Katena gleb mu³owo-madowych w okolicy Sura a w Dolinie Górnej Narwi

Transkrypt

1 34 S AWOMIR ROJ-ROJEWSKI, MAREK WALASEK DOI: 0.478/ssa SOIL SCIENCE ANNUAL Vol. 64 No. /03: 3440 S AWOMIR ROJ-ROJEWSKI*, MAREK WALASEK Politechnika Bia³ostocka, Katedra Ochrony i Kszta³towania Œrodowiska -4 Bia³ystok, ul. Wiejska 4A Katena gleb mu³owo-madowych w okolicy Sura a w Dolinie Górnej Narwi Muddy-alluvial soils catena near Sura in the Upper Narew Valley Abstract: The aim of the study was the recognition of profile structure and main physical properties of humus-rich endogley soils, which form muddy-alluvial habitats, and soils appearing together with them in a catena developed in the Upper Narew Valley near Sura. Plant communities growing on these soils were also recognized. Typological development of the analysed soils is clearly connected with microrelief of flood terrace, water conditions and vegetation cover. The most moisture positions taken by humus-rich endogley soils are overgrown by Glycerietum maximae community. Typic czernozemic alluvial and mucky-like soils with Phalaridetum arundinaceae community are found slightly higher. In the highest and the most dried parts of the analysed terrain mucky soils overgrown by plant community with domination of Alopecurus pratensis appears. Due to lower ash content physical properties of humus-rich endogley soils and peaty-like deposits considerably distinguish from properties of the other soils and deposits founded on the study area. S³owa kluczowe: katena, siedlisko mu³owo-madowe, utwory torfiaste, murszowate i murszaste, typologia gleb Keywords: catena, flood terrace, muddy-alluvial habitat, peaty-like, mucky-like and mucky deposits, soil typology * s. roj@pb.edu.pl WSTÊP W siedliskach przejœciowych, stanowi¹cych ogniwa poœrednie miêdzy g³ównymi typami siedlisk, zachodzi jednoczeœnie kilka procesów glebotwórczych, efektem czego jest powstawanie utworów niejednorodnych (Okruszko, 977). Siedliska takie wci¹ nale ¹ do s³abo rozpoznanych. Szczególnie dotyczy to siedlisk mu³owo-madowych, w których na proces mu³otwórczy nak³ada siê namulanie, zamulanie i oglejenie. Czêsto wystêpuj¹ one w mozaice z siedliskami madowymi i mu³owymi, na co wskazuj¹ badania przeprowadzone w dolinie Narwi i Supraœli (Banaszuk, 996, 000, 004; Roj-Rojewski, 006, 009; Roj- Rojewski, Banaszuk, 004; Roj-Rojewski, Hryniewicka, 009). Ze wzglêdu na brak odpowiednich jednostek w Systematyce Gleb Polski z roku 989 (Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 989) wysuniêto propozycjê nazwania tych wierzchnich utworów mu³owatymi (odpowiednik utworów torfiastych, zawieraj¹ 00% s.m. substancji organicznej w postaci mu³u), a tworzonych przez nie gleb, mu³owato-glejowymi. Propozycje te nie zosta³y uwzglêdnione w obowi¹zuj¹cej systematyce gleb kraju (Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 0), st¹d takie utwory klasyfikuje siê jako torfiaste, zaœ gleby jako torfiasto-glejowe. Klasyfikacja typologiczna wiêksz¹ wagê przyk³ada do morfologicznych skutków dzia³ania procesów glebowych ni do ich genezy. Z tego punktu widzenia utwory mu³owate faktycznie wykazuj¹ niezbyt du e ró - nice w stosunku do utworów torfiastych, choæ tworzy³y siê w innych warunkach. Celem pracy by³o rozpoznanie budowy i podstawowych w³aœciwoœci fizycznych gleb siedlisk mu³owo-madowych oraz gleb tworz¹cych wraz z nimi katenê w Dolinie Górnej Narwi w okolicy Sura a, a tak- e porastaj¹cych je zbiorowisk roœlinnych w nawi¹zaniu do mikrorzeÿby tarasu zalewowego i warunków hydroekologicznych. OBIEKT I METODYKA BADAÑ Badania terenowe prowadzono w 008 roku na przekroju glebowo-roœlinnym w dolinie Narwi w okolicy Sura a (rys. ). Przekrój ten reprezentuje gleby najczêœciej spotykane na obszarze pomiêdzy gr¹dami Berezowo i Grêdy. S¹ to g³ównie siedliska mado- (Read content) Download Date 9/6/7 :0 AM

2 Katena gleb mu³owo-madowych w okolicy Sura a w Dolinie Górnej Narwi 3 RYSUNEK. Lokalizacja przekroju glebowo-roœlinnego FIGURE. Localization of soil-plant section we (Banaszuk, 996, 000, 004), ale tak e mu³owomadowe i murszowate. Ze wzglêdu na utrudnienia terenowe (bogata mikrorzeÿba terenu) kierunek przekroju nieznacznie siê zmienia (rys. ). Opisano 4 profile glebowe, wykonano pomiary niwelacyjne terenu i zdjêcia fitosocjologiczne zbiorowisk roœlinnych, a tak e podstawowe oznaczenia w³aœciwoœci fizycznych gleb metodami stosowanymi powszechnie. Okreœlono: sk³ad granulometryczny, ph w wodzie (tylko wierzchnich utworów), popielnoœæ, gêstoœæ w³aœciw¹ i objêtoœciow¹, pojemnoœci wodne, kurczliwoœæ ca³kowit¹ oraz aktualn¹ zawartoœæ powietrza w glebie. WYNIKI I DYSKUSJA Na przekroju glebowo-roœlinnym o d³ugoœci 9 m za³o onym tu przy korycie Narwi (naprzeciwko wyrobiska Popisana Góra) deniwelacja wynosi 70 cm (rys. ). Zgodnie z aktualn¹ Systematyk¹ Gleb Polski (Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 0) wyró niono tu: gleby torfiastoglejowe (GWtfg profil ), mady czarnoziemne typowe (CFt profil ), gleby murszowate (CUme profil 3) oraz gleby murszaste typowe (CUt profil 4). Wykazuj¹ one œcis³y zwi¹zek z mikrorzeÿb¹ terenu, stosunkami wodnymi oraz szat¹ roœlinn¹. Najbli ej koryta rzeki (tj. najni ej w terenie) wystêpuj¹ gleby przyporz¹dkowane do rzêdu glejoziemnych, typu glejowych i podtypu torfiasto-glejowych (GWtfg). Wierzchnia ich warstwa (0 cm poziom A) jest zbudowana z utworu torfiastego z³o onego z piasku drobnego przesyconego mu³em (rys. ). Utwór ten charakteryzuje siê œredni¹ popielnoœci¹ wynosz¹c¹ 80,9% s.m. (tab. ), bêd¹c¹ najni sz¹ wartoœci¹ ze wszystkich analizowanych na przekroju jednostek glebowych oraz odczynem lekko kwaœnym (ph w wodzie 6,0). Zalega on na piasku s³abo gliniastym z niewielk¹ domieszk¹ mu³u (poziom AG), podœcielonym na g³êbokoœci 60 cm piaskiem luÿnym (poziom G). Poziom wody gruntowej roku znajdowa³ siê na g³êbokoœci cm. Na badanej glebie torfiasto-glejowej wystêpuje typowe zbiorowisko mu- ³otwórcze, tj. szuwar manny mielec (Glycerietum maximae) (tab. ). Nieco wy ej w terenie usytuowane s¹ mady czarnoziemne typowe (CFt). Nale ¹ one do rzêdu gleb czarnoziemnych oraz typu mad czarnoziemnych. Ich wierzchni¹ warstwê stanowi piasek gliniasty z domieszk¹ mu³u o mi¹ szoœci 7 cm (poziom A). Cechuje siê najmniej kwaœnym odczynem ze wszystkich badanych utworów powierzchniowych (ph w wodzie 6,). Jego popielnoœæ (œrednia 9,3% s.m.) jest bardzo niska jak na mady rzeczne, a jednoczeœnie bardzo zbli ona do dolnej granicy popielnoœci utworów torfiastych (90% s.m.). Jest podœcielony piaskiem luÿnym, czêœciowo oglejonym, w którym widoczne s¹ warstewki zapiaszczonego mu³u (poziom Ccg). Wystêpuj¹ tu liczne wytr¹cenia Fe w postaci plamek, które zanikaj¹ poni ej 40 cm (poziom C). Na g³êbokoœci 80 cm zalega piasek luÿny, pozbawiony warstwowania (poziom G). Woda gruntowa wy- Download Date 9/6/7 :0 AM

3 36 S AWOMIR ROJ-ROJEWSKI, MAREK WALASEK RYSUNEK. Przekrój glebowo-roœlinny na powierzchni badawczej w okolicy Sura a: profil glebowy, utwór torfiasty powsta³y z mu³u, 3 piasek luÿny lub s³abo gliniasty z domieszk¹ mu³u, 4 piasek gliniasty z domieszk¹ mu³u, piasek luÿny, 6 utwór murszowaty, 7 utwór murszasty, 8 g³êbokoœæ zalegania materia³u fluvic, 9 poziom wody gruntowej w dniu r.; gleby: CUt murszasta typowa, CUme murszowata, CFt mada czarnoziemna typowa, GWtfg torfiasto-glejowa FIGURE. Soil-plant section on the study area near Sura : soil profile, humus-rich deposit formed from mud, 3 loose or light loamy sand with admixture of mud, 4 loamy sand with admixture of mud, loose sand, 6 mucky-like deposit, 7 mucky deposit, 8 depth of fluvic material, 7 ground water level on year; soils: CUt typic mucky, CUme mucky-like, CFt typic czernozemic alluvial, GWtfg humus-rich endogley Download Date 9/6/7 :0 AM

4 Katena gleb mu³owo-madowych w okolicy Sura a w Dolinie Górnej Narwi 37 TABELA. Wybrane w³aœciwoœci fizyczne badanych gleb (œrednie arytmetyczne z 3 próbek) TABLE. Chosen physical properties of analysed soils (arithmetic means of 3 samples) Aktualna zawartoœæ powietrza Actual air Pojemnoœæ wodna maksymalna Maximum water Pojemnoœæ wodna kapilarna Capillary water Wilgotnoœæ aktualna Actual moisture Kurczliwoœæ ca³kowita Total Gêstoœæ w³aœciwa Specific Gêstoœæ objêtoœciowa Bulk density [ Mg m 3 ] Popielnoœæ Ash content [% s.m.] ph H O Grupa granulometryczna Texture G³êbokoœæ Depth [cm] Poziom Horizon shrinkage 3 m 3 ] density Mg Poziom wody gruntowej Ground water level [cm] Profile glebowe Soil profiles content m ] 3 m 3 ] [ m 3 ] [ 3 m 3 ] capacity 3 m 3 ] capacity 3 m 3 A 0 n.o. * 6,0 80, 9 0,86,903 0,8 0,83 0,83 0,849 0,036 AG 60 p s n.o. 9, 8,06,300 0,4 0,46 0, 0,006 G 600 7,8, 0,33 0,39 0,333 0,00 GWtfg 88 A 07 pg 6,48 9, 3 0,866, 0,73 0,0 0,609 0,68 0,6 CFt Ccg 740 6,00,00 0, 0,3 0,36 0,0 Cg ,,89,498 G 800,630,3 0,468 0,480 0,493 0,0 8 Au 0 n.o.,79 89, 0,763, 0,4 0,30 0,3 0,38 0,008 C,09,467 0, 0,603 0,6 0,00 3 CUme Cg 4 96, 6,0,466 0,046 0,36 0,37 0,36 Cg , 9,, 0,34 0, 0,37 0,9 G 300 4,04,3 0,64 0,33 0,3 0,88 97 Au 0 0 n.o.,68 90, 7,04,48 0,076 0,36 0,34 0,34 0,008 AC 00 97, 9,36,9 0,7 0,608 0,68 0,46 Cg 03 98, 8,44, 0,08 0,466 0,47 0,389 4 CUt Objaœnienie Explanation: * nie oznaczono, not determined; gleby, soils: CUt murszasta typowa, typic mucky; CUme murszowata, mucky-like; CFt mada czarnoziemna typowa, typic czernozemic alluvial; GWtfg torfiasto-glejowa, humus-rich endogley. stêpuje na g³êbokoœci 88 cm. Madê czarnoziemn¹ porasta szuwar mozgi trzcinowatej (Phalaridetum arundinaceae) (tab. ). Znacznie wy ej na badanym przekroju usytuowane s¹ gleby przyporz¹dkowane do rzêdu czarnoziemnych i typu murszastych. Prawdopodobnie wczeœniej, gdy poziom wód gruntowych na tym obszarze wystêpowa³ znacznie wy ej ni obecnie, by³y to gleby torfiasto-glejowe, które obecnie objête s¹ faz¹ decesji i podlegaj¹ procesom murszenia. W s¹siedztwie mad czarnoziemnych stwierdzono zaleganie gleb murszowatych (CUme), których wierzchni¹ warstwê 0 cm buduje utwór murszowaty (poziom Au), sypki, bardzo suchy, o œredniej popielnoœci 89,% i odczynie kwaœnym (ph w wodzie,8). Zalega na piasku luÿnym (poziom C). Na g³êbokoœci 4 cm piasek przesycony jest w znacznym stopniu mu³em (poziom Cg), który wystêpuje równie ni ej, ale w postaci kilkucentymetrowych warstewek (poziom Cg). Warstwowanie z udzia- ³em mu³u zanika na g³êbokoœci 30 cm (poziom G). Glebê tê porasta szuwar mozgi trzcinowatej (Phalaridetum arundinaceae) z du ym udzia- ³em gatunków ³¹kowych, a wiêc wyraÿnie przesuszony (tab. ). Poziom wody gruntowej zalega³ o 40 cm g³êbiej ni na glebie torfiasto-glejowej, bo na 8 cm. Wiêksze przesuszenie charakterystyczne jest dla najwy- ej po³o onych w terenie gleb murszastych typowych (CUt), o czym œwiadczy woda gruntowa na g³êbokoœci 97 cm i zbiorowisko roœlinne z dominacj¹ wyczyñca ³¹kowego Download Date 9/6/7 :0 AM

5 38 S AWOMIR ROJ-ROJEWSKI, MAREK WALASEK TABELA. Zdjêcia fitosocjologiczne zbiorowisk roœlinnych na badanych glebach (data wykonania ) TABLE. Phytosociological relevés of plant communities on study soils (date ) Profil glebowy Soil profile GWtfg CFt 3 CUme 4 CUt Zespó³ roœlinny Plant association Glycerietum maxima Phalaridetum arundinacea P halaridetum arundinaceae Zbiorowisko zdominacj¹ Alopecurus Nr zdjêcia No ofrelevés Pokrycie warstwy zió³ Herbs layer c cover c pratensis Powierzchnia zdjêcia [m ] Relevé area [m ] Liczba Number gatunków ofspecies Molinio-Arrhenatherete Ranunsulus repens cespitosa Deschampsia Filipendula ulmaria Rumex acetosa Cardamine pratensis Stachys palustris vulgaris Lysymachia Veronica langifolia Agropyron repens Poa palustris Festuca pratensis pratenis Alopecurus Agrostis capillaris Achillea millefolium Alnetea Glutinosae Salix cinerea Solanum dulcamaria Linaria Urtica Artemisietea vulgaris dioica Cirsium arvense Calystegia sepium Phragmitetea Phalaris Rorrppa Glyceria arindinacea amphibia maxima Equisetum fluviatile Carex acutiformis Atriplex prostrata vulgaris Towarzysz¹ce Accompanying Veronica chamaedrys Symphytum officinale Polygonum amphibium Download Date 9/6/7 :0 AM

6 Katena gleb mu³owo-madowych w okolicy Sura a w Dolinie Górnej Narwi 39 (Alopecurus pratensis) (tab. ). Wierzchni¹ warstwê (00 cm) tych gleb buduje utwór murszasty, sypki, bardzo suchy, o popielnoœci 90,7% s.m. i ph w wodzie,7 (poziom Au). Podœcielony jest piaskiem luÿnym, wyraÿnie warstwowanym (poziom AC i Cg, w poziomie Cg warstewki mu³u). Piasek luÿny, pozbawiony warstwowania, wystêpuje na g³êbokoœci 3 cm (poziom G). Analizowane gleby torfiasto-glejowe oraz gleby murszowate i murszaste wykszta³ci³y siê na pod³o u uformowanym przez wody rzeki Narew w postaci mad rzecznych (materia³ fluvic, rys. ). Dogodne warunki hydrologiczne sprawi³y, e na obszar ten wkroczy³a roœlinnoœæ bagienna w postaci manny mielec (Glyceria maxima) i mozgi trzcinowatej (Phalaris arundinacea), których szcz¹tki przesyci³y wierzchnie utwory mineralne i zmieni³y dotychczasowy charakter siedliska. Dalsze przekszta³cenie nast¹pi³o na skutek obni enia poziomu wód gruntowych, które doprowadzi³o do zmurszenia masy mineralno-organicznej zakumulowanej w wy szych partiach terenu. Na najwy szych stanowiskach przesuszenie by³o na tyle powa ne, e spowodowa³o wkroczenie trawiastej roœlinnoœci ³¹kowej. Gleby torfiasto-glejowe oraz buduj¹ce j¹ utwory torfiaste znacznie odró niaj¹ siê pod wzglêdem w³aœciwoœci fizycznych od innych gleb i utworów wystêpuj¹cych na badanej powierzchni (tab. ). Wykazuj¹ one podobieñstwo pod wzglêdem budowy profilowej do analogicznych gleb wykszta³conych w siedliskach mu³owo-madowych w dolinie Narwi w Kotlinie Biebrzy Dolnej oraz w dolinie Supraœli. Stwierdzono jednak znaczne ró nice we w³aœciwoœciach fizycznych buduj¹cych te gleby utworów torfiastych, zwanych wczeœniej przez autora mu³owatymi (Roj- Rojewski, 009; Roj-Rojewski, Hryniewicka, 009). Ni sza popielnoœæ badanych utworów torfiastych sprawia, e pod wzglêdem w³aœciwoœci fizycznych s¹ bardziej zbli one do mu³ów z Kotliny Biebrzy Dolnej. Na badanej glebie torfiasto-glejowej wystêpuje szuwar manny mielec, z kolei tego typu gleby na innych ww. obszarach porasta szuwar mozgi trzcinowatej (Roj-Rojewski, 009; Roj-Rojewski, Hryniewicka, 009). Gleby, zawieraj¹ce w wierzchniej warstwie utwory mu³owe lub mu³owate (torfiaste), nie s¹ wyró niane jako oddzielna jednostka taksonomiczna w klasyfikacjach gleb funkcjonuj¹cych w innych krajach (Okruszko, Piaœcik, 990). Podobnie jest z glebami objêtymi procesem murszenia. Zgodnie z Klasyfikacj¹ Zasobów Glebowych Œwiata WRB z 994 r. (Marcinek, 997; FAO-ISSS-ISRIC-PTG, 003; Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 0) gleby torfiasto-glejowe, murszowate i murszaste typowe zazwyczaj klasyfikuje siê jako Mollic Gleysols. Jednak ze wzglêdu na materia³ z jakiego powsta³y badane gleby, nale y je przyporz¹dkowaæ do jednostki glebowej Mollic Fluvisols, podobnie jak mady czarnoziemne typowe. Fluvisols definiuje siê jako gleby o mi¹ szoœci co najmniej cm, zawieraj¹ce materia³ glebowy fluvic, zaczynaj¹cy siê w obrêbie 0 cm od powierzchni gleby i siêgaj¹cy do g³êbokoœci co najmniej 0 cm od powierzchni. S¹ to m³ode gleby, które powstaj¹ podczas zalewów rzecznych i dlatego cechuje je warstwowanie. Charakteryzuj¹ siê tak e s³abym zró nicowaniem poziomów glebowych, za wyj¹tkiem poziomu próchnicznego Ah oraz czêsto maj¹ cechy œwiadcz¹ce o zmiennych warunkach redox, co potwierdzaj¹ wyniki badañ autora pracy (FAO, 00; FAO-ISSS-ISRIC-PTG, 003; IUSS Working Group WRB, 006). Ze wzglêdu na oglejenie, gleby te czêsto mylnie traktuje siê jako Gleysols. Fluvisols ró - ni¹ siê od Gleysols g³ównie wyraÿnym warstwowaniem lub nieregularnym spadkiem zawartoœci materii organicznej wraz z g³êbokoœci¹, ewentualnie oboma czynnikami na raz (Cook et al., 009). WNIOSKI. Na obszarze doliny Narwi w okolicy Sura a stwierdzono czêste wystêpowanie w dolnych partiach terenu siedlisk mu³owo-madowych, które buduj¹ gleby torfiasto-glejowe. Wykszta³ci³y siê one z utworów torfiastych w postaci piasków drobnych przesyconych mu³em o przeciêtnej mi¹ szoœci cm, które podœcielaj¹ piaski s³abogliniaste lub luÿne. Rozpoznan¹ katenê dodatkowo tworz¹ gleby: mady czarnoziemne typowe, murszowate i murszaste typowe.. Wykszta³cenie typologiczne gleb wykazuje œcis³y zwi¹zek z mikrorzeÿb¹ terenu, stosunkami wodnymi oraz szat¹ roœlinn¹. Najbardziej uwodnione stanowiska zajête przez gleby torfiasto-glejowe porasta zazwyczaj szuwar manny mielec. Na mniej uwilgotnionych madach czarnoziemnych typowych oraz glebach murszowatych wystêpuje szuwar mozgi trzcinowatej, zaœ na najbardziej przesuszonych glebach murszastych typowych zbiorowisko z dominacj¹ wyczyñca ³¹kowego. 3. W³aœciwoœci fizyczne utworów buduj¹cych badane gleby s¹ zró nicowane. Najbardziej odró niaj¹ siê utwory torfiaste w postaci piasku drobnego przesyconego mu³em, które ze wzglêdu na najni sz¹ popielnoœæ wykazuj¹ najni sz¹ gêstoœæ oraz najwy sz¹ pojemnoœæ wodn¹ i kurczliwoœæ. Download Date 9/6/7 :0 AM

7 40 S AWOMIR ROJ-ROJEWSKI, MAREK WALASEK PODZIÊKOWANIA Badania zosta³y sfinansowane w ramach pracy statutowej S/WBiIS//. LITERATURA Banaszuk H., 996. Paleogeografia. Naturalne i antropogeniczne przekszta³cenia Doliny Górnej Narwi. Wyd. Ekonomia i Œrodowisko, Bia³ystok: 773. Banaszuk H., 000. Rozmieszczenie i budowa profilowa mad i gleb mu³owych w Dolinach Narwi i Biebrzy wykszta³conych na obszarze Kotliny Biebrzañskiej na tle geomorfologii terenu. UWM w Olsztynie, Biul. Nauk. 9: 893. Banaszuk P., 004. Gleby i siedliska glebotwórcze Narwiañskiego Parku Narodowego. [W:] Red. H. Banaszuk. Narwiañski Park Narodowy, Wyd. Ekonomia i Œrodowisko, Bia³ystok: 48. Cook H.F., Bonnett S.A.F., Pons L.J., 009. Wetland and Floodplain Soils Their Characteristics, Management and Future. [In:] Maltby E., Barker T. The Wetlands Handbook, John Wiley and Sons, Singapore: FAO, 00. Lecture notes of the major soils of the world. World Soil Resources Report. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, 94: 04. FAO-ISSS-ISRIC-PTG, 003. Klasyfikacja zasobów glebowych œwiata. T³um. i red. R. Bednarek, P. Charzyñski, U. Pokojska. Wyd. UMK, Toruñ: 06. IUSS Working Group WRB, 006. World Reference Base for Soil Resources, first update 007. World Soil Resources Reports, 03. FAO, Rome. Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 989. Systematyka Gleb Polski, wyd. 4. Rocz. Glebozn. 40(3/4): 0. Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 0: Systematyka Gleb Polski, wyd.. Rocz. Glebozn. 6(3): 93. Marcinek J., 997. Principles of the Polish Soil Classification System. [In:] Comparison of Polish and German Soil Classification System. Polish Society of Soil Science, Szczecin: 730. Okruszko H., 977. Rodzaje hydrogenicznych siedlisk glebotwórczych oraz powstaj¹cych w nich utworów glebowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 86: 3. Okruszko H., Piaœcik H., 990. Charakterystyka gleb hydrogenicznych. Wydawnictwo ART, Olsztyn: 777. Roj-Rojewski S., 006. Budowa profilowa i w³aœciwoœci fizyczno-chemiczne gleb mu³owych w Kotlinie Biebrzy Dolnej w aspekcie ochrony mu³owisk. Zesz. Nauk. Polit. Bia³ostockiej, In. Œrod. 7: 40. Roj-Rojewski S., 009. Gleby mu³owate nie wyró niane dotychczas ogniwo w sekwencji gleb na mu³owiskach. Rocz. Glebozn. 60(4): Roj-Rojewski S., Banaszuk H., 004. Typologia i sekwencja gleb mu³owych i mad na tle mikrorzeÿby tarasów zalewowych Narwi i Biebrzy. Rocz. Glebozn. (4): 7. Roj-Rojewski S., Hryniewicka I., 009. Wykszta³cenie i w³aœciwoœci fizyczne gleb mu³owato-glejowych i madowych w dolinie Supraœli w okolicy Jurowiec. Rocz. Glebozn. 60(4): Received: December, 0 Accepted: July, 03 Download Date 9/6/7 :0 AM