Udział cech osobowościowych i form religijności w radzeniu sobie ze stresem Badania empiryczne policjantów
|
|
- Seweryn Majewski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 RESOCJALIZACJA POLSKA Nr 3/2012 Kazimierz Franczak* Udział cech osobowościowych i form religijności w radzeniu sobie ze stresem Badania empiryczne policjantów Problematyka stresu zawodowego na stałe wpisała się już w nurt badań socjologicznych i psychologicznych. Wydaje się, że konsekwencje wynikające z przeżywanego stresu nabierają na sile, powodując określone negatywne skutki w życiu jednostek i całych korporacji, obniżając zarazem efektywność ich pracy. Już przed kilkoma laty podano, że w krajach Unii Europejskiej koszty doświadczanego stresu w pracy związane tylko z problemami psychicznymi przekraczają sumę 265 bilionów euro w skali roku (Żołnierczyk, 2004). Do zawodów najbardziej narażonych na działanie czynników stresogennych należy niewątpliwie zawód policjanta. Wymieniany jest on w czołówce badanych pod tym względem grup zawodowych (Dudek i inni, 2001; Ogińska-Bulik, 2006). Specyfika zawodu policjanta wynika z różnorodnych relacji, które już ze swej natury są narażone na doświadczanie konfliktu, ponieważ nakładają obowiązek reagowania w celu powstrzymania sytuacji naruszających ustalony porządek prawny lub akceptowane zasady współżycia społecznego (Dąbrowska i inni, 2007). Również postrzeganie policjanta przez społeczeństwo, nie tyle jako jednostki, ile funkcjonującego w społeczeństwie stereotypu policjanta, staje się dość ważnym stresorem. Od policjanta jako przedstawiciela władzy i autorytetu oczekuje się wyższych standardów osobowych i moralnych, również w jego życiu osobistym, niż od przedstawicieli innych zawodów. Nie bez znaczenia jest również wpływ wykonywanej pracy policjanta na życie rodzinne (Terelak, 1997). Wśród najważniejszych specyficznych stresorów w tym zawodzie wymienia się najczęściej: uczestniczenie w sytuacjach związanych ze śmiercią, zatrzymanie agresywnej osoby, kontakt z ofiarą przemocy, informowanie rodziny o śmierci bliskiej osoby oraz poszukiwanie zaginionych osób. Natomiast do stresorów niespecyficznych, spotykanych również * Dr Kazimierz Franczak, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa.
2 444 Kazimierz Franczak w innych zawodach, zalicza się obciążenie pracą, braki kadrowe, relacje z przełożonymi, brak właściwego sprzętu oraz zmianowość (Ogińska-Bulik, 2006) 1. Funkcjonowanie pod naciskiem stresorów bardzo często powoduje psychologiczne konsekwencje w funkcjonowaniu jednostki, wśród których do najczęstszych należą podwyższony lęk, podwyższony poziom depresji, wypalenie zawodowe, a w funkcjonowaniu fizycznym obserwuje się choroby krążenia, układu trawiennego, mięśniowo-szkieletowego oraz ogólne osłabienie układu immunologicznego. Ponadto zauważa się nadużywanie alkoholu, wzrost zachowań agresywnych i autodestrukcyjnych, z próbami samobójstwa łącznie. Prowadzone w wielu krajach badania potwierdzają niekorzystne, a czasami wręcz destrukcyjne konsekwencje doświadczanego stresu czynnych zawodowo policjantów. Uzyskane w badaniach dane wskazują, że policjanci częściej niż średnia populacji cierpią na choroby układu krążenia, wrzody żołądka oraz na choroby nowotworowe jelit i żołądka (Brown, Campbell, 1994). Z działaniem stresu w pracy koreluje również wysoki poziom konfliktów w rodzinach policjantów (Burke, 2000). Wyniki badań w Stanach Zjednoczonych i w innych krajach potwierdzają również polscy badacze, uzyskując podobne opisy konsekwencji dziania stresu zawodowego wśród funkcjonariuszy polskiej policji. W 1997 roku stwierdzono występowanie zaburzeń nerwicowych i psychosomatycznych u policjantów, co stanowiło 13% czynnych zawodowo funkcjonariuszy. Z fachowej pomocy psychologicznej skorzystało w tymże roku 1416 policjantów. Najpoważniejszym skutkiem oddziaływania stresorów w pracy wśród policjantów są podejmowane przez nich próby samobójcze. Dane uzyskane z inspektoratu Komendanta Głównego w Warszawie za rok 1999 ujawniają 31 takich przypadków (Gorczyca, 2001). W latach śmiercią samobójczą zmarło ponad 200 policjantów (Bartuszek, 2008). Te i inne badania wskazują, na konieczność opracowania indywidualnych i instytucjonalnych programów profilaktycznych, chroniących funkcjonariuszy policji przed negatywnymi skutkami stresu zawodowego. Wśród instytucjonalnych form profilaktyki proponuje się: modyfikację zadań przeciwdziałając przeciążeniu lub niedociążeniu pracą; zarządzanie przez partycypację, polegające na zwiększeniu kontroli i wpływu pracownika nad przebiegiem pracy oraz zwiększeniu jego udziału w organizowaniu pracy; zapewnienie wsparcia społecznego; wprowadzanie elastycznych godzin pracy (ma to wpływ na poprawę relacji praca dom); analizę roli zawodowej i określanie celów, czyli jasne sformułowanie oczekiwań zawodowych wobec pracownika oraz gratyfikacji związanych z ich osiąganiem; budowanie w miarę możliwości autonomicznych zespołów warunkuje to partycypację pracowników w procesie pracy (Żołnierczyk, 2004). Ważniejszym jednak zagadnieniem jest analiza indywidualnych, osobowościowych predyspozycji pracownika do radzenia sobie z sytuacjami stresowymi. Interesujące zatem 1 Dokładną analizę stresorów w pracy policjanta omawianych w literaturze polskiej i zagranicznej przeprowadziła Nina Ogińska-Bulik (2003) w książce Stres zawodowy u policjantów. Źródła konsekwencje zapobieganie.
3 Udział cech osobowościowych i form religijności 445 wydaje się poszukiwanie osobowościowych korelatów strategii radzenia sobie ze stresem, dokonanie diagnozy aktualnie wykorzystywanych sposobów radzenia sobie ze stresem przez funkcjonariuszy czynnych zawodowo, aby następnie stworzyć adekwatny dla ich sytuacji program profilaktyczny. Celem pracy jest eksploracja sposobów radzenia sobie ze stresem, ich związków z wybranymi cechami osobowościowymi oraz rodzajem przeżywanej religijności. Powyższy cel uzasadnia następujące hipotezy: 1. Subiektywnie wybierane strategie radzenia sobie ze stresem zawodowym istotnie korelują z wybranymi cechami (zasobami) osobowościowymi (neurotyzmem, ekstrawersją, psychotyzmem i potrzebą uzyskiwania aprobaty społecznej oraz przedstawiania się w korzystnym świetle mierzonym skalą kłamstwa. 2. Religijność rozumiana jako centralność osobowości jest ważnym korelatem subiektywnie wybieranych sposobów radzenia sobie ze stresem. Metoda badań W badaniach udział wzięło 50 funkcjonariuszy policji z terenu województwa mazowieckiego. Średnia wieku badanych policjantów wynosiła 30,8 lat (SD = 7,56), średni staż pracy w policji wyniósł 7,6 roku (SD = 5,9); 52% badanych posiada wykształcenie średnie, a 42% wykształcenie wyższe. W badaniach zastosowano następujące narzędzia badawcze: Kwestionariusz osobowości Eysencka (EPQ-R) (Brzozowski, Drwal, 1995), przeznaczony do pomiaru czterech wymiarów osobowości: neurotyzmu, ekstrawersji, psychotyzmu oraz skali kłamstwa (aprobaty społecznej). Podstawą teoretyczną kwestionariusza EPQ-R jest teoria osobowości Eysencka definiująca osobowość jako względnie trwałą organizację charakteru, temperamentu, intelektu i właściwości fizycznych, które determinują specyficzne sposoby przystosowania się do otoczenia (Eysenck, 1980, cyt za: Brzozowski, Drwal, s. 34). Kwestionariusz zawiera 66 twierdzeń, na które badani udzielają odpowiedzi TAK lub NIE. Uzyskane wyniki rzetelności w polskiej adaptacji upoważniają do korzystania z tego narzędzia w badaniach eksploracyjnych. Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacji Stresu (CISS) autorstwa N.S. Endlera i J. D.A. Parkera do badania stylów radzenia sobie ze stresem. Autorzy kwestionariusza odwołują się do interakcyjnego modelu teoretycznego. Działania zaradcze, jakie osoba podejmuje w poszczególnych sytuacjach stresowych są wynikiem interakcji między cechami sytuacji a świadomym stylem radzenia sobie. Autorzy definiują styl radzenia sobie jako typowy dla danej jednostki sposób zachowania w różnych sytuacjach stresowych (Endler, Parker, 1990 za: Wrześniewski, 1996). Kwestionariusz CISS zawiera 48 twierdzeń odnoszących się do różnych zachowań, podejmowanych w sytuacjach stresowych. Współczynniki alfa Cronbacha w badaniach wspomnianych autorów dla poszczególnych skal są wysokie i wahają się od 0.72 do 0.92, a wartości polskiej wersji kwestionariusza wynoszą od 0.71 do 0.80 (Wrześniewski, 1996).
4 446 Kazimierz Franczak Uzyskane wyniki poprzez sumowanie wag zgodnie z kluczem, w poszczególnych skalach odnoszą się do trzech stylów radzenie sobie ze stresem. Skala pierwsza określa styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na zadaniu. Wysokie wyniki uzyskiwane w tej skali wskazują na tendencję badanego do podejmowania wysiłków koncentrując się na rozwiązaniu zadania poprzez zmianę sytuacji lub poznawcze jej przekształcenie. Skala druga określa styl skoncentrowany na emocjach (SSE). Osoby uzyskujące wysokie wyniki w tej skali, charakteryzują się tendencją do koncentrowania się na sobie, na własnych przeżyciach emocjonalnych (złość, poczucie winy, napięcie). Osoby takie przejawiają również myślenie życzeniowe i fantazjowanie. Niekiedy zachowania te nie zmniejszają poczucia stresu, ale go zwiększają. Skala trzecia diagnozuje styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na unikaniu. Styl ten odnosi się do osób, które wykazują tendencję do unikania myślenia, przeżywania i doświadczania trudnych sytuacji, bez podejmowania wysiłków w celu ich rozwiązania. Styl unikania może przyjmować dwie formy: angażowanie się w czynności zastępcze takie jak oglądanie telewizji, objadanie się, sen. Drugą możliwą formą unikania jest poszukiwanie kontaktów towarzyskich (Wrześniewski, 1996). Skala Centralności Religijności S. Hubera (2003) w polskiej adaptacji B. Zarzyckiej (2007) zawiera 15 twierdzeń i określa pięć wymiarów religijności: (zainteresowanie problematyką religijną, przekonania religijne, modlitwa, kult i doświadczenie religijne). Metoda ta pozwala na uzyskanie wyniku ogólnego, który jest miarą centralności religijności w systemie konstruktów osobistych oraz pięciu wyników w podskalach, które prezentują poziom centralności tendencji warunkowanych poszczególnymi wymiarami. Kwestionariusz Sposobów Radzenia Sobie z Problemami (WCQ) S. Folkmana i R.S. Lazarusa. Kwestionariusz obejmuje 66 twierdzeń opisujących 8 sposobów radzenia sobie w sytuacjach stresowych: 1. Konfrontacja obejmująca 6 twierdzeń dotyczących zachowań bezpośrednich, zgodnych z pierwszym impulsem. 2. Dystansowanie się skala zawierająca 6 twierdzeń dotyczących reakcji poznawczych, polegających na obronnym usuwaniu ze świadomości problemu, który był źródłem stresu. 3. Samokontrola skala obejmująca 7 twierdzeń odnoszących się kontrolowania własnych emocji i nie podejmowania pochopnych działań. 4. Poszukiwanie wsparcia społecznego skala odnosząca się do zachowań polegających na korzystaniu z rzeczowej, informacyjnej, emocjonalnej pomocy innych osób (6 twierdzeń). 5. Przyjmowanie odpowiedzialności skala obejmująca 4 twierdzenia dotyczące zachowań i refleksji człowieka uznającego własną winę w powstawaniu stresu. 6. Ucieczka unikanie skala skomponowana z 8 twierdzeń dotyczących zajmowania się głównie poprawianiem sobie samopoczucia, uciekaniem od problemu, będącego źródłem stresu.
5 Udział cech osobowościowych i form religijności Planowe rozwiązywanie problemu skala obejmująca 6 twierdzeń dotyczących konkretnych działań mających na celu rozwiązanie powstałego problemu. 8. Pozytywne przewartościowanie skala zbudowana z 7 twierdzeń dotyczących dokonywania zmian w hierarchii wartości, wyciągnięcie korzyści ze stresu. Rzetelność skal, określana na podstawie wskaźników zgodności wewnętrznej alfa Cronbacha waha się od 0,61 do 0,79 (Heszen-Niejodek, 2000). Wyniki badań Uzyskanie wyniki badań poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem pakietu statystycznego SPSS. W sposób szczególny odwołano się do analiz korelacyjnych przy badaniu związków między zmiennymi, a następnie celem ustalenia predyktorów poszczególnych stylów radzenia sobie ze stresem zastosowano wielokrotną analizę regresji. Średnie wszystkich analizowanych zmiennych przedstawiono w poniższej tabeli: Tabela 1. Średnie i odchylenia standardowe badanych zmiennych Zmienne M SD Cechy osobowościowe EPQ-R Neurotyzm 9,86 4,60 Ekstrawersja 13,92 3,73 Psychotyzm 10,14 4,20 Kłamstwo 9,86 2,86 Style radzenie sobie ze stresem (CISS) Koncentracja na zadaniu 53,90 9,13 Koncentracja na emocjach 43,06 8,56 Unikanie 46,30 8,02 Ucieczka przez odwrócenie uwagi 21,78 5,04 Ucieczka przez zwrócenie się do ludzi 16,02 3,48 Centralność religijności (SC15) Zainteresowanie problematyką religijną 6,78 2,43 Przekonania religijne 9,40 3,54 Modlitwa 7,34 2,92 Doświadczenie religijne 7,36 2,80 Kult 7,24 2,65 Centralność religijności (ogółem) 38,12 12,15
6 448 Kazimierz Franczak Zmienne M SD Sposoby radzenia sobie ze stresem (WCQ) Konfrontacja 9,14 1,34 Dystansowanie 9,78 1,36 Samokontrola 9,50 1,50 Poszukiwanie wsparcia społecznego 8,44 1,47 Przyjmowanie odpowiedzialności 5,86 1,14 Ucieczka unikanie 13,26 1,98 Planowe rozwiązanie problemu 8,44 1,54 Pozytywne przewartościowanie 9,80 2,06 Źródło: oprac. własne. Wartości średnie analizowanych wymiarów osobowości badanych policjantów za pomocą Kwestionariusza EPQ-R H.J. Eysencka mieszczą się granicach wyników przeciętnych. Neurotyzm i Ekstrawersja 5 sten, Psychotyzm i Skala Kłamstwa 6 sten (Brzozowski, Drwal, 1995). Tabela 2. Współczynniki korelacji między stylami radzenia sobie ze stresem i zmiennymi osobowościowymi N = 50. Zmienne Neurotyzm Ekstrawersja Psychotyzm Kłamstwo CISS (Style radzenia ) Koncentracja na zadaniu,204,301(*),442(**),246 Koncentracja na emocjach,450(**),120,195,126 Unikanie,315(*),038,093,024 Ucieczka przez odwrócenie uwagi,263,233,078 -,050 Ucieczka przez zwrócenie się do ludzi,191,392(**),044,158 WCQ (Sposoby radzenia ) Konfrontacja,139,124,156,128 Dystansowanie,037,025,227,087 Samokontrola,241,153,047,055 Poszukiwanie wsparcia społecznego,156,105,149,232 Przyjmowanie odpowiedzialności,089,155,102,162 Ucieczka unikanie,009,058,007,060 Planowe rozwiązanie problemu,026,015,208,208 Pozytywne przewartościowanie,005,161,029 -,098 * p < 0.05; ** p < 0.01
7 Udział cech osobowościowych i form religijności 449 Następnym etapem analizy było ustalenie zależności między stylami radzenia sobie ze stresem a wymiarami osobowościowymi i centralnością religijności. Tabela 3. przedstawia współczynniki korelacji między tymi zmiennymi. Wymiary osobowościowe mierzone Kwestionariuszem EPQ-R (współczynnik alfa Cronbacha = 0.69) korelują w sposób istotny z poszczególnymi stylami radzenia sobie ze stresem mierzonym Kwestionariuszem Radzenia Sobie w Sytuacji Stresu (CISS), natomiast nie odnotowano istotnych statystycznie związków ze Sposobami Radzenia sobie w trudnych sytuacjach mierzonych Kwestionariuszem Sposobów Radzenia Sobie z Problemami (WCQ). Odnotowano istotny związek neurotyzmu z wynikami skali koncentracja na zadaniu oraz z wynikami skali unikanie. Można zatem stwierdzić, że im wyższy poziom neurotyzmu, tym bardziej osoby koncentrują się na sobie i własnych przeżyciach wewnętrznych oraz na unikaniu, czyli wystrzeganiu się myślenia o sytuacjach trudnych, przeżywania ich i doświadczania. Natomiast ekstrawertycy wykazują tendencję do koncentrowania się na zadaniu oraz na unikaniu poprzez ucieczkę w kontakty towarzyskie. Osoby charakteryzujące się cechami psychotyzmu, który został określony przez Eysenck a jako zaburzenia procesów poznawczych, wykazują niską zdolność do koncentrowania się na zadaniu. Im większy stopień psychotyzmu, tym mniejsza zdolność do podejmowania wysiłków zmierzających do racjonalnego rozwiązania zadania lub poznawczego przekształcania go. Tabela 3. Współczynniki korelacji między stylami radzenia sobie ze stresem i wymiarami religijności N = 50 Zmienne stres Zainteresowanie problematyką religijną Przekonania religijne Modlitwa Dośw. religijne Kult Centralność religijności CISS (Style radzenia ) Koncentracja na zadaniu,063,210,097,137,051,140 Koncentracja na emocjach,107,198,057,096,027,006 Unikanie,065,197,032,115,252,081 Ucieczka przez odwrócenie uwagi,036,139,078,103,275,089 Ucieczka przez zwrócenie się do ludzi,068,153,037,106,084,016 WCQ (Sposoby radzenia ) Konfrontacja,053 -,145,189,019,042,094 Dystansowanie,306(*),227,314(*),290(*),183,310(*) Samokontrola,087,299(*),244,102,164,223 Poszukiwanie wsparcia społecznego,085,271,178,099,197,205 Przyjmowanie odpowiedzialności,114,004,028,010,029,033 Ucieczka unikanie,161,088,100,120,116,084 Planowe rozwiązanie problemu,125,251,220,009,203,193 Pozytywne przewartościowanie,032,008,028,111,218,038 * p < 0.05; ** p < 0.01
8 450 Kazimierz Franczak Dystansowanie się, rozumiane jako reakcje poznawcze, zmierzające do obronnego usuwania ze świadomości problemu, który jest powodem stresu, w sposób istotny wiąże się z wynikiem ogólnym centralności religijności oraz z trzema jej wymiarami: zainteresowaniem problematyką religijności, modlitwą i doświadczeniem religijnym. Ponieważ są to korelacje ujemne, można więc przypuszczać, że im bardziej religijność zajmuje centralne miejsce w konstruktach osobistych, tym słabsza jest tendencja do rozwiązywania problemów poprzez poznawcze dystansowanie się od nich. Natomiast wymiar przekonania religijne wskazujący na subiektywną realność przedmiotu religijnego i jego akceptację, koreluje statystycznie z samokontrolą jako sposobem radzenia sobie ze stresem. Uznanie przedmiotu religijnego jako realnego wiąże się zatem z większą kontrolą własnych emocji i nie podejmowaniem pochopnych działań (Zarzycka, 2007). Następnym etapem analizy uzyskanych wyników było sprawdzenie, które spośród analizowanych zmiennych niezależnych pełnią rolę predyktorów pozwalających na przewidywanie występowania określonych stylów radzenia sobie ze stresem. W tym celu przeprowadzono serię analiz regresji, oddzielnie dla każdego stylu radzenia sobie ze stresem, jako zmienną zależną. Wyniki analiz końcowych przedstawiono w poniższych tabelach. Tabela 4. Analiza regresji z koncentracją na zadaniu (CISS) jako zmienną zależną (metoda wprowadzania) Zmienna Beta T ist T Neurotyzm,087,580,565 Ekstrawersja,237 1,695,098 Psychotyzm,307 2,061,046 Kłamstwo,258 1,790,081 Zainteresowanie problematyką religijną,014,034,973 Przekonania religijne,174,338,737 Doświadczenie religijne,279,700,488 Kult,142,332,742 Centralność religijności,430,344,733 R-kwadrat =,311 Jedynym wyznacznikiem koncentracji na zadaniu jako stylu radzenia sobie ze stresem okazał się w niewielkim stopniu psychotyzm. Im niższy psychotyzm, tym bardziej obserwuje się u badanych osób tendencję do koncentrowania się na zadaniu w rozwiązywaniu problemów.
9 Udział cech osobowościowych i form religijności 451 Tabela 5. Analiza regresji z koncentracją na emocjach (CISS) jako zmienną zależną (metoda wprowadzania) Zmienne Beta T ist T Neurotyzm,376 2,457,018 Ekstrawersja,081,569,573 Psychotyzm,017,110,913 Kłamstwo,084,573,570 Zainteresowanie problematyką religijną,448 1,078,287 Przekonania religijne,930 1,775,084 Modlitwa,470 1,158,254 Doświadczenie religijne,536 1,227,227 Kult 1,982 1,556,128 R-kwadrat =,29 Predyktorem koncentracji na emocjach okazała się jedynie zmienna osobowościowa neurotyzm. Osoby charakteryzujące się wysokim poziomem neurotyzmu przejawiają również skłonności do reagowania emocjonalnie w sytuacjach trudnych. Najczęściej jest to złość, poczucie winy, ale również fantazjowanie i myślenie życzeniowe. Tabela 6. Analiza regresji z unikaniem (CISS) jako zmienną zależną (metoda wprowadzania) Zmienne Beta T ist T Neurotyzm,166 1,070,291 Ekstrawersja,040,276,784 Psychotyzm,013,088,931 Kłamstwo,070,472,640 Zainteresowanie problematyką religijną,256,608,546 Przekonania religijne,774 1,455,153 Modlitwa,296,719,476 Doświadczenie religijne 1,021 2,305,026 Kult 1,861 1,441,157 R-kwadrat =,27 W przypadku stylu radzenia sobie ze stresem skoncentrowanym na unikaniu wśród zmiennych niezależnych odnotowano jedynie wymiar religijności kult, obejmujący praktyki religijne, czyli subiektywną ważność jaką nadaje osoba badana publicznym praktykom
10 452 Kazimierz Franczak religijnym. Ujemny współczynnik b wskazuje, że im częściej osoba badana bierze udział w publicznych praktykach religijnych, tym mniej ucieka się do wystrzegania, przeżywania i doświadczania sytuacji stresowych. Tabela 7. Analiza regresji z ucieczką poprzez zwrócenie się do ludzi (CISS) jako zmienną zależną (metoda wprowadzania) Zmienne Beta T ist T Neurotyzm,134,882,383 Ekstrawersja,421 2,995,005 Psychotyzm,049,326,746 Kłamstwo,089,612,544 Zainteresowanie problematyką religijną,519 1,264,213 Przekonania religijne,926 1,786,082 Modlitwa,353,880,384 Doświadczenie religijne,678 1,571,124 Kult 1,964 1,559,127 R-kwadrat =,30 Wyznacznikiem stylu ucieczka poprzez zwrócenie się do ludzi okazał się tylko wymiar osobowościowy ekstrawersja. Wymiar praktyki religijne w tym przypadku zbliża się jedynie do granicy istotności statystycznej. Natomiast w stylu ucieczka przez odwrócenie uwagi nie odnotowano wśród analizowanych zmiennych niezależnych predyktorów statystycznie istotnych. Tabela 8. Analiza regresji z konfrontacją (WCQ) jako zmienną zależną (metoda wprowadzania) Zmienne Beta T ist T Neurotyzm,134,847,402 Ekstrawersja,041,276,784 Psychotyzm,104,662,512 Kłamstwo,226 1,494,143 Zainteresowanie problematyką religijną,181,671,506 Przekonania religijne,031,132,896 Modlitwa,694 2,189,035 Doświadczenie religijne,287 1,195,239 Kult,672 2,648,012 R-kwadrat =,16
11 Udział cech osobowościowych i form religijności 453 Dwie zmienne okazały się wyznacznikami konfrontacji jako sposobami radzenia sobie ze stresem polegającym na podjęciu spontanicznej reakcji zgodnie z pierwszym impulsem. Tymi zmiennymi są wymiary religijności modlitwa i kult. Współczynnik b wskazuje, że reakcje te są silniejsze w przypadku kultu wyrażanego publicznie, natomiast słabsze, bardziej stonowane, kiedy osoba podejmuje osobowy dialog z Bogiem. Tabela 9. Analiza regresji z ucieczką unikaniem (WCQ) jako zmienną zależną (metoda wprowadzania) Zmienne Beta T ist T Neurotyzm,108,663,511 Ekstrawersja,121,801,428 Psychotyzm,045,279,782 Kłamstwo,056,362,719 Zainteresowanie problematyką religijną,481 1,734,091 Przekonania religijne,184,771,445 Modlitwa,240,736,466 Doświadczenie religijne,079,321,750 Kult,715 2,741,009 R-kwadrat =,19 Jedynym religijnym predyktorem sposobu radzenia sobie z sytuacją trudną poprzez ucieczkę (unikanie) od problemu poprzez alternatywne sposoby poprawiania sobie samopoczucia (sen, leki czy alkohol) jest kult. Wydaje się prawdopodobne, że również taką rolę spełniają publiczne praktyki religijne. Tabela 10. Analiza regresji z pozytywnym przewartościowaniem (WCQ) jako zmienną zależną (metoda wprowadzania) Zmienne Beta T ist T Neurotyzm,098,601,551 Ekstrawersja,122,809,423 Psychotyzm,038,239,812 Kłamstwo,172 1,107,275 Zainteresowanie problematyką religijną,024,087,931 Przekonania religijne,068,284,778 Modlitwa,186,572,571 Doświadczenie religijne,282 1,141,261 Kult,615 2,363,023 R-kwadrat =,20
12 454 Kazimierz Franczak Również w przypadku pozytywnego przewartościowania problemu, poszukiwania korzystnych interpretacji stresu lub też dokonania zmian w hierarchii wartości jako sposobu radzenia sobie z sytuacją trudną jedynym wyznacznikiem okazał się wymiar religijności kult. Im osoba częściej uczestniczy w publicznych nabożeństwach religijnych oraz przypisuje im wyższą subiektywną wartość tym częściej dokonuje poznawczych operacji polegających na poszukiwaniu pozytywnych stron doświadczanego stresu. W przypadku następujących sposobów radzenia sobie ze stresem mierzonych Kwestionariuszem WCQ: dystansowanie się, samokontrola, poszukiwanie wsparcia społecznego, przyjmowanie odpowiedzialności oraz planowe rozwiązanie problemu nie stwierdzono istotnych statystycznie predyktorów wśród analizowanych zmiennych osobowościowych i religijnych. Podsumowanie i wnioski Celem prowadzonych analiz eksploracyjnych było poszukiwanie osobowościowych i religijnych stylów i sposobów radzenia sobie ze stresem przez policjantów. Badani policjanci charakteryzują się średnim nasileniem właściwości osobowościowych takich jak neurotyzm, ekstrawersja, psychotyzm oraz potrzeba aprobaty społecznej (skala kłamstwa). Zgodnie z wcześniejszymi przewidywaniami stwierdzono istotny związek między niektórymi stylami radzenia sobie w trudnych sytuacjach (mierzonymi Kwestionariuszem CISS) a cechami osobowościowymi i poszczególnymi wymiarami religijności. Neurotyzm wykazuje istotny statystycznie związek ze stylem polegającym na koncentrowaniu się na własnych doświadczanych w trudnej sytuacji emocjach oraz, w nieco mniejszym stopniu, na unikaniu. Natomiast osoby o cechach ekstrawertycznych częściej wybierają unikanie poprzez ucieczkę w poszukiwanie kontaktów towarzyskich oraz koncentrację na zadaniu. Uzyskane wyniki wskazują, że również niski poziom psychotyzmu ułatwia wybór stylu skoncentrowanego na zadaniu. Należy również zauważyć, że cechy osobowościowe nie wykazały istotnych statystycznie związków ze sposobami radzenia sobie ze stresem mierzonymi Kwestionariuszem WCQ Folkmana i Lazarusa. Mimo wysokiego współczynnika rzetelności alfa Cronbacha = 0,86 uzyskanego w prowadzonych badaniach należy tu przywołać krytyczne uwagi K. Wrześniewskiego (1996) dotyczące standardów psychometrycznych tego narzędzia. Jeśli chodzi o istotne związki poszczególnych wymiarów religijności mierzonych Skalą Centralności Religijności S. Hubera i z poszczególnymi stylami radzenia sobie ze stresem, to stwierdzono je jedynie w dwóch skalach WCQ: dystansowanie się i samokontrola. Zaznaczyć jednak należy, że poziom centralności religijności wraz z jej poszczególnymi wymiarami wśród policjantów okazał się znacznie niższy niż w badanej grupie 415 studentów uczelni warszawskich (Franczak, 2007). Badania przeprowadzone przez E. Wiszowatego (2002) również wskazują na niższy poziom religijności wśród policjantów niż w ogólnej populacji. Zauważono także, że większość policjantów nie dostrzega związku pomiędzy
13 Udział cech osobowościowych i form religijności 455 wiarą a wykonywaniem codziennych obowiązków w pracy oraz życiem osobistym, nie znajdują też wsparcia w wierze. Centralność religijności jako konstrukt osobisty wraz z jej wymiarami zainteresowaniem się problematyką religijną, modlitwą i doświadczeniem religijnym wykazują istotny, negatywny związek z postawą obronną, polegającą na usuwaniu ze świadomości problemu, który jawi się jako źródło stresu. Oznaczałoby to w tym przypadku, że osoby o osobistej, dialogowej religijności mniej korzystają z mechanizmu wyparcia w trudnych sytuacjach. Przekonania religijne ułatwiają natomiast badanym samokontrolę i nie podejmowanie pochopnych decyzji. Przeprowadzone wyniki analizy regresji wykazały predykcyjną rolę niektórych zmiennych osobowościowych i religijnych w odniesieniu do poszczególnych stylów i sposobów radzenia sobie ze stresem. Wśród zmiennych osobowościowych taką rolę pełnią jedynie neurotyzm i psychotyzm. Niski poziom psychotyzmu ułatwia badanym koncentrację na zadaniu, natomiast wysoki poziom neurotyzmu sprzyja gwałtownym, emocjonalnym reakcjom. Podobne wnioski wyprowadzili inni badacze zajmujący się tą problematyką. Stwierdzono między innymi, że neurotyzm koreluje istotnie z emocjonalnym wyczerpaniem u policjantów (Hills, Norvel, 1991; Ogińska-Bulik, 2003) i nauczycieli (Kliś, Kossewska, 1998). Na uwagę zasługuje również związek potrzeby aprobaty społecznej ze stylem radzenia sobie ze stresem skoncentrowanym na zadaniu. Im niższy poziom potrzeby uznania tym większa koncentracja na merytorycznej stronie problemu. Być może związane jest to z wysokim poczuciem własnej wartości i skuteczności budowanej nie na aprobacie społecznej, a na przekonaniu o własnych, wewnętrznych kompetencjach. Zastanawiające jest jednak to, że skala aprobaty społecznej nie okazała się predyktorem żadnej strategii radzenia sobie ze stresem. Pewnym wytłumaczeniem takiej sytuacji może być konstatacja J. Czapińskiego, że w polskim środowisku aprobata społeczna i wsparcie nie odgrywają w sytuacji stresowej roli buforowej, a jedynie silnie wpływają na ogólne poczucie dobrostanu psychicznego (Czapiński, 2005). Uzyskane wyniki wskazują, że centralność religijności i poszczególne jej wymiary nie pełnią roli wyznaczników podejmowanych stylów radzenia sobie ze stresem mierzonych Kwestionariuszem CISS. Natomiast w przypadku sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych diagnozowanych Kwestionariuszem WCQ wymiary religijne pełnią taką rolę jedynie w trzech przypadkach: konfrontacja, unikanie i pozytywne przewartościowanie. Takim sposobom radzenia sobie sprzyjają modlitwa i kult. Wydaje się, że publiczne praktyki religijne mogą odgrywać rolę buforu przed negatywnymi skutkami stresu. Opinia taka jest podzielana również przez innych autorów (Wandrasz, 1998; Wiszowaty, 2002; Wnuk, 2007). Uzyskane wyniki stanowią ważną przesłankę do opracowania programów wspierających funkcjonariuszy policji mając na uwadze ochronę ich przed negatywnymi konsekwencjami stresu, jak również kształtowanie w nich umiejętnego wyboru strategii radzenia sobie ze stresem.
14 456 Kazimierz Franczak Streszczenie Prezentowany artykuł dotyczy związków cech osobowościowych i religijnych ze sposobami radzenia sobie ze stresem zawodowym policjantów. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że funkcjonowanie pod naciskiem stresorów bardzo często powoduje psychologiczne konsekwencje w działaniu jednostki, wśród których do najczęstszych należą podwyższony lęk, podwyższony poziom depresji, wypalenie zawodowe, a w funkcjonowaniu fizycznym - choroby krążenia, układu trawiennego oraz ogólne osłabienie układu immunologicznego. Zauważa również się nadużywanie alkoholu, wzrost zachowań agresywnych i autodestrukcyjnych, z próbami samobójstwa łącznie. W badaniu wzięło udział 87 policjantów, z czego ostatecznie do badań zakwalifikowano jedynie 50 kwestionariuszy z racji niekompletnego ich wypełnienia. Średnia wieku badanych policjantów wynosiła 30,8 lat. Uzyskane wyniki wskazują, że cechy osobowościowe nie wykazały istotnych statystycznie związków ze sposobami radzenia sobie ze stresem mierzonymi Kwestionariuszem WCQ Folkmana i Lazarusa. Natomiast w przypadku sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych diagnozowanych Kwestionariuszem WCQ wymiary religijne pełnią taką rolę jedynie w trzech przypadkach: konfrontacja, unikanie i pozytywne przewartościowanie. W przypadku sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych diagnozowanych Kwestionariuszem WCQ wymiary religijne pełnią rolę wspomagającą jedynie w trzech przypadkach: konfrontacja, unikanie i pozytywne przewartościowanie. Takim sposobom radzenia sobie sprzyjają modlitwa i kult. Abstract Personal characteristics and forms of religiosity involved in coping with stress Empirical studies of policeman The article concerns about relationship of personality and religious factors with ways of coping with professional stress by police officers. The literature emphasized that the functioning under the pressure stressors often causes psychological consequences. The most common of them are: increased anxiety, increased levels of depression, burnout and physical functioning disorders - diseases of circulatory system, digestive system disturbances, and the general weakening of the immune system. It also notes the alcohol abuse, increase aggressive and self-destructive behaviors, suicide attempts included. The research involved 87 police officers. Finally 50 were included into study, because the rest of questionnaires were incompleted. The average age of respondents was 30.8 years.
15 Udział cech osobowościowych i form religijności 457 The results indicate that personality traits did not show statistically significant associations with the methods of coping with stress measured by Folkman and Lazarus WCQ Questionnaire. However, in the case of how to deal with difficult situations diagnosed by Questionnaire WCQ religious dimensions play a role only in three cases: the confrontation, avoidance and positive revaluation. This ways of coping are supported by prayer and worship. Bibliografia Bartuszek G. (2008). Grupa ryzyka. Policja 997, 35(2), Brown J. M., Campbell, E. A. (1994). Stress and policing. Chichester: John Wiley and Sons. Brzozowski P., Drwal R.Ł. (1995). Kwestionariusz Osobowości Eysencka. Polska adaptacja. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Burke R. (2000). Police, stress in. W: G. Fink (red.). Encyclopedia of stress. T. 3. San Diego: Academic Press, s Czapiński, J. (2005). Optymiści i ryzykanci. Polskie paradoksy. W: M. Drogosz (red.). Jak Polacy przegrywają? Jak Polacy wygrywają? Gdańsk: GWP, Dąbrowska I.U., Iwat M.B., Żaboklicka-Madziar [??] (2007). Policjanci. W: Terelak J. (red.), Stres zawodowy charakterystyka psychologiczna wybranych zawodów stresowych. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, s Dudek B., Waszkowska M., Hanke W. (2001). Osobowość a spostrzeganie stresogenności pracy w policji. Czasopismo Psychologiczne, 2, Endler N.S., Parker D.A. (1990). Multidimensional assessment of coping: A critical evaluation. Journal of Personality and Social Psychology, 58 (5), Franczak K. (2007). Osobowościowe korelaty wybranych form religijności. Referat wygłoszony na Międzynarodowej Konferencji Osobowość i religia w dniach października 2007 w Warszawie (w druku). Gorczyca P. (2001). Samobójstwa w Policji. Policja. Kwartalnik Kadry Kierowniczej, 2, Hils H., Norvel N. (1991). An examination of hardiness and neuroticism as potential moderators of stress outcomes. Behavioral Medicine 17, Huber S. (2003). Zentralität und Inhalt. Ein neues multidimensionales Messmodell der Religiosität. Leske-Budrich: Opladen. Kliś M., Kossewska J. (1998). Cechy osobowości a syndrom wypalenia zawodowego. Psychologia Wychowawcza 41, Ogińska-Bulik N. (2006). Psychologiczne wyznaczniki zespołu wypalenia zawodowego u funkcjonariuszy policji. Przegląd Psychologiczny 49 (1), Ogińska-Bulik N. (2003). Stres zawodowy u policjantów. Źródła konsekwencje zapobieganie. Łódź: WSHE. Terelak J.F. (1997). Studia z psychologii stresu. Radzenie sobie ze stresem, uwarunkowania i strategie. Warszawa: Wydawnictwa ATK. Wandrasz M. (1998). Religijność a postawa wobec chorób. Lublin: RW KUL. Wiszowaty E. (2002). Duszpasterstwo Policji. Studium pastoralno-socjologiczne. Szczytno: WSPol.
16 458 Kazimierz Franczak Wnuk M. (2007). Duchowy charakter Programu Dwunastu Kroków a jakość życia Anonimowych Alkoholików. Alkoholizm i Narkomania, 20(3), Wrześniewski K. (1996). Style a strategie radzenia sobie ze stresem. Problemy pomiaru. W: Heszen- -Niejodek I., Ratajczak Z. (red.), Człowiek w sytuacji stresu. Problemy teoretyczne i metodologiczne. Katowice: Wydawnictwo UŚ, Zarzycka B. (2007). Skala Centralności Religijności S. Hubera. Roczniki Psychologiczne, 10, 1, Żołnierczyk D. (2004). Jak przeciwdziałać negatywnym skutkom stresu w pracy? Bezpieczeństwo Pracy 6,
Standardowe techniki diagnostyczne
Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Standardowe techniki diagnostyczne Zajęcia nr 13: Pomiar stylów radzenia sobie ze stresem Mgr Karolina Stala Co powinno znaleźć się w raporcie zbiorczym?
Cechy osobowości a style radzenia sobie ze stresem w okresie wczesnej starości. Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II
Cechy osobowości a style radzenia sobie ze stresem w okresie wczesnej starości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Starość wyzwaniem współczesności Demograficzne starzenie się społeczeństw
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową. Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem Duchowość 1. Duchowość = religijność 2. Duchowość versus religijność
STRES W PRACY A SYNDROM WYPALENIA ZAWODOWEGO U FUNKCJONARIUSZY POLICJI
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 7, 2003 NINA OGIŃSKA-BULIK Zakład Psychoprofilaktyki Instytut Psychologii UŁ Katedra Psychologii w Łodzi Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna STRES W
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Konferencja Międzynarodowa Zdrowie
Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M
Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M Skala zdarzeń życiowych (Holmes i Rahe, 1967) 150 punktów kryzys życiowy 300 punktów bardzo poważny kryzys życiowy
Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO
SAMOTNE OJCOSTWO Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2006 Copyright by Anna Dudak Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006 Recenzent: prof. zw. dr hab. Józef Styk Redakcja
Psychometria. Testy Psychologiczne. Test Psychologiczny. Test Psychologiczny. Test Psychologiczny (wg APA) Test Psychologiczny. Test Psychologiczny
Psychometria Testy Psychologiczne W 2 Nie wiemy czy mierzone cechy, stany czy postawy istnieją w rzeczywistości, bo nie mamy do nich bezpośredniego dostępu. Dlatego nazywane są też zmiennymi lub konstruktami,
Wpływ spostrzeganego stresu w pracy i radzenia sobie na poziom wypalenia zawodowego w grupie funkcjonariuszy policji
Wpływ spostrzeganego stresu Czasopismo w pracy i Psychologiczne radzenia sobie... Psychological Journal Wpływ spostrzeganego stresu w pracy i radzenia sobie na poziom wypalenia zawodowego w grupie funkcjonariuszy
SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia radzenia sobie ze stresem 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychology of coping with stress 3. Jednostka prowadząca przedmiot
POCZUCIE SATYSFACJI Z ŻYCIA OSÓB O RÓŻNYCH STYLACH RADZENIA SOBIE ZE STRESEM
Anna Mazur Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie POCZUCIE SATYSFACJI Z ŻYCIA OSÓB O RÓŻNYCH STYLACH RADZENIA SOBIE ZE STRESEM Abstrakt Oczywistym pragnieniem każdego człowieka jest doświadczanie
dr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG:
Niedostosowanie społeczne nieletnich. Działania, zmiana, efektywność. Justyna Siemionow Publikacja powstała na podstawie praktycznych doświadczeń autorki, która pracuje z młodzieżą niedostosowaną społecznie
Martyna Kaflik-Pieróg, Nina Ogińska-Bulik Stres w pracy, poczucie własnej skuteczności a zespół wypalenia zawodowego u strażaków
Martyna Kaflik-Pieróg, Nina Ogińska-Bulik Stres w pracy, poczucie własnej skuteczności a zespół wypalenia zawodowego u strażaków Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica 7, 37-47 2003 ACTA UNIVERSITATIS
WYZNACZNIKI STANU ZDROWIA FUNKCJONARIUSZY POLICJI
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 8, 2004 NINA OGIŃSKA-BULIK Zakład Psychoprofilaktyki Instytutu Psychologii UŁ WYZNACZNIKI STANU ZDROWIA FUNKCJONARIUSZY POLICJI WPROWADZENIE Funkcjonariusze
Katarzyna Kurza. Rok: 2003 Czasopismo: Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia Numer: 4, 31
Katarzyna Kurza Rok: 2003 Czasopismo: Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia Numer: 4, 31 Niektórzy definiują je jako chorobę, której korzenie sięgają dysfunkcyjnej rodziny pochodzenia. To nadużycia
Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019
Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Zmaganie się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi w ujęciu interackycjnym Stres jako interakcja ujęcie fenomenologiczno
Psychological reports: Employment Psychology and Marketing, 2015, 117 (1), resources model, JD-R) :
Psychological reports: Employment Psychology and Marketing, 2015, 117 (1), 103-115 Badanie dotyczyło związku pomiędzy studenckim cynizmem (student cynicism) a studenckim wypaleniem (burnout burnout). Postawa
Radzenie sobie w sytuacjach trudnych. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Radzenie sobie w sytuacjach trudnych Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Stres Stres (ang. stress) zespół powiązanych procesów w organizmie i systemie nerwowym, stanowiących ogólną reakcje osobnika
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka./ Moduł 102..: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim The stress
Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe Kod przedmiotu
Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe Kod przedmiotu 14.4-WP-PSChM-SStiWZ-W-S14_pNadGenFWT0D Wydział
STRES I WYPALENIE ZAWODOWE PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ. PRACA - BIZNES - KARIERA
STRES I WYPALENIE ZAWODOWE PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ. PRACA - BIZNES - KARIERA Dr Bogna Bartosz Instytut Psychologii Uniwersytet Wrocławski plan Stres - zacznijmy od danych. Definicja czym jest stres i jakie są
Stres w pracy? Nie, dziękuję!
Najważniejsze informacje i wyniki badań nt. stresu zawodowego. Metody i techniki radzenia sobie ze stresem Dr Dorota Żołnierczyk Zreda Pracownia Psychologii i Socjologii Pracy Centralny Instytut Ochrony
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki Aleksandra Andysz andysz@imp.lodz.pl Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Jubileusz 40-lecia Wydziału
DOROTA BIŁYJ Wrocław IWONA BOGUSZ Olsztyn AGATA BRONIKOWSKA Warszawa MAŁGORZATA GAŁKIEWICZ Bydgoszcz PAWEŁ HOROWSKI Bełchatów CZESŁAW JAROSZ Łomża
DOROTA BIŁYJ Wrocław IWONA BOGUSZ Olsztyn AGATA BRONIKOWSKA Warszawa MAŁGORZATA GAŁKIEWICZ Bydgoszcz PAWEŁ HOROWSKI Bełchatów CZESŁAW JAROSZ Łomża BARBARA JUNAK-BŁĘDOWSKA Radom DARIA KUDOSZ Zielona Góra
8.1. Syndrom wypalenia zawodowego a dopasowanie do środowiska pracy - analiza korelacji. Rozdział 8. Dane uzyskane w badaniach
W tej części pracy przedstawione zostały dane zebrane w badaniach wraz z ich statystycznym opracowaąiem mającym na celu zbadanie, czy zachodzą zależności pomiędzy dopasowaniem do środowiska pracy a wypaleniem
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE. Wydział Nauk o Zdrowiu. Mariola Kicia
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Mariola Kicia OCENA POZIOMU LĘKU I STRESU W GRUPIE KOBIET HOSPITALIZOWANYCH Z POWODU PORONIENIA Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Dla ujęcia związków pomiędzy sferami przystosowania
ROZDZIAŁ VIII: WYNIKI BADAŃ ZWIĄZKI MIĘDZY ZASOBAMI PSYCHOSPOŁECZNYMI A PRZYSTOSOWANIEM OSOBISTYM W GRUPIE NIELETNICH Dla ujęcia związków pomiędzy sferami przystosowania osobistego a zmiennymi psychospołecznymi
Publikacja wydana staraniem Instytutu Psychologii WNHiP Uniwersytetu Wrocławskiego
Recenzent: prof. dr hab. Zygfryd Juczyński Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja: Anna Kaniewska Korekta: Joanna Barska Projekt okładki: Katarzyna Juras Copyright 2015 by Wydawnictwo Naukowe Scholar
Psychologia WF-PS. Studia drugiego stopnia Profil ogólnoakademicki Studia stacjonarne, niestacjonarne Magister
Załącznik nr 4 do Uchwały nr 34/2012 Senatu UKSW z dnia 26 kwietnia 2012 r. 1. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia dla kierunku psychologia dla jednolitych studiów
Psychologia jako dziedzina nauki i praktyki
Psychologia jako dziedzina nauki i praktyki Plan Co to jest psychologia Cele psychologii Nauki powiązane z psychologią Czym zajmuje się psychologia (psycholog) Psychologia jako nauka - problemy etyczne
Promocja zdrowia i edukacja prozdrowotna
Promocja zdrowia i edukacja prozdrowotna Kształcenie w zakresie podstaw promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej Zdrowie, promocja zdrowia, edukacja zdrowotna, zapobieganie chorobom. Historia promocji zdrowia.
MATERIAŁY I DOKUMENTY
MATERIAŁY I DOKUMENTY Mazowieckie Studia Humanistyczne Jan Chodkiewicz Nr 2,1999 CHARAKTERYSTYKA PSYCHOLOGICZNA OSÓB PODEJMUJĄCYCH LECZENIE ODWYKOWE - DONIESIENIE WSTĘPNE Wprowadzenie Osoby podejmujące
Zestaw narzędzi diagnozy psychologicznej do stosowania w Specjalistycznych Poradniach Psychologiczno-Pedagogicznych CEA [propozycja]
CENTRUM EDUKACJI ARTYSTYCZNEJ St. Wizytator ds. Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego 20-620 Lublin, ul. Muzyczna 8 tel. 81 534 89 22 e-mail: bissinger@cea.art.pl Lublin, dn. 23 kwietnia 2013 r. Zestaw
Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma. przedstawi obszary, w których psychologia pozytywna jest w Polsce
Psychologia pozytywna i jej rozwój w Polsce Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma niezbyt długą historię, jednak czerpie z dokonań psychologii na przestrzeni wielu dziesięcioleci.
Zastosowanie graficznych metod prezentacji wniosków diagnostycznych w nauczaniu diagnozy
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Instytut Psychologii Anna Słysz Zastosowanie graficznych metod prezentacji wniosków diagnostycznych w nauczaniu diagnozy III Ogólnopolska konferencja Diagnoza
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspieranie miękkich kompetencji dziecka Mgr Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 2 października 2014 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Kontakty towarzyskie słuŝą zdrowiu chorych na łuszczycę
Kontakty towarzyskie słuŝą zdrowiu chorych na łuszczycę Anna Lipińska-Olszewska Bezpowrotnie minęły juŝ czasy, kiedy zagadnieniem chorób somatycznych zajmowały się jedynie poszczególne obszary medycyny
Psychometria. Psychologia potoczna. Psychometria (z gr. psyche dusza, metria miara) Plan wykładów. Plan wykładów. Wprowadzenie w problematykę zajęć
Psychometria Wprowadzenie w problematykę zajęć W 1 Psychologia potoczna potoczne przekonanie dotyczące natury ludzkiego zachowania wyrażające się w zdroworozsądkowych, intuicyjnych twierdzeniach. dr Łukasz
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2010/2011
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Pedagogiczny obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 010/011 Kierunek studiów: Pedagogika Profil: Ogólnoakademicki
Rozdział l Agresja i przemoc w szkołach - teoretyczny zarys problematyki... 13
Spis treści Przedmowa do wydania książkowego... 7 Wstęp... 9 Rozdział l Agresja i przemoc w szkołach - teoretyczny zarys problematyki... 13 1. Zjawisko agresji i przemocy - zakres definicyjny... 13 1.1.
Psychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WK-IiEP-Ps-W-S14_pNadGen07S5Q Wydział Kierunek Wydział Matematyki, Informatyki i Ekonometrii Informatyka
Postrzeganie pracy przez pracowników wykonujących zawody trudne i niebezpieczne a radzenie sobie przez nich ze stresem
10.17951/j.2016.29.4.103 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. XXIX, 4 SECTIO J 2016 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w
Akademia Pozytywnej Profilaktyki. Szkolenia dla Zespołów Interdyscyplinarnych 2015/2016
Szkolenia dla Zespołów Interdyscyplinarnych 2015/2016 Kontakt z osobą doznającą przemocy - motywowanie do podjęcia zmiany 1. Pierwszy kontakt z osobą doznającą przemocy: a. diagnoza problemu - formy przemocy
LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU
LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu chorób somatycznych upatrywał niezdolność człowieka do radzenia sobie ze stresem.
Test inteligencji emocjonalnej. Katarzyna Thomas
Test inteligencji emocjonalnej Wykresy i liczby 2013-08-01 Poufne Normy: Poland 2010 Niniejszy raport zawiera informacje i wskazówki pomocne przy rozwijaniu wiedzy i świadomości dotyczącej inteligencji
DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska
DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska KRYZYS stan dezorganizacji, w którym ludzie doświadczają frustracji ważnych celów życiowych lub naruszenia cyklów życiowych, a także zawodności metod
Wsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Metodologia badań psychologicznych
Metodologia badań psychologicznych Lucyna Golińska SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK Psychologia jako nauka empiryczna Wprowadzenie pojęć Wykład 5 Cele badań naukowych 1. Opis- (funkcja deskryptywna) procedura definiowania
Rola liderów w dopasowaniu pracowników do organizacji, pracy i zespołu. dr Agnieszka Wojtczuk-Turek Instytut Kapitału Ludzkiego, SGH
Rola liderów w dopasowaniu pracowników do organizacji, pracy i zespołu dr Agnieszka Wojtczuk-Turek Instytut Kapitału Ludzkiego, SGH LIDER A DOPASOWANIE Prawdziwy lider to nie jest ktoś wyjątkowy, lecz
Aneks do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 1 w Lublińcu
Aneks do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 1 w Lublińcu (zgodnie z rozporządzeniem MEN z 22.01.2018r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkole
Terapeutyczna rola wsparcia społecznego w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości
Terapeutyczna rola wsparcia społecznego w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Katedra Psychologii Klinicznej Instytut Psychologii Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła
sychologiczna ocena stylów radzenia sobie ze stresem a cechy osobowości studentów Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
P R A C A O R Y G I N A L N A Regina Żuralska 1, Mikołaj Majkowicz 2, Aleksandra Gaworska-Krzemińska 3 1 Zakład Pielęgniarstwa Społecznego i Promocji Zdrowia, Gdański Uniwersytet Medyczny 2 Zakład Badań
Wybrane programy profilaktyczne
Wybrane programy profilaktyczne PRZYJACIELE ZIPPIEGO Charakterystyka programu Polska Adaptacja programu Partnership for Children. Pierwsze wdrożenie przez Ośrodek Rozwoju Edukacji. Koordynator, szkolenia
Opis zakładanych efektów kształcenia
Załącznik do uchwały nr 218 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 18 grudnia 2013 r Nazwa kierunku studiów: Psychologia Obszar kształcenia: Obszar nauk społecznych Poziom kształceni: jednolite studia
Kompetencje zawodowe pedagogów w pracy z nieletnimi agresorami
Kompetencje zawodowe pedagogów w pracy z nieletnimi agresorami Anna Karłyk-Ćwik Kompetencje zawodowe pedagogów w pracy z nieletnimi agresorami Toruń 2009 Recenzenci ks. prof. dr hab. Czesław Kustra prof.
Grupa wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie
MIEJSKI OŚRODEK POMOCY RODZINIE W GRUDZIĄDZU Dział Wspierania Rodziny i Interwencji Kryzysowej Zespół ds. interwencji kryzysowej i poradnictwa specjalistycznego Grupa wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie
Szkolny Program Profilaktyki. Prywatnego Gimnazjum nr 2 Szkoły Marzeń. w Piasecznie
Szkolny Program Profilaktyki Prywatnego Gimnazjum nr 2 Szkoły Marzeń w Piasecznie 1. Założenia programu Program profilaktyki realizowany w naszej szkole jest oparty na strategii edukacyjnej. Strategia
Jakość życia w perspektywie pedagogicznej
Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Jadwiga Daszykowska Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2007 Copyright by Jadwiga Daszykowska Copyright by Oficyna Wydawnicza
WYZNACZNIKI STANU ZDROWIA PERSONELU RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 8, 2004 MARTYNA KAFLIK-PIERÓG*, NINA OGIŃSKA-BULIK** * Katedra Psychologii Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna ** Zakład Psychoprofilaktyki Instytut
Rodzice 6- i 7-latków o swoich dzieciach
Rodzice 6- i 7-latków o swoich dzieciach Dzieci w opinii rodziców czują się dobrze i są ogólnie zadowolone z życia, bez względu na to, czy poszły do szkoły, czy zerówki. Rodzice nie zaobserwowali różnic
Porównanie wyników grupy w odniesieniu do norm Test t dla jednej próby
Porównanie wyników grupy w odniesieniu do norm Test t dla jednej próby 1. Wstęp teoretyczny Prezentowane badanie dotyczy analizy wyników uzyskanych podczas badania grupy rodziców pod kątem wpływu ich przekonań
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Środowisko zawodowe, w jakim przebywa pracownik, jest bardzo ważnym elementem, który może wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne oraz funkcjonowanie społeczne. Pielęgniarki
Czynniki zniekształcające wyniki testowe
Czynniki zniekształcające wyniki testowe Na wyniki testowe wpływają nie tylko zmienne treściowe - określone rodzaje zdolności czy cech osobowości. Wyniki testowe mogą też być zniekształcane przez określone
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
RAPORT ZBIORCZY z diagnozy umiejętności matematycznych
RAPORT ZBIORCZY z diagnozy umiejętności matematycznych przeprowadzonej w klasach szóstych szkół podstawowych Analiza statystyczna Wskaźnik Wartość wskaźnika Wyjaśnienie Liczba uczniów Liczba uczniów, którzy
Spis treści. Część teoretyczna
Spis treści Wstęp... 9 Część teoretyczna Rozdział I. Praca socjalna istota i sens...17 1.1. W kierunku profesjonalizacji... 17 1.2. Praca socjalna na świecie ujęcia definicyjne... 19 1.3. Tradycje i specyfika
Problemem głównym mojej pracy są przyczyny podejmowania miłości u młodzieży ponadgimnazjalnej
Zakończenie Problemem głównym mojej pracy są przyczyny podejmowania miłości u młodzieży ponadgimnazjalnej Do problemu głównego zostały sformułowane następujące problemy szczegółowe, które przedstawię poniżej.
POSTAW NA ROZWÓJ! 19.05.2011 KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA PROJEKT
19.05.2011 KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA PROJEKT POSTAW NA ROZWÓJ! Kampania informacyjno promocyjna oraz doradztwo dla osób dorosłych w zakresie kształcenia ustawicznego edycja 2 Projekt współfinansowany przez
Choroby układu krążenia. Dr n.med. Radosław Tomalski
Choroby układu krążenia Dr n.med. Radosław Tomalski Choroba niedokrwienna serca choroba niedokrwienna serca, chns, (morbus ischaemicus cordis, mic; ischaemic heart disease, ihd) - jest to zespół objawów
Zagrożenia psychospołeczne
Zagrożenia psychospołeczne 1. Wstęp Zarządzanie stresem nie jest dla pracodawców jedynie obowiązkiem moralnym i dobrą inwestycją, jest to wymóg prawny określony w dyrektywie ramowej 89 /391/EWG 3 2. Przeciwdziałanie
Znaczenie więzi w rodzinie
Znaczenie więzi w rodzinie Instytut Psychologii KUL Dagmara Musiał WPROWADZENIE Na proces budowania więzi w rodzinie można spojrzeć z wielu perspektyw naukowych Użytecznym paradygmatem jest paradygmat
Zagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020
Spis treści Zagadnienia ogólne na egzamin magisterski... 2 Zagadnienia specjalistyczne na egzamin magisterski... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA PRACY, ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA
Wprowadzenie do analizy korelacji i regresji
Statystyka dla jakości produktów i usług Six sigma i inne strategie Wprowadzenie do analizy korelacji i regresji StatSoft Polska Wybrane zagadnienia analizy korelacji Przy analizie zjawisk i procesów stanowiących
Czy kryzys ma sens? Psycholog Konsultant dowódcy ds. profilaktyki psychologicznej Magdalena Michalak - Mierczak
Czy kryzys ma sens? Psycholog Konsultant dowódcy ds. profilaktyki psychologicznej Magdalena Michalak - Mierczak Definicja kryzysu Kryzys jest odczuwaniem lub doświadczaniem wydarzenia, bądź sytuacji, jako
Duchowy dobrostan i religijny system znaczeń a zdrowie psychiczne młodych dorosłych. Michalina Sołtys Instytut Psychologii UKW
Duchowy dobrostan i religijny system znaczeń a zdrowie psychiczne młodych dorosłych Michalina Sołtys Instytut Psychologii UKW X Ogólnopolska Konferencja Psychologii Zdrowia Gdańsk, 15-17 maja 2015 PODSTAWY
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. II rok. Formy prowadzenia zajęć Wykłady 10, Seminaria 20, Ćwiczenia 20,
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Psychologia zarządzania z elementami
Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia
Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia Wszechnica Edukacyjna Targówek, Warszawa, 17.06.2013 r. Katarzyna Martowska Czy inteligencja racjonalna wystarczy, aby odnieść sukces w szkole? Sukces w szkole:
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY DLA ZESPOŁU SZKÓŁ CENTRUM EDUKACJI W PŁOCKU NA ROK SZKOLNY 2011/2012
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY DLA ZESPOŁU SZKÓŁ CENTRUM EDUKACJI W PŁOCKU NA ROK SZKOLNY 2011/2012 Działania wychowawcze, edukacyjne, informacyjne i zapobiegawcze zawarte w szkolnym Programie Profilaktycznym
Na potrzeby realizacji projektu Aktywny Student - Aktywny Absolwent
OPRACOWANIE PROGRAMU WARSZTATÓW INTERPERSONALNYCH I SPOŁECZNYCH DLA DZIEWIĘCIU OBSZARÓW ZAWODOWYCH: ochrona zdrowia, resocjalizacja i rehabilitacja, wychowanie i opieka, zarządzanie finansami, zarządzanie
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI im. gen. DEZYDEREGO CHŁAPOWSKIEGO W BOJANOWIE. PODSTAWY PRAWNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Podstawę do szkolnego programu profilaktyki stanowią następujące akty prawne:
GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013
Załącznik do uchwały Nr III/7/11 Rady Gminy Ulan-Majorat z dnia 23 lutego 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013 1 I. WSTĘP Rodzina jest podstawowym i najważniejszym
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Kierunek: Dialog i Doradztwo Społeczne ...
I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia: Psychologia wychowawcza 2. Kod modułu kształcenia 3. Rodzaj modułu kształcenia: wykład nieobowiązkowy, ćwiczenia obowiązkowe 4. Kierunek studiów: Dialog
PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI
PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY Tematy szkolenia PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI Wykład 2 godz. - Podejście do rozwoju psychicznego w kontekście
Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu
Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu ostatnich kilku dekad diametralnie zmienił się charakter prowadzonej
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI 2016-2017 Profilaktyka to stwarzanie warunków do rozwoju, do bezpiecznego popełniania błędów, tworzenie szans na konfrontację, eksperymentowanie w taki sposób, żeby można było
Trafność czyli określanie obszaru zastosowania testu
Trafność czyli określanie obszaru zastosowania testu Trafność jest to dokładność z jaką test mierzy to, co ma mierzyć Trafność jest to stopień, w jakim test jest w stanie osiągnąć stawiane mu cele Trafność
UNIWERSYTET RZESZOWSKI WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY INSTYTUT PEDAGOGIKI
UNIWERSYTET RZESZOWSKI WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY INSTYTUT PEDAGOGIKI ŁUCJA JAROCH MOTYWY WYBORU ZAWODU PRZEZ UCZNIÓW KLAS III GIMNAZJALNYCH Z RÓŻNYCH ŚRODOWISK SPOŁECZNYCH Praca magisterska napisana pod kierunkiem
Analiza zjawiska i aspekt prawny.
Analiza zjawiska i aspekt prawny. Wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby pomimo braku jej przyzwolenia przy użyciu środków komunikacji interpersonalnej. Typowe środki przemocy
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Dorota Molek-Winiarska, Katedra Zarządzania Kadrami
Dr Dorota Dr Molek-Winiarska Dorota Molek-Winiarska, Katedra Zarządzania Kadrami Katedra Zarządzania Kadrami CZYM JEST STRES? Czym jest stres? BODŹCEM wywołuje określone emocje; REAKCJĄ na zaburzenie równowagi
Księgarnia PWN: Magdalena Śmieja, Jarosław Orzechowski (red.) - Inteligencja emocjonalna. Spis treści
Księgarnia PWN: Magdalena Śmieja, Jarosław Orzechowski (red.) - Inteligencja emocjonalna Spis treści Wprowadzenie (Magdalena Śmieja, Jarosław Orzechowski)....... 11 Część I. Teoria 1. Inteligencja emocjonalna:
www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Proces badawczy schemat i zasady realizacji
Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Zaoczne Studia Doktoranckie z Ekonomii Warszawa, 23 października 2016 Metodologia i metoda naukowa 1 Metodologia Metodologia nauka o metodach nauki
PROCEDURA KONSTRUOWANIA PROGRAMÓW WCZESNEJ INTERWENCJI (KPWI)
NODN SOPHIA SYSTEMOWA PROFILAKTYKA, STRONA 1 PROCEDURA KONSTRUOWANIA PROGRAMÓW WCZESNEJ INTERWENCJI (KPWI) Profilaktyczne programy wczesnej interwencji kierowane są do osób, które należą do grup wysokiego
Milena Pyra Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny
Milena Pyra Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny 1. Stres jako reakcja na wymagania stawiane organizmowi 2. Stres jako układ warunków stanowiących obciążenie człowieka 3. Stres jako specyficzny
ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach.
ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach. Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem. Konfucjusz DIAGNOZA PROBLEMU Co powoduje, że grupa rówieśnicza
Podstawowe elementy zachowania jednostek w organizacjach
Materiał do użytku wewnętrznego dla studentów PWSZ w Głogowie Podstawowe elementy zachowania jednostek w organizacjach Wykład XI Źródło: opracowano na podstawie R.W.Gryffin, Podstawy zarządzania organizacjami.
P O Z N A Ń
www.tomaszbratkowski.pl P O Z N A Ń 0 3. 0 4. 2 0 1 7 CZYM WEDŁUG PAŃSTWA JEST STRES? KONCEPCJE STRESU 1. jako bodźca, sytuacji lub wydarzenia zewnętrznego o określonych właściwościach 2. jako reakcji