Podstawy Gospodarki Przestrzennej Kryzys małych miast

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Podstawy Gospodarki Przestrzennej Kryzys małych miast"

Aleksander Pluta
8 lat temu
Przeglądów:

1 Podstawy Gospodarki Przestrzennej Kryzys małych miast Katedra Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

2 Małe miasto, czyli jakie? Małe miasto brak definicji, formalnego (administracyjnego) znaczenia. Potocznie: miejscowości nie pełniące roli ośrodków ponadgminnych, miejscowości pozbawione praw miejskich, ale które zachowały miejską morfologię i miejski charakter. liczba ludności nie przekracza 10 tys. mieszkańców* Małe miasta są równomiernie rozmieszczone na terenie naszego kraju i nie tworzą większych skupisk lokalizacyjnych. * GUS podaje 3 klasy małych miast: klasa I poniżej 5 tys. mieszkańców, klasa II 5-10 tys. mieszkańców, klasa III tys. mieszkańców

3 Struktura miast według liczby ludności w 2010 r Źródło: GUS

4 90 80 Małe miasta stan na 1 stycznia ,1 15, , , ,9 24 6,3 21 9,9 4, , , ,5 26 5,8 17 3, ,5 12, ,3 39 liczba miast do 10 tys. mieszkańców ludność żyjąca w miastach do 10 tys. mieszkańców do ludności województwa w %

5 Funkcje małych miast Tradycyjną funkcją małych miast była obsługa rolnictwa i związanej z nim bezpośrednio i pośrednio ludności wiejskiej, W miarę rozwoju społeczno-gospodarczego następowało coraz większe zróżnicowanie małych miast zarówno pod względem funkcjonalnym, jak i społeczno-kulturowym, Postępująca urbanizacja obszarów wiejskich oraz zmiany morfologiczne w strefach oddziaływania dużych aglomeracji miejskich zmniejszyły generalnie znaczenie gospodarcze i społeczne tradycyjnych funkcji związanych z rolnictwem i jego obsługą.

6 rolniczousługowe Typy małych miast z funkcjami mieszkaniowymi o zdegradowanych funkcjach miejskich bez praw miejskich Wg. J.Rajmana

7 Geneza problemów 1. Problemy wynikające z transformacji gospodarczo ustrojowej (po 89 ) : Miasta poprzemysłowe, Byłe uzdrowiska, Miasta popeegierowskie, 2. Reforma administracyjna 1999, Kryzys miast średnich byłych miast wojewódzkich 3. Położenie

8 Miasta poprzemysłowe Sytuacja w PRL specjalny program aktywizacji małych miast,organizacji zakładów przemysłu terenowego i aktywizacji rzemiosła, od 1958 r - Deglomeracja gospodarki krajowej, przenoszenie niektórych zakładów przemysłowych do miasteczek i ograniczenia meldunkowe w dużych ośrodkach, ożywienie usług i handlu,

9 Miasta poprzemysłowe Sytuacja w PRL cd r - fundusz aktywizacji małych miast; rozwój już istniejących zakładów przemysłowych oraz tworzenie nowych na bazie miejscowych surowców Plan przestrzennego zagospodarowania kraju; rozproszenie przemysłu do małych miast i ośrodków gminnych, różnicowanie źródeł dochodów mieszkańców wsi. Największe znaczenie miał mieć przemysł spożywczy, materiałów budowlanych i drzewny.

10 Miasta poprzemysłowe cd. Sytuacja w PRL Niszczenia rodzimego rzemiosła, prywatnego handlu i wielowiekowych tradycji. Zamknięto wiele młynów, cegielni, garbarni, co spowodowało pogorszenie zaopatrzenia małych miast i ich zaplecza w artykuły pierwszej potrzeby Na wsi powstało wiele placówek usługowych i handlowych na bazie obiektów państwowych i spółdzielczych co osłabiło funkcje usługowe i handlowe małych miast Ograniczenie czynników miastotwórczych - dekoncentracja handlu na obszarach wiejskich w systemie placówek uspołecznionych (GS-y) Wg. Prof.Bańskiego

11 Miasta poprzemysłowe - obecnie Mimo iż, nowe warunki stworzyły okazje i szanse rozwoju przedsiębiorczości małym i średnim firmom, dając równocześnie możliwość przekształceń także przedsiębiorstwom państwowym, to kumulacja tychże firm nie jest zauważalna w małych miejscowościach, ze względu chociażby na słabe warunki infrastrukturalne. Targalski J., Przedsiębiorczoścći rozwój firmy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 1999, s.9 Jako negatywną praktykę, wskazuje się często spotykane w Polsce dzielenie terenów poprzemysłowych na mniejsze działki. W efekcie najlepsze zostaną sprzedane, a reszta pozostanie niezagospodarowana.

Upadłe uzdrowiska Wraz ze zmianami gospodarczymi, a co za tym idzie upadkiem wielu zakładów państwowych niekorzystne zmiany dotknęły także wielu

12 Upadłe uzdrowiska Wraz ze zmianami gospodarczymi, a co za tym idzie upadkiem wielu zakładów państwowych niekorzystne zmiany dotknęły także wielu miejscowości uzdrowiskowych, Z powodu braku dotacji na wczasy pracownicze rodziny pracowników przedsiębiorstw państwowych zaprzestały odwiedzania kurortów.

13 Upadłe uzdrowiska - Kozubnik

14 Kozubnik kiedyś

stołówki oraz kompleks 11 hoteli zbudowanych ze szkła i

15 Kozubnik kiedyś Do dyspozycji wczasowiczów były kryte baseny, sauny, wyciąg narciarski, korty, restauracje, stołówki oraz kompleks 11 hoteli zbudowanych ze szkła i aluminium. Ośrodek posiadał pełną ochronę medyczną oraz karetkę pogotowia.

16 Kozubnik dziś

18 Plany rewitalizacji Rewitalizacja -zespół działań urbanistycznych i planistycznych, koordynowanych przez lokalną administrację państwową, których celem jest społeczne, architektoniczne, planistyczne i ekonomiczne korzystne przekształcenie miejskiej dzielnicy (lub innego wyodrębnionego obszaru miasta) będącej w stanie kryzysu wynikającego z czynników ekonomicznych i społecznych.

19 Miasta popeegierowskie PGR-y powstały w 1949 roku w dużej części z ziem wchodzących dawniej w skład majątków ziemskich. Pod koniec lat 80. w całym kraju istniało około 1000 PGR-ów, najwięcej o powierzchni 5-10 tysięcy hektarów. W większości źle zarządzane PGR-y miały niską produktywność. Ich deficyt był pokrywany z dotacji państwowych, które do 1988 roku pochłaniały ponad 50 procent środków przeznaczanych na inwestycje w rolnictwie. 19 października 1991 roku Sejm przyjął ustawę o likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych, a ich majątek przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa.

20 Miasta popeegierowskie upadek rolnictwa uspołecznionego spowodował załamanie funkcji ośrodków obsługi rolnictwa, co w konsekwencji prowadziło do stagnacji ekonomicznej miast oraz pauperyzaji społeczeństwa bezrobocie całych rodzin, koncentrujące się w osiedlach popegeerowskich, mentalna bieda, niszczenie popeegierowskiej infrastruktury ekonomicznej, socjalno bytowej, oświatowo kulturalnej, zmiany stosunków własnościowych działek ograniczenie dostępności przestrzennej małych miast, co m.in. wyraża się osłabieniem funkcji komunikacyjnej

21 Byłe miasta powiatowe Kryzys wiąże się z reformą podziału terytorialnoadministracyjnego. Chodzi o zbiór miast, które utraciły funkcje administracyjne szczebla średniego (powiatu), natomiast nie tylko nie otrzymały z pewnym wyprzedzeniem, ale w ogóle ekwiwalentów w postaci innych funkcji. Sytuacja swoistego kryzysu związana była z faktem, że funkcje administracyjne były dla pewnej grupy miast jedynymi.

22 Trudna sytuacja spowodowana położeniem Procesy koncentracji przemysłu w wielkich aglomeracjach przemysłowo-miejskich spowodowały wzrost miast wielkich i średnich, a upadek miast małych, W obrębie małych miast Węgliński wyróżnił 2 kategorie: miasta, których położenie geograficzne oraz system komunikacji umożliwiają dojazdy do pracy w miastach średnich, miasta pozbawione tych możliwości, w których marazm, stagnacja, brak perspektyw powodują apatię ludności, warunki bytowe są określane jako gorsze (większe zagęszczenie mieszkań, brak kanalizacji itp.)

23 Główne problemy małych miast, niezależnie od genezy nieład przestrzenny i funkcjonalny, niedorozwój infrastrukturalny niewyjaśnione kwestie własności ograniczone możliwości finansowe samorządów,

24 Szanse rozwoju właściwa diagnoza warunków zewnętrznych, umiejętność wykorzystania pojawiających się szans rozwoju, mobilizacja sił własnych przez tworzenie, jak najkorzystniejszych warunków do lokalnej przedsiębiorczości, tworzenie struktur wspomagających lokalne inicjatywy prorozwojowe

25 Przedsięwzięcia i projekty Kreatywność Odwaga w działaniu Ciągłe uczenie się i szukanie nowych umiejętności Przedsiębiorczość lokalna Konkurencyjność Kontraktowanie outsourcing Pogoń za szansami Szanse rozwoju

26 Szanse rozwoju Dobór właściwej strategii rozwoju, opartej na identyfikacji warunków rozwoju i umiejętnym ich wykorzystaniu oraz mobilizacji społeczności lokalnej, Formułowanie polityki wsparcia regionalnego i krajowego dla inicjatyw rozwojowych w małych miastach umożliwia optymalne wykorzystanie ich rozproszonego, ale znaczącego potencjału. Jest to ważne wyzwanie dla wszystkich działających w tej sferze podmiotów

27 Unia Miasteczek Polskich Ogólnokrajowa organizacja zrzeszająca małe miasta, gminy miejsko wiejskie oraz wiejskie, Powstała w 1990 r. w Kazimierzu Dolnym na Lubelszczyźnie. Misja: wspieranie idei samorządności lokalnej oraz rozwoju wspólnot lokalnych i społeczeństwa obywatelskiego Cel działań: reprezentowanie interesów małych miast i gmin oraz lobbowanie na rzecz takich rozwiązań ustrojowych i prawnych, które będą korzystne z punktu widzenia tej kategorii samorządów lokalnych i ich społeczności

28 DZIĘKUJĘ

Podobne dokumenty

Małe miasta lokalne centra rozwoju obszarów wiejskich

Małe miasta lokalne centra rozwoju obszarów wiejskich Konferencja Obszary wiejskie jako wyzwanie dla polityki rozwoju w Polsce Warszawa 9 października 2007 Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania