TEOLOGIA I MORALNOή NUMER 1(15), 2014 doi: /TIM

Transkrypt

1 WDZIÊCZNOŒÆ CNOTA ZANIEDBANA 255 TEOLOGIA I MORALNOŒÆ NUMER 1(15), 2014 doi: /TIM ADAM JÓZEF SOBCZYK 1 Zgromadzenie Misjonarzy Œwiêtej Rodziny Duchowoœæ misyjna form¹ g³oszenia Ewangelii dzisiaj na podstawie Evangelii gaudium papie a Franciszka Missionary Spirituality as a Form of Proclaiming the Gospel Today Based on the Evangelii gaudium of the Pope Francis W swojej pierwszej posynodalnej adhortacji papie Franciszek pragnie nape³niæ serca chrzeœcijan radoœci¹ p³yn¹c¹ z przyjêcia Ewangelii do w³asnego ycia i g³oszenia jej innym. Dostrzega rozliczne problemy, z którymi boryka siê wspó³czesny cz³owiek. Analizuj¹c je, odkrywa potrzebê ewangelizacji jako swoistego antidotum na trudn¹ duchow¹ i religijn¹ sytuacjê ludzi XXI wieku. Papie zaznacza, e nie ma zamiaru pisaæ traktatu, ale: ukazaæ wa ny i praktyczny wp³yw problemów na obecne zadania Koœcio³a. Wszystkie one bowiem pomagaj¹ w stworzeniu okreœlonego stylu ewangelizacyjnego 2. Nastêpnie, chc¹c ten styl nakreœliæ, Ojciec Œwiêty podaje bardzo prost¹ definicjê ewangelizacji, któr¹ uto samia z uobecnianiem Królestwa Bo ego w œwiecie. Dodaje jednak, e adna definicja nie jest w stanie zadoœæuczyniæ bogatej, wielostronnej i dynamicznej rzeczywistoœci, jak¹ jest ewangelizacja 3. W tekœcie swej adhortacji papie wielokrotnie odnosi siê do roli Ducha Œwiêtego w procesie ewangelizacji. W ten sposób przekonuje, e dla wiêkszej skutecznoœci ewangelizowania konieczna jest pog³êbiona duchowoœæ misyjna 4. Próbuj¹c 1 Adam Józef Sobczyk, kap³an Zgromadzenia Misjonarzy Œwiêtej Rodziny. Cz³onek Miêdzynarodowej Komisji Formacyjnej Zgromadzenia Misjonarzy Œwiêtej Rodziny, od 2009 roku cz³onek korespondent Polskiego Stowarzyszenia Teologów Duchowoœci. Wyk³adowca teologii duchowoœci, kierownictwa duchowego i poradnictwa rodzin; rekolekcjonista. Zainteresowania naukowe obejmuj¹ g³ównie zagadnienia historii i teologii duchowoœci ze szczególnym uwzglêdnieniem duchowoœci zakonnej oraz duchowoœci ma³ eñskiej i rodzinnej. 2 EG Por. EG Termin ten pojawi³ siê po raz pierwszy w soborowym Dekrecie o dzia³alnoœci misyjnej Ko-

2 256 ADAM JÓZEF SOBCZYK wyjaœniæ jej znaczenie, nale y zauwa yæ, e duchowoœæ misyjna wpisana jest w eklezjalne prze ywanie w Duchu Œwiêtym tajemnicy Chrystusa pos³anego, aby ewangelizowaæ. Jest typem dzia³alnoœci ukierunkowanym g³ównie na œwiat niechrzeœcijañski. St¹d nabiera swoistego charakteru œwiadectwa i stanowi fundament wszelkiej dzia³alnoœci misyjnej. Jej podstawowym zadaniem jest doprowadzenie ludzi do wiary w Jezusa Chrystusa 5. Ubogacona o doœwiadczenie nowej ewangelizacji poszerza grono adresatów i zwraca siê zarówno do praktykuj¹cych, os³ab³ych wierze, jak i nieznaj¹cych Chrystusa. Miros³aw Daniluk, wyjaœniaj¹c znaczenie duchowoœci chrzeœcijañskiej, u ywa terminu forma 6. Adaptuj¹c to okreœlenie do duchowoœci misyjnej, która jest jednym z wymiarów duchowoœci chrzeœcijañskiej, mo na powiedzieæ, e duchowoœæ misyjna jest form¹ ycia pod wp³ywem Ducha Œwiêtego, polegaj¹c¹ na naœladowaniu Chrystusa w Jego dzia³alnoœci ewangelizatorsko-misyjnej. Takie ujêcie zagadnienia, jak równie prawda, e praktycznie ka da duchowoœæ chrzeœcijañska jest, w pewnym sensie, jednoczeœnie duchowoœci¹ misyjn¹, podsuwa pewien klucz analizy posynodalnej adhortacji pod k¹tem znalezienia w jej tekœcie g³ównych cech duchowoœci misyjnej rozumianej jako formy g³oszenia Ewangelii dzisiaj 7. I. RÓD A DUCHOWOŒCI MISYJNEJ Analizê duchowoœci misyjnej z uwagi na jej znaczenie w dziele ewangelizacji wypada rozpocz¹æ od przybli enia Ÿróde³. Papie dostrzega pneumatologiczne i chrystologiczne Ÿród³a duchowoœci misyjnej. Podkreœla, e: Ci, którzy g³osz¹ Ewangeliê, powinni bez lêków otworzyæ siê na dzia³anie Ducha Œwiêtego 8. Duchowoœæ misyjna polega na œcis³ej wspó³pracy ewangelizatora z Trójc¹ Œwiêt¹. Ma trynitarno-chrystocentryczne podstawy. Wp³ywa na kszta³towanie siê to samoœci g³osz¹cego. Odgrywa zasadnicz¹ rolê w procesie jego chrystoformizacji, którego animatorem jest Duch Œwiêty. Ponadto stanowi doskona³¹ przestrzeñ œcio³a Ad gentes divinitus (1965). Jest to pierwszy przypadek zastosowania tego terminu w dokumencie Magisterium Ecclesiae. Zosta³o ono u yte dla okreœlenia celów Kongregacji Rozkrzewiania Wiary: Ta Kongregacja ze swej strony ma popieraæ powo³ania i duchowoœæ misyjn¹, zapa³ i modlitwy za misje, oraz podawaæ dok³adne i pewne wiadomoœci o nich DM Por. N. Contran, Duchowoœæ misyjna, w: Koœció³ misyjny. Podstawowe studium misjologii, red. S. Karotempler, Warszawa 1997, s Por. M. Daniluk, Duchowoœæ chrzeœcijañska, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R. ukaszczyk i in., Lublin 1995, kol ; M. Chmielewski, Vademecum duchowoœci katolickiej. 101 pytañ o ycie duchowe, Lublin 2004, s Por. F. Jacquin, Duchowoœæ misyjna, w: Misjologia. Perspektywa ekumeniczna. Ma³y s³ownik, red. I. Bria i in., Warszawa 2007, s EG 259.

3 DUCHOWOŒÆ MISYJNA FORM G OSZENIA EWANGELII DZISIAJ 257 do g³oszenia Chrystusa, które jest g³ównym zadaniem misjonarza. Papie podkreœla trynitarne podstawy ewangelizacji ukazuj¹ce godnoœæ cz³owieka, mi³oœæ Boga oraz powszechnoœæ woli zbawczej. Zaznacza, e Duch Œwiêty stara siê przenikn¹æ ka d¹ ludzk¹ sytuacjê i wszystkie spo³eczne wiêzi. Ewangelizacja, która wyp³ywa z Jego dzia³ania, przypomina o trynitarnym paradygmacie komunii, do której ludzie zostali wezwani zarówno w wymiarze wertykalnym, jak i horyzontalnym 9. Trzecia Osoba Trójcy Œwiêtej jest wed³ug papie a Franciszka podstawowym Ÿród³em duchowoœci misyjnej. Inspiruje, prowokuje i towarzyszy ewangelizatorom, otwartym na Jej dzia³anie 10. Dziêki Jej mocy w dniu Piêædziesi¹tnicy aposto- ³owie przeobrazili siê w g³osicieli i zostali obdarzeni si³¹ ewangelizowania na ca- ³ym œwiecie. Dzisiaj podobnie ewangelizatorzy, g³osz¹cy Dobr¹ Nowinê, musz¹ byæ przepe³nieni moc¹ œwiadectwa ycia w obecnoœci Bo ej, eby ich ewangelizowanie nie by³o puste 11. Chrystologiczne Ÿród³o duchowoœci misyjnej oparte jest na osobistym spotkaniu ewangelizatora z mi³oœci¹ Jezusa. Pierwsz¹ motywacj¹ do g³oszenia Ewangelii jest w³aœnie mi³oœæ Zbawiciela. Sk³ania ona do mówienia o Nim. Zdaniem papie a, brak chêci g³oszenia wskazuje na koniecznoœæ powrotu do modlitwy, by ponownie zafascynowa³a i rozpali³a serce aposto³a. Najlepiej w takim wypadku jest stawaæ przed Bogiem w adoracji, kontemplowaæ z mi³oœci¹ i przekazywaæ tê mi³oœæ innym 12. Zmartwychwsta³y Jezus posy³a uczniów, by nieœli Ewangeliê wszystkim ludziom. Tchnie w nich swego Ducha, nape³nia potrzebnymi darami (por. Mt 28,19-20) 13. Duchowoœæ misyjna przejawia siê, zdaniem Ojca Œwiêtego, w ujêciu Koœcio³a wyruszaj¹cego w drogê. Omawiaj¹c to zagadnienie, papie Franciszek nawi¹zuje do Ksiêgi Rodzaju i Wyjœcia, podaj¹c przyk³ady exodusu Abrahama i Moj esza. Stwierdza jednak nowoœæ Jezusowego wezwania, która polega na skierowaniu go do wszystkich. Z tego te wynika zadanie, by ka dy cz³owiek i ka da wspólnota, zgodnie z w³asnym charyzmatem, znaleÿli sposób odpowiedzi na to powo³anie do g³oszenia Ewangelii w dzisiejszym œwiecie 14. Jezus Chrystus jest sam pierwszym i najwiêkszym g³osicielem Ewangelii 15. Oczekuje jednak wspó³pracy i zaanga owania ze strony wierz¹cych. Papie podkreœla, e w ka dej formie ewangelizacji prymat zawsze nale y do Boga, dlatego uprzywilejowana jest duchowoœæ misyjna, stanowi¹ca jakby przestrzeñ dzia³ania Boga w cz³owieku i przez cz³owieka Por. EG Por. EG Por. EG Por. EG 264; M. Chmielewski, Vademecum duchowoœci katolickiej, dz. cyt., s Por. EG Por. EG Por. EN 7; EG Por. EG 12.

4 258 ADAM JÓZEF SOBCZYK Ka dorazowy powrót do Ewangelii pozwala powróciæ do Ÿróde³ i odzyskaæ jej pierwotn¹ œwie oœæ. Ukazuje nowe drogi i sposoby ewangelizowania w dzisiejszym œwiecie. Sprawia, e ka da dzia³alnoœæ ewangelizacyjna jest zawsze nowa, gdy czerpie ze Ÿród³a Chrystusa, który jest nowy: wczoraj i dziœ, ten sam tak e na wieki (Hbr 13,8) 17. Do Ÿróde³ duchowoœci misyjnej zalicza siê tak e znaki czasu, które, zdaniem papie a, pomagaj¹ ws³uchiwaæ siê w natchnienia Ducha Œwiêtego. Takim znakiem jest nowa ewangelizacja jako odpowiedÿ na niebezpieczne zjawiska braku wiary we wspó³czesnym œwiecie. Ma ona, pod wp³ywem Ducha Œwiêtego, obj¹æ trzy poziomy odbiorców: o ywiæ duszpasterstwo zwyczajne, odnowiæ osoby ochrzczone nie yj¹ce wymogami chrztu oraz dotrzeæ do tych, którzy jeszcze nie znaj¹ Jezusa Chrystusa 18. Powo³uj¹c siê na encyklikê Jana Paw³a II Redemptoris missio (1990), papie Franciszek, nie deprecjonuje dwóch pierwszych grup, dostrzega jednak potrzebê wiêkszego zaakcentowania ewangelizacji wœród tych najbardziej oddalonych od Chrystusa. Wejœcie od duszpasterstwa zwyczajnego ku misyjnemu stanowi, zdaniem papie a, znak Ducha Œwiêtego i zadanie do spe³nienia dla wspó³czesnego Koœcio³a 19. II. ISTOTA DUCHOWOŒCI MISYJNEJ Szukaj¹c odpowiedzi na pytanie o istotê duchowoœci misyjnej, nale y zwróciæ uwagê na to, e ewangelizacja nie bêdzie pe³na, jeœli nie uwzglêdni wzajemnego odniesienia zachodz¹cego miêdzy Ewangeli¹ a konkretnym osobistym i spo³ecznym yciem cz³owieka 20. Musi ona zaradziæ g³ównie duchowemu ubóstwu ewangelizowanych, dotykaj¹c wszystkich obszarów ycia duchowego i codziennej egzystencji cz³owieka 21. Papie zauwa a niebezpieczne zjawisko uto samiania duchowoœci chrzeœcijañskiej i œwiatowej, dlatego dokonuje wyraÿnego ich rozró nienia. Stwierdza, e duchowoœæ œwiatowa kryje siê za pozorami religijnoœci, ale wcale nie szuka chwa- ³y Bo ej, lecz chwa³y ludzkiej i osobistych korzyœci Por. EG Por. EG Por. RMis 34.40; EG Por. EN Por. EG Por. EG Œwiatowoœæ tê papie wyjaœnia na ró ne sposoby. Jednym z nich jest fascynacja gnostycyzmem, wiara zamkniêta w subiektywizmie, gdzie podmiot zamyka siê w obszarze w³asnych doœwiadczeñ i uczuæ. Innym przejawem œwiatowoœci jest prometejski neopelagianizm ludzi licz¹cych na w³asne si³y i uwa aj¹cych siê za lepszych ze wzglêdu na wiernoœæ zewnêtrznym przepisom prawa. Postawa taka, zamiast s³u yæ ewangelizacji i pozyskiwaniu ludzi dla Chrystusa, prowadzi do krytyki innych. Œwiatowa duchowoœæ przywi¹zuje ponadto zbytni¹ wagê do liturgii

5 DUCHOWOŒÆ MISYJNA FORM G OSZENIA EWANGELII DZISIAJ 259 Duchowoœæ misyjna, z kolei, ma pomóc znaleÿæ w Koœciele pokój i wyzwolenie, uzdrowienie, komuniê i misyjn¹ p³odnoœæ 23. Jest duchowoœci¹, w której cz³owiek szuka cz³owieka i pomaga mu w spotkaniu z Chrystusem. Papie nazywa to mistycznym i kontemplatywnym braterstwem, które pozwala spogl¹daæ na bliÿniego i odkryæ Boga w ka dym cz³owieku. Pozwala znosiæ trudnoœci bycia razem, trwaæ w ³¹cznoœci z Chrystusem i otwieraæ serca na mi³oœæ 24. Ojciec Œwiêty wyjaœnia równie istotê duchowoœci misyjnej. Twierdzi, e: posiadanie ducha oznacza zwykle jakieœ wewnêtrzne poruszenie daj¹ce impuls, motywuj¹ce, dodaj¹ce odwagi i nadaj¹ce sens dzia³alnoœci osobistej i wspólnotowej 25. Cechami charakterystycznymi takiej w³aœnie ewangelizacji prowadzonej z Duchem Œwiêtym s¹: gorliwoœæ, radoœæ, ofiarnoœæ, œmia³oœæ, mi³oœæ i chêæ przepe³nienia ni¹ innych. W tego typu dzia³alnoœci nie ma nic wykonywanego z musu lub w celach zarobkowych. Mocy i œwiat³a Ducha Œwiêtego w sercu nie zast¹pi adna motywacja. Duch Œwiêty jest, zdaniem papie a: dusz¹ ewangelizuj¹c¹ Koœció³ 26. Istotê duchowoœci misyjnej ewangelizatorów papie wyjaœnia w dalszej czêœci dokumentu poprzez modlitwê i pracê. Zauwa a, e nie wystarcz¹ jedynie mistyczne stany bez zaanga owania spo³ecznego i misyjnego. Z drugiej strony przestrzega, e nawet najgorliwsze dzia³anie, bez zag³êbienia w duchowoœci misyjnej, przenikaj¹cej serce, nie przyniesie oczekiwanych efektów. Ojciec Œwiêty, powo- ³uj¹c siê na Propositio, stwierdza, e obecnie nale y bardziej troszczyæ siê o wewnêtrzn¹ przestrzeñ, nadaj¹c sens chrzeœcijañskiemu zaanga owaniu 27. W tym celu zaleca codzienn¹ adoracjê Najœwiêtszego Sakramentu, oddychanie p³ucami modlitwy Koœcio³a, wsparcie modlitewne grup koœcielnych. Zdaniem papie a Franciszka, modlitwa ma pomagaæ w misji, a nie byæ usprawiedliwieniem przed zaanga owaniem w ni¹. Przestrzega przed indywidualizacj¹ stylu ycia, która mo e prowadziæ do jakiejœ fa³szywej duchowoœci, co nie ma nic wspólnego z duchowoœci¹ misyjn¹ 28. Elementem dynamizuj¹cym duchowoœæ ewangelizatorów jest modlitwa. Spoœród wielu form papie podkreœla w tym kontekœcie rolê modlitwy wstawienniczej. Jako przyk³ad podaje modlitwê œw. Paw³a Aposto³a (Flp 1,4-7). Zaznacza, e wstawiennictwo jest jak zaczyn w ³onie Trójcy Œwiêtej, zanurzeniem siê w Ojcu. doktryny, zapominaj¹c o przekazywaniu Ewangelii Ludowi Bo emu. Kryje siê za fascynacj¹ kwestiami spo³ecznymi i politycznymi, trac¹c ewangelizacyjny zapa³. Duchowoœæ œwiatowa, zamiast próbowaæ ³¹czyæ, prowadzi tak e do niepokojów miêdzy chrzeœcijanami, którzy yj¹ inaczej. 23 Por. EG Por. EG Por. EG EG Por. Propositio 36; EG EG 262.

6 260 ADAM JÓZEF SOBCZYK W postawê wstawiennictwa wpisuje siê równie koniecznoœæ wdziêcznoœci i dziêkczynienia Bogu za innych 29. Wzorem prawdziwej ewangelizacji, pod wp³ywem Ducha Œwiêtego, wed³ug papie a s¹ pierwsi chrzeœcijanie: radoœni i niezmordowani w pos³udze s³owa 30. Ich dzia³alnoœæ ewangelizacyjna odpowiada³a na najg³êbsze potrzeby cz³owieka. Takim wyzwaniem dla wspó³czesnych ludzi jest szczera przyjaÿñ z Jezusem. Do niej powinna prowadziæ duchowoœæ misyjna, w której entuzjazm ewangelizacji znajduje w³aœciw¹ formê 31. Misjonarz potrafi dostrzec Jezusa, który towarzyszy mu przez ca³e ycie we wszystkich wydarzeniach. To w³aœnie, zdaniem papie a, znajduje siê w samym sercu dzia³alnoœci misyjnej 32. Zjednoczenie z Jezusem powoduje, e ewangelizator kocha to samo, co Jezus chwa³ê Ojca, i szuka tego samego 33. Wed³ug papie a nie wystarczy jednak sama jednoœæ z Chrystusem bez mi³oœci bliÿniego. Ewangelizacja dusz prowadzi do bliskoœci bliÿniego. Duchowoœæ misyjna ³¹czy mi³oœæ do Chrystusa z mi³oœci¹ do Jego ludu. Jego œmieræ na krzy u jest szczególnym pochyleniem siê Boga nad cz³owiekiem charakteryzuj¹cym ca³¹ ludzk¹ egzystencjê 34. W dalszej czêœci adhortacji papie wyjaœnia, na czym polega tajemnicze dzia- ³anie Zmartwychwsta³ego i Jego Ducha. Podaje, e brak duchowoœci misyjnej prowadzi do pesymizmu i zniechêcenia 35. Jednak wiara w Zmartwychwsta³ego i moc p³yn¹c¹ od Niego czyni misjê uczniów mo liw¹. Zmartwychwstanie Chrystusa, zawiera, zdaniem papie a Franciszka, ywotn¹ si³ê, która przeniknê³a œwiat 36. Papie wyjaœnia si³ê dynamizmu ewangelizatorskiego wyp³ywaj¹c¹ z dzie³a odkupienia ludzkoœci dokonanego przez Jezusa Chrystusa. Zaznacza, e podstaw¹ jest zawsze wiara w Zmartwychwsta³ego i wiara w Jego mi³oœæ ku cz³owiekowi. Dla podtrzymania duchowoœci misyjnej i rozpalonego w niej aru misyjnego potrzebne jest ca³kowite zaufanie Duchowi Œwiêtemu 37. Ojciec Œwiêty akcentuje tak e maryjny wymiar duchowoœci misyjnej. Naucza, e Maryja jest Matk¹ ewangelizacji. Ona przez ca³e ycie wspó³dzia³a³a z Duchem Œwiêtym. Odegra³a kluczow¹ rolê w konstruowaniu siê Koœcio³a, pod krzy em przyjmuj¹c umi³owanego ucznia (J 19,26-27). W dniu Piêædziesi¹tnicy 29 Por. EG EG EG EG EG EG Na ten temat szerzej traktuje III rozdzia³ adhortacji. 36 EG Por. EG 280.

7 DUCHOWOŒÆ MISYJNA FORM G OSZENIA EWANGELII DZISIAJ 261 by³a z aposto³ami w rodz¹cym siê do ewangelizacji Koœciele 38. Papie nazywa Maryjê Misjonark¹, która zbli a siê do cz³owieka, by mu towarzyszyæ w pielgrzymce wiary 39. Okreœla j¹ mianem Gwiazdy nowej ewangelizacji, Niewiast¹ wiary. Podkreœla, e to w³aœnie Ona pozwoli³a siê prowadziæ Duchowi Œwiêtemu, obcowa³a w Nazarecie z tajemnic¹ swego Syna. Papie ukazuje pewien maryjny styl dzia³alnoœci ewangelizacyjnej Koœcio³a. Podkreœla, e Ona potrafi rozpoznaæ dzia³anie Ducha Œwiêtego w codziennych wydarzeniach. Ona jest Niewiast¹ modlitwy i nieustannego zjednoczenia z Synem Bo ym. Jej duchowoœæ charakteryzuje siê dynamik¹ sprawiedliwoœci, delikatnoœci, kontemplacji i gorliwego wyruszania do potrzebuj¹cych 40. Analizuj¹c postawê Maryi, mo na w niej dostrzec, na czym polega, w praktyce, ycie duchowoœci¹ misyjn¹. III. SPOSOBY G OSZENIA EWANGELII Duchowoœæ misyjna jest pewn¹ form¹ g³oszenia ewangelii we wspó³czesnym œwiecie. Stanowi jakby przestrzeñ, w której dokonuje siê ewangelizacja. Papie Franciszek podaje tak e w swej adhortacji sposoby ewangelizowania. Zaznacza, e Koœció³ inicjuje g³oszenie od wewnêtrznej odnowy. Rozpoczyna j¹ od siebie, zwracaj¹c uwagê na potrzebê wzrastania w wiernoœci swemu powo³aniu. D¹ y do pog³êbienia swego ewangelicznego Ducha i wzrastania w wiernoœci Chrystusowi 41. Odnowa koœcielna obejmuje wszystkie jego obszary. Papie poœwiêca wiele miejsca duszpasterstwu parafialnemu, a tak e instytucjom koœcielnym i hierarchii, ³¹cznie z biskupami 42. Traktuje tak e o samym sposobie komunikowania orêdzia w kluczu misyjnym. Zauwa a, e w dzisiejszym œwiecie mo e byæ ono opacznie lub niekompletnie rozumiane. Jednak jeœli na pierwszym miejscu postawi siê g³oszenie Bo ego mi³osierdzia, najlepiej uka e siê g³êbiê duchowoœci misyjnej, inspirowanej przez przebaczaj¹c¹ mi³oœæ Ojca 43. Koœció³ g³osi Ewangeliê poprzez odpowiednie, dostosowane do czasu, kultury i percepcji s³uchaczy, objawione s³owo. Uwzglêdnia zmiany kulturowe, wymagaj¹ce od g³osz¹cych dostosowania przekazu do aktualnych sposobów przepowiadania. Papie suponuje odnowê formy wyrazu, by przekazywaæ wspó³czesnemu cz³owiekowi orêdzie w niezmienionej postaci. Zauwa a, e za- 38 Por. EG Por. EG 286; ten e, Encyklika Lumen fidei, nr Por. EG Por. Sobór Watykañski II, Dekret Unitatis redintegratio, nr 6; EG Por. EG Por. EG

8 262 ADAM JÓZEF SOBCZYK anga owanie misyjne dokonuje siê poœród ograniczeñ jêzyka i okolicznoœci. Jednak zawsze przekazuje prawdê Ewangelii pe³nej mi³osierdzia 44. Papie przedstawia wizjê Koœcio³a jako Matki o otwartym sercu, które bije dla wszystkich i czeka na ka dego. Przyrównuje wspólnotê eklezjaln¹ do otwartego domu Ojca. Koœció³ to Wspólnota, która nie tylko czeka z otwartymi drzwiami, ale wychodzi naprzeciw potrzebuj¹cym, szuka zagubionych i ubogich, w czym wyra a siê jej misyjny dynamizm 45. Omawianie sposobu g³oszenia Ewangelii papie Franciszek poprzedza przedstawieniem kontekstu ycia i dzia³ania wspó³czesnego cz³owieka. Dokonuje pewnego ewangelicznego rozeznania, by nastêpnie nakreœliæ sposoby przeciwdzia³ania zagro eniom. Nie dokonuje szczegó³owej analizy wspó³czesnej rzeczywistoœci, ale zachêca ludzi do badania znaków czasu. Poœród wielu negatywnych zjawisk przybli a równie wyzwania duchowoœci misyjnej. Ukazuje w ten sposób przedmiot ewangelizacji dzisiaj. Zalicza do niego m.in.: nadmierny indywidualizm, kryzys to samoœci oraz spadek gorliwoœci 46. Papie przestrzega tak e przed relatywizmem yciowym, dotycz¹cym wyborów okreœlaj¹cych sposób ycia, bez Boga, bez potrzebuj¹cych bliÿnich, a jedynie dla w³asnego po ytku 47. Usi³uje zapobiec równie nadmiarowi aktywnoœci pozbawionej duchowoœci misyjnej przenikaj¹cej dzia³anie i czyni¹cej je uprzywilejowanym 48. Na czym zatem, zdaniem papie a, polega g³oszenie Ewangelii? Jakim sposobem, metod¹ powinni pos³ugiwaæ siê ewangelizatorzy? Podstaw¹ autentycznej ewangelizacji, zdaniem Franciszka, jest fakt, e Jezus jest Panem i Jego nale y g³osiæ. Ewangelizacja dzisiaj powinna byæ absolutnym priorytetem dla ca³ego Koœcio³a powszechnego 49. Ewangelizacja jest zadaniem Koœcio³a i przekracza jego hierarchiczn¹ strukturê, gdy Koœció³ jest ludem zmierzaj¹cym do Boga. Jest narzêdziem Bo ej ³aski. Wspó³pracuje ze s³owem, które pochodzi od Boga i jedynie poprzez w³¹czenie siê w tê Bo ¹ inicjatywê mo e staæ siê ewangelizatorem. G³oszenie jest zadaniem ca³ego ludu Bo ego, który zakorzeniony w misterium Trójcy Œwiêtej w swoim pielgrzymowaniu ukazuje œwiatu Chrystusa 50. Zbawienie, które jest przedmiotem g³oszenia, powinno mieæ znamiê powszechnoœci, jednoœci i wspólnotowoœci (por. Mt 28,19). Wyra a wielkoœæ Bo ej mi³oœci i mi³osierdzia 51. Od pocz¹tku swojego istnienia Koœció³ dokonywa³ dzie³a nawra- 44 Por. EG Por. EG Por. EG Por. EG Por. EG Por. Jan Pawe³ II, Adhortacja, Ecclesia in Asia, nr 19; EG Por. EG Por. EG

9 DUCHOWOŒÆ MISYJNA FORM G OSZENIA EWANGELII DZISIAJ 263 cania i ewangelizacji ró nych narodów i kultur. Papie wyjaœnia w tym miejscu fenomen duchowoœci misyjnej, stwierdzaj¹c, e gdy tylko wspólnota przyjmie orêdzie zbawienia, Duch Œwiêty zap³adnia jej kulturê przemieniaj¹c¹ moc¹ Ewangelii. Dziêki temu chrzeœcijañstwo nie niszczy i nie zmienia kultur, ale je w pewien sposób uduchowia. Duch Œwiêty ukazuje ewangelizowanym ludom nowe aspekty objawienia i przez inkulturacjê wprowadza narody z ich kulturami do chrzeœcijañskiej wspólnoty 52. Duch Œwiêty przemienia serca i uzdalnia ludzi do wejœcia w doskona³¹ komuniê Trójcy Œwiêtej. On sam tworzy jednoœæ Ludu Bo ego i jest wiêzi¹ mi³oœci Ojca z Synem. St¹d wynika zasadnicze zadanie Ducha Œwiêtego w dziele ewangelizacji narodów i duchowe bogactwo, jakie rodzi w Koœciele na ca³ym œwiecie 53. Odnosz¹c siê do podmiotu przepowiadania, papie podkreœla jego powszechnoœæ. Stwierdza, e wszyscy ochrzczeni s¹ misjonarzami. Tezê tê opiera na za³o eniu duchowoœci misyjnej, wed³ug którego Duch Œwiêty wyposa a ka dego chrzeœcijanina w moc ewangelizowania. Ka dy, kto wierzy, nie b³¹dzi, nawet jeœli nie umie w³aœciwie wyraziæ swej wiary. Duch prowadzi go do zbawienia, obdarzaj¹c go instynktem wiary (sensus fidei). Obecnoœæ Ducha Œwiêtego zapewnia to samoœæ z rzeczywistoœci¹ Boga i m¹droœci¹ do jej wyra ania 54. Papie nazywa ka dego ochrzczonego uczniem-misjonarzem. Ten przywilej wynika z sakramentu chrztu (por. Mt 28,19). Ochrzczony jest podmiotem ewangelizacji. Nowa ewangelizacja powinna, zdaniem papie a, zak³adaæ nowy protagonizm ka dego z ochrzczonych. Oznacza to, e nikt nie mo e czuæ siê zwolniony z zadania ewangelizacji, gdy mi³oœæ Boga, której cz³owiek doœwiadcza, sk³ania go do dzielenia siê Dobr¹ Nowin¹. Ka dy chrzeœcijanin jest zatem na tyle misjonarzem, na ile spotka³ mi³oœæ Boga w Chrystusie, doœwiadczy³ jej i otwar³ siê na ni¹ 55. Od misjonarza dzie³o ewangelizacyjne wymaga gotowoœci do ca³kowitego ogo³ocenia, ubóstwa serca, które czyni go wolnym dla Ewangelii i pozwoli nieœæ orêdzie Zbawiciela. Jako podstawê duchowoœci misyjnej papie podaje s³owa Aposto³a Narodów: dla s³abych sta³em siê jak s³aby [ ]. Sta³em siê wszystkim dla wszystkich, eby w ogóle ocaliæ przynajmniej niektórych. Wszystko zaœ czyniê dla Ewangelii (1 Kor 9,22-23). U podstaw takiego dynamizmu misyjnego le y œwiêtoœæ pierwszych chrzeœcijan i pierwszych wspólnot. Natomiast przestrzeni¹ kroczenia do œwiêtoœci jest duchowoœæ misyjna Koœcio³a Por. EG Por. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, I ; EG Por. KK 12; EG Por. EG Por. RMis S.T. Pinckears, ycie duchowe chrzeœcijanina wed³ug œw. Paw³a i œw. Tomasza, Poznañ 1998, s

10 264 ADAM JÓZEF SOBCZYK Wœród sposobów ewangelizowania papie wymienia pobo noœæ ludow¹, studium Pisma Œwiêtego, osobisty dialog, charyzmaty, kulturê myœli, edukacjê, przepowiadanie s³owa, katechezê kerygmatyczn¹ i mistagogiczn¹ oraz osobiste towarzyszenie 57. Papie akcentuje spo³eczny wymiar ewangelizacji. Zauwa a, e kerygmat ma treœæ spo³eczn¹, gdy w samym sercu Ewangelii znajduje siê ycie wspólnotowe i zaanga owanie na rzecz innych, powodowane mi³oœci¹ 58. IV. RADOŒÆ OWOCEM DUCHOWOŒCI MISYJNEJ Owocem dzia³ania Ducha Œwiêtego w cz³owieku jest m.in. radoœæ. Zatem ewangelizacja prowadzona w przestrzeni duchowoœci misyjnej te powinna charakteryzowaæ siê obecnoœci¹ tej cnoty. Wed³ug œw. Tomasza z Akwinu radoœæ jest skutkiem obecnoœci dobra, w przeciwieñstwie do smutku, który jest skutkiem obecnoœci z³a. Gdy w³adza poznawcza spostrze e zjednoczenie z odpowiednim dobrem, to informuje cz³owieka o duchowej jego wielkoœci. Cz³owiek zaczyna pragn¹æ tego dobra, a jego osi¹ganiu towarzyszy radoœæ 59. Radoœæ, niemaj¹ca nic wspólnego z weso³kowatoœci¹, jest zatem stanem trwa- ³ym wykraczaj¹cym poza doœwiadczenie zmys³owe. W znaczeniu antropologicznym jest pewnego rodzaju wyrazem harmonii ludzkiego bytowania, której Ÿród³em jest ycie w bliskoœci Boga. Radoœæ cz³owieka wiary ma swe Ÿród³o w Chrystusie i prowadzi do radoœci wiecznej. Nie mo na jej od³¹czyæ od Królestwa Bo ego, gdy ono jest pokojem i radoœci¹ w Duchu Œwiêtym 60. Cz³owiek radosny czerpie sw¹ si³ê, witalnoœæ i autentyczn¹ pogodê ducha z relacji z Bogiem. Papie Franciszek wspomina o tym ju w pierwszym punkcie adhortacji, gdzie pisze: Radoœæ Ewangelii nape³nia serce oraz ca³e ycie tych, którzy spotykaj¹ siê z Jezusem. Ci, którzy pozwalaj¹, eby ich zbawi³, zostaj¹ wyzwoleni od grzechu, od smutku, od wewnêtrznej pustki, od izolacji. Z Jezusem Chrystusem rodzi siê zawsze i odradza radoœæ 61. Nawi¹zuje do tego w dalszej czêœci tekstu wielokrotnie, powo³uj¹c siê miêdzy innymi na s³owa Benedykta XVI, który podkreœla, e podstaw¹ i pocz¹tkiem bycia chrzeœcijaninem jest spotkanie z Chrystusem. Ono nadaje sens yciu cz³owieka i nape³nia je nadziej¹ i radoœci¹ 62. Papie ukazuje radoœæ jako owoc ycia w duchowej ³¹cznoœci z Jezusem i owoc g³oszenia Jego Ewangelii oraz œwiadczenia o niej w œwiecie. Twierdzi, e radoœæ bycia z Jezusem odnawia siê i udziela innym. St¹d zachêca wspó³czesne- 57 Por. EG Por. EG Por. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, I-II.25.4; A. Sobczyk, Znaczenie radoœci w yciu chrzeœcijanina, Katecheta 53 (2008), nr 5, s Por. A. Nowak, Identyfikacja postaw, Lublin 2000, s EG Por. DCE 1; EG 7.

11 DUCHOWOŒÆ MISYJNA FORM G OSZENIA EWANGELII DZISIAJ 265 go cz³owieka do odnowy relacji z Chrystusem i do pog³êbienia ycia duchowego 63. Ojciec Œwiêty przybli a w zarysie biblijne Ÿród³a radoœci zbawienia. Pomija fakt, e ju samo objawienie siê Boga jako Stwórcy i Odkupiciela jest Ÿród³em wielkiej radoœci w cz³owieku. Nie t³umaczy równie biblijnego rozró nienia radoœci ludzkiej (przemijaj¹cej, nietrwa³ej i wynikaj¹cej z czysto ziemskich odczuæ) od radoœci Bo ej, która ma charakter sta³y 64. Odnosi siê natomiast do ksiêgi proroka Izajasza (9,2; 12,6; 40,9), wspominaj¹c tak e Zachariasza (9,9), Sofoniasza (3,17) i Syracydesa (14,11-14). Zasadnicze Ÿród³o radoœci chrzeœcijañskiej widzi w Ewangelii ( k1,28; J 3,29; 15,11; 16,20) 65, choæ nie ogranicza jej jedynie do przyjêcia Ewangelii, ale przedstawia radoœæ wynikaj¹c¹ z ewangelizowania i radoœæ nowego ycia. Na wzór œw. Paw³a zachêca ludzi do dzielenia siê dobrem i mi³oœci¹ z bliÿnimi (por. 2 Kor 5,14; 9,16) 66. Radoœæ ewangeliczna dotyczy zbawienia zapowiedzianego maluczkim oraz radoœci Ducha Œwiêtego. Pierwsza uobecnia siê w radoœciach dotycz¹cych tajemnicy wcielenia Syna Bo ego oraz tajemnicy Jego ziemskiego ycia. Prowadzi jednak do tajemnicy paschalnej Chrystusa, która, z kolei, wiedzie do odkrycia radoœci wielkanocy. Radoœæ zmartwychwstania dotyczy wszystkich uczniów Chrystusa 67. Papie Franciszek proponuje ycie na wy szym, duchowym poziomie. Podkreœla, e g³êbokie ycie duchowe sprzyja rozwojowi dynamizmu osobistego zaanga owania ewangelizacyjnego i misyjnego. Tej radoœci duchowoœci misyjnej nie zag³usz¹ przeszkody i trudnoœci na drodze ewangelizowania 68. Istotn¹ cech¹ radoœci Ewangelii jest, zdaniem papie a, jej trwa³oœæ. Wed³ug s³ów Ewangelisty nic nie jest w stanie jej odebraæ (por. J 16,22). adne niebezpieczeñstwa i zagro enia wspó³czesnego œwiata nie powinny zast¹piæ zapa³u i gorliwoœci misyjnej 69. Odnowione przepowiadanie jest Ÿród³em radoœci zarówno dla samych wierz¹cych, jak i dla niepraktykuj¹cych, ale szukaj¹cych prawdy. W centrum tego przepowiadania jest Bóg objawiony w swoim Synu Jezusie Chrystusie. Misterium paschalne czyni wiernych nowymi ludÿmi 70. Radoœæ wyp³ywa równie z tego, e cz³owiek w dziele ewangelizacji nie jest sam, ale towarzyszy mu œwiat³o Ducha Œwiêtego. Otwarcie siê na Ducha daje 63 Por. EG Por. H. Langkammer, S³ownik biblijny, Katowice 1984, s Por. EG Por. EG 9; F. Jacquin, Duchowoœæ misyjna, dz. cyt., s Por. KKK Por. EG Por. EG Por. EG11.

12 266 ADAM JÓZEF SOBCZYK spokój i radoœæ 71. Tylko Duch Œwiêty mo e daæ cz³owiekowi radoœæ g³êbok¹, pe³n¹ i trwa³¹, do której têskni ludzkie serce. Radoœæ nierozdzielnie zwi¹zana jest z mi³oœci¹ (por. Ga 5,22). Wiernoœæ Ewangelii poprzez ycie w Duchu Œwiêtym i spe³nianie dobrych uczynków ³¹czy siê z przyjemnoœci¹ duchow¹ i piêknem moralnym 72. Podsumowuj¹c, mo na zauwa yæ, e duchowoœæ misyjna ma swe trynitarno-chrystocentryczne Ÿród³a. Jej istota to wewnêtrzne poruszenie motywuj¹ce i nadaj¹ce sens dzia³alnoœci polegaj¹cej na szukaniu cz³owieka i pomocy mu w spotkaniu z Chrystusem, co papie nazywa mistycznym i kontemplatywnym braterstwem. Bazuje na komunii misyjnej wspólnoty Koœcio³a wychodz¹cego g³osiæ Ewangeliê. Radoœæ ewangelizacyjna jest ³ask¹, o któr¹ nale y prosiæ. Jaœnieje na tle wdziêcznej pamiêci dzie³ Bo ych w historii zbawienia cz³owieka 73. Jest radoœci¹ misyjn¹, dokonywan¹ w przestrzeni tej szczególnej duchowoœci. Doœwiadczyli jej uczniowie pos³ani przez Jezusa (por. k 10,17), doœwiadczaj¹ nawróceni (por. Dz 2,6). Radoœæ towarzyszy rozprzestrzenianiu siê Ewangelii i pojawiaj¹cym siê owocom jej g³oszenia. Papie ukazuje jej dynamikê: daru i wyjœcia. To jakby kluczowe elementy duchowoœci misyjnej. Przedmiotem ewangelizacji jest s³owo, które zawiera w sobie potencja³. Radoœæ Dobrej Nowiny, bêd¹ca owocem duchowoœci misyjnej, obejmuje ca³¹ wspólnotê wierz¹cych (por. k 2,10) 74. Koœció³ wyruszaj¹cy w drogê jest wspólnot¹ misyjn¹. Umi³owana i wys³ana przez Boga idzie ona, by szukaæ oddalonych. Poszukuje ka dego i zwraca siê do niego, nie przekreœla nikogo. Z tego wynika jej radoœæ obecna w liturgii i celebrowaniu ewangelizacyjnej codziennoœci 75. SUMMARY The Pope Francis in his one s first post-synodal exhortation is paying attention to the need for evangelization in the contemporary world. He entrusts the entire Christian people with this task. Evangelization is the mission of the Church and exceeds its hierarchical structure. The addressees of evangelization today, according to the Pope, are all people, who are excessively individualistic, who experience an identity crisis and decline in zeal in the search for truth. The basis of authentic evangelization should be the fact, that Jesus is Lord and His must be to proclaimed to the contemporary man. Keywords missionary spirituality, evangelization 71 Por. EG Por. Jan Pawe³ II, Wierzê w Ducha Œwiêtego, Watykan 1992, s ; KKK Por. EG Por. EG Por. EG 24.

13 DUCHOWOŒÆ MISYJNA FORM G OSZENIA EWANGELII DZISIAJ 267 BIBLIOGRAFIA ród³a podstawowe Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium, Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów, Propositio, Nauczanie Koœcio³a Benedykt XVI, Encyklika Deus Caritas est, Franciszek, Encyklika Lumen fidei, Jan Pawe³ II, Encyklika Redemptoris missio, Jan Pawe³ II, Adhortacja apostolska Ecclesia in Asia, Jan Pawe³ II, Wierzê w Ducha Œwiêtego, 1992 Katechizm Koœcio³a katolickiego, Poznañ Pawe³ VI, Adhortacja apostolska Ewangelii nuntiandi, Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gentium, Sobór Watykañski II, Dekret. Unitatis redintegratio, Sobór Watykañski II, Dekret. Ad gentes divinitus, Literatura przedmiotu i pomocnicza Chmielewski M., Vademecum duchowoœci katolickiej. 101 pytañ o ycie duchowe, Lublin Contran N., Duchowoœæ misyjna, w: Koœció³ misyjny. Podstawowe studium misjologii, red. S. Karotempler, Warszawa 1997, s Jacquin F., Duchowoœæ misyjna, w: Misjologia. Perspektywa ekumeniczna. Ma³y s³ownik, red. I. Bria i in., Warszawa 2007 s Daniluk M., Duchowoœæ chrzeœcijañska, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R. ukaszczyk i in., Lublin 1995, kol Langkammer H., S³ownik biblijny, Katowice Nowak A., Identyfikacja postaw, Lublin Pinckears S.T., ycie duchowe chrzeœcijanina wed³ug œw. Paw³a i œw. Tomasza z Akwinu, Poznañ Sobczyk A., Znaczenie radoœci w yciu chrzeœcijanina, Katecheta 53(2008), nr 5, s Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, red. C. Wichrowicz, Kraków 1997.