Rolnictwo ekologiczne a problemy ochrony przyrody na Białorusi

Transkrypt

1 Rolnictwo ekologiczne a problemy ochrony przyrody na Białorusi Svetlana Semenas EkoDome, Bialorus Павал Масленікаў. Жытняе поле (фрагмэнт) Konferencja ROLNICTWO ZRÓWNOWAŻONE A WIELKOPRZEMYSŁOWA PRODUKCJA ZWIERZĘCA W KONTEKŚCIE PRZECIWDZIAŁANIA EUTROFIZACJI MORZA BAŁTYCKIEGO czerwca 2010, Kołobrzeg

2 5 % zlewiska morza Bałtyckiego 45% obszaru Białorusi leży w zlewisku Morza Bałtyckiego 6,5 % dorzecza Wisły (Bug) 46 % dorzecza Niemna 38 % Zachodniej Dźwiny 2

3 Grunty rolne: (43,1% powieszchni kraju) 0,9 ha na 1 mieszkanca dzialki przyzagrodowe (3 hektary) 8,6% Rolnicy indywidualni 1,17% SPK 87,3% (rolnicze spółdzielnie produkcyjne Źródło:Сельское хозяйство республики Беларусь: статистический сборник. Минск, 2009 ogrodki działkowe; 0,7% 3

4 SPK (rolncze spółdzelnie produkcyjne) Średnia powierzchnia - 5 tys.ha Mają obwiązek stosowania wyłącznie metod konwencjonalnych. Często przekraczane są dawki nawozów mineralnych i pestycydów lub nie przestrzega technologii stosowania tych środków Dotacje 3-4% produktu krajowego brutto Nadal istnieje system administracyjnego zarządzania rolnictwem, nie oparty na prawach gospodarki rynkowej 4

5 Farmerzy 2 tys. farmerow w roku 2008, mają średnio 42,7 (61) ha. Od roku 1995 ilość farmerow zmniejsza się (w tamtym roku bylo 3 tys.) Dzierżawia ziemię Ceny produktów rolnych są regulowane przez rząd Rolnicy indywidualni są nadzorowani przez władze lokalne. Prawo pozwala na niekontrolowaną ingerencje wladz lokalnych. Władze lokalne mają również prawo do decydowania o strukturze zasiewów gospodarstw rolnikow indywidualnych 5

6 Gospodarstwa przyzagrodowe i ogródki działkowe <10% gruntów rolnych 33,5% produkcji rolnictwa 87,4% ziemniaków 77,65% warzyw ponad 90% owoców 6

7 Rolnictwo konwencjonalne powoduje wiele problemów środowiska naturalnego na Białorusi Kluczowe wyzwania to: jakość wód degradacja gleby straty w bioróżnorodności Ponadto, około 1/6 części gruntów rolnych jest zakażonych radionuklidami w wyniku katastrofy w elektrowni jądrowej w Czarnobylu. 7

8 Zanieczyszczenie wód Nawozy mineralne - 8,1 t na 1 ha ( t/ha ), 260 kg substancji czynnej na 1 ha 6,2-6,3 t nawozów organicznych Przedawkowanie i nieprzestrzeganie technologii stosowania nawozów mineralnych i organicznych W pobliżu miejc przechowywania nawozów mineralnych i chemikaliów toksycznych obserwuje się zanieczyszcznie wód podziemnych Zużycie pestycydów od 2003 r. do 2007 r. wzrosło dwukrotnie i rośnie nadal Śceki dużych farm chowu zwerząt 8

9 Zanieczyszczenie wód 56 dużych farm chowu trzody chlewnej leży w Białoruskiej części basena Morza Bałtyckiego Żródło: Е.Лобанов 9

10 Dorzecze Bugu W większości wsi wody gruntowe mają wysoki poziom zanieczyszczenia, zawartość azotanów przekracza normę (średnia zawartość 178 mg/l, maksymalna 505,0 mg/l). W ciągu ostatnich 5 lat analizy wody w studniach wykazały w 30% wypadków przekroczenie wartości granicznych wobec zanieczyszczeń bakteriologicznych, w 50% - wobec zawartości tworzyw mineralnych (głównie azotanów). Wyrzuty zanieczyszczeń do Bugu Zachodniego wynosiły: tworzywa organiczne 0,64 tys. ton, fosforany 0,19 tys. ton, siarczany 1,48 tys. ton ( 2007). w dopływie Buga rzece Muchawiec obserwuje się wzrost zanieczyszczenia azotanami i metalami ciężkimi udziału zanieczyszczeń rolniczych w ogóle w wodach ściekowych: siarczany 84,3%, tworzywa organiczne 83,7%, 60% azotu amonowego (2007) Obserwuje się wzrost eutrophizaсji w dopływach Buga Muchawiec i Leśna, W rzece Leśnej w 2009 roku dwokrotnie obserwowano pomór ryb. 10 Мухавец: энциклопедия малой реки/ А.А. Волчек [и др.]. Брест: Академия, 2006

11 Zanieczyszczenie wód W 2009 w basenie Morza Bałtyckiego na Białorusi koncentracje pierwiastków biogennych (N i P) w wodach rzek przekraczały wartości granicznych : w 50% próbek pobranych z Bugu, w 16,8% próbek z Dźwiny i w 34,0% z Niemna. Emisja azotu i fosforu z Białorusi do Morza Bałtyckiego stanowi ponad 5% całkowitego ładunku tych pierwiastków Z Białorusi wypływa ponad 5000 ton azotu rocznie. 11

12 Zanieczyszczenie wód W 2008 r. przyczyną 100% zanieczyszczeń wód podziemnych (przekroczenia wartości granicznych) było rolnictwo (stosowanie nawozów i ścieki z hodowli zwierząt) 12

13 Degraradacja gleby ДОКШИЦЫ 8 ПОЛОЦК ВИТЕБСК 5 7 ОРША Degradacja gleby najczęściej jest rezultatem rolniczego użytkowania gleb. 19 ГРОДНО БАРАНОВИЧИ МИНСК БОБРУЙСК МОГИЛЕВ ПИНСК ГОМЕЛЬ БРЕСТ % terytorium Bałorusi МОЗЫРЬ Najpoważniejszym problemem jest degradacja gleb torfowych. 13

14 Degradacja gleby W drugiej połowie XX wieku na szeroką skalę prowadzono prace melioracyjne (osuszenie bagien) w celu zwiększenia powierzchni 85,8% użytków rolnych i produkcji. 96,6% Prace te nie spełniały wymogów ekologicznych. Dzisiaj osuszanie terenów zostało 14.20% 3.40% wstrzymane, srednia jest planowane Bialorus nawet ponowne odradzanie mokradeł. 14 Zródło: Яцухно В. М.

15 Melioracja 1,700,000 гa Zródło: Яцухно В. М. Ponad 1,1 mln hektarów drenowanych torfowisk są pod uprawą Negatywne skutki obejmują: 1,239,000 obniżenie poziomu wód gruntowych nie гa tylko na obszarach byłych bagien, ale na pobliskich terenach 17,8% tych gleb są całkowicie zdegradowane 15

16 Następstwa melioracji Emisja dwutlenku węgla w wyniku mineralizacji torfu Pożary na torfowiskach Zmniejszenie różnorodności biologicznej Naruszenie regimu hydrologicznego W południowej części Białorusi, na Polesiu, 30% gruntów zostało osuszonych. Spowodowało to zmiany klimatu w regionie, które doprowadziły do częstszych ekstremalnych zjawisk klimatycznych, takich jak susze i przymrozki wiosenne. Średni roczny poziom opadów zmniejszył się z 31 do 20 mm. 16

17 Różnorodność biologiczna Rolnictwo konwencjonalne jest jednym z głównych czynników zmniejszenia różnorodności biologicznej Oprócz wymienionych melioracji i zanieczyszczenia nawozami i pestycydami, zubożenie naturalnych krajobrazów przez praktyki rolnicze odgrywają ważną rolę w procesie wymierania gatunków i degradacji ekosystemów Białoruska odmienność - ogromne obszary pól, utrudniających migracje zwierząt. Są likwidowane zadrzewienia śródpolne i żywopłoty (co, z kolei, nasila erozję wiatrową gleby) Ekosystemy rolnicze są ubogie, jest za mało siedlisk dla dzikich roślin i zwierząt na obszarach wiejskich. 17

18 Są krytycznie zagrożone reliktowe populacje chomika europejskiego (Cricetus cricetus), susła perełkowanego (Spermophilus suslicus) Ucierpiały populacje wielu gatunków ptaków: kuropatwa (Perdix perdix), derkacz (Crex crex), kulik wielki (Numenius arquata), rycyk Limosa limoza) i inne Żródło: Конвенция о биологическом разнообразии. Республика Беларусь. Четвертый национальный доклад. - Министерство природных ресурсов и защиты окружающей среды Республики Беларусь. Минск. 2009; zdjęcia 18

19 Czy istnieje rolnictwo ekologiczne na Białorusi? 19

20 Nie istnieje posiadających certyfikat producentów rolnych Nie ma ustawy o rolnictwe ekologicznym Brak jednostki certyfikacyjnej Nie ma wsparcia finansowego ze strony państwa Nie ma sytemu sprzedarzy żywności ekologicznej Za mało informacji o rolnictwe ekologicznym dla rolnikow i konsumentów Rolnictwo ekologiczne rozumiane jako produkcja certyfikowana, prowadzona według ścisłych zasad, robi dopiero pierwsze kroki w naszym kraju 20

21 Uważamy, że rolnictwo ekologiczne jest narzędziem rozwiązywania wyżej wymienionych problemów, zarówno w sektorze rolnictwa jak i ochrony środowiska. Pomimo wielu barier, rolnictwo ekologiczne na Białorusi ma perspektywy rozwoju. Mamy kilka hektarów certyfikowanych, ale jest to obszar lasu, gdzie są zbierane zioła i owoce leśne Rolnicy interesują się produkcją ekologiczną; kilka gospodarstw rolnych znajduje się w okresie przestawiania na rolnictwo ekologiczne. Przyjazne dla środowiska praktyki istnieją w naszym kraju. Białoruskie tradycje uprawiania ziemi odpowiadają kryteriom rolnictwa ekologicznego, i większość właścicieli działek i gospodarstw przyzagrodowych pracuje ekologicznie. 21

22 Badanie marketingowe preferencji konsumentów dotyczących nabycia żywności ekologicznej przeprowadzono w naszym kraju po raz pierwszy. Na pytania ankiety odpowiedziało mężczyzn i kobiet w wieku od 18 do 60 lat, o różnym wykształceniu, statusie społecznym i rodzinnym, o różnym poziomie dochodów mieszkańców dużych miast (Mińsk, Brześć, Witebsk, Homel, Grodno i Mohylew). Wybór respondentów jest reprezentatywny dla miejskiej ludności Białorusi w wieku od 18 lat i powyżej. 22

23 Wyniki badania marketingowego nie chce kupowac; 3,2% nie ma odpowiedzi; 1,3% tak,chce kupowac; 95,4% 95,4% Białorusinów chce kupować produkty organiczne. Większość (89,4%) z nich tłumaczy swój wybór tym, że produkty organiczne są korzystne dla zdrowia, inne odpowiedzi wybrały jedynie 1-2% ankietowanych (naturalny smak, dla przedłużenia życia, bezpieczne dla organizmu i in.). 23

24 Wyniki badania marketingowego на 1-15% на 16-40% 22,4% 25,2 % на 41-60% 4,8% на % на 61-80% 0,9% 2,4% nie chca placic wiecej 15,5% nie ma odpowiedzi 28,7% 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 Ponad połowa potencjalnych konsumentów (55,8%) gotowa płacić za produkty organiczne więcej, niż za zwykłe. Ze wzrostem dochodów wzrasta chęć nabywania produktów organicznych. Gotowość do kupna produktów organicznych za wyższą cenę nie zależy od płci, posiadania dzieci i ich wieku. 24

25 Wyniki badania marketingowego Przy kupnie produktów organicznych najważniejsze są dobra reputacja producenta i obecność oznakowania produktów ekologcznych. Dla 1/3 respondentów ważny jest wygląd zewnętrzny produktu. Potencjalny nabywca produktów organicznych jest młody (ma lat), jest singlem, ma dobrą edukację i dochód wyższy od średniego. Preferowane miejsca kupowania żywności ekologicznej to zwykłe sklepy. 25

26 Rolnictwo w Harmonii z Przyrodą Zwyciężcy:2008 г. - 9 osób;2009 г. 13 osób Białoruskie organizacje pozarządowe stworzyły własne oznakowanie produkcji ekologicznej Kryteria są oparte na ustawie UE. 26

27 Festyn rolnictwa ekologicznegom 2009 r. 27

28 Publikacje 28

29 Dziękuję za uwagę! Валянціна Свентахоўская. Дукорскі луг (фрагмэнт) Svetlana Semenas 29