Roman Malarz Dawid Szczypiƒski Mariusz Szubert Ewa Maria Tuz PLANETA NOWA PROGRAM NAUCZANIA GEOGRAFII W KLASACH I-III GIMNAZJUM

Transkrypt

1 Roman Malarz Dawid Szczypiƒski Mariusz Szubert Ewa Maria Tuz PLANETA NOWA PROGRAM NAUCZANIA GEOGRAFII W KLASACH I-III GIMNAZJUM

2 Program dopuszczony do u ytku szkolnego przez ministra w aêciwego do spraw oêwiaty i wychowania i wpisany do wykazu programów szkolnych przeznaczonych do kszta cenia w gimnazjum na podstawie opinii rzeczoznawców: Prof. Dr hab. Kazimierza K ysika z rekomendacji Uniwersytetu ódzkiego mgr. Marka Sadowskiego z rekomendacji Ministra Edukacji Narodowej i Sportu. Numer dopuszczenia: DKOS /05 Copyright by Wydawnictwo Era Sp. z o.o ul. Spacerowa 50, Straszyn k. Gdaƒska Wydanie I. ISBN Dystrybucja: Wydawnictwo Nowa Era Sp. z o.o. Aleje Jerozolimskie 146D, Warszawa nowaera@nowaera.pl, tel

3 SPIS TREÂCI Wst p... 4 I. Cele kszta cenia i wychowania... 5 II. Osiàgni cia ucznia... 8 III. TreÊci edukacyjne... 8 IV. Âcie ki edukacyjne V. Procedury osiàgania celów kszta cenia VI. Ocena i pomiar osiàgni ç ucznia z uwzgl dnieniem standardów wymagaƒ VII. Propozycja przydzia u liczby godzin przeznaczonych dla poszczególnych dzia ów Proponowana literatura dla nauczycieli... 46

4 WST P Punktem wyjêcia do napisania programu Planeta by y zapisy umieszczone w Rozporzàdzeniu MENiS z 6 listopada 2003 roku w sprawie Podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kszta cenia ogólnego w poszczególnych typach szkó. Opracowujàc koncepcj programu wykorzystano dorobek dydaktyki geografii, pedagogiki i psychologii. Geografia jako przedmiot pojawia si na drugim poziomie nauczania w gimnazjum. W szkole podstawowej propedeutyczne treêci wyst pujà ju w nauczaniu zintegrowanym, a w szerszym zakresie - na przedmiocie przyroda. Niniejszy program zak ada, e absolwenci szko y podstawowej posiadajà pewien zasób wiedzy geograficznej i majà wykszta cone niektóre umiej tnoêci. Prezentowany program jest przeznaczony do realizacji w ramach przedmiotu geografia, w gimnazjum. To pierwsza cz Êç obudowy dydaktycznej, którà b dà stanowiç: komplet podr czników i zeszytów çwiczeƒ do geografii, atlas geograficzny, a tak e Ksià ka Nauczyciela, zestaw plansz Êciennych oraz foliogramy. Przewiduje si pe nà realizacj programu nawet przy minimalnej liczbie godzin wynikajàcej z ramowego planu nauczania szko y. Czytelna konstrukcja programu u atwia nauczycielom, którzy b dà z niego korzystaç, realizacj celów kszta cenia i wychowania ucznia wynikajàcych z Podstawy programowej. Program zosta podzielony na rozdzia y. Pierwszy zawiera ogólne omówienie celów kszta cenia geografii oraz celów wychowania w nawiàzaniu do Podstawy programowej. W rozdziale drugim zosta y omówione osiàgni cia ucznia. Niniejszy program zak ada wszechstronny rozwój ucznia, dlatego w osiàgni ciach zwrócono szczególnà uwag na rozwój intelektualny, emocjonalny i spo eczny. Rozdzia trzeci stanowi tabelaryczne zestawienie zakresu treêci ze szczegó owymi celami kszta cenia i wychowania oraz przewidywanymi osiàgni ciami ucznia. W rozdziale czwartym uj to Êcie ki edukacyjne, których treêci, cele edukacyjne i oczekiwane osiàgni cia ucznia zosta y w àczone do programu. Dotyczy to wszystkich Êcie ek, tzn. edukacji ekologicznej, regionalnej, europejskiej, filozoficznej, czytelniczej i medialnej, obronnej, prozdrowotnej oraz kultury polskiej na tle tradycji Êródziemnomorskiej. TreÊci nauczania, zawarte w programie, zosta y podzielone na trzy cz Êci: Planeta 1 mówi o procesach i zjawiskach zachodzàcych w geosferach, zagadnieniach dotyczàcych przemian spo eczno-gospodarczych oraz problemach wspó czesnego Êwiata. Planeta 2 zawiera treêci dotyczàce Êrodowiska przyrodniczego kontynentów oraz przemian spo eczno-gospodarczych i problemów w wybranych krajach. Planeta 3 dotyczy geografii Polski oraz miejsca naszego kraju we wspó czesnym Êwiecie. 4

5 Taki dobór treêci ma na celu wykszta cenie u ucznia kompleksowego postrzegania Êrodowiska przyrodniczego oraz spo eczno-gospodarczego. Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania oraz za o one osiàgni cia ucznia wskazujà, e w programie g ówny akcent przeniesiono z wiadomoêci na umiej tnoêci oraz pobudzenie aktywnoêci ucznia. Koncepcja programu zak ada ograniczenie wiedzy encyklopedycznej, stanowiàcej baz pozwalajàcà zrozumieç i zinterpretowaç zjawiska oraz procesy, na rzecz wyjaêniania wszelkich zjawisk i procesów zgodnie z zasadà przyczynowo-skutkowà i metodologià nauk przyrodniczych oraz zasadà humanizmu jako kierunkiem myêlenia o cz owieku. Kolejne rozdzia y zawierajà opis procedur osiàgania celów kszta cenia i wychowania oraz propozycje oceny osiàgni ç ucznia. Niniejszy program mo e byç realizowany w ka dym gimnazjum. Mo na go modyfikowaç stosownie do uwarunkowaƒ konkretnej szko y czy klasy. Za o eniem programu Planeta jest kszta cenie i doskonalenie umiej tnoêci geograficznych, stosowanie wiedzy w praktyce, a przede wszystkim przygotowanie ucznia do dalszej kariery edukacyjnej na miar wymogów wspó czesnego Êwiata. I. CELE KSZTA CENIA I WYCHOWANIA Zgodnie z Podstawà programowà z 6 listopada 2003 roku W gimnazjum nauczyciele wprowadzajà uczniów w Êwiat wiedzy naukowej, wdra ajà ich do samodzielnoêci, pomagajà im w podejmowaniu decyzji dotyczàcej kierunku dalszej edukacji i przygotowujà do aktywnego udzia u w yciu spo ecznym. Edukacja w gimnazjum, wspomagajàc rozwój ucznia jako osoby i wprowadzajàc go w ycie spo eczne, ma na celu przede wszystkim: 1) wprowadzaç ucznia w Êwiat nauki przez poznanie j zyka, poj ç, twierdzeƒ i metod w aêciwych dla wybranych dyscyplin naukowych na poziomie umo liwiajàcym dalsze kszta cenie; 2) rozbudzaç i rozwijaç indywidualne zainteresowania ucznia; 3) wprowadzaç ucznia w Êwiat kultury i sztuki; 4) rozwijaç umiej tnoêci spo eczne ucznia przez zdobywanie prawid owych doêwiadczeƒ we wspó yciu i wspó dzia aniu w grupie rówieêniczej. Edukacja geograficzna zgodnie z Podstawà programowà zak ada osiàgni cie nast pujàcych celów w gimnazjum: 1. Budzenie zainteresowania szeroko rozumianà przestrzenià geograficznà (w asnym regionem, terytorium Polski, Europy, Êwiata) oraz przygotowanie do swobodnego poruszania si w niej. 2. Kszta towanie w uczniach: poczucia odpowiedzialnoêci za swoje Êrodowisko ycia (geograficzne i spo- eczne); gotowoêci do uczestniczenia w rozwiàzywaniu problemów swojej spo ecznoêci. 5

6 3. UÊwiadomienie wartoêci, jakà jest w asny region i kraj oraz ich dziedzictwo kulturowe. 4. Przyswojenie informacji podstawowych, umo liwiajàcych realizacj celów wymienionych w ust Tak sformu owane cele nadrz dne i przedmiotowe stanowi y podstaw proponowanych w programie Planeta celów szczegó owych. Cele kszta cenia w kategorii wiedzy i zrozumienia: poznanie miejsc i obszarów, w których obr bie zachodzà ró norodne procesy, w skali lokalnej, regionalnej i globalnej; lokalizowanie poznanych miejsc i obszarów na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu na podstawie map; zrozumienie i opisywanie zjawisk oraz procesów zachodzàcych w Êrodowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej i globalnej; poznanie i zrozumienie wspó zale noêci mi dzy elementami Êrodowiska geograficznego w skali lokalnej, regionalnej i globalnej; dostrzeganie ró nic pomi dzy narodami i grupami spo ecznymi; poznanie i zrozumienie wybranych problemów spo eczno-gospodarczych w skali lokalnej, regionalnej i globalnej; wiàzanie aktualnych wydarzeƒ spo ecznych i politycznych z przesz oêcià; analizowanie interakcji zachodzàcych w uk adzie cz owiek Êrodowisko geograficzne w skali lokalnej, regionalnej i globalnej; poznanie i opisywanie zjawisk oraz procesów zachodzàcych w Êrodowisku geograficznym Polski; poznanie wspó czesnych procesów spo ecznych i gospodarczych zachodzàcych ; poznanie po o enia geograficznego i zró nicowania Êrodowiska geograficznego regionu zamieszkiwanego przez ucznia; analizowanie i opisywanie wspó zale noêci mi dzy Êrodowiskiem geograficznym a rozwojem gospodarczym regionu zamieszkiwanego przez ucznia; analizowanie szans i zagro eƒ wynikajàcych z procesów integracji i globalizacji w skali lokalnej, regionalnej i globalnej; okreêlenie miejsca i roli Polski oraz Polaków w integrujàcej si Europie; poznanie przyczyn decydujàcych o ró nych sposobach przekszta cania Êrodowiska geograficznego w skali lokalnej, regionalnej i globalnej; uêwiadamianie zagro eƒ Êrodowiska przyrodniczego, wyst pujàcych w miejscu zamieszkania; poznanie skutków wynikajàcych z naruszenia równowagi w Êrodowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej i globalnej; dzia anie na rzecz Êrodowiska przyrodniczego. Cele kszta cenia w kategorii umiej tnoêci: korzystanie z ró norodnych êróde informacji geograficznej, w tym z mapy, danych statystycznych, internetu itp.; 6

7 analizowanie i interpretowanie informacji geograficznych pochodzàcych z ró nych êróde ; wnioskowanie na podstawie informacji geograficznej z ró nych êróde, w tym danych statystycznych; planowanie oraz organizowanie w asnej nauki; skuteczne porozumiewanie si w ró nych sytuacjach, prezentacja w asnego punktu widzenia; wspó dzia anie w zespole, podejmowanie decyzji indywidualnych i grupowych; wykorzystanie nabytej wiedzy w praktyce; rozwijanie w asnych zainteresowaƒ; kszta towanie wra liwoêci moralnej. Cele kszta cenia w kategorii postaw i wartoêci (cele wychowawcze): kszta towanie systemu wartoêci odpowiadajàcego naturze i godnoêci ludzkiej; rozwijanie dociekliwoêci poznawczej; kszta towanie postawy samodzielnoêci w dà eniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym oraz spo ecznym; kszta towanie postawy odpowiedzialnoêci za siebie i za innych; szacunek dla dobra wspólnego jako postawa ycia spo ecznego; przygotowanie do ycia w rodzinie i spo ecznoêci lokalnej; kszta towanie postaw patriotycznych; kszta towanie postawy poszanowania innych narodów, ich systemów wartoêci, kultury i sposobów ycia; przekonanie o potrzebie pokojowego wspó ycia i wspó pracy z innymi narodami oraz niesienia im pomocy w przypadku wystàpienia zagro enia bezpieczeƒstwa, zdrowia, ycia, mienia oraz Êrodowiska; kszta towanie postawy szacunku dla ycia; poszanowanie wartoêci, jakimi sà region i kraj oraz ich dziedzictwo kulturowe; przygotowanie si do roli odpowiedzialnych wspó gospodarzy regionu i Polski; gotowoêç do uczestniczenia w rozwiàzywaniu problemów swojej spo ecznoêci; docenianie pi kna natury i ró norodnoêci warunków, w jakich yjà ludzie na Ziemi; budzenie szacunku do przyrody; kszta towanie postawy odpowiedzialnoêci za Êrodowisko przyrodnicze i spo- eczne; kszta towanie postawy potrzeby wspó pracy dotyczàcej zwalczania zagro eƒ Êrodowiska geograficznego oraz zagro eƒ spo ecznych. Przedstawione cele zosta y uszczegó owione i wraz z przyporzàdkowanymi im treêciami nauczania zosta y zapisane w tabelach rozdzia u trzeciego. Taki zapis zwraca uwag na fakt, e cele kszta cenia powinny przenikaç ca y tok nauczania. 7

8 II. OSIÑGNI CIA UCZNIA Zak adane osiàgni cia ucznia, przedstawione w tabelach rozdzia u trzeciego, uwzgl dniajà nast pujàce sformu owania zawarte w Podstawie programowej: 1. Ca oêciowe widzenie regionów i miejsc (Polski i Êwiata). 2. Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map. 3. Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej. 4. Ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alnoêci gospodarczej, spo ecznej i politycznej oraz dzia aƒ w asnych. 5. Przewidywanie zmian w przyrodzie i w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji. 6. Korzystanie z ró nych êróde informacji. 7. Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu. W koncepcji programu uwzgl dniono realizacj osiàgni ç w taki sposób, aby nabywane umiej tnoêci by y nieustannie doskonalone w ca ym cyklu edukacji geograficznej na poziomie gimnazjum. Dotyczy to np. korzystania z ró norodnych êróde informacji, w tym z map o ró nej treêci i internetu, lokalizowania miejsc na powierzchni Ziemi czy odnoszenia wiedzy geograficznej do ycia. Osiàgni ciu umiej tnoêci kszta conych na treêciach regionalnych, takich jak ca oêciowe widzenie regionów i miejsc (Polski i Êwiata) czy ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alnoêci gospodarczej, spo ecznej i politycznej oraz dzia aƒ w asnych, s u y taki uk ad treêci, aby w pierwszej kolejnoêci zosta o ukazane zró nicowanie Êrodowiska przyrodniczego oraz spo eczno-gospodarczego, a nast pnie na konkretnych przyk adach zosta y wyjaênione zwiàzki przyczynowo-skutkowe zachodzàce mi dzy poszczególnymi elementami Êrodowiska przyrodniczego a gospodarkà cz owieka i rozmieszczeniem ludnoêci oraz zachodzàcymi tam przemianami spo eczno-gospodarczymi. Taki uk ad treêci i sposób realizacji osiàgni ç przyczyni si do trwa oêci nabywanej wiedzy i kszta conych umiej tnoêci. Zak adane w niniejszym programie osiàgni cia (tabele rozdzia u trzeciego) zosta y przedstawione wed ug zasad teorii poznania w celu wytworzenia u uczniów strukturalnego systemu wiedzy i umiej tnoêci oraz w formie kszta cenia czynnoêciowego. III. TREÂCI EDUKACYJNE 8

9 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map Korzystanie z ró nych êróde informacji Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu Ziemia jako cz Êç wszechêwiata Planeta 1 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Podstawy geografii Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Poznanie istoty geografii, celów i przedmiotu jej badaƒ okreêlania wspó rz dnych geograficznych Poznanie rodzajów skali mapy stosowania skali mapy czytania i interpretowania treêci mapy ogólnogeograficznej i planu miasta Poznanie ró nych êróde informacji korzystania z ró nych êróde informacji Podzia geografii Wspó rz dne geograficzne Skala i rodzaje map Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: czytelnicza i medialna filozoficzna Przedmiot i cele badaƒ geograficznych Siatka geograficzna i kartograficzna D ugoêç i szerokoêç geograficzna Mapa i jej elementy Skala mapy omawia istot geografii, przedmiot i cele jej badaƒ okreêla wspó rz dne geograficzne wybranych punktów na mapie i globusie omawia rodzaje skali mapy stosuje skal mapy czyta i interpretuje treêci mapy ogólnogeograficznej i planu miasta wymienia êród a informacji bezpoêredniej i poêredniej wykorzystuje ró ne êród a informacji Ziemia we wszechêwiecie 9 Poznanie po o enia Ziemi we wszechêwiecie i w Uk adzie S onecznym Uk ad S oneczny Ruchy Ziemi Po o enie Ziemi we wszechêwiecie i Uk adzie S onecznym omawia po o enie Ziemi we wszechêwiecie i w Uk adzie S onecznym

10 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Ziemia jako Êrodowisko ycia, jej historia i obraz wspó czesny Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu Korzystanie z ró nych êróde informacji Ziemia jako Êrodowisko ycia, jej historia i obraz wspó czesny Interakcja Ziemia cz owiek Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej 10 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Poznanie budowy Uk adu S onecznego Poznanie przyrodniczych i pozaprzyrodniczych konsekwencji ruchu obiegowego i obrotowego Ziemi obliczania czasu miejscowego i okreêlania czasu strefowego korzystania z ró nych êróde informacji Budzenie zainteresowania przestrzenià kosmicznà i zjawiskami astronomicznymi Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: czytelnicza i medialna prozdrowotna filozoficzna Ruch obiegowy Ziemi i jego nast pstwa Ruch obrotowy Ziemi i jego nast pstwa Rodzaje czasów opisuje budow Uk adu S onecznego okreêla czas miejscowy i strefowy wykazuje ró nice mi dzy czasem miejscowym a urz dowym i strefowym charakteryzuje nast pstwa ruchu obiegowego i obrotowego Ziemi wykorzystuje ró ne êród a informacji Sfery Ziemi Poznanie sferycznej budowy Ziemi Analizowanie zale noêci zachodzàcych pomi dzy poszczególnymi sferami Ziemi Poznanie wybranych cech hydrosfery Sfery Ziemi Atmosfera Hydrosfera Biosfera Budowa sferyczna Ziemi Budowa i sk ad atmosfery Zjawiska atmosferyczne Strefy klimatyczne na Ziemi wymienia i opisuje sfery Ziemi wykazuje zale noêci zachodzàce pomi dzy poszczególnymi sferami Ziemi opisuje wybrane cechy atmosfery i zjawiska w niej wyst pujàce

11 Przewidywanie zmian w przyrodzie i w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu Ziemia jako Êrodowisko ycia, jej historia i obraz wspó czesny Interakcja Ziemia cz owiek Poznanie wybranych cech atmosfery i zjawisk w niej zachodzàcych Ukazanie przyczyn zró nicowania klimatu na Ziemi Poznanie cech wybranych typów klimatu Ukazanie wspó zale no- Êci pomi dzy strefami ro- Êlinnymi i klimatycznymi na Ziemi analizowania map klimatycznych oraz klimatogramów analizowania danych statystycznych dotyczàcych temperatury powietrza i opadów atmosferycznych Kszta towanie postawy odpowiedzialnoêci za racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: ekologiczna czytelnicza i medialna prozdrowotna regionalna obronna Wody na Ziemi Strefy roêlinne na Ziemi wyjaênia przyczyny zró nicowania klimatycznego na Ziemi omawia cechy wybranych typów klimatu charakteryzuje wybrane cechy hydrosfery i zjawiska w niej zachodzàce analizuje dane statystyczne dotyczàce temperatury powietrza i opadów atmosferycznych analizuje i interpretuje mapy klimatyczne i klimatogramy wykazuje wspó zale noêci stref roêlinnych i stref klimatycznych wykazuje postaw odpowiedzialnego gospodarowania zasobami przyrody Dzieje geologiczne Ziemi 11 Poznanie budowy wn trza Ziemi Poznanie rodzajów ska i sposobów ich powstawania Budowa wn trza Ziemi Dzieje geologiczne Ziemi Podzia wn trza Ziemi na poszczególne sfery Rodzaje ska omawia budow wn trza Ziemi rozpoznaje przyk adowe ska y

12 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Gospodarowanie zasobami naturalnymi Ziemi Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej Przewidywanie zmian w przyrodzie i w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji Ziemia jako Êrodowisko ycia, jej historia i obraz wspó czesny Interakcja Ziemia cz owiek Gospodarowanie zasobami naturalnymi Ziemi Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej 12 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: rozpoznawania wybranych ska Poznanie wybranych wydarzeƒ z dziejów geologicznych Ziemi analizowania tabeli stratygraficznej Wykazanie znaczenia wybranych ska i minera ów dla dzia alnoêci cz owieka Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: czytelnicza i medialna regionalna Najwa niejsze wydarzenia w dziejach Ziemi Tabela stratygraficzna dokonuje podzia u ska ze wzgl du na ich genez wymienia nazwy er i okresów charakteryzuje wybrane wydarzenia geologiczne w poszczególnych erach analizuje tabel stratygraficznà opisuje znaczenie wybranych ska i minera ów w gospodarce cz owieka Procesy kszta tujàce powierzchni Ziemi Poznanie wybranych czynników zewn trznych i wewn trznych kszta tujàcych rzeêb powierzchni Ziemi WyjaÊnianie wp ywu czynników wewn trznych i zewn trznych na rzeêb powierzchni Ziemi Poznanie procesów prowadzàcych do powstania gleby Procesy wewn trzne i zewn trzne kszta tujàce powierzchni Ziemi Gleby na Ziemi Wulkanizm Ruchy górotwórcze Wietrzenie Ruchy masowe Rzeêbotwórcza dzia alnoêç rzek Procesy krasowe Rzeêbotwórcza dzia alnoêç lodowców i làdolodów wymienia wybrane czynniki wewn trzne i zewn trzne kszta tujàce rzeêb powierzchni Ziemi wyjaênia wp yw czynników wewn trznych i zewn trznych na kszta towanie rzeêby powierzchni Ziemi opisuje wp yw dzia alnoêci cz owieka na rzeêb powierzchni Ziemi

13 Przewidywanie zmian w przyrodzie na podstawie uzyskanych informacji Wspó czesne przemiany gospodarcze, spo eczne i polityczne na kontynentach oraz w wybranych paƒstwach Ca oêciowe widzenie regionów i miejsc Poznanie wybranych form terenu powstajàcych w wyniku dzia ania czynników wewn trznych i zewn trznych Ustalanie wp ywu dzia- alnoêci cz owieka na rzeêb powierzchni Ziemi Poznanie g ównych typów genetycznych gleb na Êwiecie oraz warunków ich powstawania WyjaÊnianie wp ywu ukszta towania powierzchni i typu gleb na dzia alnoêç cz owieka analizowania map geologicznych i geomorfologicznych Kszta towanie postawy odpowiedzialnoêci za Êrodowisko przyrodnicze Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: czytelnicza i medialna ekologiczna regionalna obronna Rzeêbotwórcza dzia alnoêç wiatru Rzeêbotwórcza dzia alnoêç morza Wp yw dzia alno- Êci cz owieka na rzeêb powierzchni Ziemi Powstawanie gleb G ówne typy genetyczne gleb na Êwiecie wymienia i rozpoznaje przyk adowe formy terenu ukszta towane w wyniku rzeêbotwórczej dzia alnoêci si wewn trznych i zewn trznych omawia czynniki glebotwórcze wymienia najwa niejsze typy genetyczne gleb wyst pujàce na Êwiecie wyjaênia wp yw ukszta towania powierzchni i typu gleb na dzia alnoêç cz owieka analizuje mapy geologiczne i geomorfologiczne wykazuje postaw odpowiedzialnoêci za Êrodowisko przyrodnicze 13 Poznanie liczby ludnoêci Êwiata Ukazanie wp ywu wybranych czynników na rozmieszczenie ludnoêci na Êwiecie Problemy spo eczno-demograficzne i urbanizacyjne na Êwiecie LudnoÊç Êwiata Liczba ludnoêci na Ziemi Rozmieszczenie ludnoêci na Ziemi Zró nicowanie ludnoêci na Ziemi podaje przybli onà liczb ludnoêci Êwiata opisuje zmiany liczby ludno- Êci w ostatnich stuleciach wyjaênia wp yw wybranych czynników na rozmieszczenie ludnoêci Êwiata

14 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alno- Êci spo ecznej oraz dzia- aƒ w asnych Przewidywanie zmian w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji Korzystanie z ró nych êróde informacji Interakcja Ziemia cz owiek Gospodarowanie naturalnymi zasobami Ziemi 14 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Poznanie wybranych wspó czesnych problemów spo eczno-demograficznych na Êwiecie Poznanie wybranych problemów urbanizacyjnych analizowania map ludno- Êciowych analizowania danych statystycznych oraz wykresów dotyczàcych zjawisk demograficznych korzystania z ró nych êróde informacji Kszta towanie postawy poszanowania dla innych narodów, religii i sposobów ycia Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: czytelnicza i medialna regionalna prozdrowotna Problemy urbanizacyjne na Êwiecie omawia przyk adowe problemy spo eczno-demograficzne na Êwiecie charakteryzuje przyk adowe problemy urbanizacyjne na Êwiecie, w wybranych krajach i na kontynentach analizuje mapy ludnoêciowe, tabele statystyczne i wykresy dotyczàce zjawisk demograficznych, i wyciàga na tej podstawie wnioski wyszukuje, selekcjonuje i interpretuje informacje z ró nych êróde, w tym z internetu wykazuje postaw poszanowania odmiennoêci religijnej, etnicznej, rasowej i kulturowej Âwiatowa gospodarka Poznanie wybranych problemów gospodarczych na Êwiecie Dzia alnoêç gospodarcza cz owieka na Êwiecie Warunki rozwoju rolnictwa na Êwiecie omawia wybrane problemy gospodarcze na Êwiecie omawia wspó czesne przemiany gospodarcze na Êwiecie

15 Wspó czesne przemiany gospodarcze, spo eczne i polityczne na kontynentach i w wybranych paƒstwach Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej Ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alno- Êci gospodarczej, spo ecznej i politycznej oraz dzia aƒ w asnych Wspó czesne przemiany gospodarcze, spo eczne i polityczne na kontynentach i w wybranych paƒstwach Problemy etyczne zwiàzane z nierównomiernym rozwojem gospodarczym ró nych cz Êci Êwiata Ukazanie wspó czesnych przemian gospodarczych na Êwiecie Poznanie wp ywu czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na rozwój poszczególnych dzia ów gospodarki Ukazanie roli poszczególnych dzia ów gospodarki w funkcjonowaniu paƒstw i spo eczeƒstw Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: ekologiczna czytelnicza i medialna regionalna prozdrowotna Produkcja rolnicza Rozmieszczenie i rola przemys u Us ugi Wp yw dzia alno- Êci gospodarczej cz owieka na Êrodowisko przyrodnicze wyjaênia wp yw wybranych czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na rozwój rolnictwa, przemys u i us ug wykazuje rol rolnictwa, przemys u i us ug w funkcjonowaniu paƒstw i spo eczeƒstw wyjaênia wp yw dzia alnoêci rolniczej, przemys owej i us ug na Êrodowisko przyrodnicze analizuje mapy gospodarcze, wykresy i dane statystyczne zawarte w tabelach wykazuje postaw odpowiedzialnoêci za Êrodowisko przyrodnicze Problemy wspó czesnego Êwiata 15 Wykazanie wp ywu dzia alnoêci rolniczej, przemys owej i us ug na Êrodowisko przyrodnicze analizowania map gospodarczych, wykresów i tabel z danymi statystycznymi Kszta towanie postawy odpowiedzialnoêci za Êrodowisko przyrodnicze Globalne problemy i zagro enia Zró nicowanie paƒstw Êwiata G ód i niedo ywienie Konflikty zbrojne i próby ich rozwiàzania Zagro enia Êrodowiska przyrodniczego wyjaênia przyczyny zró nicowania spo ecznego i gospodarczego paƒstw Êwiata wskazuje na mapie Êwiata przyk ady krajów o najwy szym i najni szym poziomie rozwoju spo eczno- -gospodarczego opisuje przyczyny i skutki g odu i niedo ywienia na Êwiecie

16 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego èród a konfliktów i próby ich rozwiàzywania (na wybranych przyk adach) Kszta towanie w uczniach poczucia odpowiedzialnoêci za swoje Êrodowisko ycia Przyk ady ochrony krajobrazu na Êwiecie Ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alno- Êci gospodarczej, spo ecznej i politycznej oraz dzia aƒ w asnych 16 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Poznanie przyczyn zró nicowania spo ecznego i gospodarczego paƒstw Êwiata Ukazanie przyczyn i skutków g odu i niedo- ywienia na Êwiecie Poznanie g ównych obszarów wyst powania niedoborów ywnoêci Poznanie przyczyn, skutków i najwa niejszych obszarów konfliktów zbrojnych na Êwiecie Poznanie przyczyn i skutków terroryzmu na Êwiecie Poznanie zagro eƒ Êrodowiska przyrodniczego wywo anych dzia alno- Êcià cz owieka w skali globalnej i lokalnej Ukazanie wp ywu dzia alnoêci cz owieka na stan Êrodowiska przyrodniczego Poznanie ró nych form ochrony przyrody Kszta towanie postawy proekologicznej Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: ekologiczna czytelnicza i medialna regionalna prozdrowotna obronna Formy ochrony przyrody wymienia i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Êwiata najwa niejsze obszary niedoboru ywnoêci na Êwiecie omawia przyczyny i skutki konfliktów na Êwiecie wymienia wybrane obszary konfliktów zbrojnych na Êwiecie wyjaênia, na czym polega terroryzm, jakie sà jego przyczyny oraz skutki podaje przyk ady globalnych zagro eƒ ekologicznych i wyjaênia ich przyczyny omawia wybrane formy ochrony przyrody ocenia wp yw dzia alnoêci cz owieka na stan Êrodowiska przyrodniczego uzasadnia potrzeb ochrony Êrodowiska przyrodniczego wykazuje postaw proekologicznà

17 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Wspó czesne przemiany gospodarcze, spo eczne i polityczne na kontynentach i w wybranych paƒstwach Problemy etyczne zwiàzane z nierównomiernym rozwojem gospodarczym ró nych cz Êci Êwiata Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map èród a konfliktów i próby ich rozwiàzywania Problemy integracyjne na Êwiecie Ca oêciowe widzenie regionów i miejsc Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map Planeta 2 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Ameryka Pó nocna i Po udniowa 17 Poznanie po o enia geograficznego i warunków naturalnych Ameryki Pó nocnej i Po udniowej Poznanie rozmieszczenia i zró nicowania ludnoêci Ameryki Pó nocnej i Po udniowej Poznanie wybranych problemów gospodarki Ameryki Pó nocnej i Po udniowej Wykazanie zale noêci pomi dzy poziomem rozwoju gospodarczego a warunkami naturalnymi i potencja em ludnoêciowym Ameryki Pó nocnej i Po udniowej Poznanie wspó czesnych przemian gospodarczych, spo ecznych i politycznych w wybranych krajach Ameryki Pó nocnej i Po udniowej Zró nicowanie przyrodnicze i spo eczno-gospodarcze Ameryki Pó nocnej i Po udniowej Po o enie geograficzne Ameryki Pó nocnej i Po udniowej Warunki naturalne, ludnoêç i gospodarka Ameryki Pó nocnej i Po udniowej Warunki naturalne, przemiany gospodarcze, spo- eczne i polityczne w wybranych krajach Ameryki Pó nocnej i Po udniowej (Stany Zjednoczone Ameryki, Meksyk, Brazylia) omawia po o enie geograficzne na podstawie mapy ogólnogeograficznej opisuje Êrodowisko przyrodnicze Ameryki Pó nocnej i Po udniowej charakteryzuje klimat Ameryki Pó nocnej i Po udniowej na podstawie mapy klimatycznej i danych statystycznych analizuje na podstawie mapy ludnoêci rozmieszczenie ludnoêci Ameryki Pó nocnej i Po udniowej wskazuje na mapie ogólnogeograficznej obszary o najwi kszej g stoêci zaludnienia w Ameryce Pó nocnej i Po udniowej charakteryzuje na podstawie mapy ludnoêci i danych statystycznych zró nicowanie ludnoêciowe Ameryki Pó nocnej i Po udniowej

18 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej Ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alno- Êci gospodarczej, spo ecznej i politycznej Przewidywanie zmian w przyrodzie i w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji Korzystanie z mo liwie ró nych êróde informacji Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu 18 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Poznanie przyczyn i skutków zmian w Êrodowisku, powstajàcych wskutek dzia alnoêci gospodarczej ludzi korzystania z ró nych êróde informacji Kszta towanie postawy poszanowania dla innych narodów, religii i sposobów ycia Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: czytelnicza i medialna ekologiczna filozoficzna wyjaênia zwiàzki pomi dzy warunkami naturalnymi a poziomem rozwoju gospodarczego i potencja em ludnoêciowym Ameryki Pó nocnej i Po udniowej wskazuje na mapie ogólnogeograficznej i podaje nazwy obszarów o najwi kszej koncentracji przemys u w Ameryce Pó nocnej i Po udniowej analizuje i ocenia wspó czesne przemiany spo eczne, gospodarcze i polityczne w Ameryce Pó nocnej i Po udniowej opisuje wybrane problemy gospodarki Ameryki Pó nocnej i Po udniowej omawia warunki naturalne, zagadnienia gospodarcze, spo eczne i polityczne wybranych paƒstw Ameryki Pó nocnej i Po udniowej (Stany Zjednoczone Ameryki, Meksyk, Brazylia)

19 porównuje cechy paƒstw o ró nym poziomie rozwoju gospodarczego wyszukuje, selekcjonuje i interpretuje informacje z ró nych êróde informacji, w tym z internetu ocenia wp yw ró nych form gospodarowania ludzi na stan Êrodowiska Ameryki Pó nocnej i Po udniowej wykazuje postaw poszanowania dla innych narodów, religii i sposobów ycia Wspó czesne przemiany gospodarcze, spo eczne i polityczne na kontynentach i w wybranych paƒstwach Problemy etyczne zwiàzane z nierównomiernym rozwojem gospodarczym ró nych cz Êci Êwiata Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map 19 Poznanie po o enia i Êrodowiska przyrodniczego Australii i Oceanii Poznanie podzia u Oceanii Poznanie wybranych problemów gospodarczych i ludnoêciowych Australii i Oceanii analizowania map ogólnogeograficznych, gospodarczych i ludnoêciowych Warunki naturalne, ludnoêç i gospodarka Australii i Oceanii Australia i Oceania Po o enie i warunki naturalne Australii i Oceanii Podzia Oceanii Problemy gospodarcze i spo eczne Australii i Oceanii opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej po o enie geograficzne i Êrodowisko przyrodnicze Australii i Oceanii charakteryzuje klimat Australii i Oceanii na podstawie mapy klimatycznej i danych statystycznych ocenia warunki Êrodowiska przyrodniczego Australii i Oceanii omawia na podstawie mapy ogólnogeograficznej podzia Oceanii

20 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego èród a konfliktów i próby ich rozwiàzywania Problemy integracyjne na Êwiecie Ca oêciowe widzenie regionów i miejsc Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej Ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alno- Êci gospodarczej, spo ecznej i politycznej Przewidywanie zmian w przyrodzie i w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji Korzystanie z mo liwie ró nych êróde informacji Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu 20 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Poznanie przyczyn i skutków zmian w Êrodowisku przyrodniczym Australii spowodowanych dzia alnoêcià gospodarczà ludzi Wykazanie specyfiki Êrodowiska przyrodniczego i spo eczno-gospodarczego Australii korzystania z ró nych êróde informacji Kszta towanie postawy poszanowania dla innych narodów, religii i sposobów ycia analizuje na podstawie mapy ludnoêci rozmieszczenie ludnoêci Australii i Oceanii wskazuje na mapie ogólnogeograficznej obszary o najwi kszej g stoêci zaludnienia w Australii i Oceanii charakteryzuje na podstawie mapy ludnoêci i danych statystycznych zró nicowanie ludnoêci Australii i Oceanii omawia wybrane problemy gospodarcze i ludnoêciowe Australii i Oceanii wykazuje zale noêci mi dzy warunkami Êrodowiska naturalnego a sposobami gospodarowania wskazuje na mapie gospodarczej obszary o du ej koncentracji przemys u ocenia wp yw gospodarki na stan Êrodowiska Australii i Oceanii

21 dowodzi specyfiki Êrodowiska przyrodniczego i spo eczno-gospodarczego Australii wyszukuje, selekcjonuje i interpretuje informacje z ró nych êróde, w tym z internetu wykazuje postaw poszanowania dla innych narodów, religii i sposobów ycia Wspó czesne przemiany gospodarcze, spo eczne i polityczne na kontynentach i w wybranych paƒstwach Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map Ca oêciowe widzenie regionów i miejsc Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej Korzystanie z ró nych êróde wiedzy Antarktyda 21 Poznanie Êrodowiska Ârodowisko przyrodniczego przyrodnicze Antarktydy i badania Ukazanie osobliwoêci Antarktydy przyrody Antarktydy Poznanie celów badaƒ Antarktydy UÊwiadomienie zagro eƒ Êrodowiska przyrodniczego Antarktydy i zrozumienie koniecznoêci jego ochrony Âcie ki korzystania z ró nych mi dzyprzedmiotowe: êróde informacji czytelnicza Kszta cenie postawy i medialna szacunku dla przyrody ekologiczna prozdrowotna Warunki naturalne Antarktydy Badania Antarktydy wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Antarktyd i opisuje jej po o enie wyjaênia termin Antarktyka opisuje Êrodowisko przyrodnicze Antarktydy wyjaênia, na czym polega osobliwoêç przyrody Antarktydy omawia cele badaƒ Antarktydy ocenia zagro enia Êrodowiska przyrodniczego Antarktydy wyjaênia koniecznoêç ochrony przyrody Antarktydy korzysta z ró nych êróde informacji, w tym z internetu

22 wykazuje postaw proekologicznà Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alno- Êci gospodarczej, spo ecznej i politycznej Przewidywanie zmian w przyrodzie i w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu Wspó czesne przemiany gospodarcze, spo eczne i polityczne na kontynentach i w wybranych paƒstwach Problemy etyczne zwiàzane z nierównomiernym rozwojem gospodarczym ró nych cz Êci Êwiata Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map 22 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Afryka Poznanie po o enia geograficznego i wybranych cech Êrodowiska przyrodniczego Afryki Poznanie wybranych problemów spo eczno-demograficznych Afryki Ukazanie zró nicowania rasowego, religijnego i etnicznego ludnoêci Afryki Ukazanie przyczyn i skutków wybranych konfliktów w Afryce Zró nicowanie przyrodnicze i spo eczno-gospodarcze Afryki Warunki naturalne, ludnoêç i gospodarka Afryki Warunki naturalne, przemiany gospodarcze, spo- eczne i polityczne w wybranych krajach Afryki (Egipt, Etiopia, Republika Po udniowej Afryki) omawia na podstawie mapy ogólnogeograficznej po o enie geograficzne Afryki opisuje Êrodowisko przyrodnicze Afryki na podstawie map tematycznych charakteryzuje klimat Afryki na podstawie mapy klimatycznej i danych statystycznych ocenia warunki Êrodowiska przyrodniczego Afryki charakteryzuje wybrane problemy gospodarki Afryki

23 èród a konfliktów i próby ich rozwiàzywania Problemy integracyjne na Êwiecie Ca oêciowe widzenie regionów i miejsc Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej Ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alno- Êci gospodarczej, spo ecznej i politycznej Przewidywanie zmian w przyrodzie i w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji Korzystanie z mo liwie ró nych êróde informacji Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu 23 Poznanie wybranych problemów gospodarki Afryki Wykazanie zale noêci pomi dzy poziomem rozwoju gospodarczego a warunkami naturalnymi i przesz oêcià kolonialnà Afryki Poznanie wspó czesnych przemian gospodarczych, spo ecznych i politycznych w Afryce na przyk adzie wybranych paƒstw Poznanie przyczyn i skutków zmian w Êrodowisku powstajàcych wskutek dzia alnoêci gospodarczej ludzi korzystania z ró nych êróde informacji Kszta towanie postawy poszanowania innych narodów, religii i sposobów ycia Kszta towanie postawy krytycznej wobec wojny jako sposobu rozwiàzywania problemów spo eczno-gospodarczych Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: czytelnicza i medialna ekologiczna prozdrowotna filozoficzna obronna wskazuje na mapie Afryki i podaje nazwy obszarów o du ej koncentracji ludnoêci omawia wybrane problemy spo eczno-demograficzne Afryki i wyjaênia ich przyczyny omawia zró nicowanie rasowe, religijne i etniczne ludnoêci Afryki na podstawie mapy ludnoêci i danych statystycznych wymienia przyczyny i skutki wybranych konfliktów zbrojnych na terenie Afryki wskazuje na mapie i podaje nazwy obszarów obj tych konfliktami w Afryce wyjaênia wp yw warunków naturalnych i przesz oêci kolonialnej Afryki na rozwój gospodarczy tego kontynentu podaje przyczyny i skutki zmian w Êrodowisku wskutek dzia alnoêci gospodarczej ludzi opisuje warunki naturalne oraz wybrane zagadnienia gospodarcze, spo eczne i polityczne w paƒstwach Afryki (Egipt, Etiopia, Republika Po udniowej Afryki)

24 porównuje cechy paƒstw o ró nym poziomie rozwoju gospodarczego wykazuje krytycznà postaw wobec wojny jako sposobu rozwiàzywania problemów spo eczno-gospodarczych wykazuje postaw poszanowania dla innych narodów, religii i kultur Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Wspó czesne przemiany gospodarcze, spo eczne i polityczne na kontynentach i w wybranych paƒstwach Problemy etyczne zwiàzane z nierównomiernym rozwojem gospodarczym ró nych cz Êci Êwiata Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map 24 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Azja Poznanie po o enia geograficznego i wybranych cech Êrodowiska przyrodniczego Azji Poznanie czynników wp ywajàcych na rozmieszczenie ludnoêci Azji Ukazanie zró nicowania rasowego, religijnego i kulturowego ludnoêci Azji Poznanie wybranych problemów demograficznych Azji i zrozumienie ich skutków Zró nicowanie przyrodnicze i spo eczno-gospodarcze Azji Warunki naturalne, ludnoêç i gospodarka Azji Ârodowisko przyrodnicze, przemiany gospodarcze, spo eczne i polityczne w wybranych krajach Azji (Indie, Chiny, Japonia) omawia po o enie geograficzne Azji na mapie Êwiata opisuje cechy Êrodowiska przyrodniczego Azji na podstawie map tematycznych wskazuje i wyjaênia przyczyny wp ywajàce na rozmieszczenie ludnoêci Azji wskazuje na mapie i podaje nazwy obszarów o du ej koncentracji ludnoêci charakteryzuje zró nicowanie rasowe, religijne i kulturowe ludnoêci Azji

25 èród a konfliktów i próby ich rozwiàzywania Problemy integracyjne na Êwiecie Ca oêciowe widzenie regionów i miejsc Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej Ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alno- Êci gospodarczej, spo ecznej i politycznej Przewidywanie zmian w przyrodzie i w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji Korzystanie z mo liwie ró nych êróde informacji Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu 25 Poznanie rejonów konfliktów zbrojnych w Azji, ukazanie ich przyczyn oraz skutków Poznanie wybranych problemów gospodarczych Azji WyjaÊnienie wp ywu warunków naturalnych na dzia alnoêç gospodarczà cz owieka w Azji Ukazanie wspó czesnych przemian gospodarczych, spo ecznych i politycznych w Azji na przyk adzie wybranych paƒstw wnioskowania na podstawie analizy map ogólnogeograficznych, ludnoêciowych i gospodarczych oraz danych statystycznych Poznanie przyczyn i skutków zmian w Êrodowisku powstajàcych wskutek dzia alnoêci gospodarczej ludzi Kszta towanie postawy krytycznej wobec wojny jako sposobu rozwiàzywania problemów spo- eczno-gospodarczych Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: czytelnicza i medialna ekologiczna prozdrowotna filozoficzna obronna omawia wybrane problemy demograficzne Azji i wyja- Ênia ich skutki wskazuje na mapie i podaje nazwy rejonów wybranych konfliktów zbrojnych w Azji i wyjaênia ich przyczyny i skutki opisuje wybrane problemy gospodarcze Azji wyjaênia na przyk adach wp yw warunków naturalnych na dzia alnoêç gospodarczà cz owieka w Azji wskazuje na mapie i podaje nazwy regionów rolniczych w Azji wskazuje na mapie i podaje nazwy obszarów o du ej koncentracji przemys u charakteryzuje Êrodowisko przyrodnicze oraz wybrane zagadnienia gospodarcze, spo eczne i polityczne w paƒstwach Azji (Indie, Chiny, Japonia) analizuje map gospodarczà Azji oraz dane statystyczne dotyczàce produkcji wybranych towarów

26 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Wspó czesne przemiany gospodarcze, spo eczne i polityczne na kontynentach i w wybranych paƒstwach Problemy etyczne zwiàzane z nierównomiernym rozwojem gospodarczym ró nych cz Êci Êwiata 26 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Kszta towanie postawy poszanowania dla innych narodów, religii i sposobów ycia porównuje cechy wybranych paƒstw o ró nym poziomie rozwoju gospodarczego wymienia przyczyny i skutki zmian w Êrodowisku wskutek dzia alnoêci gospodarczej ludzi wykazuje krytycznà postaw wobec wojny, jako sposobu rozwiàzywania problemów spo eczno-gospodarczych wykazuje postaw poszanowania dla innych narodów, religii i kultur Europa Poznanie po o enia geograficznego i wybranych cech Êrodowiska przyrodniczego Europy Poznanie przebiegu umownej granicy mi dzy Europà i Azjà Poznanie wybranych problemów gospodarczych Europy Zró nicowanie przyrodnicze i spo eczno-gospodarcze Europy Warunki naturalne, ludnoêç i gospodarka Europy Procesy integracyjne w Europie opisuje po o enie geograficzne Europy na mapie Êwiata wskazuje na mapie ogólnogeograficznej umownà granic pomi dzy Azjà i Europà i omawia jej przebieg opisuje Êrodowisko przyrodnicze Europy

27 Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map èród a konfliktów i próby ich rozwiàzywania Problemy integracyjne w Europie Ca oêciowe widzenie regionów i miejsc Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej Ocenianie w kategoriach geograficznych dzia alno- Êci gospodarczej, spo ecznej i politycznej Przewidywanie zmian w przyrodzie i w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji Korzystanie z mo liwie ró nych êróde informacji Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu 27 Ukazanie zró nicowania religijnego, etnicznego i kulturowego ludnoêci Europy Poznanie wybranych problemów spo eczno- -demograficznych Europy i przewidywanie ich skutków Ukazanie wybranych problemów integracyjnych w Europie i zrozumienie ich skutków Zrozumienie wp ywu przesz oêci polityczno- -gospodarczej na obecne zró nicowanie poziomu rozwoju gospodarczego Europy Ukazanie wspó czesnych przemian gospodarczych, spo ecznych i politycznych w Europie na przyk adzie wybranych paƒstw Poznanie wybranych problemów geograficznych w paƒstwach sàsiadujàcych z Polskà korzystania z ró nych êróde informacji Warunki naturalne, przemiany gospodarcze, spo- eczne i polityczne w wybranych krajach Europy (Rosja, Litwa, Bia oruê, Ukraina, Czechy, S owacja, Niemcy, Wielka Brytania, W ochy) charakteryzuje klimat Europy na podstawie mapy klimatycznej i danych statystycznych ocenia warunki Êrodowiska przyrodniczego Europy opisuje rozmieszczenie ludnoêci Europy na podstawie mapy ludnoêci wyjaênia przyczyny wp ywajàce na rozmieszczenie ludnoêci Europy opisuje zró nicowanie religijne, etniczne i kulturowe ludnoêci Europy przewiduje zmiany spo eczno-demograficzne w Europie, na podstawie danych statystycznych omawia wybrane problemy integracyjne w Europie i wyjaênia ich przyczyny i skutki opisuje wybrane problemy gospodarcze Europy wyjaênia wp yw przesz oêci polityczno-gospodarczej na zró nicowanie poziomu rozwoju gospodarczego Europy porównuje cechy wybranych paƒstw o ró nym poziomie rozwoju gospodarczego

28 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego 28 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Poznanie przyczyn i skutków zmian w Êrodowisku spowodowanych dzia alnoêcià gospodarczà ludzi Kszta towanie postawy zainteresowania bogactwem przyrodniczym i kulturalnym Europy Kszta towanie postawy poszanowania dla innych narodów, religii i sposobów Poznanie po o enia Polski w Europie i na Êwiecie Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: czytelnicza i medialna ekologiczna prozdrowotna filozoficzna obronna kultura polska na tle tradycji Êródziemnomorskiej omawia Êrodowisko przyrodnicze oraz wybrane zagadnienia gospodarcze, spo eczne i polityczne w paƒstwach Europy (Rosja, Litwa, Bia oruê, Ukraina, Czechy, S owacja, Niemcy, Wielka Brytania, W ochy) wyszukuje, selekcjonuje i interpretuje informacje z ró nych êróde, w tym z internetu ocenia wp yw ró nych form gospodarowania ludzi na stan Êrodowiska Europy wykazuje zainteresowanie bogactwem przyrodniczym i kulturowym Europy wykazuje postaw poszanowania dla innych narodów, religii i sposobów ycia

29 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Potencja naturalny, ludnoêciowy, gospodarczy i kulturowy Polski Polska na tle Europy i Êwiata Przyk ady ochrony krajobrazu na Êwiecie i Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie si w ich wzajemnym po o eniu za pomocà map Gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej Korzystanie z ró nych êróde informacji Przewidywanie zmian w przyrodzie i w dzia aniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji Stosowanie wiedzy geograficznej w yciu Planeta 3 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Po o enie Polski i zró nicowanie jej Êrodowiska geograficznego 29 Poznanie najwa niejszych wydarzeƒ z geologicznej przesz oêci Polski Ukazanie zale noêci pomi dzy przesz oêcià geologicznà a wspó czesnà rzeêbà powierzchni Polski Poznanie wybranych cech klimatu Polski Poznanie najwa niejszych cech wód powierzchniowych i warunków wyst powania wód podziemnych Ukazanie g ównych cech szaty roêlinnej i Êwiata zwierz cego Poznanie g ównych cech fizycznogeograficznych Morza Ba tyckiego Poznanie wybranych form ochrony przyrody Ârodowisko geograficzne Polski Morze Ba tyckie Po o enie, granice i obszar Polski Dzieje geologiczne obszaru Polski Cechy Êrodowiska geograficznego Polski Morze Ba tyckie Formy ochrony przyrody omawia po o enie Polski w Europie i na kuli ziemskiej na podstawie mapy Europy i Êwiata charakteryzuje wybrane wydarzenia z przesz oêci geologicznej Polski wykazuje wp yw przesz oêci geologicznej na wspó czesnà rzeêb powierzchni Polski opisuje g ówne cechy ukszta towania powierzchni Polski na podstawie mapy hipsometrycznej omawia wp yw wybranych czynników na klimat Polski opisuje cechy klimatu Polski na podstawie mapy klimatycznej i klimatogramów omawia wybrane cechy wód powierzchniowych i podziemnych wymienia g ówne typy genetyczne gleb wyst pujàcych

30 Odniesienie do treêci i osiàgni ç zapisanych w Podstawie programowej kszta cenia ogólnego Potencja naturalny, ludnoêciowy, gospodarczy i kulturowy Polski Polska na tle Europy i Êwiata 30 Szczegó owe cele kszta cenia i wychowania Zakres treêci Ogólne Szczegó owe Za o one osiàgni cia ucznia Uczeƒ poprawnie: Poznanie typów genetycznych gleb Ukazanie zagro eƒ ekologicznych oraz zrozumienie potrzeby ochrony wód Morza Ba tyckiego UÊwiadomienie koniecznoêci ochrony przyrody Kszta towanie postawy odpowiedzialnoêci za Êrodowisko geograficzne ojczyzny czytania i analizowania map tematycznych korzystania z ró nych êróde informacji Âcie ki mi dzyprzedmiotowe: ekologiczna regionalna europejska wymienia g ówne êród a zanieczyszczenia gleb opisuje wybrane cechy szaty roêlinnej i Êwiata zwierz cego opisuje po o enie i genez Morza Ba tyckiego opisuje wp yw dzia alnoêci gospodarczej cz owieka na zanieczyszczenie wód Ba tyku uzasadnia potrzeb ochrony wód Ba tyku omawia wybrane formy ochrony przyrody wykazuje postaw odpowiedzialnoêci za Êrodowisko geograficzne Polski wykorzystuje ró ne êród a informacji Podzia administracyjny i struktura ludnoêci Polski Poznanie podzia u administracyjnego Polski Poznanie g ównych kierunków, przyczyn oraz skutków migracji Polaków Podzia administracyjny i ludnoêç Polski Podzia administracyjny Liczba ludnoêci i jej zmiany omawia podzia administracyjny omawia czynniki wp ywajàce na rozmieszczenie ludnoêci