania mo emy odst¹piæ od dalszych czynnoœci. Typuj¹c losowo 10 procent próbek, nie mo emy ich jednak traktowaæ jako reprezentatywne dla ca³ego zbioru. W przypadku badañ chemicznych sytuacja wygl¹da inaczej. Przy pobieraniu narkotyków (np. tabletek), po odpowiednim pogrupowaniu z uwzglêdnieniem rodzaju opakowania, materia³u, koloru, rozmiaru, charakterystycznego znaku, do przeprowadzenia szczegó³owych badañ jakoœciowych stosuje siê próbkowanie metod¹ pierwiastka kwadratowego: przy zabezpieczeniu mniej ni 10 próbek wszystkie musz¹ byæ analizowane; przy zabezpieczeniu od 10 do 100 próbek analizuje siê 10 wybranych losowo próbek; przy zabezpieczeniu ponad 100 próbek analizuje siê losowo wybrane próbki, których iloœæ odpowiada wartoœci pierwiastka kwadratowego, ze wszystkich zabezpieczonych próbek, zaokr¹glonej do wy szej liczby ca³kowitej. Je eli wyniki testów wstêpnych s¹ takie same, próbki siê uciera, homogenizuje i dalsze szczegó³owe badania instrumentalne prowadzi siê dla uzyskanej w ten sposób jednej próbki analitycznej 4. Niestety w przypadku badañ wizualizacyjnych œladów daktyloskopijnych, z oczywistych powodów, taki tok postêpowania nie jest mo liwy do przeprowadzenia. Metodyka prowadzenia badań wizualizacyjnych zawierających jednorodny materiał dowodowy Ze wzglêdu na powtarzaj¹ce siê w ekspertyzach z zakresu wizualizacji œladów materia³y jednorodne oraz na chêæ wyjaœnienia kwestii próbkowania materia- ³ów dowodowych w badaniach wizualizacyjnych w ramach grupy roboczej ekspertów daktyloskopii ENFSI, w Wydziale Daktyloskopii CLK KGP przeprowadzono analizê kilku ekspertyz z tego zakresu, zawieraj¹cych znaczne iloœci jednorodnych dowodów rzeczowych. Brano pod uwagê przedmioty zarówno o powierzchniach ch³onnych, jak i niech³onnych. Poni ej przedstawiono wyniki analizy czterech ekspertyz wizualizacyjnych (dwie o pod³o ach ch³onnych i dwie o pod³o ach niech³onnych). W ka dym przypadku badaniom wizualizacyjnym poddano ca³oœæ materia³u dowodowego. Obliczano prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnego wyniku wizualizacji œladów daktyloskopijnych (wytypowania materia³ów, na których ujawniono odwzorowania linii papilarnych nadaj¹ce siê do badañ identyfikacyjnych). Obliczeñ dokonywano, typuj¹c materia³ do badañ wed³ug trzech metod: metoda 1 pobierano kolejno partie po 100 próbek; metoda 2 pobierano kolejno 10 procent próbek (stanu pocz¹tkowego); metoda 3 pobierano kolejno 10 procent próbek (z puli, która pozosta³a). Użyty model matematyczny do określenia prawdopodobieństwa uzyskania wyniku pozytywnego Do obliczeñ prawdopodobieñstw zastosowano rozk³ad hipergeometryczny 5. Zbiór, do którego nale y N elementów, dzieli siê na dwa podzbiory: sk³adaj¹cy siê z M elementów maj¹cych interesuj¹c¹ cechê (np. pozytywny wynik wizualizacji); sk³adaj¹cy siê z (N M) elementów niemaj¹cych tej cechy (np. nie ujawniono œladów linii papilarnych lub ujawniono nienadaj¹ce siê do identyfikacji). Jakie jest prawdopodobieñstwo wylosowania x elementów maj¹cych interesuj¹c¹ cechê? Obliczenie prawdopodobieñstwa wylosowania x elementów w losowaniu bez zwracania m elementów. Nale y za³o yæ, e x m M N Za zbiór zdarzeñ elementarnych przyjmuje siê kombinacji. m Okreœla siê liczbê tych kombinacji, które zawieraj¹: x elementów maj¹cych interesuj¹c¹ cechê; (m x) niemaj¹cych interesuj¹cej cechy. Kombinacje te mo na traktowaæ jako jednakowo mo liwe.. N 28 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec wrzesieñ) 2008

3 Liczbê: x elementów maj¹cych interesuj¹c¹ cechê spoœród M mo na otrzymaæ na sposobów; M x (m x) elementów niemaj¹cych takich cech spoœród (N M) mo na otrzymaæ na sposobów. N N M M Wœród m kombinacji jest x m x tych, które zawieraj¹ x elementów maj¹cych interesuj¹c¹ cechê i (m x) niemaj¹cych. Prawdopodobieñstwo wylosowania x elementów, maj¹cych interesuj¹c¹ cechê, w losowaniu bez zwracania wyra a siê zatem wzorem: P ( X = x) = P x = N m N m, x=0, 1, 2,..., m. Wzór ten mo e byæ stosowany w przypadku m > M, je eli przyjmie siê umowê, e M x M x N M m x Dodatnie prawdopodobieñstwo otrzymuje siê tylko dla x spe³niaj¹cych nierównoœæ: max m x = 0 dla m < x. { 0, m ( N M )} x min{ M, m}. Ryc. 1. Wykres przedstawiaj¹cy wk³ad próbek z pozytywn¹ i negatywn¹ wizualizacj¹ do sumy ca³kowitej ekspertyza nr 1 Fig. 1. Scheme representing input of samples with positive and negative visualization to a total amount casework No. 1 procent materia³u. Prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnego wyniku wizualizacji przy próbkowaniu metod¹ 3 osi¹ga wartoœæ 0,5 przy przebadaniu 96,6 procent materia³u (ryc. 2). Prawdopodobieñstwo wytypowania wszystkich próbek z pozytywn¹ wizualizacj¹ przy próbkowaniu metod¹ 2, dochodzi do wartoœci 0,84 przy przebadaniu 79,4 procent materia³u. W przypadku próbkowania metod¹ 3 wytypowanie wszystkich próbek z pozytywn¹ wizualizacj¹ w ka dym z kroków jest bliskie 0. Analiza uzyskania wyniku pozytywnego ekspertyza nr 1 Do badañ wizualizacyjnych nades³ano 121 torebek z zapiêciem strunowym (pod³o a niech³onne). Z uwagi na w³aœciwoœci, miejsce, czas zabezpieczenia i warunki przechowywania torebki uznano za próbki o pod³o u jednorodnym. Po przeprowadzonych badaniach (cyjanoakryl, ardrox, safranina) 6 stwierdzono wystêpowanie odwzorowañ linii papilarnych nadaj¹cych siê do identyfikacji na dwóch torebkach (1,65 procent) rycina 1. Próbkowanie metod¹ 1 w przypadku zbioru licz¹cego 121 elementów jest bezzasadne, gdy oznacza to przebadanie ca³oœci materia³u ju w pierwszym kroku (21 próbek stanowi 17,3 procent ca³oœci materia³u). W przypadku metody 2 prawdopodobieñstwo uzyskania co najmniej jednego pozytywnego wyniku wizualizacji przekracza wartoœæ 0,5 przy przebadaniu 69,4 Ryc. 2. Prawdopodobieñstwo uzyskania wyniku co najmniej jednej pozytywnej wizualizacji: zbiór = (1,65 procent), typowano po 10 procent próbek, licz¹c z puli, która pozosta³a (metoda 3) Fig. 2. Probability of obtaining the result of at least one positive visualization: set = (1.65%), 10 percent of samples were typed out of the remaining amount (method 3) Analiza uzyskania wyniku pozytywnego ekspertyza nr 2 Do badañ wizualizacyjnych nades³ano 174 torebki z zapiêciem strunowym (pod³o a niech³onne). Z uwagi PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec wrzesieñ)

4 na w³aœciwoœci, miejsce, czas zabezpieczenia oraz warunki przechowywania torebki uznano za próbki o pod³o u jednorodnym. Po przeprowadzonych badaniach (cyjanoakryl, ardrox, safranina) stwierdzono wystêpowanie odwzorowañ linii papilarnych nadaj¹cych siê do identyfikacji na 35 torebkach (20,11 procent) rycina 3. W przypadku ka dej z badanych trzech metod próbkowania prawdopodobieñstwo uzyskania co najmniej jednego wyniku pozytywnej wizualizacji jest bliskie wartoœci 1 w ka dym z kroków. Wynika to z wielkoœci zbioru elementów maj¹cych interesuj¹c¹ cechê (pozytywna wizualizacja 20,11 procent materia³u). Prawdopodobieñstwo wytypowania wszystkich próbek z pozytywn¹ wizualizacj¹ we wszystkich krokach przy metodzie 2 i 3 jest bliskie wartoœci 0, osi¹gaj¹c wartoœæ 0,15 przy przebadaniu 78,1 procent materia³u (ryc. 4). W przypadku próbkowania metod¹ 1 przy pierwszym kroku jest równie bliskie 0, osi¹gaj¹c wartoœæ 1 w drugim kroku, co oznacza przebadanie 100 procent materia³u. Analiza uzyskania wyniku pozytywnego ekspertyza nr 3 Do badañ wizualizacyjnych nades³ano 327 arkuszy akcyz (pod³o a ch³onne). Z uwagi na w³aœciwoœci, miejsce, czas zabezpieczenia oraz warunki przechowywania arkusze uznano za próbki o pod³o u jednorodnym. Po przeprowadzonych badaniach (DFO, ninhydryna, chlorek cynku) stwierdzono wystêpowanie odwzorowañ linii papilarnych nadaj¹cych siê do identyfikacji na 48 arkuszach akcyzy (14,68 procent) rycina 5. Ryc. 3. Wykres przedstawiaj¹cy wk³ad próbek z pozytywn¹ i negatywn¹ wizualizacj¹ do sumy ca³kowitej ekspertyza nr 2 Fig. 3. Scheme representing input of samples with positive and negative visualization to a total amount casework No. 2 Ryc. 5. Wykres przedstawiaj¹cy wk³ad próbek z pozytywn¹ i negatywn¹ wizualizacj¹ do sumy ca³kowitej ekspertyza nr 3 Fig. 5. Scheme representing input of samples with positive and negative visualization to a total amount casework No. 3 Ryc. 4. Prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnej wizualizacji: zbiór = (20,11 procent), typowano po 10 procent próbek licz¹c ze stanu pocz¹tkowego (metoda 2) Fig. 4. Probability of obtaining one positive visualization: set = (20.11%), 10 percent of samples were typed counting from original setup (method 2) W przypadku ka dej z badanych trzech metod próbkowania prawdopodobieñstwo uzyskania co najmniej jednego wyniku pozytywnej wizualizacji jest bliskie wartoœci 1 w ka dym z kroków. Wynika to z wielkoœci zbioru elementów maj¹cych interesuj¹c¹ cechê (pozytywna wizualizacja 14,68 procent materia³u). Prawdopodobieñstwo wytypowania wszystkich próbek z pozytywn¹ wizualizacj¹ we wszystkich krokach przy metodzie 2 i 3 jest bliskie wartoœci 0 (ryc. 6). W przypadku próbkowania metod¹ 1 przy pierwszym i drugim kroku jest równie bliskie 0, osi¹gaj¹c wartoœæ 1 w trzecim kroku, co oznacza przebadanie 100 procent materia³u. 30 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec wrzesieñ) 2008

5 Ryc. 6. Prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnej wizualizacji: zbiór = (14,68 procent), typowano po 10 procent próbek, licz¹c z puli, która pozosta³a (metoda 3) Fig. 6. Probability of obtaining one positive visualization: set = (14.68%), 10 percent of samples were typed counting from remaining amount (method 3) Analiza uzyskania wyniku pozytywnego ekspertyza nr 4 Do badañ wizualizacyjnych nades³ano dwa pakiety zawieraj¹ce 483 banknoty o nominale 100 euro i 455 banknotów o nominale 100 PLN (pod³o a ch³onne). Z uwagi na w³aœciwoœci, miejsce, czas zabezpieczenia i warunki przechowywania oba pakiety banknotów uznano za próbki o pod³o u jednorodnym. Po przeprowadzonych badaniach (DFO, ninhydryna) stwierdzono wystêpowanie odwzorowañ linii papilarnych nadaj¹cych siê do identyfikacji w przypadku banknotów euro na 65 sztukach (13,4 procent) rycina 7, a banknotów PLN na 9 sztukach (1,97 procent) rycina 8. Ryc. 8. Wykres przedstawiaj¹cy wk³ad próbek z pozytywn¹ i negatywn¹ wizualizacj¹ do sumy ca³kowitej ekspertyza nr 4 (pakiet banknotów PLN) Fig. 8. Scheme representing input of samples with positive and negative visualization to a total amount casework No. 4 (set of Polish banknotes) Nale y dodaæ, e banknoty o nominale 100 euro s¹ pod³o ami, na których zastosowanie sekwencji metod DFO ninhydryna, okaza³o siê znacznie skuteczniejsze, ni na pod³o u, które stanowi³y banknoty o nominale 100 PLN. W efekcie na banknotach euro ujawniono znacznie wiêcej odwzorowañ linii papilarnych, dodatkowo w du ej mierze bardzo czytelnych (ryc. 11). Powy sze spostrze enia potwierdzaj¹ wczeœniejsze doœwiadczenia ekspertów wizualizacji œladów, dotycz¹ce pod³o y ch³onnych w postaci banknotów PLN oraz euro. Pakiet banknotów euro Ryc. 7. Wykres przedstawiaj¹cy wk³ad próbek z pozytywn¹ i negatywn¹ wizualizacj¹ do sumy ca³kowitej ekspertyza nr 4 (pakiet banknotów euro) Fig. 7. Scheme representing input of samples with positive and negative visualization to a total amount casework No. 4 (set of Euro banknotes) Ryc. 9. Prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnej wizualizacji: zbiór euro = (13,4 procent), typowano po 100 próbek, w ostatnim kroku 83 (metoda 1) Fig. 9. Probability of obtaining one positive visualization: Euro banknotes = (13.4%), 100 samples were typed counting from remaining amount (method 1) PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec wrzesieñ)

6 W przypadku ka dej z badanych trzech metod próbkowania, prawdopodobieñstwo uzyskania co najmniej jednego wyniku pozytywnej wizualizacji jest bliskie wartoœci 1 w ka dym z kroków. Wynika to z wielkoœci zbioru elementów, maj¹cych interesuj¹c¹ nas cechê (pozytywna wizualizacja 13,4 procent materia³u). Prawdopodobieñstwo wytypowania wszystkich próbek z pozytywn¹ wizualizacj¹ we wszystkich krokach przy metodach 1, 2, 3 jest bliskie 0. W przypadku próbkowania metod¹ 1 w ostatnim kroku osi¹ga wartoœæ 1, co oznacza przebadanie 100 procent materia³u (ryc. 9). Pakiet banknotów PLN z zapiêciem strunowym, arkusze akcyz, banknoty euro oraz PLN. Celem analizy by³o ustalenie rozk³adu prawdopodobieñstwa uzyskania pozytywnych wyników ujawniania, poprzez typowanie materia³u do badañ wed³ug trzech metod próbkowania, opisanych w punkcie poœwiêconym metodyce prowadzenia badañ na potrzeby niniejszego opracowania. Do obliczenia prawdopodobieñstw u yto rozk³adu hipergeometrycznego. W ka dym przypadku przebadano ca³oœæ nades³anego materia³u. Przy ekspertyzie banknotów, maj¹c na uwadze wczeœniejsze doœwiadczenia, badania 483 banknotów euro wykonano w piêciu partiach po 100 sztuk (w ostatnim kroku zbadano pozosta³¹ czêœæ materia³u). Nale y podkreœliæ, e o ile bior¹c pod uwagê badania identyfikacyjne, pozytywny wynik wi¹ e siê, jak ju wspomniano, ze wskazaniem co najmniej jednego badanego œladu do konkretnego z odwzorowañ linii papilarnych na karcie daktyloskopijnej osoby podejrzanej. Wyra enie co najmniej jednego oznacza, e pod k¹tem analizy prawdopodobieñstwo wytypowania próbek z pozytywn¹ wizualizacj¹, a nastêpnie pozytywn¹ identyfikacj¹: jednej, dwóch, trzech itd., bêd¹ siê sumowaæ: P = P 1 + P P n. Przyk³adowo w przypadku pozytywnej identyfikacji szeœciu odwzorowañ linii papilarnych ze zbioru 483 banknotów (ryc. 11), przy typowaniu po 100 sztuk, prawdopodobieñstwo zwiêksza siê od wartoœci 0,46, Ryc. 10. Prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnej wizualizacji: zbiór PLN = (1,98 procent), typowano po 10 procent próbek, licz¹c z puli, która pozosta³a (metoda 3) Fig. 10. Probability of obtaining one positive visualization: PLN banknotes set = (1.98%), 10 percent of samples were typed counting from remaining amount (method 3) Prawdopodobieñstwo uzyskania co najmniej jednego pozytywnego wyniku wizualizacji w przypadku metody 1 osi¹ga wartoœæ 0,89 w pierwszym kroku przy przebadaniu 21,9 procent materia³u i zwiêksza siê osi¹gaj¹c wartoœæ 1 w ostatnim pi¹tym kroku przebadanie 100 procent materia³u. Prawdopodobieñstwo uzyskania co najmniej jednego pozytywnego wyniku wizualizacji przy próbkowaniu metod¹ 2, osi¹ga wartoœæ 0,61 przy przebadaniu 9,9 procent materia³u, dochodz¹c w kolejnych krokach do wartoœci 1. Podobnie sytuacja wygl¹da w przypadku próbkowania metod¹ 3 (ryc. 10). Prawdopodobieñstwo wytypowania wszystkich próbek z pozytywn¹ wizualizacj¹ bez wzglêdu na metodê próbkowania jest bliskie 0, osi¹gaj¹c wy - sze wartoœci dopiero w ostatnich krokach, co oznacza przebadanie ca³oœci materia³u. Podsumowanie i wnioski Przeprowadzono analizê statystyczn¹ czterech ekspertyz daktyloskopijnych z zakresu wizualizacji œladów. Materia³ dowodowy stanowi³y w nich: foliowe torebki Ryc. 11. Odwzorowania linii papilarnych ujawnione metod¹ DFO na banknocie euro Fig. 11. Friction ridge impressions developed with DFO method on Euro banknote dochodz¹c w ostatnim kroku (83 banknoty) do wartoœci 1 (ryc. 12). W badaniach daktyloskopijnych ka dy ujawniony œlad, nadaj¹cy siê do identyfikacji w toku dalszych ba- 32 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec wrzesieñ) 2008

7 Ryc. 12. Wykres przedstawiaj¹cy wk³ad próbek z pozytywn¹ wizualizacj¹, a nastêpnie pozytywn¹ identyfikacj¹ do sumy ca³kowitej ekspertyza nr 4 (euro). Fig. 12. Scheme representing input of samples with positive visualization followed with positive identification to a total amount casework No. 4 (set of Euro banknotes) Ryc. 13. Prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnej wizualizacji, a nastêpnie pozytywnej identyfikacji: (1,24 procent), typowano po 100 próbek, w ostatnim kroku 83 (metoda 1). Fig. 13. Probability of obtaining positive visualization followed by positive identification: (1.24%), 100 samples were typed, 83 in the last step (method 1) dañ, mo e mieæ istotne znaczenie dla sprawy. Pominiêcie, podczas typowania do badañ, którejkolwiek z próbek, a w efekcie nieujawnienie konkretnego odwzorowania linii papilarnych, nadaj¹cego siê do identyfikacji i dodatkowo zgodnego z odwzorowaniem linii papilarnych na karcie daktyloskopijnej od osoby podejrzanej (pozytywna identyfikacja), wi¹za³oby siê z du ym ryzykiem niepowodzenia procesu wykrywczego. Dodatkowo przemawia za tym mo liwoœæ wykorzystania automatycznego systemu identyfikacji daktyloskopijnej AFIS, zawieraj¹cego odwzorowania linii papilarnych kilku milionów zarejestrowanych osób. O ile aspekty ekonomiczne mog¹ przemawiaæ za celowoœci¹ typowania do badañ tylko czêœci materia³u z licznego jednorodnego zbioru, to ze wzglêdu na specyfikê badañ daktyloskopijnych taki sposób postêpowania nie jest zalecany. Przeprowadzone analizy wskazuj¹, e jeœli siê stosuje ka d¹ z badanych metod próbkowania jednorodnego materia³u do badañ, wytypowanie wszystkich próbek, maj¹cych interesuj¹c¹ cechê (pozytywna wizualizacja), jest w ka - dym z kroków bliskie 0. W przypadku próbkowania metod¹ po 100 sztuk, w ostatnim kroku prawdopodobieñstwo wytypowania wszystkich próbek maj¹cych interesuj¹c¹ nas cechê dochodzi do wartoœci 1. W praktyce oznacza to jednak przebadanie ca³oœci materia³u. Powy sze rozwa ania pozwalaj¹ na przedstawienie nastêpuj¹cych wniosków: Analiza, wykonanych w pracowni wizualizacji Wydzia³u Daktyloskopii CLK KGP, czterech ekspertyz daktyloskopijnych z zakresu wizualizacji œladów, zawieraj¹cych obszerny, jednorodny ze wzglêdu na pod³o e, materia³ wskazuje na brak przes³anek, sk³aniaj¹cych do stosowania w praktyce typowania losowego z ca³oœci materia³u próbek do badañ wizualizacyjnych. Nie stwierdzono statystycznych ró nic w pozytywnym wyniku wizualizacji w przypadku materia³u dowodowego o pod³o ach ch³onnych i niech³onnych. W przypadku uzyskania pozytywnego wyniku wizualizacji w iloœci poni ej 10 procent liczebnoœci próbek, u ycie jakiejkolwiek z analizowanych metod próbkowania jest bezzasadne. Wynika to z niewielkiego prawdopodobieñstwa wytypowania wszystkich, jak i co najmniej jednej, z po ¹danych próbek, osi¹gaj¹c wartoœci niewiele wy sze od 0. W przypadku materia³u dowodowego w postaci próbek z pozytywnym wynikiem wizualizacji w iloœci wiêkszej ni 10 procent, uzyskanie co najmniej jednego wyniku pozytywnego wizualizacji jest bliskie wartoœci 1, ju w pierwszych partiach typowanego materia³u (bez wzglêdu na rodzaj metody próbkowania). Jednak otrzymuj¹c do badañ materia³ dowodowy, ekspert nie jest w stanie stwierdziæ, na jakiej liczbie próbek uzyska wynik pozytywny wizualizacji, mo e to tylko oszacowaæ z du- ym ryzykiem b³êdu. Próbkowanie materia³u do badañ wizualizacyjnych wydaje siê dopuszczalne jedynie w przypadku wykonywania ekspertyz daktyloskopijnych, maj¹cych na celu wy³¹cznie powi¹zanie konkretnej osoby (osób) z konkretnymi przedmiotami, miejscem, np. w przypadku przestêpstw korupcyjnych, w celu udowodnienia fizycznego kontaktu osoby podejrzanej z wrêczanymi przedmiotami przez podstawione osoby. Nale y podkreœliæ, e PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec wrzesieñ)

8 dla organu zlecaj¹cego wszelkie okolicznoœci zdarzenia musz¹ byæ na tyle jasne, by wyklucza- ³y mo liwoœæ uczestniczenia w zdarzeniu osób, o których organy œcigania nie maj¹ wiedzy. Warunkiem koniecznym musi byæ bie ¹ce wykonywanie badañ identyfikacyjnych ujawnianych œladów. W przypadku pozytywnej identyfikacji ujawnionego œladu(ów), po konsultacji ze zleceniodawc¹, mo na przerwaæ dalsze badania wizualizacyjne. Specyfika badañ daktyloskopijnych, mo liwoœæ dalszego wykorzystania pozytywnych wyników wizualizacji w AFIS oraz przeprowadzona analiza wskazuj¹, e badaniom wizualizacyjnym powinien zostaæ poddany ca³y nades³any materia³ dowodowy. ryc. autorzy PRZYPISY 1 C. Grzeszyk: Daktyloskopia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992; 2 Przewodnik po metodach wizualizacji œladów daktyloskopijnych, [red:] M. Rybczyñska-Królik, M. Pêka³a, Wydawnictwo CLK KGP, Warszawa 2006; 3 Metodyka prowadzenia badañ daktyloskopijnych, Wytyczne CLK KGP nr HJ/W-3/V/05 z dnia r. 4 W. Krawczyk, M. Ka³a, E. Gruza, D. B³achut, W. Tomaszewski, I. Perkowska, Z. Soko³owska-Jaboñska, W. Lechowicz: Badania narkotyków cz. II, Problemy Kryminalistyki 2004, 243, s. 7 23; 5 W. Krysicki, J. Bartos, K. Królikowska, M. Wasilewski: Rachunek prawdopodobieñstwa i statystyka matematyczna w zadaniach cz. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002; 6 Manual of fingerprint development techniques, T. Kent, Ed., 2 nd ed., Home Office, Police Scientific Development Branch, London, UK, Nowe nabytki Biblioteki Naukowej CLK KGP Jess E. Dines Expert witness manual Become a Credible and Effective Expert Witness in Your Chosen Field Dawid L. Faigman Laboratory of Justice The Supreme Court s 200-Year Struggle to Integrate Science and the Law Gregory Kipper Wireless Crime and Forensic Investigation Stuart H. James John J. Nordby Forensic Science An Introduction to Scientific and Investigative Techniques Raymond C. Murray Evidence from the Earth Forensic Geology and Criminal Investigation Robert L. Grob Eugene F. Barry Modern Practice of Gas Chromatography 34 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec wrzesieñ) 2008