Jakość z punktu widzenia konsumenta i organizacji. Rynek soków, nektarów i napojów, red. Sikora T., Wyd. Naukowe Akapit, Kraków, 2016, ss.

Transkrypt

1 Jakość z punktu widzenia konsumenta i organizacji. Rynek soków, nektarów i napojów, red. Sikora T., Wyd. Naukowe Akapit, Kraków, 2016, ss Urszula Balon Joanna M. Dziadkowiec 7. Zachowania konsumentów na rynku soków wyniki badań 7.1. Częstotliwość zakupu soków, nektarów oraz napojów owocowych i warzywnych W ramach przeprowadzonych badań respondentów zapytano o częstotliwość zakupu soków, nektarów, napojów, soków przecierowych, soków jednodniowych oraz koncentratów soków. Respondenci mieli również możliwość wpisania innych niż wymienione kategorii soków niewielka liczba osób (około 2%) wpisała, że kupuje również soki wyciskane (które z formalnego punktu widzenia są kwalifikowane jako soki oraz soki zagęszczane) Częstotliwość zakupu soków Z przeprowadzonych badań wynika, że 97,4% respondentów kupuje soki, z czego największa grupa, stanowiąca 36,6% badanej populacji dokonuje zakupów klika razy w miesiącu. Kolejne 44,2% dokonuje zakupów soków częściej niż raz w miesiącu, w tym 24,2% raz na tydzień, 16,2% klika razy w tygodniu, natomiast niewielki odsetek (3,8%) codziennie lub prawie codziennie. Rzadziej niż raz w miesiącu soki kupuje 16,6% respondentów (rys.15.). w ogóle nie kupuję 2,6% rzadziej niż raz w miesiącu 16,6% kilka razy w miesiącu 36,6% raz w tygodniu 24,2% kilka razy w tygodniu 16,2% codziennie lub prawie codziennie 3,8% % populacji Rys. 1. Częstotliwość zakupu soków Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań 77

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24 8UV]XOD %DORQ -RDQQD 0 ']LDGNRZLHF

25

26

27

28

29

30

31

32 8UV]XOD %DORQ -RDQQD 0 ']LDGNRZLHF

33

34

35

36

37

38 8UV]XOD %DORQ -RDQQD 0 ']LDGNRZLHF

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51 ANEKS Metodyka badawcza i charakterystyka badanej populacji Celem badań było uzyskanie danych na temat zwyczajów i preferencji konsumentów w zakresie spożycia soków, nektarów oraz napojów owocowych i warzywnych. Narzędziem badawczym była ankieta on-line, składająca się z trzech części i metryczki. Pierwsza cześć dotyczyła częstotliwości spożywania soków, napojów oraz nektarów owocowych i warzywnych. W drugiej części zbadano stopień istotności czynników wpływających na zakup badanego produktu przez konsumentów, w trzeciej natomiast zidentyfikowano, które z systemów zapewnienia jakości oraz bezpieczeństwa żywności są istotne z punktu widzenia konsumentów soków, napojów i nektarów. Badania przeprowadzone zostały wśród konsumentów, którzy zadeklarowali, że kupują soki, napoje lub nektary, badaniami zostali objęci respondenci z dwóch województw: małopolskiego i podkarpackiego. Do badania mogły przystąpić wszystkie chętne osoby, jednak w celu uzyskania próby odzwierciedlającej pełen przekrój cech społeczno-demograficznych, możliwość uzupełniania kwestionariuszy była sukcesywnie wyłączana dla grup, które były reprezentowane wystarczająco licznie. W badaniach wzięło w nich udział 530 respondentów w wieku ponad 20 lat. Zgodnie z założeniami badania respondenci pochodzili z województwa małopolskiego (67,5%) oraz podkarpackiego (32,5%). Prawie 1/3 respondentów mieszkała na wsi, 18,9% w małych miastach (do 50 tys. mieszkańców), 7,5% w miastach liczących tys. mieszkańców, 8,7% w dużych miastach o liczności tys. (w przypadku analizowanych województw są to: Rzeszów i Tarnów), oraz 35,1% w miastach powyżej 500 tys. (w przypadku województw objętych badaniem istnieje jedno miasto tej wielkości tj. Kraków). Wśród badanych kobiety stanowiły 70,6%, natomiast mężczyźni 29,4%. Najliczniej były reprezentowane przedziały wiekowe lata (27,2%), lat (26,8%) oraz lata (21,2%). Osoby reprezentujące najstarsze grupy wiekowe stanowili odpowiednio 14,7% (50-64 lata) oraz 9,8% (powyżej 64 lat). Zdecydowana większość respondentów (69,8%) miała wykształcenie wyższe, 23% - wykształcenie średnie, natomiast 7,2% - wykształcenie zawodowe lub podstawowe. Ponad połowa ankietowanych zadeklarowała, że są zatrudnieni na pełnym etacie, 12,1% - na części etatu, natomiast 8,7% pracuje w ramach samozatrudnienia. Niewiele ponad 12% ankietowanych stanowili emeryci i renciści, 15,1% studenci i uczniowie, a 1,9% to osoby bezrobotne lub przebywające na urlopach bezpłatnych. Jeśli chodzi o poziom dochodu, to po około 20% pochodziło z gospodarstw domowych o miesięcznych dochodzie na osobę do 1000 zł, 1001-

52 1500 zł oraz zł. Mniej licznie były reprezentowane gospodarstwa o wyższym dochodzie 15,1% respondentów zadeklarowało dochód na osobę w wysokości zł, 7,9% - w wysokości zł, natomiast rodziny o dochodzie powyżej 3000 zł na osobę stanowiły 13,2% ankietowanych. Respondenci najczęściej pochodzili z gospodarstw 3-osobowych (26,8%), i 2- osobowych (24,5%) i z 4-osobowych (19,6%). Gospodarstwa 1-osobowe były reprezentowane przez 17,7%, natomiast rodziny największe (powyżej 4 osób) przez 11,3% ankietowanych. Rodziny z dziećmi i bez dzieci stanowiły po około 50% badanych. Najwięcej było rodzin z 2 dzieci (45,4%) i z 1 dzieckiem (31,5), natomiast rodziny największe, wychowujące więcej niż 2 dzieci były reprezentowane przez 23,1% ankietowanych (tab. A1). Tabela A1. Charakterystyka badanej populacji (n=530) Wyszczególnienie % populacji Płeć kobieta 70,6 mężczyzna 29,4 Wiek poniżej 20 lat 0, lata 21, lata 27, lat 26, lata 14,7 powyżej 64 lat 9,8 Wykształcenie wyższe/licencjat 69,8 średnie 23,0 podstawowe lub zawodowe/ 7,2 Status zatrudnienia zatrudniony(a) na pełnym etacie 50,2 zatrudniony(a) na części etatu 12,1 samozatrudnienie 8,7 emeryt/rencista 12,1 bezrobotny(a)/urlop bezpłatny 1,9 student/uczeń 15,1 Dochód do 1000 zł 18, zł 21, zł 23, zł 15, zł 7,9 powyżej 3000 zł 13,2

53 Liczba osób w rodzinie 1 osoba 17,7 2 osoby 24,5 3 osoby 26,8 4 osoby 19,6 powyżej 4 osób 11,3 Dzieci w rodzinie bez dzieci 50,9 z dziećmi, w tym: 49,1 1 dziecko 31,5 2 dzieci 45,4 więcej niż 2 dzieci 23,1 Miejsce zamieszkania miasto powyżej mieszkańców 35,1 miasto mieszkańców 8,7 miasto mieszkańców 7,5 miasto do mieszkańców 18,9 Wieś 29,8 Województwo małopolskie 67,5 podkarpackie 32,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań

54 Literatura 1. Alonso J.A., Lamata M.T., Consistency in the Analytic Hierarchy Process! A New Approach. International Journal of Uncertainty, Fuzziness and Knowledge-Based Systems, 2006, nr 14(4), p Apostolou B., Hassell J.M., Note on consistency ratio: a reply. Mathematical and Computer Modelling, 2002, nr 35(9-10), p Apostolou B., Hassell J.M., An empirical examination of the sensitivity of the analytic hierarchy process to departures from recommended consistency ratios. Mathematical and Computer Modelling, 1993, nr 17(4-5), p Baryko-Pikielna N., Konsument a jako ywnoci, ywno. Technologia. Jako, 4(5), 1995, s Baryko-Pikielna N., Matuszewska I., Sensoryczne badanie ywnoci, Wydawnictwo Naukowe PTT, Kraków Basak I., Saaty T., Group decision making using the analytic hierarchy process. Mathematical and Computer Modelling, 1993, nr 17(4-5), p Brans, J, Vincke, P and Mareschal, B., How to select and how to rank projects: the PROMETHEE method. European Journal of Operational Research, 1986, nr 24, p Brunelli M., Introduction to the Analytic Hierarchy Process, aaltodoc.aalto.fi., Choo E.U., Wedley W.C., A common framework for deriving preference values from pairwise comparison matrices. Computers & Operations Research, 2004, nr 31(6), p. 893! Codex Alimentarius, HACCP System and Guidelines for its Aplication. Food Hygiene Basic Texts, FAO/WHO, Roma Crawford G.B., The geometric mean procedure for estimating the scale of a judgement matrix. Mathematical Modelling, 1987, nr 9(3-5), p Dyer R.F., Forman E.H., Group decision support with the Analytic Hierarchy Process. Decision Support Systems, 1992, nr 8(2), p Dyngus M., Dziaania Agencji Rynku Rolnego na rynku owoców i warzyw, Rynek owoców w Polsce. Stan i perspektywy, Agencja Rynku Rolnego, grudzie 2015, Nr 47, s Dyrektywa Rady 2001/112/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnoszca si do soków owocowych i niektórych podobnych produktów przeznaczonych do spoycia przez ludzi. 15. Fechner G.T., Elements of Psychophysics. Volume 1, (Holt, Rinehart & Winston, New York 1965); translation by H.E.Adler of Elemente der Psychophysik. (Breitkopf und Hârtel, Leipzig 1860),

55 16. Finan J.S., Hurley W.J., Transitive calibration of the AHP verbal scale. European Journal of Operational Research, 1999, nr 112(2), p Forman E. H., Gass S. I., The Analytic Hierarchy Process - An Exposition. Operations Research, 2001, nr 49(4), p Forman E., Peniwati K., Aggregating individual judgments and priorities with the analytic hierarchy process. European Journal of Operational Research, 1998, nr 108(1), p Forman E.H., Facts and fictions about the analytic hierarchy process. Mathematical and Computer Modelling, 1993, nr 17(4-5), p Franek J., Kresta A., Judgment Scales and Consistency Measure in AHP. Procedia Economics and Finance, 2014, nr 12, p Gao L., Hailu A., Identifying preferred management options: An integrated agent-based recreational fishing simulation model with an AHP-TOPSIS evaluation method. Ecological Modelling, 2013, nr 249, p Goicoechea A., Hansen D., Duckstein L., Introduction to multi-objective analysis with engineering and business applications. New York: Wiley, Goodwin P., Wright G., Analiza decyzji, Wolters Kluwer, Warszawa, Holsztyski W., Koczkodaj W.W., Convergence of inconsistency algorithms for the pairwise comparisons. Information Processing Letters, 1996, nr 59(4), p Horubaa A., System kontroli w produkcji ywnoci gwarantowanej jakoci, Przemys Spoywczy, 2/1993, s Ishizaka A., Labib A. Selection of new production facilities with the Group Analytic Hierarchy Process Ordering method. Expert Systems with Applications 2011, nr38(6), p Kafel P., Dobrowolna certyfikacja i znakowanie ywnoci, Wyd. UEK, Kraków Kapusta F., Produkcja i przetwórstwo warzyw w Polsce na pocztku XXI wieku, Nauki Inynieryjne i Techniczne, Nr 1(12), 2014, str Kijowski J., Integracja systemów zarzdzania jakoci i bezpieczestwem zdrowotnym ywnoci w normach midzynarodowych, [w:] Witrowa-Rajchert D., Nowak D., (red.): Metody zapewnienia jakoci i bezpieczestwa w przetwórstwie ywnoci, SGGW, Warszawa 2004, s Kijowski J., Integracja systemu HACCP i systemu wedug normy PN-EN ISO 9001:2001, [w:] Kijowski J., Sikora T., (red.) Zarzdzanie jakoci i bezpieczestwem ywnoci! integracja i informatyzacja systemów, WNT, Warszawa 2003, s Kooyn-Krajewska D., Sikora T., Fabisz-Kijowska A., Zapewnienie gwarantowanej jakoci piwa! analiza QACP, Przemys Fermentacyjny i Owocowo- Warzywny 10/2001, s Kooyn-Krajewska D., Sikora T.: HACCP. Koncepcja i system zapewnienia bezpieczestwa zdrowotnego ywnoci, SITSpo., Warszawa

56 33. Kooyn-Krajewska D., Sikora T.: Zarzdzanie bezpieczestwem ywnoci. Teoria i praktyka, Wyd. C.H. Beck, Warszawa Kowalska M., Wierpachowski W., System prewencyjno-zapobiegawczy HACCP elementem nowoczesnego zarzdzania przedsibiorstwem, Mat. Kon. nt. Jako i bezpieczestwo produktów w zrónicowanym rozwoju, Politechnika Radomska, Radom 2008, s Labaree L.W. (ed.), Mr Franklin: A Selection from His Personal Letters, New Haven, CT, Larichev O.L., Moschkovich H.M., Verbal Decision Analysis for Unstructured Problems. Kluwer Academic Publishers, Boston, Makosz E., Przyszo polskich jabek, Rynek owoców i warzyw, Biuletyn Informacyjny, Agencja Rynku Rolnego, Nr 3/2015, s Meyer M, Booker, Eliciting and analyzing expert judgment: a practical guide. ASA-SIAM Series on Statistics and Applied Probability, Michalak-Majewska M., ukiewicz-sobczak W., Kalbarczyk J., Ocena skadu i waciwoci soków owocowych preferowanych przez konsumentów, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLII, 2009, 3, str Miller G.A., The Magical Number Seven, Plus or Minus Two: Some Limits on our Capacity for Processing Information. Psychological Review, 1956, nr 63(2) p Nosecka B., Szczepaniak I., Przetwórstwo. Rynek owoców w Polsce. Stan i perspektywy, Agencja Rynku Rolnego, grudzie 2015, Nr 47, s Paszko D., Pawlak J., Woniak K., Rynek soków i nektarów owocowych w Polsce, Handel Wewntrzny, nr 1, 2013, s Pawlak J., 20 lat rynku soków w Polsce, Przemys Fermentacyjny i Owocowo- Warzywny, Nr 4, 2013, s Pocharski W., Jako handlowa i znakowanie soków i nektarów! omówienie wybranych zagadnie, wyd. 1., Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków, Warszawa Pocharski W., Markowski J., Nosecka B., Pytasz U., Rutkowski K., Sto K., Owoce, warzywa, soki - ich kaloryczno i warto odywcza na tle zapotrzebowania na energi i skadniki odywcze. Cz. 5. Spoycie skadników odywczych w owocach, warzywach i przetworach z owoców i warzyw, Przemys Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, Nr 3/2013, s PN-EN ISO 9000:2015: Systemy zarzdzania jakoci. Podstawy i terminologia. 47. PN-EN ISO/IEC 17065:2013 Ocena zgodnoci. Wymagania dla jednostek certyfikujcych wyroby, procesy i usugi. 48. Produkcja upraw rolnych i ogrodniczych w 2015 r., GUS Departament Rolnictwa, Materiay ródowe, Warszawa, kwiecie Prusak A., Stefanów P., Badania nad waciwociami operacyjnymi metody AHP. Folia Oeconomica Cracoviensia, 2011, nr 52, p

57 50. Prusak A., Kafel P., Wykorzystanie metody analitycznego procesu hierarchicznego [AHP] w procesie certyfikacji wyrobów. ABC Jakoci, 2013, nr 3-4, p Prusak A., Stefanów P., AHP - analityczny proces hierarchiczny. Budowa i analiza modeli decyzyjnych krok po kroku. Wyd. 1, Warszawa: C.H. Beck, Pyryt B., Karpiska P., Jako soków warzywnych w opinii konsumentów, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLVI, 2013, 3, str Rozporzdzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiajce ogólne zasady i wymagania prawa ywnociowego, powoujce Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci oraz ustanawiajce procedury w zakresie bezpieczestwa ywnoci. 54. Rozporzdzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie owiadcze ywieniowych i zdrowotnych dotyczcych ywnoci Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów rodków spoywczych. 56. Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 padziernika 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat ywnoci, zmiany rozporzdze Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporzdzenia Komisji (WE) nr 608/ Rynek owoców w Polsce 2014, Agencja Rynku Rolnego, Warszawa, Saaty T L., Peniwati K., Group Decision Making: Drawing out and Reconciling Differences (wyd 1.). Pittsburgh: RWS Publications, Saaty T. L., Forman E. H., The Hierarchon: A Dictionary of Hierarchies (Wyd. 1). Pittsburgh: RWS Publications, Saaty T.L., Fundamentals of Decision Making and Priority Theory with the Analytic Hierarchy Process (wyd. 2). Pittsburgh: RWS Publications, Saaty T.L., Decision making with the analytic hierarchy process. International Journal of Services Sciences, 2008, nr 1(1), p Saaty T.L., Decision Making For Leaders (3 (revised). Pittsburgh: RWS Publications, Saaty T.L., Vargas L.G., The Logic of Priorities, Kluwer Nijhoff Publishing, Massachusetts, Saaty T.L., Vargas L.G., Inconsistency and rank preservation. Journal of Mathematical Psychology, 1984, nr 28(2), p Saaty T.L., Eigenvector and logarithmic least squares. European Journal of Operational Research, 1990, nr 48(1), p

58 66. Sadowska H., System HACCP to bezpieczestwo ywnoci, Zdrowa ywno Zdrowy Styl ycia, 1997, nr 2(36), s Sikora T., Strada A., Safety and Quality Assuance and Management Systems in Food Industry: An Overview, The Food Induustry in Europe, Agricultural University of Athens, Ateny 2005.s Sikora T., ywno gwarantowanej jakoci, Przemys Spoywczy, nr 6/1995, s Smoczyski S., Jako ywnoci! dylematy zwizane z jej bezpieczestwem, Mat. Konf. nt. Towaroznawstwo wobec integracji z Uni Europejsk, Politechnika Radomska, Radom 2004, s Stojewska I., Ceny i spoycie, Rynek owoców w Polsce. Stan i perspektywy, Agencja Rynku Rolnego, grudzie 2015, Nr 47, s Strojewska I., Spoycie owoców, warzyw i ich przetworów w Polsce, Rynek owoców i warzyw, Biuletyn Informacyjny, Agencja Rynku Rolnego, Nr 3/2015, s wietlik J., Rynek w Polsce. Produkcja., Rynek owoców w Polsce. Stan i perspektywy, Agencja Rynku Rolnego, grudzie 2015, Nr 47, s Szczucki C., Zakresy znaczeniowe podstawowych poj w kontroli produktów misnych, Gospodarka Misna 1/1970, s Thurstone, L.L., A law of comparative judgements, Psychological Reviews 34, 1927, p Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczestwie ywnoci i ywienia, Dz. U. Nr 171, poz z pón. zm. 76. Vaidya O. S., Kumar S., Analytic hierarchy process: An overview of applications. European Journal of Operational Research, 2006, nr 169(1): Wspólnotowy rejestr owiadcze Ziemba, P., Metody agregacji preferencji stosowane w procesie analitycznej hierarchizacji. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management, 2011, nr 57, p Netografia 1. ec.europa.eu/nuhclaims 2. gis.gov.pl/zywnosc/oswiadczenia-zywieniowe-i-zdrowotne/informacje-ogolne 3. ksow.pl/rynki-rolne/news/entry/6357-europejskie-jablka-dwukolorowejuz-na-chinski.html 4. owocewszkole.org

59

60