Rozwój inteligencji emocjonalnej i wartości w życiu dziecka

Transkrypt

1 Rozwój inteligencji emocjonalnej i wartości w życiu dziecka Każdy może się rozgniewać to bardzo łatwe. Ale rzadką umiejętnością jest złoszczenie się na właściwą osobę, we właściwym stopniu i właściwym momencie, we właściwym celu i we właściwy sposób. To bardzo trudne. Arystoteles Niezbędnym elementem inteligentnego życia jest dostrzeganie świata uczuć i panowanie nad nimi. Charmaine Liebertz Klucz do sukcesu Inteligencja emocjonalna obejmuje potrzeby emocjonalne, popędy, a także system wartości jednostki, który kieruje jej zewnętrznym zachowaniem. Decyduje ona o umiejętnościach przystosowania się do otoczenia, udanych relacjach międzyludzkich i sukcesach zawodowych. Nic więc dziwnego, że termin ten coraz częściej wymieniany jest jako element prawidłowego rozwoju dziecka. Kształtowanie umiejętności emocjonalnych dzieci zaczyna się właściwie już w kołysce. Niemowlęta, które otrzymują od dorosłych ze swego otoczenia dużą porcję aprobaty i zachęty, nabierają pewności, że uda im się stawić czoło wyzwaniom życiowym. Dla odmiany dzieci z domów, w których panuje chłód uczuciowy, a sami rodzice podchodzą do każdego problemu, spodziewając się porażki, będą prawdopodobnie iść przez życie, nie spodziewając się ani zachęty, ani zainteresowania ze strony rówieśników i dorosłych, np. nauczycieli. Sukces ma swoje źródło w emocjach Istnieją dowody na to, że sukces w szkole zależy w dużym stopniu od cech emocjonalnych ukształtowanych u dziecka w okresie przedszkolnym. Co mogą w takim razie zrobić nauczyciele i rodzice, aby rozwijać inteligencję emocjonalną u dzieci? Najpierw najważniejsza prawda aby uczyć dzieci radzenia sobie z emocjami, samemu trzeba posiadać te umiejętności warto uczestniczyć w treningach, warsztatach, czytać dostępną literaturę i ćwiczyć, ćwiczyć, ćwiczyć Osoby, które potrafią nazywać swoje stany emocjonalne, łatwiej je kontrolują, a także rozumieją uczucia innych ludzi. Zarówno w domu, jak i w szkole nie zapominaj o wadze dojrzałości emocjonalnej w ogólnym dojrzewaniu dziecka i osiąganiu przez niego sukcesów. Rodzice i nauczyciele, którzy skupiają się jedynie na

2 intelektualnych osiągnięciach dzieci, w świetle najnowszej wiedzy popełniają duży błąd wychowawczy. Rady dla rodziców i wychowawców dzieci: 1. Nie utrwalaj i nie nagradzaj zachowań, które świadczą o niedostatecznym rozwoju emocjonalnym Nie reaguj na dąsanie się, napady złości, wymuszanie nie kupuj dziecku czegoś wbrew sobie, bo wstydzisz się w sklepie jego reakcji na twoją odmowę, jeśli dziecko skarży się na inne dziecko w grupie, nie pochwalaj tego, ale pomyślcie wspólnie, co można zrobić, by zmienić tę sytuację. 2. Często rozmawiaj o uczuciach Zadawaj pytania: Co czujesz? Jak sądzisz, co czuje druga osoba? młodszemu dziecku zaproponuj, niech narysuje to, co czuje, ucz słów określających stany emocjonalne, mów o swojej radości, złości, smutku. 3. Nie myl radzenia sobie z uczuciami z ich wypieraniem przez dzieci Wypieranie to jeden z mechanizmów obronnych pojawiający się w trudnej dla nas sytuacji, świadczy o nieprawidłowościach, radzenie sobie z uczuciami to umiejętność rozpoznawania uczuć i ich odpowiedniego wyrażania. 4. Pamiętaj: emocjom nigdy nie należy zaprzeczać! Akceptuj uczucia, słuchaj bardzo uważnie zamiast słuchać jednym uchem, akceptuj uczucia słowami: Mmm, rozumiem, chyba jesteś smutny, to musiało być przykre. Nigdy - nawet w najlepszej wierze nie mów nieładnie wyglądasz jak się złościsz, nie bądź smutny, to głupstwo, nie płacz. 5. Ucz, jak radzić sobie z porażką Pomóż przeanalizować niepowodzenie, pomyślcie razem, co można zrobić następnym razem, by uniknąć porażki, kto może w tym pomóc, czego dziecko dowiedziało się z popełnionych błędów. 6. Ucz słuchania Od najmłodszych lat pokazuj dziecku, co to znaczy aktywne słuchanie, że dobra rozmowa wymaga skupienia, dopytywania, czasu. 7. Pokazuj różne punkty widzenia patrzenie na świat oczami innych jest jedną z cech wysokiej inteligencji emocjonalnej Dobrym ćwiczeniem, na przykład w razie konfliktu między dziećmi, jest pytanie - co czułbyś i myślał, gdybyś był Jackiem, Asią, a nie sobą? Czytając bajki, oglądając telewizję, zadawaj pytania: co czuli bohaterowie, skąd dziecko to wie, czy czułby to samo, dlaczego.

3 8. Dziel się swoimi uczuciami Jeśli płaczesz przy dziecku, nigdy nie zaprzeczaj, bojąc się przyznać do łez, gdy dziecko pyta, czy coś się stało, lepiej powiedzieć: tak, jestem smutna, jest mi przykro, zamiast: nic się nie stało; jak najczęściej mów o swoich uczuciach jestem wesoły, złości mnie to, zawstydziłem się Opisuj zachowanie i jego skutki, oddzielaj sprawcę od czynu Okłamałeś mnie, trudno będzie mi teraz ci zaufać zamiast zdania jesteś kłamcą; źle zrobiłeś zamiast jesteś głupi. 10. Ucz, że niewypowiedziane emocje są źródłem konfliktów Niech dziecko wie, że czasami trudno odkryć czyjeś uczucia i można się pomylić, pokazuj, że nagromadzona złość przeciwko koledze może skończyć się agresją. 11. Chwal jak najczęściej Średnio dziecko słyszy około 50 negatywnych uwag dziennie nie rób, nie wolno, zostaw, itp., a tylko pięć uwag pozytywnych. Chwalenie ma magiczną moc, bo jest dla dziecka komunikatem, co zrobiło dobrze (co warto powtarzać), najlepiej opisz, za co dziecko zasłużyło na pochwałę (ocena typu: ale jesteś zdolny ma mniejszą siłę sprawczą). 12. Podkreślaj konsekwencje wynikające z dobrego i złego postępowania dziecka, unikaj natomiast stosowania kar. Kiedy dziecko widzi konsekwencje swojego postępowania, łatwiej mu zrozumieć, że to ono kieruje swoim życiem. Jeśli zaś spotyka się tylko z karą, uczy się, że to dorośli kontrolują sytuację i podejmują decyzje

4 Wartości w życiu dziecka Pierwsze lata życia są bardzo ważne. Dziecko więcej czuje niż rozumie, jest bacznym obserwatorem, chłonie atmosferę domu rodzinnego. Jasne jest więc, że najwięcej uczy się przez przykład i naśladowanie osób, z którymi przebywa. Przyjmuje postawy i zachowania. Wychowanie jest bowiem przekazywaniem postaw duszy i nie ma sytuacji obojętnych wychowawczo. Czy sobie zdajemy z tego sprawę czy nie, w każdej chwili życia w jakiś sposób oddziałujemy na dziecko. Stosunek dziecka do wartości kształtowany jest na podstawie relacji społecznych z osobami znaczącymi, z którymi tworzone jest podłoże uczuciowe. To matka i ojciec wprowadzają dziecko w świat wartości. Relacja między rodzicami a dzieckiem wyznacza sposób komunikacji, odnoszenia się do dziecka, nazywania zachowań dziecięcych, zwracania uwagi, wydawania poleceń, karcenia, nagradzania. Wartości nie są czymś oczywistym. Nie rodzimy się z ich znajomością czy umiejętnością kierowania nimi. Mały człowiek zna świat tylko tak, jak go widzi, słyszy, dotyka. Wartościowanie przyjmuje więc automatycznie, bezrefleksyjnie, a często jak nakaz. U małego dziecka nie budzi sprzeciwu nawet kłamstwo dorosłego, bo nie kwestionuje ono tego, co mówi dorosły, a ufność, jaką obdarza matkę i ojca, jest istotna dla formowania zrębów osobowości. Wszelkie informacje wartościujące, płynące z ust dorosłego, mają dla dziecka poważne znaczenie. Są niezbędne dla uporządkowania dziecięcego świata i utrzymania poczucia bezpieczeństwa. Jednoznaczne komunikaty to jest złe, tak nie wolno, zakazuję, nie zgadzam się, wkomponowane w kontekst, który związany jest z zagrożeniem, są dla dziecka wsparciem i uczą go rozstrzygnięć moralnych. Wychowując dziecko warto mieć na uwadze ten aspekt procesu wartościowania. Kiedy w ślad za negatywną oceną pojawia się zakaz, dziecko wchodzi w świat zasad moralnych, otwiera się przed nim wyższy etap rozwoju. Dlatego czymś ważnym i oczywistym jest zapewnienie wszystkim dzieciom warunków do nauki wartości by miały szansę posługiwać się nimi. Mocny system wartości i umiejętności ich stosowania w życiu to najważniejszy kapitał, w jaki powinniśmy wyposażyć dziecko. Należy nauczyć dzieci: - jak być przyzwoitym człowiekiem, - jak budować dobre relacje z rówieśnikami, - jak dokonywać właściwych wyborów.

5 Pedagog Rafał Ryszka stworzył dziecięcy system wartości, który w formie zawartych pytań jest apelem do dorosłych. - Skąd mam wiedzieć, co to są wartości - pokaż mi je wszystkie. - Skąd mam wiedzieć, jak bronić swoich wartości - pokaż mi, jak się to robi. - Skąd mam wiedzieć, co jest ważne - pokaż mi, co jest najważniejsze. - Skąd mam wiedzieć, że wartości nabywa się od najmłodszych lat, a nie dopiero jak dorosnę - pokazuj mi dobre wartości od urodzenia, a nie czekaj na właściwy moment. - Skąd mam wiedzieć, że pieniądze, sława, pośpiech to fałszywa droga - przecież pozwalasz mi słuchać bez przerwy, że to jest najważniejsze w życiu. - Skąd mam wiedzieć, że złego przykładu nie dają mi inni, ludzkość, tylko TY. A jeśli od CIEBIE nauczę się dobrych zasad, co obchodzi mnie zły przykład ludzkości. - Przecież tego, co najważniejsze w życiu nie nauczę się z książek, oglądając telewizję, słuchając piosenek czy słuchając wszystkich dorosłych - tylko obserwując Ciebie.