Bruksela, dnia r. COM(2016) 85 final ANNEX 1 ZAŁĄCZNIK

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2016) 85 final ANNEX 1 ZAŁĄCZNIK Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczący stanu realizacji działań priorytetowych w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji Wspólny plan działania UE Turcja: sprawozdanie z realizacji PL PL

2 Wprowadzenie Wspólny plan działania UE Turcja: sprawozdanie z realizacji Okres: od 17 grudnia 2015 r. do 31 stycznia 2016 r. Dnia 29 listopada 2015 r., w trakcie szczytu UE Turcja, uruchomiono wspólny plan działania, uzgodniony ad referendum dnia 15 października 2015 r. Jego celem jest zacieśnienie współpracy ukierunkowanej na wsparcie syryjskich uchodźców objętych ochroną tymczasową oraz przyjmujących je społeczności w Turcji, a także współpracy służącej zapobieganiu napływowi nielegalnych migrantów do UE. Realizacja wspólnego planu działania powinna zatem pozwolić na uporządkowanie przepływów migracyjnych i pomóc w powstrzymaniu nielegalnej migracji. Niniejsze drugie sprawozdanie z realizacji wspólnego planu działania, sporządzone po dwóch miesiącach od jego uruchomienia, zawiera informacje na temat działań podjętych przez Turcję i UE od czasu opublikowania pierwszego sprawozdania w dniu 17 grudnia 2015 r. w celu wywiązania się z zobowiązań powziętych przez obie strony. Sprawozdania są jednym ze sposobów uważnego monitorowania sytuacji. 1. Część Dane statystyczne (w UE) Jednym z kluczowych celów wspólnego planu działania jest osiągnięcie założonych wyników, przede wszystkim powstrzymanie napływu nielegalnych migrantów. Liczba osób przybywających do UE z Turcji nielegalnie jest wciąż wysoka, mimo że o tej porze roku z powodu zimowych warunków pogodowych spodziewano się zmniejszenia tej liczby. Ściślej rzecz biorąc, w ciągu trwającego 46 dni okresu sprawozdawczego (tj. od 17 grudnia do 31 stycznia): łączna liczba nielegalnych migrantów, którzy dotarli do UE drogą morską i lądową (przez Grecję i Bułgarię), wyniosła Większość z nich, tj osób (czyli 99,2 %), przypłynęła przez Morze Egejskie; średnia dzienna liczba osób przekraczających granicę nielegalnie w Grecji wynosiła 2 377, w Bułgarii 19, czyli łącznie było to osób; tygodniowo przez granicę grecką przybywało średnio osób. Porównanie z poprzednimi miesiącami wygląda następująco: łączna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji wynosiła: we wrześniu 2015 r , w październiku , w listopadzie , w grudniu , a w styczniu 2016 r ; w tych samych miesiącach odpowiednie średnie dzienne wynosiły: 4 921, 6 929, 5 146, i

3 1 gru 2 gru 3 gru 4 gru 5 gru 6 gru 7 gru 8 gru 9 gru 10 gru 11 gru 12 gru 13 gru 14 gru 15 gru 16 gru 17 gru 18 gru 19 gru 20 gru 21 gru 22 gru 23 gru 24 gru 25 gru 26 gru 27 gru 28 gru 29 gru 30 gru 31 gru 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 10 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14 sty 15 sty 16 sty 17 sty 18 sty 19 sty 20 sty 21 sty 22 sty 23 sty 24 sty 25 sty 26 sty 27 sty 28 sty 29 sty 30 sty 31 sty Liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji (drogą morską) w grudniu i styczniu została zobrazowana na poniższych wykresach: wykres 1 przedstawia liczbę takich osób dziennie, a wykres 2 tygodniowo 1. Na wykresie 3 przedstawiono liczbę nielegalnych migrantów przybywających co miesiąc z Turcji do Grecji w okresie od września 2015 r. do stycznia 2016 r. Wykres 4 przedstawia liczbę nielegalnych migrantów przybyłych w tym samym okresie, tj. od września 2015 r. do stycznia 2016 r., w rozbiciu na największe grupy narodowościowe (na podstawie oświadczeń migrantów składanych po przybyciu), czyli Syryjczyków, a w dalszej kolejności Afgańczyków i Irakijczyków. Dane liczbowe przedstawione w rozbiciu pokazują zmniejszający się w stosunku do łącznej liczby odsetek Syryjczyków (spadek z 69 do 38 %), natomiast rosnący odsetek Afgańczyków (z 18 do 24 %) i Irakijczyków (z 8 do 15 %) Dzienna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji, od grudnia 2015 r. do stycznia 2016 r. Wykres 1: Dzienna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji, od grudnia 2015 r. do stycznia 2016 r., źródło: Frontex 1 Podobnie jak to było w pierwszym sprawozdaniu z realizacji wspólnego planu działania, wykresy te przedstawiają jedynie liczbę osób przybywających z Turcji do Grecji, ponieważ stanowią one ponad 99 % ogółu wjazdów. 3

4 Osoby przybywające nielegalnie z Turcji do Grecji, tygodniowo Ogółem Wykres 2: Miesięczna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji, od grudnia 2015 r. do stycznia 2016 r., źródło: Frontex Miesięczna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji Ogółem 0 wrz 15 paź 15 lis 15 gru 15 sty 16 Wykres 3 (Komisja): Miesięczna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji, od września 2015 r. do stycznia 2016 r., źródło: Frontex, dane FRAN (2015 r.) i dane JORA (styczeń 2016 r.) na dzień 8 lutego 2016 r. Dane JORA to wstępne dane operacyjne podlegające zmianom. 4

5 Wykrywanie przypadków nielegalnego przekroczenia granicy morskiej między Grecją a Turcją wg narodowości sept.-15 oct.-15 nov.-15 déc.-15 janv.-16 Ogółem TR-morze-EL Syria Afganistan Irak Pozostałe narodowości Wykres 4 (Komisja): Osoby przybywające nielegalnie z Turcji do Grecji wg narodowości (tj. Syryjczycy, Afgańczycy i Irakijczycy), od września 2015 r. do stycznia 2016 r., źródło: Frontex, dane FRAN (2015 r.) i dane JORA (styczeń 2016 r.) na dzień 8 lutego 2016 r. Dane JORA to wstępne dane operacyjne podlegające zmianom. Łączna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji charakteryzuje się zmiennością pomimo ogólnej tendencji spadkowej (zob. wykresy 2 i 3). Tendencja ta utrzymuje się jednak w przedziale spodziewanym ze względu na zimowe warunki pogodowe. Biorąc pod uwagę porę roku, liczby pozostają wysokie. Wydaje się, że środki ustawodawcze i operacyjne wprowadzone przez władze tureckie w celu powstrzymania nielegalnej migracji przyniosły początkowy choć niewielki wpływ na przepływy migracyjne. Nie można jeszcze określić dokładnie ich wpływu w perspektywie krótkoterminowej. Należy też zauważyć, że ze względu na pogarszające się warunki atmosferyczne liczba osób, które zginęły podczas nielegalnej przeprawy do Grecji, rośnie Dane statystyczne (w Turcji) W Turcji obecnie przebywa syryjskich uchodźców 3, którym Turcja przyznała status grupy objętej tymczasową ochroną. Uzyskanie tego statusu umożliwia dostęp do usług 2 Według danych IOM w okresie 1 28 stycznia 2016 r. na Morzu Egejskim zginęło 244 migrantów. 3 Liczba zarejestrowanych uchodźców syryjskich podana dnia 3 lutego br. przez tureckie Ministerstwo Spraw Zagranicznych. 5

6 publicznych, takich jak edukacja i opieka zdrowotna. Od dnia 15 stycznia 2016 r. status ten umożliwia także pod pewnymi warunkami (szczegóły zob. poniżej) dostęp do rynku pracy. Dnia 22 stycznia br Syryjczyków przebywało w obozach dla uchodźców, gdzie udzielane jest im różnego rodzaju wsparcie. Od momentu opublikowania, w dniu 17 grudnia 2015 r., pierwszego sprawozdania z realizacji wspólnego planu działania UE postanowiła zbierać unijne i tureckie dane na temat realizacji planu w ramach procesu reagowania na szczeblu politycznym w sytuacjach kryzysowych (IPCR). W tym kontekście, w wyniku prowadzonych dyskusji, dnia 22 stycznia br. Turcja wyraziła zgodę na udostępnianie danych gromadzonych w oparciu o szereg wskaźników dotyczących realizacji wspólnego planu działania UE Turcja na podstawie uzgodnionego modelu. W związku z tym dnia 22 stycznia br. władze tureckie przekazały następujące informacje: 350 tys. syryjskich dzieci objętych tymczasową ochroną zostało zapisanych do szkół; urodziło się dzieci (do dnia 22 stycznia); na dzień 18 stycznia Turcja zarejestrowała osób narodowości innej niż syryjska, natomiast w przypadku osób proces rejestracji jest w toku; w okresie 1 15 stycznia Syryjczyków wjechało legalnie na terytorium Turcji, a opuściło je Syryjczyków. Liczba Irańczyków wjeżdżających i wyjeżdżających legalnie wyniosła odpowiednio i ; w przypadku Irakijczyków liczby te wynosiły i ; w przypadku Libańczyków i 5 449, a w przypadku Jordańczyków i Zależnie od okresu ważności wizy cudzoziemcy mogą pozostać na terytorium Turcji przez okres wynoszący dni. Cudzoziemcy uprawnieni do bezwizowego wjazdu na teren Turcji mogą pozostać w tym kraju nie dłużej niż przez 90 dni w okresie nieprzekraczającym 180 dni; od 1 do 15 stycznia Grecja skierowała do Turcji 322 wnioski o readmisję. Bułgaria nie złożyła ani jednego takiego wniosku. Obecnie Turcja rozpatruje wnioski złożone przez Grecję 4 ; w tym samym okresie (1 15 stycznia) tureckie służby ochrony granic uniemożliwiły nielegalne opuszczenie terytorium Turcji w kierunku UE w przypadku migrantów na granicy morskiej i na granicy lądowej; w 2015 r. w Turcji zarejestrowano wniosków o udzielenie azylu (z czego złożyli obywatele afgańscy, a obywatele iraccy) 5. W tym samym roku zakończono tylko 459 procedur udzielenia azylu albo przez przyznanie statusu uchodźcy, albo przez zdecydowaną odmowę udzielenia azylu. Wszystkie pozostałe wnioski oczekują na rozpatrzenie; w dniach 1 15 stycznia br. turecka straż przybrzeżna, policja i żandarmeria przeprowadziły siedem wspólnych operacji specjalnych zmierzających do aresztowania nielegalnych migrantów, pośredników i przemytników oraz 4 Zgodnie z zawartym przez Grecję i Turcję dwustronnym protokołem o readmisji państwo, które jest adresatem wniosku, ma 75 dni na udzielenie odpowiedzi. Po osiągnięciu porozumienia operacja powrotu powinna zostać przeprowadzona w ciągu 15 dni. W tym samym protokole o readmisji ustanowiono uproszczoną procedurę, zgodnie z którą państwo odbierające wniosek o readmisję powinno przyjąć osobę zatrzymaną w strefie przygranicznej w ciągu tygodnia od zawiadomienia o zatrzymaniu. 5 Zgodnie z tureckim ustawodawstwem tylko uciekinierzy z Syrii otrzymują automatycznie po zarejestrowaniu ochronę międzynarodową jako grupa. Obywatele innych państw muszą składać osobne wnioski i otrzymują status uchodźcy po odbyciu kontroli bezpieczeństwa, decyzją Dyrekcji Generalnej ds. Zarządzania Migracją. 6

7 uniemożliwienia nielegalnego wyjazdu. Operacje te zakończyły się zatrzymaniem 230 przemytników. Ponadto Turcja poinformowała, że jej organy ścigania zwiększyły wysiłki służące zapobieganiu nielegalnym wyjazdom, aresztowaniu przemytników i ratowaniu migrantów na morzu. Ściślej, Turcja zgłosiła, że w grudniu 2015 r. zatrzymywano średnio 514 nielegalnych migrantów dziennie, a dla porównania w listopadzie 2015 r. liczba ta wynosiła 450. Całkowita liczba przemytników aresztowanych w 2015 r. wynosi Turecka straż przybrzeżna, żandarmeria i pozostałe organy ścigania odgrywają kluczową rolę w zatrzymywaniu nielegalnych migrantów i przemytników. Turcja obiecała, że w lutym przekaże więcej informacji przewidzianych w uzgodnionym modelu. Część 2: Realizacja tureckich zobowiązań w ramach wspólnego planu działania UE Turcja Dnia 8 stycznia br. Turcja wprowadziła obowiązek wizowy dla Syryjczyków przybywających na tureckie lotniska lub do tureckich portów z państwa trzeciego, aby zmniejszyć w ten sposób migrację tranzytową w kierunku UE. Środek ten przyniósł natychmiastowe skutki, gdyż po jego wprowadzeniu liczba Syryjczyków wpuszczonych ostatecznie do Turcji z Libanu i Jordanii gwałtownie spadła z w ostatnich ośmiu dniach (tj. 1 8 stycznia) poprzedzających wprowadzenie wiz do w ciągu dziesięciu kolejnych dni (tj stycznia). Oznacza to zmniejszenie o ponad 40 tys. osób. Dnia 15 stycznia br. Turcja przyjęła rozporządzenie zapewniające Syryjczykom objętym ochroną tymczasową skuteczny dostęp do rynku pracy, choć obwarowany pewnymi warunkami i ograniczeniami, zgodnie z kluczowymi zobowiązaniami określonymi we wspólnym planie działania. Środek ten służy zwiększeniu atrakcyjności Turcji jako miejsca azylu dla Syryjczyków i jest reakcją na jeden z głównych czynników skłaniających tę grupę migrantów do nielegalnego przekraczania granicy z UE w poszukiwaniu lepszych perspektyw. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia osoba narodowości syryjskiej może złożyć wniosek o pozwolenie na pracę dopiero sześć miesięcy po zatwierdzeniu statusu tymczasowej ochrony. Pozwolenia na pracę mogą być przyznawane tylko w prowincjach, w których uchodźca objęty taką ochroną ma prawo zamieszkiwać. Rozporządzenie nie przewiduje żadnych ograniczeń co do sektorów gospodarki, ale ustanawia 10 % pułap pod względem liczby syryjskich uchodźców, przy czym pułap ten nie dotyczy rolnictwa i hodowli zwierząt. Rozporządzenie obowiązuje bezpośrednio, ale ze względu na jego ogólny charakter może pojawić się konieczność przyjęcia przepisów wykonawczych. Przyjęcie rozporządzenia jest niewątpliwie krokiem we właściwym kierunku, jednak jego rzeczywisty wpływ będzie uzależniony od szybkiego i skutecznego wykonania. Turcja przygotowała i przedłożyła Parlamentowi projekt przepisów dotyczących ochrony danych osobowych. Jeśli przepisy te okażą się zgodne z europejskimi standardami, umożliwią one Turcji ściślejszą współpracę z Europolem, Eurojustem i organami ścigania państw członkowskich. Obecny projekt ustawy wciąż wymaga poprawienia, przede wszystkim pod względem niezależności organu ochrony danych oraz wyłączenia spod zakresu stosowania ustawy organów ścigania i organów wywiadowczych. UE podzieliła się swoimi zastrzeżeniami z Turcją w nadziei, że wspomniane niedociągnięcia mogą wciąż zostać naprawione w procedurze parlamentarnej. 7

8 Dnia 8 stycznia br. turecki rząd przedłożył Parlamentowi do ratyfikacji trójstronną umowę między Turcją, Bułgarią i Grecją. Turcja wyraziła gotowość do poprawy wypełniania swoich zobowiązań w zakresie readmisji uzgodnionych z Grecją oraz do otwarcia większej liczby punktów readmisji, oprócz punktu działającego w Dikili. Podstawowym problemem we wdrażaniu tej umowy dwustronnej są wciąż duże opóźnienia w rozpatrywaniu greckich wniosków o readmisję. Pod koniec grudnia 2015 r. i pod koniec stycznia 2016 r. tureccy urzędnicy złożyli wizytę w Atenach, aby omówić z władzami greckimi sposoby poprawy wykonania dwustronnej umowy o readmisji. W styczniu turecka policja zorganizowała kampanię informacyjną w Bodrum kurorcie położonym na południu kraju. Regionalne kierownictwo policji przygotowało ulotki, w których apelowało do migrantów, aby nie wyruszali w niebezpieczną podróż do Europy. Wydrukowano ok. 5 tys. ulotek w języku tureckim, arabskim i angielskim, a ich dystrybucję powierzono funkcjonariuszom żandarmerii. Część 3: Realizacja unijnych zobowiązań w ramach wspólnego planu działania UE Turcja Dnia 24 listopada 2015 r. Komisja przyjęła decyzję o utworzeniu Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji i o ustanowieniu mechanizmu koordynującego działania, za pomocą których Unia i państwa członkowskie wspierają wysiłki Turcji związane z przyjęciem ponad 2 mln syryjskich uchodźców. Komisja i państwa członkowskie zobowiązały się do przekazania w latach wstępnej kwoty 3 mld EUR, która zostanie przekazana za pośrednictwem instrumentu. Państwa członkowskie z zadowoleniem przyjęły ustanowienie instrumentu, ale równocześnie podkreśliły, że przekazanie pomocy jest ściśle związane z wypełnieniem przez Turcję swoich zobowiązań w ramach wspólnego planu działania. Następnie zdecydowano, że z budżetu UE na potrzeby instrumentu przekazany zostanie 1 mld EUR, natomiast pozostałe 2 mld EUR przekażą państwa członkowskie według klucza DNB. Dnia 3 lutego br. państwa członkowskie osiągnęły porozumienie polityczne co do źródeł finansowania i zasad funkcjonowania instrumentu. Komisja następnie zmieniła swoją decyzję, uwzględniając porozumienie z państwami członkowskimi. Komisja jest odpowiedzialna za wykorzystanie zasobów, które są koordynowane za pośrednictwem instrumentu, i wykorzystuje do tego celu instrumenty finansowe pomocy zewnętrznej, które najlepiej odpowiadają takiemu rodzajowi pomocy. Instrumentem zarządza komitet sterujący, któremu przewodniczy Komisja. Członkami komitetu sterującego są państwa członkowskie, a Turcja ma w nim status obserwatora. Pierwsze posiedzenie komitetu odbędzie się dnia 17 lutego br. Instrument zacznie przekazywać pomoc, gdy tylko będzie to możliwe, a głównym celem tej pomocy jest zaspokajanie w sposób godny podstawowych potrzeb przebywających w Turcji uchodźców, którzy znajdują się w najtrudniejszej sytuacji; pomoc ta obejmuje żywność, schronienie, opiekę zdrowotną w nagłych wypadkach i ochronę. Oprócz realizowanych już działań długoterminowych zapewniona zostanie również nieformalna edukacja, aby zapobiec wykluczeniu całego pokolenia syryjskich dzieci. Obecnie około 400 tys. z nich nie może uczęszczać do szkół. Jest to ważny czynnik nie tylko obciążający ich życie codzienne, ale też zmniejszający ich szanse na lepszą przyszłość. Pod koniec 2015 r. Komisja rozpoczęła we współpracy z władzami tureckimi ocenę potrzeb Syryjczyków objętych ochroną tymczasową w Turcji. Pierwszy przegląd w ramach oceny potrzeb ma nastąpić do połowy lutego, a ukończenie całego badania spodziewane jest wczesną wiosną. Ocena potrzeb pomoże określić projekty, które mają zostać sfinansowane za 8

9 pośrednictwem instrumentu. W międzyczasie Komisja wskazała już obszary priorytetowe, które wymagają natychmiastowego wsparcia, a którymi są: edukacja, zwiększenie możliwości zatrudnienia syryjskich uchodźców i przesiedlenie (zob. załącznik, w którym wymieniono priorytetowe obszary wymagające interwencji). Zgodnie z obecnym wstępnym oszacowaniem potrzeby humanitarne prawdopodobnie pochłoną jedną trzecią pomocy, natomiast dwie trzecie mogą zostać przeznaczone na dostęp do edukacji (ważny punkt), infrastrukturę lokalną i możliwości zatrudnienia. Dnia 11 stycznia br. pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans złożył wizytę w Turcji, aby przedyskutować ze stroną turecką sposoby skutecznej realizacji wspólnego planu działania. Dnia 25 stycznia br. wysoka przedstawiciel i wiceprzewodnicząca Frederica Mogherini oraz komisarz Johannes Hahn, w ramach dialogu politycznego na wysokim szczeblu, poprowadzili dyskusję na temat realizacji wspólnego planu działania. Dnia 28 stycznia br. delegacja reprezentująca UE spotkała się z władzami tureckimi w Ankarze, aby przedyskutować i uzgodnić konkretne sposoby na poprawę realizacji i zwiększenie skuteczności planu oraz zmniejszenie przepływów migracyjnych. W trakcie tego spotkania określono dwanaście działań priorytetowych, które należy pilnie przeanalizować. Wykaz tych działań zawiera między innymi: zwiększenie zdolności Turcji do wprowadzenia w życie umowy z Unią o readmisji od dnia 1 czerwca 2016 r.; zawarcie przez Turcję umów o readmisji z państwami, z których nielegalni migranci przybywają do Turcji i UE; poprawę wprowadzania w życie umowy dwustronnej między Grecją a Turcją; przyjęcie przepisów o ochronie danych osobowych zgodnie z europejskimi standardami, gdyż umowa ta jest niezbędna dla ściślejszej współpracy Turcji z Europolem, Eurojustem i organami ścigania państw członkowskich; zwiększenie zdolności do zatrzymywania osób przez turecką straż przybrzeżną; poprawę tureckich przepisów, działań i współpracy z państwami członkowskimi UE w ramach walki z przemytem i przemytnikami; wspieranie Turcji w poprawie zarządzania swoją wschodnią granicą; nasilenie kampanii informacyjnych skierowanych do migrantów, zniechęcających ich do wyruszania w niebezpieczną podróż do UE; wsparcie Turcji w skuteczniejszym rozpoznawaniu podrobionych lub sfałszowanych dokumentów podróży i innych dokumentów potwierdzających. UE zapewnia już pomoc w kilku spośród wymienionych wyżej obszarów, w szczególności za pośrednictwem Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) oraz Instrumentu na rzecz przyczyniania się do Stabilności i Pokoju; teraz jednak może pojawić się konieczność szybszego ich wykorzystania. Dnia 2 lutego br. obie strony odbyły pierwszą dyskusję monitorującą działania wymienione w powyższym wykazie. 9

10 Komisja i Turcja kontynuują rozmowy na temat priorytetów programu na 2016 r. w ramach IPA, koncentrując się wyraźnie na zwiększeniu pomocy finansowej, tak aby wesprzeć Turcję w spełnieniu wymogów postawionych w trakcie dialogu w sprawie liberalizacji reżimu wizowego (misja programowa DG NEAR w dniach 9 11 grudnia ub.r.). W międzyczasie UE w dalszym ciągu zapewnia Turcji bezpośrednią pomoc. Od początku kryzysu na bezpośrednie wsparcie dla syryjskich uchodźców i przyjmujących ich społeczności tureckich przekazano z budżetu UE łącznie 365 mln EUR. Z tej kwoty 71 mln EUR zostało jak dotąd przeznaczone na pomoc humanitarną realizowaną za pośrednictwem odpowiednich organizacji humanitarnych, przede wszystkim pomoc dla uchodźców w Turcji. Pierwszy program pomocy w ramach IPA, o wartości 18 mln EUR, został zatwierdzony w maju 2015 r. przez zarząd unijnego funduszu powierniczego w reakcji na kryzys syryjski, z przeznaczeniem na podstawowe potrzeby uchodźców syryjskich w Turcji w zakresie edukacji i bezpieczeństwa żywnościowego. We wrześniu 2015 r. podpisano umowy z UNICEF-em i Światowym Programem Żywnościowym. Łącznie za pośrednictwem funduszu powierniczego UE w 2015 r. przekazano ze środków IPA ok. 173 mln EUR. Dnia 1 grudnia 2015 r. zarząd unijnego funduszu powierniczego na rzecz Syrii przyjął nowe decyzje dotyczące finansowania działań w Turcji o wartości nieprzekraczającej 150 mln EUR. Na koniec 2015 r. na realizację projektów w Turcji przyznano funduszowi powierniczemu 165 mln EUR ze środków IPA na 2012 r., które mogły zostać umorzone, w tym 25 mln EUR przekazane przez Turcję w ramach współfinansowania. Obecnie oceniany jest zestaw 21 projektów o wartości 383 mln EUR. Wskazanie dalszych działań w Turcji odbędzie się na podstawie trwającej obecnie analizy (zob. powyżej). Ponadto UE w dalszym ciągu zapewnia znaczącą pomoc syryjskim uchodźcom przebywającym w Libanie, Jordanii i Iraku, a także Syryjczykom przesiedlonym wewnątrz Syrii. Podczas swojego drugiego posiedzenia dnia 1 grudnia 2015 r. zarząd funduszu powierniczego UE w reakcji na kryzys syryjski przeznaczył 350 mln EUR na pilnie potrzebną pomoc dla 1,5 mln uchodźców i przeciążonych społeczności przyjmujących w Libanie, Turcji, Jordanii i Iraku. Dnia 7 grudnia ub.r. UE przyjęła w ramach IPA II roczny program działania na 2015 r. dla Turcji, zapewniający jej dalsze wsparcie, aby mogła zwiększyć zdolność do walki z przemytem migrantów, a zwłaszcza wzmocnić zdolność patrolową i obserwacyjną tureckiej straży przybrzeżnej (poprzez zakup 20 pontonów i sześciu przenośnych radarów) oraz innych właściwych tureckich służb. Program zapewnia także zasoby zwiększające zdolność dowództwa tureckiej straży przybrzeżnej do walki z nielegalną imigracją i przestępczością zorganizowaną na morzu, tak aby zwiększyć liczbę uratowanych i zatrzymanych nielegalnych migrantów. W ramach IPA opracowywany jest obecnie nowy projekt mający wesprzeć Turcję w wydawaniu paszportów biometrycznych. UE zakończyła już procedurę selekcji w związku ze skierowaniem oficera łącznikowego Fronteksu do Turcji. Część 4 Wnioski i zalecenia Od października 2015 r. łączna liczba nielegalnych migrantów wjeżdżających do UE z Turcji wykazuje tendencję spadkową. Liczba ta utrzymuje się jednak na wysokim poziomie, jak na obecną porę roku. Jeśli Turcja chce zaradzić temu niepokojącemu zjawisku, musi jak 10

11 najszybciej poczynić znaczne postępy w zapobieganiu nielegalnym wyjazdom migrantów i uchodźców ze swojego terytorium. Powinna w tym celu przede wszystkim nasilić odpowiednie działania na lądzie. Udział innych narodowości (np. Afgańczyków, Irakijczyków, Pakistańczyków, Irańczyków, Marokańczyków, Bengalczyków) wśród napływających nielegalnych migrantów rośnie od października. W obliczu tego zjawiska Turcja musi w trybie pilnym przedsięwziąć kroki, aby stopniowo dostosować swoją politykę wizową do polityki wizowej UE i w pierwszej kolejności zająć się tymi krajami, które są źródłem nielegalnej migracji. Turcja musi zapewnić, zgodnie z ustawodawstwem krajowym, sprawny przebieg obowiązujących procedur, które powinny kończyć się albo przyznaniem statusu uchodźcy, albo odrzuceniem wniosku. Turcja musi także zapewnić, że nielegalni migranci, którzy zostaną zaklasyfikowani jako niepotrzebujący ochrony międzynarodowej, nie będą mieli możliwości nielegalnego przedostania się do UE. Poproszono Turcję o zweryfikowanie projektu ustawy o ochronie danych osobowych która znajduje się obecnie w Parlamencie i o jej pełne dostosowanie do standardów europejskich. Szybkie przyjęcie odpowiedniej ustawy o ochronie danych osobowych umożliwiłoby ściślejszą współpracę operacyjną Turcji z Europolem, Eurojustem i organami ścigania państw członkowskich. Turcja i Grecja muszą zacieśnić współpracę dwustronną w zakresie ochrony granicy, walki z przemytem migrantów i lepszego wdrażania dwustronnych (TR-EL) zobowiązań w zakresie readmisji. Zwrócono się także do Turcji o przygotowanie do wprowadzenia w życie, od dnia 1 czerwca 2016 r., umowy o readmisji obywateli państw trzecich, zawartej między UE a Turcją. Ponadto skierowano do Turcji apel o nasilenie walki z przemytem migrantów w strefie przybrzeżnej, między innymi we współpracy z zainteresowanymi państwami członkowskimi. W związku z zawarciem umowy o Instrumencie Pomocy dla Uchodźców w Turcji UE musi ze swojej strony zacząć jak najszybciej przekazywać pomoc i odpowiadać na potrzeby uchodźców za pośrednictwem tego instrumentu. Ponadto Komisja i Turcja powinny przygotować się do zmiany priorytetów w ramach istniejących programów pomocy dla Turcji w obszarze migracji, aby móc szybko reagować na nowo pojawiające się potrzeby. Jak zaznaczono w załączniku, sektorami priorytetowymi, jeśli chodzi o pomoc finansową dla uchodźców w Turcji, są: pomoc humanitarna, edukacja, integracja na rynku pracy, opieka zdrowotna i włączenie społeczne, infrastruktura gminna i zarządzanie przepływami migracyjnymi. Prowadzona obecnie ocena potrzeb pozwoli szczegółowo przeanalizować niedobory finansowania i określić priorytetowe potrzeby finansowe we wszystkich sektorach. Komitet sterujący instrumentu zapewni strategiczne wytyczne i zdecyduje o konkretnych działaniach, kwotach i o wyborze optymalnych instrumentów finansowych. Pierwsze posiedzenie komitetu sterującego odbędzie się dnia 17 lutego 2016 r. Turcja i UE muszą kontynuować i realizować swoje zadania w zakresie 12 działań uzgodnionych w dniu 28 stycznia br., służących skutecznemu wykonaniu wspólnego planu działania. Podsumowując, apeluje się do Turcji o kontynuowanie i o nasilenie starań na rzecz pełnej i skutecznej realizacji wspólnego planu działania. Ważne jest, aby wpływ skoordynowanych 11

12 działań UE i Turcji znalazł szybko odzwierciedlenie w wynikach, zwłaszcza w postaci ograniczenia napływu nielegalnych migrantów. Komisja będzie kontynuować starania, aby zapewnić szybką i skuteczną realizację wspólnego planu działania UE-Turcja. Będzie też uważnie monitorować realizację planu i regularnie składać sprawozdania z tej realizacji. 12

13 DODATEK Wykaz aktualnych priorytetów i ewentualnych projektów w ramach Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji Priorytet 1: Reagowanie na podstawowe potrzeby 1.1. Pomoc humanitarna Wszelkiego rodzaju pomoc humanitarna będzie rozdzielana i organizowana przy pełnym poszanowaniu zasad humanitarnych i Konsensusu europejskiego w sprawie pomocy humanitarnej. Cel: reagowanie na najpilniejsze potrzeby humanitarne w pięciu następujących sektorach priorytetowych: żywność i produkty niespożywcze, opieka zdrowotna, ochrona, schronienie, woda, kanalizacja i higiena oraz możliwość kształcenia. Potencjalne projekty Obecne działania humanitarne UE oparte są przede wszystkim na programach przekazywania zasobów, realizowanych za pośrednictwem dużej liczby partnerów i skoncentrowanych na potrzebach w zakresie żywności i produktów niespożywczych, ochronie, opiece zdrowotnej i działaniach umożliwiających kształcenie w Turcji. Zasięg tych programów może zostać rozszerzony, tak aby można było nimi objąć nawet 1 mln osób. Przejście do wdrożenia zabezpieczenia w sytuacjach wyjątkowych: wielozadaniowego programu przekazywania zasobów, opartego na podstawowych potrzebach (w tym w zakresie żywności, produktów niespożywczych, schronienia), mającego ograniczyć działanie czynników, które skłaniają uchodźców do wtórnego przemieszczania. System ten umożliwi uchodźcom zaspokojenie w sposób godny ich podstawowych potrzeb, w tym w zakresie żywności i produktów codziennego użytku. Dalsze wdrażanie pomocy rzeczowej oraz daleko idącego systemu ochrony (fundusze na potrzeby specjalne, zarządzanie sprawą, pomoc prawna, skierowania, działania informacyjne, a także ochrona dziecka i programy zwalczania przemocy ze względu na płeć) oraz łączenie pomocy doraźnej, odbudowy i rozwoju (LRRD). Grupa docelowa: znaczna liczba uchodźców w Turcji znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, głównie Syryjczyków. Szacowana liczba uchodźców, do których ma być kierowana pomoc humanitarna, może wzrosnąć do 1 mln. Priorytet 2: Wsparcie społeczno-ekonomiczne 2.1 Edukacja Pomimo dotychczasowych wysiłków istnieje wciąż grupa 400 tys. dzieci, które powinny wrócić do szkoły w roku szkolnym 2015/16 i 2016/17. Bardzo niewielkie jest też wsparcie na rzecz ułatwienia dostępu do kształcenia średniego II stopnia, zwłaszcza kształcenia i szkolenia zawodowego, a jeśli chodzi o zapisy młodych uchodźców na studia wyższe tego wsparcia zasadniczo brak. Cele: dostęp do kształcenia na poziomie podstawowym dla wszystkich syryjskich dzieci (400 tys., które powinny wrócić do szkoły w roku szkolnym 2015/16 i 2016/17); dostęp do 13

14 kształcenia średniego, zwłaszcza kształcenia i szkolenia zawodowego; dostęp do kształcenia wyższego. Potencjalne projekty: wsparcie na rzecz dostępu wszystkich dzieci do kształcenia; wsparcie na rzecz dostępu do kształcenia średniego, w tym kształcenia i szkolenia zawodowego oraz przyuczania do zawodu; wsparcie na rzecz zapisywania do szkół oraz zapobieganie wczesnemu rezygnowaniu z nauki, w razie potrzeby m.in. przez naukę języków; wsparcie na rzecz dostępu do kształcenia wyższego; wsparcie na rzecz lepszego dopasowania kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy; zapewnienie infrastruktury na cele kształcenia i szkolenia w regionach dotkniętych przez znaczne zmiany demograficzne spowodowane napływem uchodźców. Grupa docelowa: dzieci i młodzi uchodźcy, ze szczególnym uwzględnieniem dziewcząt. 2.2: Dostęp do rynku pracy Należy zapewnić uchodźcom pomoc w znajdowaniu możliwości zatrudnienia stworzonych przez nowe przepisy dotyczące dostępu uchodźców do rynku pracy, w tym przez podwyższenie i dostosowanie kwalifikacji. Działania te powinny zaowocować skutecznymi zachętami do pracy, a równocześnie stać się atutem tureckiej gospodarki. Cele: dostęp do zatrudnienia; samozatrudnienie i tworzenie przedsiębiorstw, zwłaszcza mikroprzedsiębiorstw. Potencjalne projekty: wsparcie na rzecz analizy potrzeb rynku pracy; zapewnianie zindywidualizowanych informacji i doradztwa; wsparcie dla podwyższania kwalifikacji i poprawy umiejętności, zwłaszcza przez szkolenie i przekwalifikowanie; stworzenie systemów zapewniających równoważność kwalifikacji; wsparcie dla przedsiębiorczości, m.in. za pośrednictwem programów mikrokredytów. Grupa docelowa: dorośli uchodźcy, ze szczególnym uwzględnieniem tych słabiej wykwalifikowanych. 2.3: Opieka zdrowotna i integracja społeczna Obszary, w których świadczone usługi są zdecydowanie niedostateczne, to podstawowa opieka zdrowotna, rehabilitacja i opieka pooperacyjna w przypadku ofiar wojny, a także zdrowie reprodukcyjne i zdrowie psychiczne. Ośrodki lokalne zapewniają skuteczny system wsparcia, jeśli chodzi o poradnictwo prawne, ochronę i porady administracyjne, szkolenia dla kobiet, kształcenie pozaformalne i wczesne kształcenie dzieci, poradnictwo medyczne i skierowania do lekarzy i szpitali na leczenie. Cele: dostęp do opieki zdrowotnej; dostęp do podstawowych usług społecznych. Potencjalne projekty: zapewnianie opieki zdrowotnej; 14

15 zapewnianie wsparcia psychiczno-psychologicznego; wsparcie na rzecz dostępu do podstawowych usług społecznych, w tym poradnictwa administracyjno-prawnego; zapewnianie infrastruktury zdrowotnej i społecznej. Grupa docelowa: uchodźcy, osoby ze społeczności przyjmujących, ze szczególnym uwzględnieniem osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. 2.4: Infrastruktura gminna Znaczna większość uchodźców (85 %) przebywa poza 25 obozami, w których zakwaterowano około 250 tys. osób. Taki napływ ludzi do najsłabiej rozwiniętych części kraju wywiera ogromną presję na infrastrukturę lokalną w niektórych wioskach, w szczególności jeśli chodzi o drogi dojazdowe, dostawy wody, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków oraz gospodarowanie odpadami stałymi. Usługi społeczne świadczone uchodźcom powinny być ponadto zapewniane w stosownych przypadkach także społeczności lokalnej, aby złagodzić narastającą wrogość. Cele: złagodzenie skutków napływu uchodźców dla infrastruktury lokalnej. Potencjalne projekty: wsparcie na rzecz reorganizacji, modernizacji lub budowy lokalnej infrastruktury gminnej, szczególnie w zakresie gospodarki wodnej, gospodarowania odpadami, transportu publicznego i usług gminnych. Grupa docelowa: uchodźcy i ludność przyjmująca. Priorytet 3: Wsparcie dla organów krajowych i lokalnych w radzeniu sobie z konsekwencjami pobytu uchodźców w Turcji 3.1: Zarządzanie przepływami migracyjnymi Władze regionalne i lokalne, które ponoszą odpowiedzialność administracyjną za uchodźców przebywających poza terenem obozów, będą również potrzebowały zwiększenia swoich możliwości i wsparcia operacyjnego. Rozwiązania wymagają również problemy wynikające z przeciążenia organów krajowych odpowiedzialnych za rejestrację uchodźców i zarządzanie migracją. Cele: zwiększenie możliwości organów lokalnych, regionalnych i krajowych pod względem zarządzania uchodźcami i migrantami. Potencjalne projekty: budowanie zdolności do zarządzania migracją; dostarczanie odpowiedniego sprzętu. Grupa docelowa: organy lokalne, regionalne i krajowe. 15