Małe miasta lokalne centra rozwoju obszarów wiejskich

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Małe miasta lokalne centra rozwoju obszarów wiejskich"

Martyna Cybulska
7 lat temu
Przeglądów:

1 Małe miasta lokalne centra rozwoju obszarów wiejskich Konferencja Obszary wiejskie jako wyzwanie dla polityki rozwoju w Polsce Warszawa 9 października 2007 Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

2 O czym będę mówił? Uwagi pojęciowe Rozwój małych miast Diagnoza stanu zagospodarowania Wyzwania

3 Dualizm miasto - wieś Miasto i wieś tworzą w przestrzeni nierozerwalny system ale stanowią przy tym dwa przeciwstawne jego elementy. Miasto cechuje silna koncentracja i różnorodność, wieś natomiast rozproszenie, izolacja i jednorodność. Przykład 1 użytkowanie ziemi. Miasto cechuje bardzo intensywne wykorzystanie gruntów, wieś - to przede wszystkim ekstensywna gospodarka ziemią. Przykład 2 - stosunki społeczne Miasto charakteryzują kontakty bezosobowe i sformalizowane, wieś osobowe i bezpośrednie. Przykład 3 rdzeń i peryferia Miasto jest obszarem odznaczającym się wysokim potencjałem rozwojowym i zdolnością generowania innowacji, wieś jest obszarem stagnacji lub powolnego rozwoju.

4 479 miast z liczbą mieszkańców poniżej 10 tys. W miastach poniżej 10 tys. mieszkańców mieszka 9,3% ludności miejskiej Struktura miast wg liczby mieszkańców A małe miasta, B inne miasta do 10 tys. 10 do 20 tys. 20 do 50 tys 50 do 100 tys. 100 do 200 tys. pow. 20 tys.

5 Rozmieszczenie miejscowości wiejskich, 2002 W 1999 r. było miejscowości wiejskich Struktura wielkościowa osad wiejskich wg liczby mieszkańców > 1000 <

6 Wielkość wsi wg liczby mieszkańców, 2003

Funkcje produkcyjne (rolnicze, przemysłowe itp.

7 Relacje miasto - wieś Małe miasto od zawsze tkwiło w wiejskim otoczeniu wykazując z nim więzi funkcjonalne i organizacyjne Funkcje administracyjne Funkcje produkcyjne (rolnicze, przemysłowe itp.) Funkcje usługowe Funkcje handlowe Funkcje kulturowe Funkcje edukacyjne Funkcje turystyczne i rekreacyjne Funkcje komunikacyjne

8 Typy małych miast (J. Rajman) Małe miasto rolniczo-usługowe, którego funkcje bazowały głównie na tradycyjnej obsłudze najbliższego zaplecza Miasto z funkcjami mieszkaniowymi, leżące w pobliżu większych zakładów przemysłowych i powiązane z nimi codziennymi dojazdami do pracy Małe miasta o zdegradowanych funkcjach miejskich, w których ludność ponownie zajmuje się głównie uprawą roli i hodowlą zwierząt, przede wszystkim jednak nastawioną na własne potrzeby Sieć byłych miast, które swe formalne prawa miejskie utraciły albo w XIX w. (zabór rosyjski), albo w okresie międzywojennym (b. zabór austriacki) lub dopiero po II wojnie światowej (głównie miasta na ziemiach północnych i zachodnich). Agromiasto osiedle rolnicze budowane niegdyś na wzorcach rozplanowania miejskiego

9 Wybrane czynniki rozwoju ośrodków lokalnych (małych miast) Dogodne położenie komunikacyjne Rynek wymiany towarowej Odległość do innych ośrodków miejskich Poziom wyposażenia w infrastrukturę społeczna i administracyjną Poziom zamożności ludności wiejskiej Atrakcyjność przyrodnicza otoczenia Gęstość zaludnienia obszarów wiejskich

Przeszłość -teraźniejszość Pawłów w 1564 r.

Poza rezydencją biskupią nie miał innych

było zaledwie 21 domów, a w Łaszczowie w 11

10 Przeszłość -teraźniejszość Pawłów w 1564 r. liczył zaledwie 55 mieszk. Poza rezydencją biskupią nie miał innych warunków rozwoju. W Kraśniczynie w XVI w. było zaledwie 21 domów, a w Łaszczowie w 11 domach mieszkało 55 mieszkańców. Miejska sieć osadnicza województwa lubelskiego w XVII-XVIII w. Miejska sieć osadnicza województwa lubelskiego w pierwszej połowie XX w.

11 Zmiana liczby małych miast specjalny program aktywizacji małych miast organizacji zakładów przemysłu terenowego i aktywizacji rzemiosła Deglomeracja gospodarki krajowej od 1958 r przenoszenie niektórych zakładów przemysłowych do miasteczek i ograniczenia meldunkowe w dużych ośrodkach, ożywienie usług i handlu W 1966 r. utworzono fundusz aktywizacji małych miast. Rozwój już istniejących zakładów przemysłowych oraz tworzenie nowych na bazie miejscowych surowców. Plan przestrzennego zagospodarowania kraju, 1975 rozproszenie przemysłu do małych miast i ośrodków gminnych, różnicowanie źródeł dochodów mieszkańców wsi. Największe znaczenie miał mieć przemysł spożywczy, materiałów budowlanych i drzewny. PRL - Niszczenia rodzimego rzemiosła, prywatnego handlu i wielowiekowych tradycji. Zamknięto wiele młynów, cegielni, garbarni, co spowodowało pogorszenie zaopatrzenia małych miast i ich zaplecza w artykuły pierwszej potrzeby Na wsi powstało wiele placówek usługowych i handlowych na bazie obiektów państwowych i spółdzielczych co osłabiło funkcje usługowe i handlowe małych miast Ograniczenie czynników miastotwórczych - dekoncentracja handlu na obszarach wiejskich w systemie placówek uspołecznionych (GS-y)

12 Ludność małych miast Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności, Tendencje zmian w zakresie liczby ludności w stosunku do średniej krajowej w okresie A stale negatywne, B przewaga negatywnych, C mieszane, D przewaga pozytywnych, E stale pozytywne miasta duże miasta małe obszary wiejskie 0 miasta duże miasta małe obszary wiejskie Wskaźnik feminizacji w grupie wiekowej lat

13 Ruch budowlany Liczba pozwoleń wydanych na budowę domów mieszkalnych na obszarach wiejskich w woj. lubelskim w latach (Wesołowska, 2005)

14 Rolnicze i nierolnicze miasta Przestrzeń rolnicza Czapiewski K., 2006, Małe miasta w przestrzeni rolniczej.

15 12 cech określających sytuację demograficzną, potencjał ekonomiczny oraz wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną w 2003 roku: (1) współczynnik feminizacji w przedziale wiekowym lat, (2) odsetek osób w wieku powyżej 65 lat, (3) średnioroczne saldo migracji wewnętrznych i zewnętrznych w okresie , (4) odsetek pracujących w sektorze usług rynkowych i nierynkowych w ogólnej liczbie pracujących, (5) odsetek jednostek zarejestrowanych w sekcji D (działalność produkcyjna) wg EKD, (6) odsetek wydatków inwestycyjnych gmin w wydatkach ogółem, (7) odsetek osób obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków, (8) liczba nowowybudowanych mieszkań na 100 zawartych małżeństw, (9) liczba przyłączeń wodociągowych do budynków na jedno przyłącze kanalizacyjne, (10) liczba dzieci w wieku 4-7 lat na jedno miejsce w przedszkolach, (11) liczba książek przypadająca na jednego czytelnika bibliotek publicznych, (12) odsetek radnych z wykształceniem średnim, policealnym i wyższym w ogólnej liczbie radnych.

16 Sytuacja społeczno-gospodarcza małych miast I bardzo źle..v bardzo dobrze A miasta w przestrzeni rolniczej Czapiewski K., 2006, Małe miasta w przestrzeni rolniczej.

17 alternatywa Wiele małych miast I ośrodków gminnych Cel Równość Jak to osiągnąć? Efektywność Promocja silnych regionów Łagodzenie różnic dekoncentracja realizacja policentryczna koncentracja efekty Niekonkurencyjne regiony Obszary biedy Dyfuzja innowaji Obszary metropolitalne Rozwój struktury przestrzennej Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania.

Schemat kształtującej się struktury przestrzennej w Polsce A szkielet struktury przestrzennej: 1 obszar podwyższonego potencjału rozwojowego, 2 obszary przyspieszonego wzrostu, 3 obszary stagnacji, 4

18 Schemat kształtującej się struktury przestrzennej w Polsce A szkielet struktury przestrzennej: 1 obszar podwyższonego potencjału rozwojowego, 2 obszary przyspieszonego wzrostu, 3 obszary stagnacji, 4 aglomeracje dojrzałe, 5 aglomeracje wzrastające, 6 najważniejsze ośrodki regionalne, 7 istniejące lub planowane autostrady, 8 - inne ważne magistrale, 9 kierunki powiązań gospodarczych, B elementy stymulujące równoważenie: 10 ośrodki-stymulatory rozwoju, 11 magistrale o znaczeniu priorytetowym, 12 proponowane kierunki powiązań Źródło: opracowanie własne

19 Małe miasta w dokumentach planistycznych Strategia Rozwoju Kraju Wzmocnienie procesu odbudowy gospodarczej potencjału małych miast i miasteczek, opartego na endogenicznych walorach tych ośrodków NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA Aktualizacja KPPZK?????? Małe i średnie miasta usytuowane poza strefą oddziaływania dużych miast ulegają procesom zaniku funkcji gospodarczych, zwłaszcza wyspecjalizowanych, na skutek konkurencji ze strony firm zlokalizowanych w głównym ośrodku lub jego bezpośrednim sąsiedztwie. Wiele miast średniej i małej wielkości położonych na północy, zachodzie i południowym zachodzie kraju, ze względu na utratę dotychczasowych funkcji administracyjnych, gospodarczych i kulturowych oraz trendy migracyjne jest zagrożonych degradacją społeczno-ekonomiczną (postępująca dekapitalizacja zabudowy miejskiej i przestrzeni urbanistycznej, niszczenie obiektów zabytkowych i kulturowych, ograniczanie działalności gospodarczej oraz niski poziom przedsiębiorczości). Tymczasem aktywizacja zanikających funkcji małych średnich miast przyczyniłaby się do aktywizacji społeczno-gospodarczej obszarów rolniczych i wiejskich Byt licznych małych miast jest związany funkcjonowaniem zlokalizowanych w nich lub w ich pobliżu zakładów przemysłowych. Dla znacznej ich części sytuacja gospodarcza nie jest jednak w dłuższym okresie stabilna. Z drugiej strony, niektóre miasta tej kategorii mogą stać się punktami docelowymi nowych inwestycji (greenfield), związanych z kapitałem międzynarodowym.

20 Zmiany na rynku pracy spowodowały przekształcenia struktury funkcjonalnej miast. Przed rokiem 1989 różniły się one znacznie bardziej między sobą. Obecnie prawie wszystkie są ośrodkami usługowymi, co związane jest nie tyle z ożywieniem sektora usługowego, co raczej upadkiem wielu zakładów produkcyjnych, tworzących dotychczasową bazę ekonomiczną.

Podobne dokumenty

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY PŁUśNICA

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY PŁUśNICA SPIS TREŚCI Wstęp.. 8 I UWARUNKOWANIA PONADLOKALNE 9 1 UWARUNKOWANIA LOKALIZACYJNE GMINY. 9 1.1 Cechy położenia gminy 9 1.2 Regionalne uwarunkowania przyrodnicze 10 1.3 Historyczne przekształcenia na terenie