Podstawy Prawa Administracyjnego (PPA) - Instytucje - - Kodeks i postępowanie -

Transkrypt

1 Podstawy Prawa Administracyjnego (PPA) - Instytucje - - Kodeks i postępowanie - 1 Instytucje administracji LS Kodeks i postępowanie ( w tym przed sądami) LS Administracja, prawo administracyjne i prawne formy działania administracji 19 8 Zakres obowiązywania kodeksu postępowania administracyjnego 5 2 Organ państwa, organ administracji 3 9 Kodeksowe zasady ogólne 10 3 Podstawowe pojęcia teoretyczne w nauce prawa administracyjnego 6 10 Właściwość organu administracji 5 4 Zakład administracyjny 2 11 Postępowanie administracyjne ogólne 21 5 Rząd i administracja rządowa Decyzja administracyjna zawartość; zaświadczenie 16 6 Samorząd terytorialny Skutki prawne decyzji administracyjnej i jej wykonalność ( w tym postępowanie w związku z ugodą) 7 7 Podziały terytorialne państwa 7 14 Kontrola rozstrzygnięć administracyjnych (zwykła) 5 15 Kontrola rozstrzygnięć administracyjnych (nadzwyczajna) Instytucja skarg i wniosków 5 17 Rola sądów w funkcjonowaniu administracji publicznej 14

2 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - instytucje - Administracja, prawo administracyjne i prawne formy działania administracji Zajęcia 1

3 Przedmiot Ustalenia organizacyjne Pojęcie administracji Prawo administracyjne Stosunki administracyjnoprawne 5 Formy prawne działania administracji 3

4 Pojęcie administracji W naukach administracyjnoprawnych mówi się o administracji w dwóch znaczeniach: Administracja to organizacja składająca się z różnych organów i skupionych wokół nich jednostek organizacyjnych, utworzona w celu wykonywania zadań publicznych w sposób określony przez prawo. Administracja to pewna działalność (administrowanie) administracja państwowa, administracja publiczna, administracja prywatna. Administrowanie (vs. ustawodawstwo, sądownictwo): Konkretny charakter (mniej abstrakcyjnie określony cel), Konkretne podmioty, przedmiot i przesłanki działania. 4

5 Związanie administracji prawem Konstytucyjna zasada praworządności (legalizmu) organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, a jego przestrzeganie jest podstawowym obowiązkiem każdego organu / /. Związanie administracji prawem nie jest jednakowe. Stopień związania zależy od różnych czynników. Zależy to m.in. od: Sfery działania (sfera wewnętrzna vs. zewnętrzna działań administracji), Rodzaju działań (działania faktyczne vs. działania prawne administracji), Formy działań (akty administracyjne, normatywne vs. inne formy). Administracja nie może działać bez podstawy ustawowej, jeżeli w wyniku jej działania zmienia się sytuacja prawna podmiotu z nią niezwiązanego. 5

6 Prawo administracyjne Ujęcie prawa administracyjnego w znaczeniu szerokim i wąskim: Ujęcie szerokie prawo administracyjna składa się z trzech części o o o Prawo o ustroju administracji państwowej (organizacja i zasady działania), Prawo materialne (uprawnienia i obowiązki organów administracji i podmiotów zewnętrznych), Prawo proceduralne (sposób postępowania przy urzeczywistnianiu norm ustrojowych i materialnych). Ujęcie wąskie do prawa administracyjnego zalicza się tylko normy dwustronnie wiążące, ustanawiające określone uprawnienia i obowiązki organów administracji oraz podmiotów niepodporządkowanych im organizacyjnie. 6

7 Stosunki prawne (według metody regulacji) Stosunki cywilnoprawne (równorzędność stron, dobrowolność nawiązania stosunku prawnego, swoboda kształtowania przedmiotu i treści stosunku prawnego, sankcja nieważności, sankcja egzekucyjna). Stosunki administracyjnoprawne (występowanie jako jednej ze stron organu władzy publicznej, zajmującego pozycję władczą; nawiązanie stosunku prawnego może nie być dobrowolne wynika z jednostronnej decyzji organu lub z mocy prawa, przedmiot i treść stosunku prawnego są z reguły określone mocą norm iuris cogentis, sankcja egzekucyjna, posiłkowo karna). Stosunki prawnokarne (wynik popełnienia czynu karalnego, stroną, oprócz przestępcy jest państwo, działające za pomocą organów, zajmujących pozycję nadrzędną, położenie prawne stron wyznaczają normy iuris cogentis, sankcje karne, posiłkowo egzekucyjne). 7

8 Formy prawne działania administracji [1/14] Prawna forma działania administracji to określony typ konkretnej czynności organu administracji. Analizując ogół działań realizowanych przez administrację można wyróżnić następujące formy, w jakich działania te są podejmowane. Są to: Akty normatywne Akty administracyjne Ugody Realizowane w sferze: Wewnętrznej (stosunki prawne z organami, jednostkami organizacyjnymi i pracownikami bezpośrednio podporządkowanymi danemu organowi) i Zewnętrznej (działalność w stosunku do podmiotów niepodporządkowanych organizacyjnie ani służbowo). Porozumienia administracyjne Czynności cywilne Czynności faktyczne Formy władcze jednostronne rozstrzygnięcie o pozycji prawnej drugiej strony, sankcjonowane środkiem przymusu. Formy niewładcze pozycja organu administracji i drugiej strony są sobie co do zasady równe. 8

9 Formy prawne działania administracji [2/14] Akty normatywne Forma władcza Posiadają specyficzną cechę: władcze rozstrzygnięcie organu władzy publicznej (wykonawczej rządowej lub samorządowej), zawierające normy postępowania skierowane go generalnie określonego adresata, znajdującego się w abstrakcyjnie określonej sytuacji. Noszą różne nazwy: rozporządzenia, zarządzenia, niekiedy zwane porządkowymi (wydawane przez organy indywidualne), uchwały (wydawane przez organy kolegialne). Wymienione akty nie mają jednak zawsze charakteru normatywnego w ww. rozumieniu; bardzo często, mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki podległe danemu organowi. 9

10 Akty normatywne [3/14] Akty prawne o charakterze abstrakcyjnym i generalnym (zawiera generalne i abstrakcyjne normy prawne) Źródła prawa (powszechnie obowiązujące). Źródła prawa akty prawa miejscowego: Uchwały sejmików wojewódzkich i rad samorządu terytorialnego Akty normatywne terenowych organów administracji rządowej Normatywna podstawa wydania aktu prawa miejscowego akty te nie mają charakteru samoistnego. Podstawy normatywne zawarte są w aktach kierunkowych, konstytuujących organy upoważnione do tworzenia aktów prawa miejscowego (upoważnienie ogólne) oraz aktach szczegółowych, dotyczących określonych dziedzin funkcjonowania JST / rządowej administracji terenowej. Rozporządzenie Prezesa RM z dnia w sprawie "Zasad techniki prawodawczej" Dz.U

11 UCHWAŁA NR / / RADY GMINY / / z dnia r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody / / Na podstawie art. 44 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880, z 2005 r., Nr 113, poz. 954, Nr 130, poz. 1087, z 2007 r., Nr 75, poz. 493, Nr 176, poz. 1238, Nr 181, poz. 1286) Rada Gminy / / uchwala, co następuje: < >. 1. < > Oznaczenie rodzaju aktu Oznaczenie organu wydającego akt Oznaczenie daty Określenie przedmiotu Określenie podstawy prawnej 2. < >: 1) < >; 2) < >; Treść aktu 3) < >; a) < >, b) < >, - < >. /nn/. Przewodniczący Rady Gminy / / /podpis/ Oznaczenie daty wejścia w życie Podpis w imieniu organu 11 wydającego Uzasadnienie

12 12

13 13

14 Formy prawne działania administracji [7/14] Akty administracyjne Forma władcza Akt administracyjny to oparte na przepisach prawa władcze, jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej, określające sytuację prawną konkretnego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie. Podstawowe cechy: Wydawany w oparciu o przepisy prawa administracyjnego, Odzwierciedla władcze oświadczenie woli organu administracji, Wydawany przez organ administracji lub podmioty pełniące funkcje takich organów, Akt podwójnie konkretny: co do adresata i co do sprawy (przedmiotu), Przybiera najczęściej formę pisaną, aczkolwiek może być również wydany ustnie. 14

15 Formy prawne działania administracji [8/14] Akty administracyjne - rodzaje Wyróżnić można rozmaite rodzaje aktów administracyjnych. Wynikają one z klasyfikacji aktów administracyjnych według różnych kryteriów. Rodzaje: Akty wewnętrzne (kierownictwo wewnętrzne) i zewnętrzne (kierowane do podmiotów poza sferą administracji decyzje administracyjne, wydawane w różnych formach pozwoleń, zezwoleń, licencji, koncesji, czy też nazywane po prostu decyzjami), Akty deklaratoryjne (potwierdzają istnienie prawa na podstawie mocy samego prawa) i akty konstytutywne (tworzą, znoszą lub zmieniają stosunki prawne, wydawane są w sferze tzw. uznania administracyjnego), Akty zależne od woli adresata (wydawane na jego wniosek dotyczą uprawnień) i od niego niezależne (wydawane z urzędu najczęściej dotyczą obowiązków), Akty wywołujące skutki cywilnoprawne (wywłaszczenie) i akty takich skutków niewywołujące (decyzja o sprzedaży nieruchomości cudzoziemcowi), Akty regulujące sytuację prawną osób i akty dotyczące rzeczy (np. uznanie budynku za zabytek), Akty administracyjne związane i swobodne (wydawane na zasadzie uznania administracyjnego). 15

16 Formy prawne działania administracji [9/14] Akty administracyjne uznanie administracyjne Uznanie administracyjne wynika z takiego uregulowania kompetencji organu administracyjnego, że organ ten może rozstrzygnąć sprawę w różny sposób przy tym samym stanie faktycznym i każde rozstrzygnięcie sprawy jest legalne. Sposoby formułowania przepisów ustalających uznanie administracyjne: Określnie stanu faktycznego, jednak bez wiązania z nim obowiązku podjęcia określonego działania; z reguły przepis posługuje się sformułowaniem organ może, Określenie działania organu administracji bez wskazywania stanu faktycznego, kiedy działanie to może być wykonane; tym samym organ administracji może podejmować działanie w każdym momencie, kiedy uzna to za właściwe, Posługiwanie się przez przepis prawny zwrotami nieostrymi przy opisie stanu faktycznego uzasadniającego działanie organu np. możliwość wydania decyzji ze względu na interes społeczny, względy bezpieczeństwa państwa, zagrożenie zdrowia itp. Przyczyny i zakres uznania administracyjnego (względy techniki legislacyjnej, organ musi brać pod uwagę cele, którym służy uznanie administracyjne, wynikające z celów przepisów). 16

17 Formy prawne działania administracji [10/14] Akty administracyjne moc obowiązująca Aby akt administracyjny był prawidłowy, musi być on pod każdym względem zgodny z przepisami prawa w szczególności: z przepisami prawa materialnego, musi być wydany przez właściwy organ, stosownie do określonego postępowania i wymaganej formie. Akty nie spełniające ww. wymogów nazywamy wadliwymi. Wadliwość ta może mieć jednak różne znaczenie z czym wiązać się będą konsekwencje prawne: Wadliwość nieistotna nie pociąga za sobą nieważności czy też potrzeby uchylenia aktu (sprostowanie, uzupełnienie aktu), Wadliwość istotna powoduje nieważność lub uchylenie aktu. 17

18 Formy prawne działania administracji [11/14] Ugoda Forma niewładcza To pisemne porozumienie, zawarte pomiędzy stronami postępowania administracyjnego przed organem pierwszej lub drugiej instancji, przed którym toczy się postępowanie administracyjne, i zatwierdzonym przez ten organ po skontrolowaniu jego prawidłowości. Istotą ugody jest jej charakter sporny. Samo zaś zatwierdzenie ugody zastępuje wydanie aktu administracyjnego, który zostałby wydany, gdyby do ugody nie doszło. Ugoda zatwierdzana jest w formie postanowienia, podejmowanego przez organ administracyjny w toku biegu postępowania w danej sprawie. Budowa ugody jest dwuczłonowa. Tworzą ją: Porozumienie stron w kwestiach spornych, Zatwierdzenie ugody przez organ administracji, przed którym toczy się postępowanie. Zatwierdzenie to staje się źródłem praw i obowiązków stron ugody. 18

19 Formy prawne działania administracji [12/14] Porozumienie administracyjne Forma niewładcza Dwu lub wielostronna czynność w sferze prawa administracyjnego, dokonana przez podmioty wykonujące administrację publiczną, zachodząca na podstawie zgodnego oświadczenia woli tych podmiotów. Przedmiotem porozumień są: Wspólne wykonywanie zadań przez podmioty, Przeniesienie (przekazanie, powierzenie) zadań z jednego podmiotu na drugi (wymaga wyraźnej podstawy prawnej) np. porozumienie międzygminne, mające na celu powierzenie jednej z nich określonych zadań publicznych. 19

20 Formy prawne działania administracji [13/14] Czynności cywilne Forma niewładcza Działalność administracji oparta na prawie cywilnym dotyczy przed wszystkim tej sfery, w której administracja zajmuje się sprawami gospodarczymi, dokonuje pewnych świadczeń na rzecz społeczeństwa, organizuje zaspokajanie określonych potrzeb (np. zaopatrzenie w wodę, wywóz nieczystości, utrzymanie dróg, mostów, substancji mieszkaniowej itd.). Administracja wykorzystuje instytucje prawa cywilnego w dwóch głównych celach: Pozyskiwanie dóbr niezbędnych do zapewnienia funkcjonowania aparatu administracyjnego, Zapewnienie usług i świadczeń o znaczeniu podstawowym, których dostarczanie stanowi obowiązek administracji publicznej. 20

21 Formy prawne działania administracji [14/14] Czynności faktyczne Formy niewładcze W grupie czynności faktycznych wyróżnić można dwa rodzaje działań administracji: Działania społeczno-organizacyjne, Czynności materialno-techniczne. Działania społeczno-organizacyjne to takie same działania, jakich może dokonywać każda inna organizacja społeczna / jednostka (działania często subsydiarne do innych działań np. akcja plakatowania promująca uchwałę gminy w sprawie segregacji odpadów). Czynności materialno-techniczne (wewnętrzne i zewnętrzne) to te działania organów administracji, które, będąc czynnościami faktycznymi, oparte są na wyraźnej podstawie prawnej i wywołują konkretne skutki prawne (np. doręczenie zawiadomienia, postawienie tablicy ostrzegawczej, zajęcie rzeczy ruchomej). 21

22 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - instytucje - Organ państwa, organ administracji Zajęcia 2

23 Przedmiot 1 Pojęcie organu państwa / administracji 2 Typologia organów administracji 3 Właściwość organów administracji 23

24 Pojęcie organu państwa / administracji Organ państwa to jednostka organizacyjna państwa mająca uprawnienie do wyrażania woli tego państwa, czego wyrazem jest przyznanie danej jednostce organizacyjnej określonych kompetencji. Organ administracji państwowej (rządowej lub samorządowej) to organ państwa zajmujący się bezpośrednio wykonywaniem funkcji administracyjnej państwa. Organ wykonujący prawo, a nie stanowiący je, czy zajmujący się wykonywaniem wymiaru sprawiedliwości. Urząd to zespół środków ludzkich, technicznych i organizacyjnych, służących zapewnieniu możliwości wykonywania przez dany organ przyznanych mu kompetencji, podlegający zwierzchnictwu organu, którego obsługę ma zapewniać. Ministerstwo Minister 24

25 Typologia organów administracji Organy administracji mogą być klasyfikowanego według rozmaitych kryteriów: Organy scentralizowane (administracja rządowa) i zdecentralizowane (administracja samorządowa - JST). Organy centralne i organy terenowe (stopnie organów administracji rządowej z uwagi na terytorium działania). Pośród organów centralnych wyróżnić można: o o Organy naczelne (RM, PRM, M, KRRiT), Urzędy centralne (organy podległe RM, PRM, M). Pośród organów terenowych wyróżnić można: o o Organy administracji rządowej, Organy administracji samorządowej (samorządu terytorialnego). Organy kolegialne i jednoosobowe. 25

26 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - instytucje - Podstawowe pojęcia teoretyczne w nauce prawa administracyjnego Zajęcia 3

27 Przedmiot 1 2 Aparat administracyjny Nadzór, kontrola, koordynacja i kierownictwo 3 Decentralizacja i centralizacja 4 Samorząd 27

28 Aparat administracyjny Aparat administracyjny to wszystkie jednostki organizacyjne wykonujące administrację publiczną, niezależnie od ich statusu ustrojowego (państwowe, samorządowe, inne). Tworzą go jednostki organizacyjne o rozmaitym charakterze. Ta różnorodność dyktowana jest rozmaitymi przyczynami: funkcjonalnymi, terytorialnymi, organizacyjnymi, finansowymi. 28

29 Nadzór i kontrola Pojęcia nadzoru i kontroli: Sytuacja, w której organ jest wyposażony w środki oddziaływania wobec organów nadzorowanych, nie mogąc jednak wyręczać tych organów w ich działalności nadzór. o Środki nadzoru: merytoryczne, personalne. Sytuacja, w której organ posiada wyłącznie kompetencje do sprawdzania działalności innych jednostek, bez stałych możliwości wpływania na ich działalność poprzez wydawanie nakazów (innych, wewnętrznych aktów normatywnych) lub poleceń kontrola. Kontrola oznacza słabsze uprawnienia, niż występujące w przypadku nadzoru. 29

30 Koordynacja i kierownictwo Pojęcie koordynacji zespół uprawnień wykonywanych w stosunku do innych organów i instytucji, które nie są bezpośrednio podporządkowane (organizacyjnie, czy też służbowo) organowi koordynującemu. Pojęcie kierownictwa organ kierujący może używać wszelkich środków prawem dozwolonych w celu oddziaływania na organy kierowane. Podstawowymi środkami kierownictwa są wytyczne i polecenia służbowe. Z pojęciem kierownictwa wiążą się najsilniejsze uprawnienia organu. W związku z tym ponosi on również pełną odpowiedzialność za działanie organów kierowanych. 30

31 Centralizacja i decentralizacja Centralizacja to taki sposób zorganizowania aparatu administracyjnego, w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Podporzadkowanie takie oznacza: kierowanie pracą organu niższego przez organ wyższy - polecenia, decydowanie o obsadzie personalnej organu niższego. D B C E D D B C A E E C D F B E C D Skupienie kompetencji koncentracja; rozproszenie kompetencji - dekoncentracja Decentralizacja (przeciwieństwo centralizacji) to taki sposób zorganizowania aparatu administracji, w którym organy niższego stopnia nie są podporządkowane organom wyższego stopnia. Wyróżnia się decentralizację rzeczową i terytorialną. 31

32 Samorząd Samorząd to forma decentralizacji administracji albo administracja sprawowana przez korporacje (wykonywanie administracji powierzone społeczności lokalnej / grupie wyposażonej w osobowość prawną). Rodzaje samorządu: terytorialny, specjalny (zawodowy, wyznaniowy, narodowościowy, gospodarczy). Z samorządem mamy do czynienia wówczas, gdy określona grupa społeczna ma możliwość wyłaniania własnych organów przedstawicielskich oraz, gdy organy te wykonują administrację publiczną. 32

33 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - instytucje - Zakład administracyjny Zajęcia 4

34 Zakład administracyjny[1/2] Zakład administracyjny to względnie samodzielna jednostka organizacyjna, wyposażona w trwale wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, której podstawowym celem jest ciągłe, bezpośrednie świadczenie usług socjalno-oświatowo-kulturalnych (usług użyteczności publicznej) o szczególnym znaczeniu społecznym. Główne cechy zakład administracyjnego to: Zakład jest z zasady jednostką budżetową (wydatki pokrywane z budżetów, ewentualne wpływy odprowadzane do budżetów wielkość wpływów z reguły nie rzutuje na wielkość wydatków). Formą działania zakładu gdy usługi świadczone są odpłatnie - może być tzw. zakład budżetowy (koszty pokrywane z dochodów własnych + dotacje). Stosunek prawny, łączący zakład z użytkownikiem, przybiera najczęściej postać stosunku administracyjnoprawnego (charakterystyczne jest tzw. władztwo zakładowe). 34

35 Zakład administracyjny[2/2] Podstawy prawne w Polsce nie ma ogólnej regulacji, odnoszącej się do wszystkich zakładów administracyjnych. Występują tylko regulacje dotyczące poszczególnych typów zakładów, np.: szkoły i placówki oświatowe ustawa o systemie oświaty, muzea ustawa o muzeach, biblioteki ustawa o bibliotekach. Władztwo zakładowe: Wynika z regulaminów zakładowych (będących z reguły uszczegółowieniem uprawnień wobec użytkowników, określanych ustawami), Jest niezbędne do zapewnienia realizacji celów zakładu, przy czym cele te wyznaczają granice władztwa zakładowego (ustawowe określenie działań, które mogą być stosowane wobec użytkownika), Akty organów zakładu, wywołujące skutki poza nim mają charakter aktów administracyjnych (decyzja o przyjęciu / zwolnieniu z zakładu), a niewywołujące takich skutków, co do zasady nie (np. przeniesienie zajęć szkolnych do innej sali). 35

36 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - instytucje - Rząd i administracja rządowa Zajęcia 5

37 Przedmiot 1 Organizacja administracji w Polsce 2 Administracja centralna 3 Terenowa administracja rządowa 4 Administracja specjalna 37

38 Administracja centralna [1/2] Administracja centralna to układ organizacyjnofunkcjonalny, który tworzą organy, urzędy i inne podmioty o różnym statusie prawnym, powołane do realizowania zadań administracji publicznej w ramach ich właściwości obejmującej skalę całego państwa. Kształt administracji prawnej wyznaczają rozmaite akty prawne: Konstytucja Ustawy zwykłe i akty wykonawcze, precyzujące rozwiązania konstytucyjne. Szczególne miejsce pośród nich przypada: o o Ustawie z 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, Ustawie z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej. 38

39 Administracja centralna organy [2/2] Organy centralne administracji Organy naczelne Pozostałe organy centralne Segment politycznorządowy (nadrzędny w stosunku do innych organów administracji) Segment administracyjnowykonawczy 39

40 Właściwość organu [1/4] [schemat] 40

41 Rada Ministrów organizacja [1/2] Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i Ministrów. W skład mogą być powoływani również wiceprezesi RM oraz przewodniczący komitetów określonych w ustawach. Prezes RM jak i wiceprezesi mogą być jednocześnie ministrami. Rada Ministrów jest organem kolegialnym. Formami działania są posiedzenia oraz tryb obiegowy (zebranie stanowisk członków RM). Rada ministrów może ustanawiać tzw. pełnomocników rządu. Organy pomocnicze Rady Ministrów: Stały Komitet lub komitety Rady Ministrów, komitety do rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy, rady lub zespoły opiniodawcze i doradcze, Komisje kodyfikacyjne, Komisje wspólne (powoływane z innymi instytucjami lub środowiskami), Rada Legislacyjna, Rządowe Centrum Legislacji (obsługa prawna RM i opracowywanie rządowych projektów ustaw). 41

42 Rada Ministrów działanie [1/2] Porządek obrad posiedzenia Rady Ministrów 42

43 Rada Ministrów funkcje [2/2] Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną należą do niej wszystkie sprawy polityki państwa niezastrzeżone przez Konstytucję lub inne ustawy dla innego organu lub samorządu (domniemanie kompetencji na rzez RM). Rada Ministrów koordynuje i kontroluje pracę wszystkich organów administracji rządowej. Rada Ministrów w szczególności: Zapewnia wykonanie ustaw i wydaje rozporządzenia do ustaw, Chroni interesy Skarbu Państwa, Uchwala i kieruje wykonaniem budżetu państwa Utrzymuje stosunki międzynarodowe, zawiera umowy z rządami innych państw i organizacjami międzynarodowymi, Zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, sprawując ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju, Określa organizację i tryb swojej pracy. Wydaje rozporządzenia (na podstawie upoważnień - w celu wykonania ustaw, podejmuje uchwały (obowiązują jednostki podległe Radzie Ministrów). 43

44 Prezes i wiceprezes Rady Ministrów Prezes Rady Ministrów jest: Przewodniczącym RM, Samodzielnym (naczelnym) organem administracji. Funkcje: Kieruje pracami RM, Reprezentuje RM, Zapewnia wykonanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania; Koordynuje i kontroluje pracę ministrów, Wykonuje zadania określone w odrębnych przepisach; Wydaje rozporządzenia (na podstawie upoważnień - w celu wykonania ustaw), wydaje zarządzenia (obowiązują jednostki organizacyjne podległe PRM). Wiceprezes (wiceprezesi) RM zastępcy / pomocnicy PRM, bez własnych kompetencji (nie jest samodzielnym organem administracji) działa w zakresie kompetencji PRM. 44

45 Minister i ministerstwo Minister jest powoływany do kierowania określonym działem administracji rządowej lub do wypełniania zadań wyznaczonych przez PRM: Minister kierujący działem administracji - działa we własnym imieniu w ramach jego kompetencji; jest samodzielnym (naczelnym) organem administracji, Minister wykonujący zadanie powierzone przez PRM (działa w ramach upoważnienia w zakresie kompetencji PRM). Zadania ministra, kierującego działem administracji rządowej: Prowadzi politykę resortową (resort to wyodrębniony organizacyjnie dział, grupujący sprawy jednorodne lub pokrewne, kierowany przez jeden organ centralny), Prawotwórstwo: przygotowywanie założeń projektów ustaw, wydawanie rozporządzeń na podstawie udzielonych upoważnień ustawowych, wydawanie zarządzeń, obowiązujących podległe mu jednostki), Sprawuje nadzór nad centralnymi instytucjami resortowymi, Zadania związane z projektowaniem i wykonaniem budżetu. 45

46 Minister i ministerstwo Ministerstwo aparat, przy pomocy którego minister wykonuje swoje zadania i kompetencje. Ministerstwa tworzy, znosi lub przekształca Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Strukturę ministerstwa określa ustawa o Radzie Ministrów. Ustawa wyznacza następujące komórki organizacyjne: Departamenty (zadania merytoryczne urzędu), Biura (zadania w zakresie obsługi ministra), Sekretariaty (do obsługi ministra i innych ciał organizacyjnych zespołów, rad, komitetów), Wydziały (komórki, które mogą być tworzone w ramach departamentów i biur). Na szczycie struktury ministerstwa stoją: sekretarz i podsekretarze stanu (bezpośredni, polityczni pomocnicy i zastępcy ministra). W ministerstwie występuje również stanowisko dyrektora generalnego odpowiedzialny jest za sprawne funkcjonowanie urzędu i gotowość do realizacji wyznaczonych zadań. 46

47 Dział administracji rządowej [1/3] Dział administracji rządowej to: Wyznaczony ustawowo krąg spraw z zakresu administracji, podlegający kierownictwu ministra, Określone w ustawie organy i inne podmioty szczebla centralnego, działające w dziedzinach spraw objętych działem przyporządkowane lub nadzorowane przez ministra. Rozdysponowane działów administracji rządowej jest kompetencją PRM, który przyporządkowuje działy w drodze wydawania rozporządzeń (tzw. atrybucyjnych), za pomocą których: Ustalany jest dział (lub działy) do obsługi przez danego ministra, Ustalane jest urząd (ministerstwo), który ma obsługiwać ministra, kierującego działem, Określa organy podległe ministrowi lub przez niego nadzorowane. 47

48 Lp. Działy administracji rządowej 1. Administracja publiczna 18. Rolnictwo 2. Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa 19. Rozwój wsi 3. Budżet 20. Rozwój regionalny 4. Finanse publiczne 21. Rynki rolne 5. Gospodarka 22. Rybołówstwo 6. Gospodarka morska 23. Skarb Państwa 7. Gospodarka wodna 24. Sprawiedliwość 8. Instytucje finansowe 25. Szkolnictwo wyższe 9. Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 26. Transport 10. Informatyzacja 27. Turystyka 11. Członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej 28. Środowisko 12. Kultura fizyczna 29. Rodzina 13. Nauka 30. Sprawy wewnętrzne 14. Łączność 31. Wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne 15. Oświata i wychowanie 32. Zabezpieczenie społeczne 16. Obrona narodowa 33. Sprawy zagraniczne 17. Praca 34. Zdrowie 48

49 Dział administracji rządowej [3/3] Art Dział gospodarka obejmuje sprawy gospodarki, w tym konkurencyjności gospodarki, współpracy gospodarczej z zagranicą, energetyki, oceny zgodności, miar i probiernictwa, własności przemysłowej, innowacyjności, działalności gospodarczej, promocji gospodarki polskiej w kraju i za granicą oraz współpracy z organizacjami samorządu gospodarczego. 2. Do ministra właściwego do spraw gospodarki należą w szczególności sprawy: 1) kształtowania warunków podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej; 2) podejmowania działań sprzyjających wzrostowi konkurencyjności oraz innowacyjności gospodarki polskiej; 3) formułowania założeń współpracy gospodarczej z zagranicą; 4) współpracy z organizacjami międzynarodowymi o charakterze gospodarczym oraz prowadzenia działań w zakresie kształtowania i realizacji zasad wymiany handlowej Unii Europejskiej z krajami trzecimi, w tym w szczególności w ramach wspólnej polityki handlowej Unii Europejskiej; / /. 3. Minister właściwy do spraw gospodarki sprawuje nadzór nad Prezesem Głównego Urzędu Miar i Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki oraz nad działalnością Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej. 4. Ministrowi właściwemu do spraw gospodarki podlega Urząd Dozoru Technicznego, Agencja Rezerw Materiałowych oraz Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. 5. Minister właściwy do spraw gospodarki pełni funkcję koordynatora krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych. 49

50 Rozporządzenie w sprawie powołania urzędu Rozporządzenie atrybucyjne dla ministra 50

51 Centralne organy administracji [1/2] Centralne organy administracji to organy, którym nie można przypisać statusu naczelnych, choć działaj w podobnej skali terytorialnej (krajowej) dla odróżnienia od organów naczelnych nazywane są urzędami centralnymi. Pełnią funkcje wykonawcze w rozmaitych dziedzinach administracji publicznej. Wszystkie COA podporządkowane są organom stopnia rządowego (organom naczelnym): są wpisane w struktury działów administracji rządowej (większość) lub funkcjonują poza działami administracji (w tym przypadku podlegają PRM lub bardzo rzadko RM). Np. Prezes GUS, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Komisja Nadzoru Finansowego, Szef Agencji Wywiadu organy podporządkowane PRM. Nadzór nad organami centralnymi sprawowany przez organy naczelne obejmuje kwestie obsady stanowisk kierowniczych, kształt struktury urzędów, wpływ na kierunki działania. Typy organów centralnych (wyróżnione ze względu na ich funkcje szczegółowe): administracyjne, regulacyjne, inspekcyjne. 51

52 Centralne organy administracji (COA) [2/2] PREZES RADY MINISTRÓW MINISTR INFRASTRUKTURY 1. Szef Agencji Bezpieczeństwa 1. Główny Geodeta Kraju Wewnętrznego 2. Główny Inspektor Nadzoru 2. Szef Agencji Wywiadu Budowlanego 3. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 3. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad 4. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 4. Główny Inspektor Transportu Drogowego 5. Szef Służby Cywilnej 5. Prezes Urzędu Transportu 6. Szef Centralnego Biura kolejowego Antykorupcyjnego 6. Prezes Urzędu Lotnictwa 7. Komisja Nadzoru Cywilnego Finansowego 7. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej MINISTR ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1. Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa 2. Główny Lekarz Weterynarii 3. Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych 4. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego MINISTR SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI 1. Komendant Główny Policji 2. Komendant Główny Straży Granicznej 3. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej 4. Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców 5. Prezes Urzędu Zamówień Publicznych 6. Prezes Wyższego Urzędu Górniczego 7. Urząd Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych MINISTR GOSPODARKI MINISTER KULTURY MINISTRA ŚRODOWISKA MINISTR ZDROWIA 1. Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych 1. Prezes Głównego Urzędu Miar 2. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki 3. Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej 1. Generalny Inspektor Ochrony Środowiska 2. Prezes Państwowej Agencji Atomistyki 3. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej 1. Główny Inspektor Sanitarny 2. Główny Inspektor Farmaceutyczny 3. Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych 4. Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych 52

53 Nietypowe jednostki administracji centralnej W ramach aparatu administracji występują jeszcze inne podmioty, zaangażowane w wykonywanie funkcji administracji publicznej w skali kraju są to tzw. agencje, fundusze celowe i inne. Są to jednostki o różnym charakterze prawnym, utworzone do wykonywania wydzielonych zadań administracji publicznej często o charakterze gospodarczym i finansowym, będących w dziedzinie zainteresowania rządu. Status i formy prawne agencji: Agencje o statusie centralnych organów administracji (Państwowa Agencja Atomistyki Prezes PAA) Agencje niestanowiące organów / urzędów administracyjnych: o Agencje o statusie państwowych jednostek organizacyjnych (np. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), o Agencje o statusie spółek (Agencja Rozwoju Przemysłu S.A.). Fundusze celowe i inne: Fundusz Pracy, PFRON; fundacje prawa publicznego (np. Zakład Narodowy im Ossolińskich, Fundusz Współpracy); państwowe osoby prawne, których organy pełnią funkcje administracyjne np. Polska Konfederacja Sportu Prezes Konfederacji). 53

54 Administracja terenowa zespolona i niezespolona Administracja terenowa część administracji publicznej, której cele, funkcje i zadania realizowane są w skali określonych jednostek podziału terytorialnego państwa (a nie w całej jego skali) przez organy, urzędy i inne podmioty, których zakres właściwości zamyka się w poszczególnych jednostkach terytorialnych. Administrację terenową tworzą dwa segmenty, którymi są: Administracja rządowa (tzw. zespolona i niezespolona), Administracja samorządowa (samorząd terytorialny). Administracja terenowa Administracja rządowa Administracja samorządowa Administracja zespolona (OAZ) Administracja niezespolona (OANZ) 54

55 Podmioty wykonujące zadania administracji rządowej w terenie Wojewoda Administrację rządową w terenie wyk konują Organy administracji rządowej (zespolonej) Organy administracji rządowej niezespolonej Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki Starosta Jeżeli wynika to z ustawy lub porozumienia Jeżeli wynika to z ustawy Inne podmioty Jeżeli wynika to z ustawy 55

56 Wojewoda pozycja i funkcje Wojewoda monokratyczny, samodzielny organ administracji, o właściwości wojewódzkiej. Jest powoływany / odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego ds. administracji publicznej. Funkcje wojewody: Przedstawiciel RM w województwie (transmisja polityki rządu), Zwierzchnictwo wobec rządowej administracji zespolonej (jest również organem administracji zespolonej), Organ nadzoru nad samorządem terytorialnym (z wyłączeniem spraw finansowych) oraz organ kontrolny w zakresie zadań zlecanych, Reprezentant Skarbu Państwa w województwie, Organ wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym (na podstawie ustaw jest również organem pierwszej instancji orzecznictwo administracyjne), Organ administracji rządowej, do którego należą wszystkie sprawy niezastrzeżone do właściwości innych organów, Organ prawodawczy (funkcja prawodawcza). 56

57 Akty prawne wojewody Wojewoda posiada kompetencje do stanowienia aktów prawa miejscowego na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych: Akty wykonawcze (rozporządzenia wojewody), Rozporządzenia porządkowe: Art W zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. 2. Rozporządzenia porządkowe mogą przewidywać, za naruszenie ich przepisów, kary grzywny wymierzane w trybie i na zasadach określonych w ustawie / / Kodeks wykroczeń / /. Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie Akty prawa miejscowego wydawane przez wojewodę objęte są nadzorem Prezesa Rady Ministrów, który może uchylać je: W przypadku niezgodności z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, Z powodu niezgodności z polityka rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności. 57

58 Rozporządzenie porządkowe wojewody - przykład Podstawa prawna wydania rozporządzenia porządkowego 58

59 Administracja zespolona (OAZ) [2/3] Lp. OAZ 1 Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej 2 Komendant wojewódzki Policji 3 Kurator oświaty 4 Państwowa Straż Rybacka 5 Państwowa Straż Łowiecka 6 Wojewódzki inspektor farmaceutyczny 7 Wojewódzki inspektor inspekcji handlowej 8 Wojewódzki inspektor jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych 9 Wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego 10 Wojewódzki inspektor nadzoru geodezyjnego 11 Wojewódzki inspektor ochrony roślin i nasiennictwa 12 Wojewódzki inspektor ochrony środowiska 13 Wojewódzki inspektor transportu drogowego 14 Wojewódzki konserwator przyrody 15 Wojewódzki konserwator zabytków 16 Wojewódzki lekarz weterynarii 59

60 Administracja niezespolona (OANZ) [1/3] Przesłanki tworzenia rozmaite, zależne od dziedziny objętej kompetencją danej jednostki, np.: Zapewnienie kierownictwa w skali całego kraju (administracja wojskowa), Względy terytorialnego zakresu działania nieadekwatność zasadniczego podziału terytorialnego kraju w stosunku do potrzeb danej sfery administracji (np. urzędy górnicze, celne, żeglugi śródlądowej), Specyfika zadań (wąska specjalizacja) i uniezależnienie kompetencji kontrolnych od wpływów lokalnych np. sprawy normalizacji i miar. Tworzenie może następować wyłącznie: w drodze ustawy oraz pod warunkiem, że jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania, przekraczającym obszar województwa. OANZ Terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej Kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujący zadania w dziedzinie administracji rządowej w województwie 60

61 Administracja niezespolona (OANZ) [2/3] Lp. 1 OANZ Dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień 2 Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej Dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych Dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar Dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych 7 Dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej 8 Dyrektorzy urzędów morskich 9 Dyrektorzy urzędów statystycznych 10 Dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej 11 Graniczni i powiatowi lekarze weterynarii Przykładowo, w terenie działają izby skarbowe (Dyrektorzy) oraz urzędy skarbowe (Naczelnicy). Podlegają ministrowi właściwemu ds. finansów publicznych. Organy te zajmują się ustalaniem, poborem podatków oraz wykonywaniem kontroli skarbowej. Izby są organami wyższego stopnia w stosunku do urzędów. 12 Komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej 13 Okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego 14 Państwowi graniczni inspektorzy sanitarni 15 Regionalni dyrektorzy ochrony środowiska 61

62 Administracja niezespolona (OANZ) [3/3] Organy administracji niezespolonej stanowią akty prawa miejscowego (w tym rozporządzenia porządkowe), obowiązujące na obszarze województwa lub jego części, na podstawie upoważnień ustawowych albo jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Konieczność uzgadnia projektów aktów prawa miejscowego z właściwym wojewodą, Akty prawa miejscowego podlegają nadzorowi. Prezes Rady Ministrów może uchylać te akty: jeżeli są niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania lub z powodu niezgodności z polityką Rady Ministrów lub naruszenia zasad gospodarności i rzetelności. 62

63 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - instytucje - Samorząd terytorialny Zajęcia 6

64 Przedmiot Istota samorządu terytorialnego i podstawy prawne działania Struktura i organy Wybory Funkcje i zadania Nadzór nad samorządem terytorialnym 64

65 Istota samorządu terytorialnego Określone terytorium + ogół mieszkańców tego terytorium tworzy tzw. wspólnotę samorządową. Władza sprawowana jest przez członków wspólnoty samorządowej w drodze głosowania (wybory i referendum) lub za pośrednictwem organów (decentralizacja władzy). Jednostka samorządu terytorialnego (JST) to strukturalne ujęcie wspólnoty samorządowej: Szczeble samorządu terytorialnego Gmina, powiat, województwo, Organy władzy. Zadania publiczne: Własne (służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty) odpowiadające zasięgowi JST (wymiar lokalny, ponadlokalny i regionalny), Zlecone (inne zadania, istotne z punktu widzenia państwa). 65

66 Podstawy prawne (Konstytucja i ustawy) Art Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa: Ustawa z r. o samorządzie gminnym, Ustawa z r. o samorządzie powiatowym, Ustawa z r. o samorządzie województwa. Art Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. 66

67 Podstawy prawne (zestawienie najważniejszych aktów prawnych) Konstytucja (roz. VII), Europejska Karta Samorządu Lokalnego, Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wojewódzkim, Ustawa z 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy, Ustawa z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, Ustawa z 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (ustawa wchodzi w życie w dniu 1 sierpnia 2011 r.), Ustawa z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym, Ustawa z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych, Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, Ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, i inne, np. ustawy kompetencyjne: o ustawa z 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych między organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw. 67

68 Organy samorządu terytorialnego Województwo: Sejmik województwa (organ stanowiący i kontrolny) Zarząd województwa (organ wykonawczy): Marszałek województwa (przewodniczący), wicemarszałek (jeden lub dwóch), pozostali członkowie zarządu, Sprawy bieżące, reprezentacja, Aparat wykonawczy: urząd marszałkowski. Powiat: Rada powiatu (organ stanowiący i kontrolny) Zarząd powiatu (organ wykonawczy): Starosta powiatowy (przewodniczący), wicestarosta i pozostali członkowie zarządu, Sprawy bieżące, reprezentacja, Aparat wykonawczy: starostwo powiatowe. Gmina: Rada gminy (organ stanowiący i kontrolny) Wójt, burmistrz, prezydent (organ wykonawczy) Burmistrz w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście albo Prezydent w miastach pow. 100 tys. mieszkańców lub w miastach, w których przed wejściem w życie ustawy organem zarządzającym był prezydent, Sprawy bieżące, reprezentacja, Aparat wykonawczy: urząd gminy / miasta. 68

69 Struktura organizacyjna samorządu terytorialnego w Polsce Jednostka podziału terytorialnego kraju Władza stanowiąca Władza wykonawcza Województwo Powiat Gmina 69

70 Powiat grodzki Prawa powiatu przysługują miastom, które: 31 grudnia 1998 r. liczyły więcej niż 100 tys. mieszk., Miastom, które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu, Miastom, którym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonywaniu pierwszego podziału kraju na powiaty. Funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje: Rada miasta, Prezydent miasta. Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu. Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu określa ustawa o samorządzie gminnym. 70

71 Wybory organów i inne rozstrzygnięcia Wybory samorządowe: Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw ustawa z r., Ustawa z r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Tryby wyboru: Organy stanowiące (zgodnie z ordynacją) Organy wykonawcze: Wójt, burmistrz, prezydent wybór bezpośredni, Zarząd powiatu, zarząd województwa tryb pośredni; wybierany przez radę powiatu / sejmik województwa. Referendum (ustawa z r. o referendum lokalnym) w przedmiocie: sposobu rozstrzygania każdej sprawy dotyczącej wspólnoty, obejmującej zakres zadań i kompetencji organów danej JST, W sprawie odwołania organu stanowiącego JST oraz (gmina) odwołania organu wykonawczego pochodzącego z wyboru bezpośredniego (wójta, burmistrza, prezydenta miasta). 71

72 Funkcje (zadania) Zadania publiczne (własne w sferze zaspokajania potrzeb wspólnoty samorządowej) i zlecone (inne, w sferze administracji państwa właściwe administracji rządowej). Rodzaj zadań: Gmina (zadania komunalne o wymiarze gminnym + bezpieczeństwo) poprzez akty prawa miejscowego (uchwały i przepisy porządkowe), Powiat (zadania komunalne o wymiarze powiatowym, sprawy zatrudnienia + bezpieczeństwo) poprzez akty prawa miejscowego (uchwały i przepisy porządkowe), Województwo (planowanie strategiczne, regionalne programy operacyjne, rozwój regionalny) poprzez akty prawa miejscowego (uchwały). Brak kompetencji do wydawania przepisów porządkowych. 72

73 Przykłady zadań własnych (gmina) Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska, gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, oczyszczania ścieków, utrzymania czystości, urządzeń sanitarnych, wysypisk, zaopatrzenia w energię (ciepło, elektryczność, gaz) lokalnego transportu zbiorowego, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji publicznej, kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury, ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, targowisk i hal targowych, zieleni gminnej, cmentarzy gminnych, porządku publicznego i bezpieczeństwa oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, promocji gminy, współpracy z organizacjami pozarządowymi. 73

74 Nadzór nad samorządem terytorialnym [1/3] Organy nadzoru Prezes Rady Ministrów Wojewoda Regionalna Izba Obrachunkowa W zakresie spraw finansowych (np. budżet, zadłużenie) 74

75 Nadzór nad samorządem terytorialnym [2/3] W razie powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw przez organ stanowiący, Sejm, na wniosek PRM, może w drodze uchwały rozwiązać radę gminy / powiatu / sejmik województwa. W przypadku rozwiązania PRM wyznacza osobę, która do czasu wyboru organu pełni jego funkcję. Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się wójt / burmistrz / prezydent (organ wykonawczy powiatu lub województwa), wojewoda wzywa do zaprzestania naruszeń, a jeżeli nie odnosi to skutku - występuje z wnioskiem do PRM o odwołanie organu. W przypadku odwołania PRM wyznacza osobę, która do czasu nowego wyboru pełni jego funkcję. W razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy JST, PRM może zawiesić organy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru nowych organów. 75

76 Nadzór bieżący nad samorządem terytorialnym [3/3] Organ wykonawczy JST zobowiązany jest do przedkładania wojewodzie uchwał samorządu terytorialnego: w ciągu 7 dni od dnia podjęcia uchwały, w ciągu 2 dni w przypadku przepisów porządkowych. Wojewoda (w ciągu 30 dni) może orzec o nieważności uchwały (częściowej / całkowitej). Orzeczenie to może poprzedzić wstrzymanie wykonania uchwały. Na rozstrzygnięcie nadzorcze przysługuje skarga do sądu administracyjnego (w przypadku złożenia przez organ samorządu skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze, sąd administracyjny wyznacza rozprawę nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wpłynięcia skargi. 76

77 Rozstrzygnięcie nadzorcze - przykład 77

78 Samorządowe kolegia odwoławcze [1/2] Samorządowe kolegia odwoławcze (SKO) to organy wyższego stopnia, w rozumieniu kpa i Ordynacji podatkowej, w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości JST, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej (mogą orzekać także w innych sprawach na zasadach określonych w innych ustawach). regulacja: ustawa z 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych. Kolegia są organami właściwymi do rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia postępowania lub do stwierdzania nieważności decyzji. Właściwość terytorialną określa PRM (rozporządzenie) obecnie w Polsce istniej 47 kolegiów (właściwość miejscowa oparta na siatce powiatów w ramach województw). 78

79 Samorządowe kolegia odwoławcze [2/2] Orzeczenia kolegium zapadają po przeprowadzeniu rozprawy lub na posiedzeniu niejawnym. Wydawane są w formie decyzji albo postanowień (z wyjątkiem niektórych przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami). Co do zasady, kolegium orzeka większością głosów w składzie 3- osobowym, po niejawnej naradzie (wyłączenie prawa wstrzymania się od głosu). Orzecznictwo podlega kontroli sądów administracyjnych. Kolegium uprawnione jest do żądania: niezbędnych dla wydania orzeczenia informacji i dokumentów, wglądu w dokumentację związaną z załatwieniem rozpatrywanych. Funkcje w sferze nadzoru: w przypadku stwierdzenia istotnych uchybień w pracy organu JST, prezes kolegium wydaje postanowienie sygnalizacyjne, odpisy postanowienia sygnalizacyjnego przekazuje organowi JST, komisji rewizyjnej rady gminy, powiatu albo sejmiku województwa (odpowiednio) oraz właściwemu wojewodzie. 79

80 Województwa, powiaty i gminy Polska dzieli się na: 16 województw, 379 powiatów (65 grodzkich ziemskie) gmin (w tym 307 miejskich). 80

81 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - instytucje - Podziały terytorialne państwa Zajęcia 7

82 Przedmiot 1 Klasyfikacja podziałów terytorialnych 2 Podział zasadniczy 3 Podziały pomocnicze 4 Podziały specjalne i inne 82

83 Definicja i klasyfikacja podziałów terytorialnych Podział terytorialny to względnie trwałe, unormowane prawnie rozczłonkowanie przestrzeni państwa, dokonywane dla pewnej grupy lub określonych jednostek organizacyjnych państwa albo jednostek niepaństwowych wykonujących zadania publiczne. Podział zasadniczy Podział pomocniczy Podział specjalny Rejonizacja Regionizacja 83

84 Reguły dokonywania podziału terytorialnego zasadniczego Podział terytorialny zasadniczy powinien (art. 15 K + przepisy ustaw): uwzględniać więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe w przypadku gminy - szczególnie gmina powinna obejmować obszar możliwie jednorodny ze względu na obszar osadniczy i przestrzenny, zapewniać tworzonym jednostkom zdolność wykonywania zadań publicznych. Pozyskiwanie opinii: mieszkańców (sprawy dotyczące obszaru gminy), zainteresowanych organów jednostek samorządu terytorialnego, których dotyczą zmiany układu terytorialnego (powiaty, województwa w przypadku zmian granic). 84

85 Podział terytorialny [1/4] Podział zasadniczy Tworzony ze względu na konieczność wykonywania zadań publicznych o istotnym znaczeniu z punktu widzenia podstawowych celów państwa i zasad jego funkcjonowania. Obecnie funkcjonuje trójstopniowy podział zasadniczy, na który składają się: Gminy, Powiaty, Województwa. (ustawa z r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa określenie województw i gmin - wykaz gmin w załączniku do ustawy) (ustawa z dnia r. o samorządzie powiatowym ustanawianie powiatów rozporządzenie RM) Jednostka podziału zasadniczego Gmina Powiat Województwo Tworzenie i znoszenie Rada Ministrów w drodze rozporządzenia: tworzy, łączy, dzieli i znosi oraz ustala granice, nadaje gminie lub miejscowości status miasta i ustala jego granice, ustala i zmienia nazwy oraz siedziby władz. Tworzenie i znoszenie na podstawie ustawy. Rada Ministrów dokonuje zmian granic w drodze rozporządzenia. 85

86 Zasadniczy i pomocniczy podział terytorialny 86

87 Zasadniczy podział terytorialny 87

88 Podział terytorialny [2/4] Podział pomocniczy Tworzony w celu wykonywania zadań publicznych. Uzupełnia podział zasadniczy lub specjalny ze względu na konieczność zapewnienia racjonalności i skuteczności realizowanych zadań. Podstawy prawne do tworzenia podziałów pomocniczych znajdujemy w aktach różnej rangi, zależnie od pozycji organu, którego zadania mogą być wykonywane w ramach takiego podziału (np. ustawa o samorządzie gminnym tworzenie sołectw w gminie oraz dzielnic i osiedli w miastach leży w sferze kompetencji samorządu gminnego; rada gminy określa organizację i zakres działania jednostek pomocniczych). Z podziałem pomocniczym mamy również do czynienia w przypadku porozumień komunalnych (powierzenie przez grupę gmin jednej z nich określonych zadań publicznych gminy). 88

89 Podział terytorialny [3/4] Podział specjalny Tworzony na potrzeby organów nienależących do systemu ogólnych organów administracji rządowej ani samorządu terytorialnego, dokonywany na podstawie prawa i względnie trwały. Obecnie możliwość tworzenia podziałów terytorialnych do realizacji zadań organów administracji niezespolonej przewiduje ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (z r.): Podziały specjalne mogą być ustanawiane (w drodze ustawy), jeżeli jest to uzasadnione: ogólnopaństwowym charakterem realizowanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania, przekraczającym obszar jednego województwa (np. urzędy górnicze, morskie, inspektoraty rybołówstwa). 89

90 Podział terytorialny [4/4] Rejonizacja Regionizacja Rejonizacja to rezultat wyznaczania obszarów działania dla instytucji lub organizacji wykonujących w formach niewładczych rozmaite zadania, których logika nie pokrywa się z granicami jednostek zasadniczego lub specjalnego podziału terytorialnego (z zasady punktem odniesienia jest obszar mniejszy niż województwo). Regionizacja punktem odniesienia są niewładcze działania na obszarze obejmującym dwa / kilka województw, czy też międzynarodowym (np. przygranicznym np. region Karpaty, obejmujący południowo-wschodnie województwa Polski, tereny przygraniczne Ukrainy, Węgier i Słowacji). Obecnie rejonizacja i regionizacja nie są uregulowane na drodze ustawowej. Powstające regiony i organy regionalne są w Polsce tworzone na podstawie porozumień i umów zawieranych między organami tworzącymi region. 90

91 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - kodeks i postępowanie - Zakres obowiązywania kodeksu postępowania administracyjnego Zajęcia 8

92 Przedmiot 1 Zakres unormowanych postępowań Ogólne postępowanie administracyjne zakres spraw i organy 2 3 Wyłączenia przedmiotowe 92

93 Kodeks postępowania administracyjnego zakres obowiązywania Art. 1-3 Kodeksu / / mówią w jakich sprawach i przed jakimi organami mają zastosowanie przepisu tego aktu prawnego. Zasadniczą część Kodeksu stanowi ogólne postępowanie administracyjne, którego podstawowymi cechami jest to, że toczy się przed organami administracji, w sprawach indywidualnych, rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych. Sprawa indywidualna jest to sprawa dotycząca konkretnej osoby i konkretnej sytuacji. W tym postępowaniu sprawy rozstrzygane w drodze decyzji / /, tj. aktów władczych określających sytuację prawną oznaczonego podmiotu w konkretnej sprawie. Decyzja administracyjna to również pozwolenie, zezwolenie, orzeczenie, inne władcze rozstrzygnięcie w indywidualnej sprawie. O tym co jest decyzją, nie decyduje nazwa, ale treść. Podstawowe elementy, które powinna zawierać decyzja administracyjna, określa art kpa. (Wyrok NSA z r., IV SA 964/96) 93

94 Zakres unormowanych postępowań Przedorganami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej Ogólne postępowanie administracyjne (jurysdykcyjne) Postępowania w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami JST i organami administracji rządowej Przedinnymi organami państwowymi (organy załatwiające sprawy w drodze decyzji administracyjnych) Przedinnymi podmiotami (podmioty załatwiające sprawy w drodze decyzji administracyjnych) Postępowania w sprawach rozstrzygania sporów między organami administracji publicznej a innymi podmiotami Podmiotami, uprawnionymi do załatwiania spraw w drodze decyzji administracyjnej Postępowania w sprawach wydawania zaświadczeń przez organy administracji publicznej Postępowania w sprawach skarg i wniosków Przed organami państwowymi, JST i organizacji społecznych 94

95 Ogólne postępowanie administracyjne Postępowanie przed organami administracji publicznej ministrowie centralne organy administracji publicznej wojewodowie terenowe organy administracji rządowej organy JST inne organy państwowe * inne podmioty * Postępowanie w sprawie indywidualnej Postępowanie w sprawie rozstrzyganej w drodze decyzji administracyjnej Sprawy dotyczące konkretnych osób lub określonej, realnej sytuacji Akt administracyjny rozstrzygający sprawę co do istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończący postępowanie (art KPA) O ile są powołane do załatwiania spraw indywidualnych, rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej. 95

96 Wyłączenia przedmiotowe 96

97 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - kodeks i postępowanie - Kodeksowe zasady ogólne Zajęcia 9

98 Przedmiot 1 Istota i znaczenie zasad ogólnych w Kodeksie postępowania administracyjnego 2 Zasady ogólne Kodeksu postępowania administracyjnego 98

99 Zasady ogólne [1/8] Prawidłowe działanie jak i stosowanie przepisów prawa administracyjnego zależy od przestrzegania podstawowych zasad postępowania administracyjnego. Ułatwiają to kodeksowe zasady ogólne. Zasady ogólne KPA wyznaczają pożądany wzorzec działania organu prowadzącego postępowanie i muszą być stosowane wraz z innymi szczegółowymi przepisami kodeksu, które je konkretyzują. Zasady ogólne KPA pełnią rolę dyrektyw interpretacyjnych w stosunku do pozostałych przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Zasady ogólne zawiera Rozdział 2 Działu I Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 6-16). 99

100 Zasady ogólne - zestawienie [2/8] Praworządność Prawda obiektywna i uwzględnienie interesu Pogłębianie zaufania Dostęp do informacji i znajomość prawa Czynny udział stron Zasadność przesłanek Szybkość i prostota postępowania Ugodowe załatwianie spraw Pisemność Dwuinstancyjność Trwałość decyzji Sądowa kontrola decyzji 100

101 Zasady ogólne [3/8] Praworządność Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa (prawo powszechnie obowiązujące jako podstawa decyzji). Organ kierujący postępowaniem dba by prawo było przestrzegane. Zabezpieczenie sankcja nieważności (art KPA). Prawda obiektywna i uwzględnienie interesu społecznego i obywateli W toku postępowania organy administracji publicznej zobowiązane są do podjęcia wszelkich działań niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego (ocena materiału dowodowego w oparciu o zasadę prawdy obiektywnej. Organy podejmują wszelkie kroki prowadzące do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. 101

102 Zasady ogólne [4/8] Pogłębianie zaufania Obowiązek prowadzenia postępowania w sposób gwarantujący: pogłębianie zaufania obywateli do organów państwa, pogłębianie świadomości i kultury prawnej obywateli. Dostęp do informacji i znajomość prawa Obowiązek wyczerpującego i należytego informowania o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków, będących przedmiotem postępowania. Czuwanie na tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody na skutek nieznajomości prawa (pouczenia, wyjaśnienia, wskazówki) Błędne pouczenie co do wniesienia odwołania, skargi, powództwa nie może szkodzić stronie, która się do niego zastosowała (art. 112 KPA). 102

103 Zasady ogólne [5/8] Czynny udział stron Organy administracji mają obowiązek: zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, przy czym czynny udział w postępowaniu jest uprawnieniem a nie obowiązkiem strony, przed wydaniem decyzji umożliwić stronom wypowiedzenie się co do materiału dowodowego oraz zgłoszenie żądań. Zabezpieczenie sankcja wznowienia postępowania (art pkt 4 KPA). Wyjątek: gdy sprawa nie cierpi zwłoki (niebezpieczeństwo dla zdrowia lub życia, groźba niepowetowanej szkody materialnej) (art KPA). Przyczyny odstąpienia od zasady utrwala się w aktach sprawy. Zasadność przesłanek Obowiązek wyjaśnienia stronom zasadności przesłanek, którymi organ kieruje się przy załatwianiu sprawy, tak aby decyzja została wykonana (w miarę możności) przez strony bez stosowania środków przymusu. 103

104 Zasady ogólne [6/8] Szybkość i prostota postępowania Terminy załatwiania spraw: niezwłocznie, gdy nie ma konieczności gromadzenia dowodów, 1 miesiąc dla spraw, w których konieczne jest przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego, 2 miesiące dla spraw szczególnie skomplikowanych (art i art. 35 KPA). Sankcja zażalenie i skarga na bezczynność organów. Ugodowe załatwianie spraw Sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach mogą być załatwiane w formie ugody, zatwierdzanej przez organ administracji. Organ, przed którym toczy się postępowanie w danej sprawie, powinien podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia ugody. 104

105 Zasady ogólne [7/8] Pisemność Sprawy załatwiane są w formie pisemnej. W przypadku, gdy nie przeczy to przepisom prawa i przemawia za tym interes strony, sprawy mogą być załatwiane ustnie. Treść oraz motywy załatwienia sprawy w tej formie powinny być utrwalone w aktach sprawy (protokół lub podpisana przez stronę odnośna adnotacja). Dwuinstancyjność Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne stronie przysługuje środek prawny wobec decyzji wydanej w I instancji. Wyjątkowo, w przypadku decyzji wydawanych przez centralne organy administracji i samorządowe kolegia odwoławcze przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (art KPA). 105

106 Zasady ogólne [8/8] Trwałość decyzji Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji są ostateczne organ pozostaje związany decyzją od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia stronie (art. 110 KPA). Wyjątki: uchylenie, zmiana decyzji, albo stwierdzenie nieważności lub wygaśnięcia. Sądowa kontrola decyzji Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem. Realizacja zasady w oparciu o przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2002 r., Nr 153, poz z późn. zm.). 106

107 Wyroki sądowe dotyczące zasad ogólnych Zasady ogólne postępowania administracyjnego są integralną częścią przepisów regulujących procedurę administracyjna i są dla organów administracji wiążące na równi z innymi przepisami tej procedury (Wyrok NSA z r., I SA258/82, ONSA 1982, poz. 54) Dopuszcza się obrazy art. 8 (informacja) i 9 KPA (pogłębianie zaufania) organ administracji, który skutki nieznajomości prawa przez podległych mu pracowników lub niedopełnienia przez nich obowiązków służbowych, przerzuca na obywateli. (Wyrok NSA z r., I SA 1478/81, ONSA 1981, poz. 72) Samowolne przerobienie przez organ administracji treści decyzji nie ma wpływu na ważność tej decyzji w jej pierwotnym brzmieniu (trwałość decyzji). (Wyrok NSA z r., I SA 1314/84, ONSA 1984, poz. 114) Strona nie ma obowiązku czynnego udziału w postępowaniu administracyjnym, lecz nie może wywodzić korzystnych skutków z faktu własnowolnego poniechania tej możliwości, o ile rozstrzygnięcie będzie sprzeczne z jej oczekiwaniami (czynny udział stron). (Wyrok NSA z r., SA/Wr 879/87 niepublikowany) 107

108 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - kodeks i postępowanie - Właściwość organu administracji Zajęcia 10

109 Przedmiot 1 Właściwość organu administracji - ogólnie 2 Właściwość rzeczowa 3 Właściwość funkcjonalna 4 Właściwość miejscowa 109

110 Właściwość organu [1/4] [schemat] Właściwość organu administracji Zdolność do rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym Konsekwencje naruszenia właściwości Nieważność decyzji administracyjnej Właściwość rzeczowa Właściwość funkcjonalna (instancyjna) Właściwość miejscowa 1. Ustalana według przepisów o zakresie działania organu. 2. Kompetencja do załatwiania określonych spraw w postępowaniu administracyjnym może zostać przekazana innemu organowi przez organ właściwy w rzeczowo, o ile przepis przewiduje taką możliwość. 110

111 Właściwość organu [2/4] Właściwość organu uprawnienie lub obowiązek do załatwienia określonej sprawy. Właściwość wynika z normy prawnej. Organ obowiązany jest do przestrzegania z urzędu swojej właściwości naruszenie właściwości =nieważność decyzji ( przekazanie według właściwości). Wyróżniamy właściwość: rzeczową, funkcjonalną i miejscową. Właściwość rzeczowa kompetencja do załatwiania określonego rodzaju spraw (np. budowlanych, paszportowych). Ustalana w oparciu o przepisy o zakresie działania organu źródłem są ustawy z zakresu prawa materialnego oraz Ustawa o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej (Dz. U. 1990, Nr 34, poz. 198). Właściwość rzeczowa oznacza również ZAKAZ naruszania właściwości funkcjonalnej. Organ wyższego stopnia, nawet pomimo zajmowania się tą samą dziedziną administracji, nie może wyręczać organu usytuowanego niżej (pouczenia / zalecenia nie mogą przesądzać o treści decyzji). 111

112 Właściwość instancyjna [3/4] Właściwość organu [3/4] [schemat właściwość funkcjonalna] 112

113 Właściwość organu [4/4] Właściwość miejscowa to kompetencja do realizacji właściwości rzeczowej w ramach określonej jednostki podziału terytorialnego kraju. KPA zawiera reguły ustalania właściwości miejscowej: Sprawy dotyczące nieruchomości organ odpowiednio do położenia nieruchomości (ew. większej jej części), Sprawy dotyczące zakładu pracy organ według miejsca, w którym zakład (jednostka zatrudniająca pracowników) jest, był lub będzie prowadzony, Pozostałe sprawy według miejsca zamieszkania (siedziby), ewentualnie: o o o o według miejsca pobytu, ostatniego miejsca zamieszkania lub pobytu, ostatecznie według miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie, a jeśli i takie ustalenie nie jest możliwe: organ właściwy dla dzielnicy W-wa Śródmieście. 113

114 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - kodeks i postępowanie - Postępowanie administracyjne ogólne Zajęcia 11

115 Przedmiot Schemat postępowania przed organem I instancji Organ prowadzący, strony i inni uczestnicy postępowania Wszczęcie postępowania Terminy, doręczenia i wezwania Dowody i prawo do informacji Zawieszenie i umorzenie Rozprawa administracyjna Postanowienie i decyzja administracyjna 115

116 I instancja Postępowanie przed organem I instancji Wszczęcie postępowania Przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego Przeprowadzenie postępowania dowodowego Rozstrzygnięcie Co do zasady: Postępowanie w trybie gabinetowym (według zasady pisemności) DECYZJA Wyjątkowo: Przeprowadzenie rozprawy administracyjnej Zawarcie ugody przez strony POSTANOWIENIE załatwiające sprawę co do istoty POSTANOWIENIA: Wydawane w toku postępowania, dotyczące kwestii proceduralnych (np. dopuszczenie do udziału w postępowaniu organizacji społecznej) i porządkowych (ukaranie grzywną, ustalenie kolejności przeprowadzania dowodów) Np.: (1) Postanowienie w sprawie zatwierdzenia ugody, (2) Postanowienie w sprawie wyjaśnienia wątpliwości co do treści decyzji.

117 Organ prowadzący postępowanie Organy administracji państwowej Organy jednostek samorządu terytorialnego Państwowe i komunalne jednostki organizacyjne Inne organizacje (zawodowe, samorządowe) Wojewodowie Wójt, burmistrz, prezydent miasta Terenowe organy administracji niezespolonej Starosta (zarząd powiatu) Naczelne i centralne organy administracji publicznej (o ile posiadają kompetencje do prowadzenia postępowania w I lub II instancji) Marszałek województwa (zarząd województwa) Każda sprawa załatwiana przez organ I instancji podlega kontroli organu II instancji (przez organ wyższego stopnia) z wyjątkiem sytuacji, gdy I instancją jest organ centralny lub samorządowe kolegium odwoławcze 117

118 Organ prowadzący postępowanie 118

119 Strona postępowania Strona każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek (art. 28 kpa). np. osoba fizyczna, osoba prawna, państwowa / samorządowa jednostka organizacyjna, organizacja społeczna, podmiot, który uważa, że w określonej sprawie należy przeprowadzić postępowanie, zgłasza wniosek o wszczęcie postępowania. Jeżeli zaś zamierza wziąć udział w już toczącym się postępowaniu może zgłosić żądanie o dopuszczenie do postępowania. W postępowaniu administracyjnym może występować jedna lub kilka stron, a strony łączyć może: ten sam lub zbliżony interes prawny lub też strony mogą mieć również rozbieżne interesy. 119

120 Uczestnicy postępowania Pełnomocnik / przedstawiciel w postępowaniu administracyjnym nie ma przymusu adwokackiego. Istnieje znaczna swoboda w zakresie działania przez pełnomocnika. Prokurator zapewniając praworządność, prokuratorzy mogą podejmować środki zmierzające do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa. W związku z tym prokurator: może wystąpić o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem możliwość udziału w postępowaniu w celu zapewnienia jego zgodności z prawem występuje na prawach strony, poza tym może wnieść sprzeciw od decyzji ostatecznej i skargę na decyzję administracyjną. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży praw i wolności obywatelskich. Ma prawo zwracania się o wszczęcie postępowania, zaskarżania decyzji oraz uczestnictwa w postępowaniu na prawach prokuratora. Organizacja społeczna (na prawach strony) może żądać wszczęcia postępowania lub dopuszczenia jej do udziału, o ile jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i zgodne z interesem społecznym. wsparcie strony lub też występowanie przeciwko niej zawsze jednak w ramach celu statutowego i w zgodzie z interesem społecznym. 120

121 Strony i pozostali uczestnicy postępowania - schemat Organ administracji Strona Strona / / Podmiot / podmioty na prawach strony Inni uczestnicy postępowania (np. biegli, świadkowie) oraz prokurator, RPO ze szczególnymi uprawnieniami Jedna, dwie lub większa liczba stron postępowania 121

122 Wszczęcie postępowania (I instancja) Postępowanie może być wszczęte: na żądane strony, z urzędu (przez uprawniony organ) na żądanie strony lub z urzędu. Inicjatywa strony zwykle, gdy chodzi o uzyskanie uprawnienia (np. uzyskanie koncesji) lub ustalenie, że strona posiada takie uprawnienie (np. stwierdzenie posiadania kwalifikacji zawodowych). Inicjatywa organu: konieczność nałożenia na stronę określonych obowiązków (np. przymusowa rozbiórka obiektu budowlanego), ze względu na ważny interes strony wszczęcie postępowania w sprawie, w której przepisy wymagają wniosku strony. Inicjatywa strony co do wszczęcia postępowania wyraża się poprzez złożenie podania (wniosek o wszczęcie postępowania), któremu następnie nadawany jest bieg urzędowy. 122

123 Terminy 123

124 124

125 Doręczenia i wezwania Wezwanie nakłada określone obowiązki (w przeciwieństwie do zawiadomienia). W związku z tym musi odpowiadać określonym wymogom formalnym, np. oznaczenie przedmiotu sprawy, charakteru, w którym występuje wzywany, celu wezwania, terminu, czy też skutków niestawiennictwa. Doręczenia: Doręczenie następuje: o o o w miejscu meldunku lub w lokalu, do którego osoba ma tytuł prawny, w miejscu pracy, w każdym innym miejscu, jeżeli wynika to z konieczności. W razie nieobecności w mieszkaniu, pisma dostarcza się do rąk dorosłych domowników, sąsiada, dozorcy (o ile osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi) W innej sytuacji (niemożność doręczenia) stosuje się tzw. doręczenie zastępcze (złożenie pisma w urzędzie pocztowym lub urzędzie gminy na okres 14 dni). W przypadku odmowy: zwrot z adnotacją o odmowie w konsekwencji uważa się, że pismo zostało doręczone w dniu odmowy. 125

126 Przykład zawiadomienia 1. / / 2. / / a/a 126

127 Dowody Tzw. przeprowadzenie dowodów stanowi zasadniczą część postępowania wyjaśniającego. Jak dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Rodzaje dowodów: dokumenty (urzędowe i prywatne) domniemanie prawdziwości dokumentu urzędowego, zeznania świadków brak prawa odmowy zeznań z wyłączeniami dotyczącymi pokrewieństwa oraz niekorzystnych skutków złożenia zeznania, zeznania stron korzystają z domniemania prawdziwości, o ile nie są sprzeczne z innymi dowodami i faktami znanymi organowi prowadzącemu postępowanie, opinie biegłych, zapisy obrazu i dźwięku, plany, rysunki i inne. 127

128 Prawo do informacji Postępowanie administracyjne jest w całości jawne dla strony, a dla innych uczestników, w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne do wykonywanych przez nich czynności, czy ról. Prawo do informacji gwarantuje ogólna kodeksowa zasada pisemności postępowania. Podstawową dokumentację postępowania stanowi protokół. Sporządzany jest z każdej czynności istotnej dla sprawy (np. przesłuchania świadków, przyjęcia ustnego podania / wniosku, z rozprawy), o ile nie została utrwalona w inny sposób. Strona ma prawo żądania sporządzenia protokołu. W toku postępowania sporządza się również adnotacje forma utrwalenia czynności, z których nie sporządza się protokołu. Organ administracji ma obowiązek umożliwić stronom przeglądanie akt w każdym stadium postępowania oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów (ograniczenia w przypadku tajemnicy państwowej postanowienie organu, na które służy zażalenie). 128

129 Zawieszenie Zawieszenie polega na wstrzymaniu wszelkich czynności, z wyjątkiem niezbędnych ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia ludzkiego lub zapobieżenie poważnym szkodom dla interesu społecznego. Wstrzymywany jest bieg terminów. Zawieszenie: obowiązkowe lub fakultatywne. Obowiązek zawieszenia: śmierć strony lub jednej ze stron, gdy wezwanie spadkobierców nie jest możliwe. śmierć przedstawiciela ustawowego strony (np. pełnomocnika spółki), Utrata przez stronę lub jej przedstawiciela zdolności do czynności prawnych Gdy rozpatrzenie sprawy zależy od rozstrzygnięcia tzw. zagadnienia wstępnego przez inny organ. Z mocy prawa, gdy do Trybunału Konstytucyjnego skierowane zostanie pytanie prawne, gdy od odpowiedzi na nie zależy rozstrzygniecie sprawy. Fakultatywnie na wniosek strony, na której wniosek wszczęto postępowanie, o ile inne strony temu się nie sprzeciwią i nie zagraża to interesowi społecznemu. Zawieszone postępowanie podejmuje się z urzędu lub na wniosek strony (w przypadku zawieszenia fakultatywnego, po upływie 3 lat, jeśli nie ma wniosku o ponowne wszczęcie, uznaje się, że wniosek w sprawie został wycofany). 129

130 Umorzenie W przypadku, gdy z jakikolwiek przyczyn postępowanie stało się bezprzedmiotowe, organ prowadzący wydaje decyzje o jego umorzeniu. Umorzenie na wniosek strony - postępowanie może być umorzone również wtedy, gdy wystąpi o to strona, na żądanie której postępowanie zostało wszczęte, przy czym: brak sprzeciwu innych stron (pozostałych), nie przeczy to interesowi społecznemu. 130

131 Rozprawa administracyjna Rozprawa to zgromadzenie w jednym miejscu wszystkich uczestników postępowania przez organ prowadzący postępowanie. Nie ma obowiązku każdorazowego przeprowadzenia rozprawy, przy czym: mogą występować wyjątki, zobowiązujące do przeprowadzenia rozprawy (określa je prawo materialne np. postępowanie wywłaszczeniowe), rozprawa powinna być przeprowadzona zawsze, gdy zapewnia to przyśpieszenie lub uproszczenie postępowania, bądź osiągnięcie celu wychowawczego (art kpa). Czynności związane z przygotowaniem rozprawy załatwia organ prowadzący postępowanie (wezwania i zawiadomienia). Kierujący rozprawą sprawuje tzw. policję sesyjną (wydalenie z rozprawy, grzywna za niewłaściwe zachowanie) 131

132 Postanowienie W postępowaniu administracyjnym mogą być wydawane postanowienia. Dotyczą one różnych kwestii, które wynikną w toku postępowania, ale najczęściej nie rozstrzygają istoty sprawy dotyczą: kwestii proceduralnych (np. zawieszenia / wznowienia postępowania, przywrócenia uchybionego terminu), kwestii porządkowych (np. ustalenie kolejności przeprowadzania dowodów, ukaranie grzywną uczestnika postępowania, sprostowanie oczywistej omyłki w decyzji), rozstrzygnięć dotyczących istoty sprawy (np. zatwierdzenie ugody). Do postanowień stosuje się odpowiednio niektóre przepisy odnoszące się do decyzji administracyjnej (np. ustalające zakres uzasadnienia, sytuacje kiedy można odstąpić od uzasadnienia, sposób doręczenia itd.). 132

133 Przykład postanowienia 1. / / 2. / / 3. / / a/a 133

134 Decyzja administracyjna Wynikiem przeprowadzenia postępowania administracyjnego jest wydanie przez organ prowadzący decyzji administracyjnej, która rozstrzyga i kończy sprawę w danej instancji. Postać decyzji administracyjnej musi odpowiadać wymogom kodeksowym, co do jej zawartości. Wymagania dotyczące zawartości decyzji administracyjnej precyzuje art. 107 kpa. 134

135 Akt administracyjny - decyzja Akt administracyjny, będący wyrazem działania organu administracji, konkretyzujący uprawnienia i obowiązki. Jest wydawany w toku postępowania administracyjnego, czyli procesu, którego celem jest zastosowanie ogólnej normy prawnej, zawartej w ustawie lub akcie wykonawczym do ustawy, w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w której znajduje się strona postępowania. Z uwzględnieniem przepisów proceduralnych dotyczących postępowania administracyjnego (KPA + przepisy szczególne w prawie materialnym). 135

136 Przykład normy ogólne (koncesjonowanie) Art Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie: 1) poszukiwania / / złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, / / 4) ochrony osób i mienia; / / 2. Szczegółowy zakres i warunki wykonywania działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu określają przepisy odrębnych ustaw. Art Jeżeli przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inaczej, udzielenie, / / należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. 2. Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu w stosunku do wniosku następuje w drodze decyzji. i dalej, regulacje ogólne dotyczące postaci wniosku o udzielenie koncesji / / oznaczenie podmiotu, adres 136

137 Przykład normy szczegółowe (koncesjonowanie) Do zlokalizowania odpowiednio do sprawy / rozpatrywanego przypadku; Normy szczegółowe nie muszą występować jedynie w jednym, uszczegóławiającym akcie normatywnym; Normy szczegółowe występować mogą w wielu aktach normatywnych, co więcej mogą być to akty normatywne występujące na różnych poziomach katalogu źródeł prawa (ustawa, rozporządzenie). Przykładowo i podsumowując: (koncesjonowanie). Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej Ustawa o ochronie osób i mienia Rozporządzenie MSWiA / /w sprawie rodzajów dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o udzielenie koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia 137

138 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - kodeks i postępowanie - Decyzja administracyjna zawartość; zaświadczenie Zajęcia 12

139 Przedmiot Istota decyzji administracyjnej Elementy składowe, wymagane zgodnie z art. 107 kpa Omówienie zawartości elementów składowych Niezbędne elementy decyzji administracyjnej. 139

140 Elementy składowe decyzji administracyjnej Oznaczenie organu wydającego Data wydania Oznaczenie strony lub stron Powołanie podstawy prawnej Rozstrzygnięcie Uzasadnienie faktyczne i prawne Pouczenie na temat odwołania Pouczenie na temat powództwa lub skargi Podpis i stanowisko służbowe podpisującego Inne elementy zgodnie z przepisami szczegółowymi 140

141 Słowo o istocie decyzji administracyjnej Art. 104 kpa organ administracyjny załatwia sprawę poprzez wydanie decyzji administracyjnej. Decyzja rozstrzyga sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo załatwia sprawę w inny sposób (w danej instancji). Innym sposobem zakończenia sprawy jest: uchylenie decyzji przez organ odwoławczy i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia umorzenie postępowania. Sama nazwa aktu nie jest istotna ( decyzja, czy też inna nazwa: pozwolenie, zezwolenie, koncesja). Nie jest też istotne, czy decyzja zawiera wszystkie elementy formalne (przy czym, ich brak wywołuje określone skutki prawne). Pisma zawierające rozstrzygnięcia w sprawach załatwianych w drodze decyzji są decyzjami, nawet pomimo nieposiadania w pełni przewidzianej prawem formy, jeśli tylko posiadają minimum niezbędnych elementów. 141

142 Decyzja administracyjna elementy [1/7] Oznaczenie organu wydającego Prezydent m. st. Warszawy / / Data wydania Warszawa, dnia r. Oznaczenie strony lub stron Pani: Ewa Kowalska ul. Kwiatowa 16 m Warszawa / / pozostali adresaci, jeśli dotyczy 142

143 Decyzja administracyjna elementy [2/7] Powołanie podstawy prawnej Na podstawie art. 112, art. 113 ust. 1, 5 i 6, art. 118a, art. 119 ust. 1, art. 123, art. 128 ust. 1, art. 129 ust. 1, art. 133 pkt 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r., Nr 46, poz. 543.) oraz art. 104 i art. 107 KPA, po rozpatrzeniu wniosku / / z dnia 16 maja 2002 r. W podstawie prawnej powoływane są: Przepisy prawa materialnego, upoważniające organ do załatwienia danej sprawy w formie decyzji administracyjnej, Przepisy proceduralne (kpa). Podstawy prawnej nie mogą stanowić: Przepisy kompetencyjne Akty wewnętrzne administracji ani preambuły aktów. 143

144 Decyzja administracyjna elementy [3/7] Orzekam: Rozstrzygnięcie (osnowa) Wywłaszczyć na rzecz Gminy / / pod budowę / / nieruchomość położoną w / /, obręb / /, oznaczoną numerem ewid. / / o pow. / /, posiadającą nieuregulowany stan prawny. Jednocześnie ustalam odszkodowanie od Gminy / / za wywłaszczoną nieruchomość w wysokości: / /. Rozstrzygnięcie (osnowa) to w istocie skonkretyzowanie ogólnej normy prawnej w danym, indywidualnym przypadku. Rozstrzygnięcie może zostać dodatkowo uzasadnione (w drodze postanowienia), jeśli istnieją wątpliwości co do jego rozumienia (wykładnia autentyczna). Nie może to zmieniać, ani rozszerzać rozstrzygnięcia. Strona (strony) może żądać uzupełnienia decyzji co do treści rozstrzygnięcia (14 dni dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji). Dotyczy to również: uzupełnienia pouczenia lub jego sprostowania. 144

145 Decyzja administracyjna elementy [4/7] Uzasadnienie Wysokość podatku ustalono na podstawie: (1) danych z ewidencji gruntów i budynków prowadzonej w tutejszym urzędzie, (2) aktu notarialnego, (3) złożonej informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych oraz (4) innych informacji, będących w posiadaniu organu podatkowego. Uzasadnienie faktyczne wskazanie faktów uznanych za udowodnione, dowodów, które uwzględniono oraz przyczyn odrzucenia innych dowodów. Uzasadnienie prawne wyjaśnienie, dlaczego zastosowano określony przepis i jak jest on rozumiany Odstąpienie od uzasadnienia: decyzja uwzględnia w całości żądanie strony (z wyłączeniem decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz wydanych na skutek odwołania), Z uwagi na względy bezpieczeństwa państwa lub porządek publiczny (zaniechanie lub ograniczenie uzasadnienia na podstawie ustawy). 145

146 Decyzja administracyjna elementy [5/7] Pouczenie Od decyzji służy prawo wniesienia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w / / (za pośrednictwem organu, który wydał niniejszą decyzję) w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Od niniejszej decyzji służy stronie prawo wniesienia odwołania do Wojewody Mazowieckiego za pośrednictwem Starosty / / w terminie 14 dni od daty jej doręczenia. Pouczenie o środkach prawnych (odwołaniu, skardze do sądu administracyjnego, powództwie odszkodowawczym) ma głównie znaczenie informacyjne. Brak lub nieprecyzyjne pouczenie nie oznacza, że stronie nie przysługuje środek prawny. Brak / nieprecyzyjne pouczenie nie wywołuje negatywnych konsekwencji dla strony (np. w przypadku złożenia odwołania po upływie terminu). 146

147 Decyzja administracyjna elementy [6/7] Podpis z up. Prezydenta m. st. Warszawy imię i nazwisko Kierownik Referatu w Wydziale Budżetowo- Księgowym dla Dzielnicy Żoliborz Podpis musi widnieć na decyzji. Strona nie ponosi konsekwencji błędnego podpisu. Błędny podpis nie wpływa również na prawa i obowiązki strony. Prawo złożenia podpisu posiadają: Pełniący funkcję organu prowadzącego postępowanie Osoba upoważniona przez organ pełniący postępowanie, będąca pracownikiem jednostki kierowanej przez ten organ. 147

148 Decyzja administracyjna elementy [7/7] Inne elementy zgodnie z przepisami szczegółowymi Art Decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości, poza elementami określonymi w art Kodeksu postępowania administracyjnego, powinna zawierać: 1) ustalenie, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczana; 2) określenie przedmiotu wywłaszczenia przez podanie oznaczenia nieruchomości według księgi wieczystej lub zbioru dokumentów oraz według katastru nieruchomości; 3) określenie praw podlegających wywłaszczeniu; 4) wskazanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości; 5) wskazanie osoby, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości; 6) zobowiązanie do zapewnienia lokali / /; 7) ustalenie wysokości odszkodowania. o Przykład z ustawy o gospodarce nieruchomościami. 148

149 Niezbędne elementy decyzji administracyjnej Oznaczenie organu wydającego Oznaczenie strony lub stron Rozstrzygnięcie Podpis 149

150 Starosta Powiatowy w Pułtusku DECYZJA Pułtusk, r. Na podstawie art. 112, art. 113 ust. 1, 5 i 6, art. 118a, art. 119 ust. 1, art. 123, art. 128 ust. 1, art. 129 ust. 1, art. 133 pkt 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r., Nr 46, poz. 543.) oraz art. 104 i art. 107 KPA, po rozpatrzeniu wniosku Zarządu Miejskiego w Pułtusku z dnia r. ORZEKAM 1) Wywłaszczyć na rzecz Gminy Pułtusk pod budowę ulicy Armii Krajowej nieruchomości położone w Pułtusku, obręb 11, oznaczone numerami ewidencyjnymi działek 56/1 o pow. i 56/3 o pow., posiadających nieuregulowany stan prawny. 2) Ustalić odszkodowanie od Gminy Pułtusk za wywłaszczone nieruchomości w wysokości: zł. trzydzieści sześć tysięcy złotych) za działkę 56/1 oraz zł. (siedemdziesiąt cztery tysiące złotych) za działkę 56/3. 3)Ostateczna decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej. 4)Złożyć do depozytu sądowego na okres 10 lat ustaloną kwotę odszkodowania. Oznaczenie organu Data wydania Powołanie podstawy prawnej Oznaczenie strony i rozstrzygnięcie UZASADNIENIE Zarząd Miejski w Pułtusku wystąpił z wnioskiem z dnia r. nr GRP /2002 do Starosty Pułtuskiego o wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego w stosunku do nieruchomości oznaczonych numerami działek 56/1 i 56/3 o pow. i położonych w Pułtusku, obręb 11. Po zbadaniu dokumentów załączonych do wniosku stwierdzono, iż Uchwałą rady Miejskiej w Pułtusku z dnia r. zostały określone linie rozgraniczające dla ulicy Armii Krajowej na odcinku od ul. Wojska Polskiego do granic Miasta, stanowiącej dojazd do siedlisk rolniczych i użytków rolnych. Stwierdzono, żee przedmiotowe nieruchomościci mają nieuregulowany stan prawny (nie odnaleziono ksiąg wieczystych dla przedmiotowych nieruchomości). Nie odnaleziono również innych dokumentów pozwalających ustalić osoby, którym przysługiwałyby prawa rzeczowe do przedmiotowych nieruchomości. Ponadto, w terminie 2 miesięcy od opublikowania ogłoszeń o zamiarze wywłaszczenia, nie zgłosiły się osoby, którym przysługiwałyby prawa rzeczowe do przedmiotowych nieruchomości. W związku z powyższym zawiadomieniem z r. wszczęto postępowanie wywłaszczeniowe w stosunku do nieruchomości oznaczonych numerami działek 56/1 i 56/3. Biorąc pod uwagę przeznaczenie nieruchomości w planie zagospodarowania przestrzennego na cele publiczne oraz fakt, że budowa ulicy Armii Krajowej nie może być zrealizowana w inny sposób, postanowiono o wywłaszczeniu tych nieruchomości. Wartość odszkodowania ustalono w oparciu o operat szacunkowy, sporządzony w sierpniu 2002 r. przez rzeczoznawcę majątkowego Krzysztofa Kowalskiego, który ustalił wartości nieruchomości jak następuje: zł. (trzydzieści sześć tysięcy zł.) dla działki 56/1 oraz zł. (siedemdziesiąt cztery tysiące zł.) dla działki 56/3. Pismem z dnia r. poinformowano Burmistrza Miasta Pułtusk o wysokości ustalonej wyceny i wyznaczono termin do zapoznania się z operatem szacunkowym wyceny. Strona nie wniosła do niego uwag. Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji. Uzasadnienie faktyczne i prawne oraz inne elementy wymagane przepisami szczegółowymi POUCZENIE Od niniejszej decyzji służy stronie prawo wniesienia odwołania do Wojewody Mazowieckiego za pośrednictwem Starosty Pułtuskiego w terminie 14 dni od daty jej doręczenia. Starosta Pułtuski Otrzymują: Burmistrz Miasta Pułtusk Sąd rejonowy w Pułtusku Wydział ksiąg Wieczystych Ewidencja gruntów w/m/ A/a. Tadeusz Mieszkowski / podpis/ 150 Pouczenie Podpis

151 Przykład decyzji administracyjnej opisz wskazane elementy formalne 151

152 Przykład decyzji administracyjnej 152

153 Zaświadczenia Zaświadczenie jest dokumentem potwierdzającym określone fakty lub stan prawny. Organ administracji wydaje zaświadczenie bez zbędnej zwłoki, nie dłużej jednak niż w terminie 7 dni. Warunki wydania zaświadczenia: urzędowe poświadczenie potwierdzenia faktów lub stanu prawnego wymagane jest przez przepis prawa, istnienie interesu prawnego osoby ubiegającej się. Odmowa wydania zaświadczenia następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie). 153

154 Przykład zaświadczenia 154

155 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - kodeks i postępowanie - Skutki prawne decyzji administracyjnej i jej wykonalność Zajęcia 13

156 Przedmiot Decyzja nieostateczna i ostateczna Decyzja nieprawomocna i prawomocna Ugoda administracyjna Natychmiastowa wykonalność decyzji administracyjnej Przymusowa wykonalność decyzji administracyjnej 156

157 Decyzja nieostateczna i ostateczna Decyzja administracyjna Nieostateczna Decyzja administracyjna, od której służy odwołanie (w terminie 14 dni od dostarczenia / ogłoszenia). Możliwa jest jej zmiana wyłącznie po wniesieniu odwołania. Ostateczna Decyzja, od której nie służy odwołanie w administracyjnym toku postępowania. Decyzja ostateczna jest zasadniczo niewzruszalna poza przypadkami zastosowania nadzwyczajnych środków nadzoru. Decyzja staje się ostateczna gdy: nie zostało wniesione w terminie odwołanie, jest wydana w I instancji przez: o naczelny lub centralny organ administracji, o samorządowe kolegium odwoławcze, jest wydana przez organ II instancji (odwoławczy). 157

158 Decyzja nieprawomocna i prawomocna Decyzja administracyjna Nieprawomocna Decyzja, w przypadku której przysługuje skarga do sądu (w terminie 30 dni). Prawomocna Decyzja ostateczna, która nie może być zaskarżona do sądu administracyjnego albo sąd ten, po rozpatrzeniu skargi, ani jej nie uchylił, ani nie stwierdził jej nieważności. Zaskarżona decyzja staje się prawomocna, gdy: skarga została odrzucona, skarga została oddalona, postępowanie sądowe zostało umorzone. Nie można zaskarżyć decyzji do sądu, gdy: decyzja ostateczna nie zapadła w postępowaniu odwoławczym (nie został wyczerpany administracyjny tok instancji), upłynął termin do wniesienia skargi. 158

159 Ugoda administracyjna Ugoda administracyjna zastępuje decyzję. Zastosowanie - w sprawie występują strony o sprzecznych interesach. Musi mieć formę pisemną. Zawiera przez strony przed organem prowadzącym postępowanie - wymaga zatwierdzenia przez ten organ. Może być zawarta w toku postępowania (przed wydaniem decyzji), zarówno w I instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym. Zatwierdzenie / odmowa postanowieniem. Organ odmawia zatwierdzenia, gdy ugoda: zawarta została z naruszeniem prawa, nie uwzględnia stanowiska innego organu (gdy jest wymagane), narusza interes społeczny lub słuszny interes stron. Na postanowienie w sprawie ugody przysługuje zażalenie. Ugoda jest wykonalna, gdy stanie się ostateczna; wywołuje skutki prawne jak decyzja. Zawarta w postępowaniu odwoławczym zastępuje decyzję. Może być zaskarżana do sądu administracyjnego. 159

160 Postępowanie w sprawie ugody Oświadczenie stron o zamiarze zawarcia ugody Postanowienie o odroczeniu wydania decyzji i wyznaczenie terminu na zawarcie ugody Zawarcie ugody POSTANOWIENIE o zatwierdzeniu lub odmowie ugody (w terminie 7 dni od zawarcia) Doręczenie stronom postanowienia i odpisu ugody Odmowa Zajęcie stanowiska przez inny organ (o ile wynika to z przepisów) Załatwienie sprawy przez organ poprzez wydanie DECYJI Zawiadomienie organu: (1) o odstąpieniu od zamiaru zawarcia ugody lub (2) niedotrzymanie wyznaczonego terminu. Powrót do normalnego toku postępowania, odpowiednio w I lub II instancji

161 Wykonalność natychmiastowa Co do zasady decyzja podlega wykonaniu, gdy staje się ostateczna lub po uprawomocnieniu się (jeżeli wykonanie zostało wstrzymane). Czasami dochodzi jednak do natychmiastowego wykonania decyzji nieostatecznej, gdy wynika to z mocy: ustawy, nadanego rygoru natychmiastowej wykonalności. Nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności zachodzi, gdy jest to niezbędne w celu: ochrony zdrowia lub życia ludzkiego, zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami, zabezpieczenia innego interesu społecznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony. Rygor natychmiastowej wykonalności nie pozbawia możliwości odwołania. Jeszcze przed podjęciem rozstrzygnięcia odwoławczego możliwe jest wstrzymanie (przez organ odwoławczy) wykonania decyzji (poprzez wydanie postanowienia). 161

162 Wykonalność przymusowa Wykonanie obowiązków wynikających z decyzji jest przymusowe. Nierespektowanie tych obowiązków powoduje uruchomienie środków przymusu. Tytuł wykonawczy egzekucji stanowi wykonalna decyzja administracyjna. Środki egzekucyjne to: Dz. U 2005 r., Nr 229, poz. 1954, (tj.) Egzekucja należności pieniężnych: o o o o o z pieniędzy, z wynagrodzenia za pracę, z rachunków bakowych i wkładów oszczędnościowych, z innych wierzytelności pieniężnych i praw majątkowych, z ruchomości. Egzekucja obowiązków niepieniężnych: o o o o o grzywna, wykonanie zastępcze odebranie rzeczy ruchomej oznaczonej co do tożsamości, nieruchomości, eksmisja, przymus bezpośredni. 162

163 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - kodeks i postępowanie - Kontrola rozstrzygnięć administracyjnych (zwykła) Zajęcia 14

164 Przedmiot 1 Wprowadzenie zwykłe i nadzwyczajne środki prawne 2 Środki prawne kontroli zwykłej 3 Kontrola w toku postępowania instancyjnego (odwoławczego) 164

165 Wprowadzenie W przepisach kodeksu postępowania administracyjnego przewidziano rozmaite środki prawne, służące kontroli rozstrzygnięć administracyjnych. Ich celem jest ewentualna weryfikacja tych rozstrzygnięć. Środki prawne kontroli (weryfikacji) rozstrzygnięć administracyjnych dzieli się na: zwykłe i nadzwyczajne Stosowane w celu eliminacji z obrotu prawnego wadliwych decyzji ostatecznych, ewentualnie ich weryfikacji w sytuacji, gdy nie są obarczone wadami Stosowane do weryfikacji aktów administracyjnych nieostatecznych 165

166 Kontrola rozstrzygnięć administracyjnych Środki prawne kontroli rozstrzygnięć administracyjnych Zwykłe Nadzwyczajne Odwołanie od decyzji Ponowne rozpatrzenie sprawy Zażalenie na postanowienie Wznowienie postępowania Zmiana lub uchylenie decyzji Stwierdzenie nieważności decyzji Skarga do sądu administracyjnego na decyzję / postanowienie Dodatkowo: Stwierdzenie wygaśnięcia 166

167 Kontrola w toku postępowania instancyjnego Akty administracyjne wydane w I instancji podlegają kontroli z zastosowaniem zwykłych środków prawnych (odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, wniosku o ponowne rozparzenie sprawy przez ten sam organ). Istota administracyjnego postępowania odwoławczego polega na ponownym rozpatrzeniu sprawy / /, nie zaś jedynie na kontroli zasadności zarzutów podniesionych w odwołaniu (Wyrok NSA z r., V SA137/92, ONSA 1992, nr 1, poz. 22). Kontrola organu odwoławczego [jest] zawsze kontrolą pełną, polegającą na ponownym rozpatrzeniu sprawy [z punktu widzenia legalności, jak i celowości] (Wyrok NSA z r., III SA1379/97, ONSA 1999, nr 3, poz. 85). Konsekwencją ponownego rozpatrzenia sprawy jest nowe rozstrzygnięcie ustalonego stanu faktycznego i przepisów prawa / /. Nowe orzeczenie może mieć odmienną treść od orzeczenia poprzedniego wydanego przez ten sam organ, ale powinno odnieść się do tegoż orzeczenia (Wyrok NSA z r., II SA1147/01, Lex 53439). 167

168 I instancja Kontrola w toku instancji odwoławczej II instancja Wniesienie odwołania / zażalenia Zawiadomienie o wniesieniu środka prawnego Przekazanie II instancji wraz z aktami sprawy Chyba że: Samokontrola organu I instancji wydanie nowego aktu zmieniającego lub uchylającego akt zaskarżony (art. 132 kpa) Czynności wstępne Badanie dopuszczalności środka prawnego oraz zachowania terminu Możliwe wstrzymanie natychmiastowej wykonalności Postepowanie wyjaśniające Przeprowadzenie rozprawy (Fakultatywnie) Dodatkowe postępowanie wyjaśniające lub zlecenie przeprowadzenia I instancji Rozstrzygnięcie DECYZJA POSTANOWIENIE w sprawie zażalenia lub w związku z zatwierdzeniem ugody zawartej w toku II instancji Przesłanki: (1) Wszystkie strony wniosły środek prawny. (2) Środek wniosła strona, a pozostałe wyraziły zgodę. (3) Organ uznał, że środek prawny zasługuje na uwzględnienie w całości. Utrzymanie w mocy zaskarżonego aktu Uchylenie zaskarżonego aktu i: Umorzenie postępowania odwoławczego Orzeczenieco do istoty (art pkt 2 kpa) Umorzeniepostępowania w I instancji (art pkt 2 kpa) Przekazaniedo ponownego rozpatrzenia (art kpa) decyzja kasatoryjna W toku II instancji może zostać zawarta ugoda, która podlega zatwierdzeniu przez organ.

169 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - kodeks i postępowanie - Kontrola rozstrzygnięć administracyjnych (nadzwyczajna) Zajęcia 15

170 Przedmiot Wprowadzenie Środki prawne kontroli nadzwyczajnej Wznowienie postępowania Uchylenie lub zmiana decyzji Nieważność decyzji Wygaśnięcie decyzji 170

171 Wprowadzenie Kodeks postępowania administracyjnego zawiera system środków prawnych, służących kontroli (weryfikacji) ostatecznych rozstrzygnięć administracyjnych. Środki te to tzw. nadzwyczajne środki prawne. Zastosowanie nadzwyczajnych środków prawnych kontroli ma na celu eliminowanie z obrotu prawnego rozstrzygnięć administracyjnych, które są wadliwe, a w przypadku których wyczerpany został administracyjny tok instancyjny (decyzje ostateczne). Rozstrzygnięcia, które zapadają w wyniku weryfikacji decyzji ostatecznych są również decyzjami administracyjnymi. Są to decyzje wydane w I instancji. 171

172 Kontrola rozstrzygnięć administracyjnych Środki prawne kontroli rozstrzygnięć administracyjnych Zwykłe Nadzwyczajne Odwołanie od decyzji Ponowne rozpatrzenie sprawy Zażalenie na postanowienie Wznowienie postępowania Zmiana lub uchylenie decyzji Stwierdzenie nieważności decyzji Skarga do sądu administracyjnego na decyzję / postanowienie Dodatkowo: Stwierdzenie wygaśnięcia 172

173 Wznowienie postępowania [1/3] Kontroli merytorycznej i formalnej decyzji administracyjnych służy postępowanie odwoławcze. Nie zawsze jednak gwarantuje to skuteczne zapobieganie wadom postępowania, które mogą również pojawić się w toku postępowania odwoławczego. Dlatego, w sytuacji, gdy w toku postępowania poprzedzającego wydanie decyzji ostatecznej wystąpiły poważne wady, postępowanie wznawia się. Wznowienie postępowania polega na ponownym rozpatrzeniu sprawy zakończonej decyzją ostateczną. Celem jest sprawdzenie, czy określona wada wpłynęła na treść decyzji (katalog wad określa kpa). 173

174 Wznowienie postępowania przesłanki wznowienia i wyjątki [2/3] Nie uchyla się decyzji, jeżeli Fałszywe dowody, będące podstawą rozstrzygnięcia sprawy Decyzja wydana w wyniku przestępstwa Decyzja wydana przez pracownika / organ, który podlegał wyłączeniu Brak udziału strony w postępowaniu (bez jej winy) Nowe okoliczności i dowody, wcześniej nieznane (istotne dla sprawy) Brak stanowiska innego organu (wymaganego prawem) Inne rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego (organ lub sąd) niż przy wydaniu decyzji Oparcie decyzji na innej decyzji lub orzeczeniu sądu, później uchylonym lub zmienionym Niezgodność aktu normatywnego z prawem (orzeczenie TK) od dnia ogłoszenia / doręczenia decyzji upłynęło 10 lat od dnia ogłoszenia / doręczenia decyzji upłynęło 5 lat w wyniku postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja taka sama jak obecna 174

175 Etap wstępny Postępowanie wznowieniowe [3/3] Etap właściwy Żądanie strony lub powzięcie przez organ informacji o zaistnieniu przesłanek wznowienia do postępowania Działanie organu Badanie formalnej dopuszczalności postępowania wznowieniowego POSTANOWIENIE o wznowieniu postępowania DECYZJA o odmowie wznowienia postępowania Działanie organu Badanie zaistnienia okoliczności wznowienia, w tym przesłanek niezaistnienia przesłanek negatywnych Rozstrzygnięcie DECYZJA Badanie: (1) Czy żądanie pochodzi od strony lub innego podmiotu uprawnionego? (2) Czy zachowano termin do wniesienia żądania? (3) Czy żądający wskazał przesłanki wznowienia postępowania? Decyzja o odmowie uchylenia dotychczasowej decyzji (brak podstaw jej wzruszenia) Decyzja o uchyleniu dotychczasowej decyzji i decyzja orzekająca co do istoty sprawy Decyzja wskazująca na wydanie dotychczasowej decyzji z naruszeniem prawa i wskazanie powodów, dla których nie można jej uchylić

176 Zmiana lub uchylenie decyzji [1/2] Instytucja zmiany lub uchylenia dotyczy ostatecznej decyzji administracyjnej. Uchylenie oraz zmiana decyzji zachodzą w oparciu o nową decyzję (zmieniającą lub uchylającą), od której przysługuje odwołanie a następnie skarga do sądu administracyjnego. Zmiana i uchylenie to nadzwyczajne środki prawne umożliwiające zmianę decyzji także w sytuacji, gdy zmieniane lub uchylane decyzje nie zostały dotknięte żadnymi wadami. Służą one zatem innym celom niż eliminowanie z obrotu decyzji wadliwych. Możliwość wzruszenia decyzji w trybie art. 154 kpa uzależniona jest od wykazania, iż za wyeliminowaniem decyzji ostatecznej z obrotu prawnego przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony, a więc przesłanki niezależne od prawnej poprawności decyzji ostatecznej (Wyrok NSA z r., III SAB 91/99). 176

177 Zmiana lub uchylenie [2/2] Charakter decyzji i przesłanki zmiany lub uchylenia Organ Czas DECYZJA (os stateczna) Na mocy której strona nie nabyła prawa Na mocy której strona nabyła prawo Z zastrzeżeniem dopełnienia czynności Każda decyzja Jeżeli przemawia za tym: (1) interes społeczny lub (2) słuszny interes strony Jeżeli: (1) strona zgadza się, (2) nie sprzeciwiają się temu przepisy szczególne i (3) przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony Jeżeli strona nie dopełniła wymaganych czynności w wyznaczonym terminie Jeżeli w inny sposób nie można: (1) usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu, (2) zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki, lub (3) interesów państwa Organ, który wydał decyzję Organ, wyższego stopnia Organ, który wydał decyzję Organ, wyższego stopnia Organ, który wydał decyzję Minister Wojewoda(decyzje wydawane przez JST w zakresie zadań zleconych) W każdym czasie Po upływie terminu W każdym czasie nia lub zmiany decyzji DECYZJA w sprawie uchyle

178 Nieważność decyzji administracyjnej [1/3] Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej znajduje zastosowanie w przypadku najpoważniejszych wad, dotykających wydanego rozstrzygnięcia. Wady uzasadniające stwierdzenie nieważności mogą mieć charakter formalny, jak i merytoryczny dotyczący zastosowania prawa materialnego. Charakterystyczne jest to, że nie jest możliwe ich usunięcie poprzez ponowne przeprowadzenie postępowania. Stwierdzenie nieważności ma na celu eliminację z obrotu prawnego decyzji obarczonych najpoważniejszymi wadami. Stwierdzenie nieważności dotyczyć może zarówno decyzji ostatecznych (najczęściej), jak i nieostatecznych. 178

179 Nieważność decyzji przesłanki i wyjątki [2/3] Nie stwierdza się nieważności decyzji, jeżeli Wydana z naruszeniem właściwości (miejscowej lub rzeczowej) / / 10 lat Brak podstawy prawnej do wydania decyzji Wydana z rażącym naruszeniem prawa Dotyczy sprawy uprzednio rozstrzygniętej inną decyzją Skierowana do osoby nie będącej stroną od dnia ogłoszenia / doręczenia decyzji upłynęło 10 lat decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne Trwała niewykonalność w dniu wydania W razie wykonania wywoływałaby czyn zagrożony karą Zawiera wadę powodującą nieważność z mocy prawa / / 10 lat 179

180 Stwierdzenie nieważności decyzji [3/3] Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności wszczyna się z urzędu lub na wniosek (strony, innego uprawnionego podmiotu). Wstrzymanie wykonania, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo nieważności (z urzędu lub na wniosek strony postanowieniem). Organem właściwym jest: organ wyższego stopnia minister samorządowe kolegium odwoławcze Jeżeli decyzję wydał ten organ Rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji polega na wydaniu decyzji, w której organ: Odmawia wszczęcia postępowania Odmawia stwierdzenia nieważności Stwierdza nieważność Stwierdza wydane decyzji z naruszeniem prawa i wskazuje okoliczności, z powodu których nie stwierdza się nieważności decyzji (wskazane wcześniej wyjątki) 180

181 Wygaśnięcie decyzji [1/2] Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje również instytucję wygaśnięcia decyzji. Wygaśnięcie decyzji stanowi szczególną formę utraty mocy obowiązującej decyzji ostatecznej. Zachodzi po wystąpieniu określonych w kodeksie postępowania administracyjnego przesłanek. Rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia decyzji następuje w formie decyzji administracyjnej, jest to: decyzja stwierdzająca wygaśnięcie innej decyzji. 181

182 Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji [2/2] Właściwość: Działanie organu Rozstrzygnięcie Organ administracji, który wydał decyzję w I instancji Przesłanki: DECYZJA stwierdzająca wygaśnięcie decyzji Decyzja stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia: (1) nakazuje przepis prawa, (2) leży w interesie społecznym, (3) leży w interesie strony. Decyzja została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę warunku, a strona go nie dopełniła

183 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - kodeks i postępowanie - Instytucja skarg i wniosków Zajęcia 16

184 Przedmiot Instytucja skarg i wniosków Przedmiot skargi Przedmiot wniosku Organy właściwe w sprawie rozpatrywania skarg i wniosków Konsekwencje wniesienia skargi 184

185 Instytucja skarg i wniosków Instytucja skarg i wniosków stanowi realizację konstytucyjnego prawa petycji. Kodeks postępowania administracyjnego nie definiuje pojęcia skargi, ani wniosku. Stanowi natomiast, co może być ich przedmiotem. Skargi i wnioski mogą być składane do organów państwowych, innych państwowych jednostek organizacyjnych, organów samorządu terytorialnego i organizacji społecznych. Skargi składać mogą obywatele i organizacje społeczne. Skargi i wnioski powinny być rozpatrywane bez zbędnej zwłoki, a nie później niż w ciągu miesiąca. W przypadku skarg i wniosków brak jest wymogów formalnych. 185

186 Przedmiot skarg i wniosków Skargi (w szczególności) Wnioski (w szczególności) Zaniedbanie Nienależyte wykonanie zadań przez organy lub ich pracowników Naruszenie praworządności Naruszenie słusznych interesów obywateli Przewlekłe załatwianie spraw Biurokratyczne załatwianie spraw Ulepszenie organizacji Wzmocnienie praworządności Usprawnienie pracy Zapobieganie nadużyciom Ochrona własności społecznej Lepsze zaspokajanie potrzeb ludności 186

187 Organ właściwy w sprawach skarg Radę gminy, radę powiatu i sejmik województwa Wojewodę, a w sprawach finansowych RIO Organy wykonawcze JST (zadania zlecone) Wojewodę ożona na: W, B, P i kier. gm. jed. org (z wyjątkiem zadań zleconych) Zarząd powiatu, starostę, kier. pow. służb, insp. i straży, kier. pow. jed. org Zarząd i marszałka województwa (z wyjątkiem a jest przez: Radę gminy Radę powiatu

188 Skutki skargi Skutki skargi w sprawach indywidualnych: Wszczęcie postępowania, jeżeli skarga nie była i nie jest przedmiotem postępowania i złożyła ją strona Skarga Wszczęcie postepowania z urzędu, jeżeli pochodzi od innej osoby, a przepisy nie wymagają żądania strony Złożona po wydaniu decyzji ostatecznej, traktowana jest jako żądanie: wznowienia postępowania stwierdzenia nieważności decyzji uchylenia lub zmiany decyzji z urzędu 188

189 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - postępowanie przed sądami - Rola sądów w funkcjonowaniu administracji publicznej Zajęcia 17

190 Przedmiot Wprowadzenie Sądownictwo administracyjne podstawy prawne, organizacja sądownictwa, właściwość Postępowanie i wyroki sądów administracyjnych 4 Rola sądów powszechnych w kontroli administracji 190

191 Wprowadzenie Sądową kontrolę administracji publicznej sprawują dwa rodzaje sądów: Sądy szczególne: - Sądy administracyjne Sądy powszechne: - Sądy ubezpieczeń społecznych - Sądy gospodarcze - Sądy cywilne - Sądy karne (sporadycznie) Sądy administracyjne badają i orzekają o legalności zaskarżonej czynności (decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności) badana jest więc tylko zgodność z prawem. Jest to tzw. model kasacyjny sądownictwa administracyjnego. Sądy powszechne odmiennie rozpatrują sprawy merytorycznie i orzekają co do ich istoty. Funkcja kontrolna nie ma wyraźnie pierwszorzędnego znaczenia. Celem co najmniej równorzędnym jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, a w pewnych przypadkach cel ten staje się pierwszorzędny. 191

192 Podstawy prawne sądownictwa administracyjnego Ustawy: Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz ze zm.), Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz ze zm.), Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz ze zm.). Rozporządzenia: Rozporządzenie Prezydenta RP z 25 kwietnia 2003 r. w sprawie utworzenia wojewódzkich sądów administracyjnych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości (Dz. U. Nr 72, poz. 652 ze zm.), Rozporządzenie Prezydenta RP z 25 kwietnia 2003 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów I Osób Represjonowanych (Dz. U. Nr 72, poz. 653). 192

193 Aspekty organizacyjne Dwuinstancyjność postępowania przed sądami administracyjnymi Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) / / Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) 16 WSA (po jednym dla każdego województwa, np. WSA w Gliwicach dla woj. śląskiego, WSA w Warszawie dla woj. Mazowieckiego / / NSA skład: prezes, wiceprezesi, sędziowie; organy: Prezes NSA, Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA, Kolegium NSA, organizacja podział na 3 izby: finansową, gospodarczą i ogólnoadministracyjną. WSA - skład: prezes, wiceprezesi, sędziowie; organy: Prezes NSA, Zgromadzenie Ogólne Sędziów WSA, Kolegium WSA, organizacja podział na wydziały (tworzone / znoszone przez Prezesa NSA). 193

194 Właściwość rzeczowa WSA orzekanie w sprawach skarg na: decyzje administracyjne, postanowienia wydawane w toku postępowania, na które służy zażalenie (np. o zawieszeniu postępowania), postanowienia kończące postępowanie (np. o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania), postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty (ugody), bezczynność organu interpretacje przepisów prawa podatkowego, wydawane w sprawach indywidualnych, akty prawa miejscowego i akty nadzorcze. NSA: rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń WSA, wydawanie uchwał wyjaśniających przepisy, których stosowanie wywoływało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie administracyjnoprawnej, rozstrzyganie sporów o właściwości pomiędzy organami JST i SKO, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy organami JST a organami administracji rządowej. 194

195 Wyłączenia spod właściwości rzeczowej Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach: wynikających z nadrzędności / podległości organizacyjnej w stosunkach pomiędzy organami administracji publicznej, wynikających z podległości służbowej, odmowy mianowania lub powołania w organach administracji publicznej (chyba, że obowiązek taki wynika z przepisów prawa), wiz wydawanych przez konsulów (z wyjątkiem wiz wydawanych cudzoziemcowi będącego członkiem rodziny obywatela państwa strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, zezwoleń na przekraczanie granicy w ramach tzw. małego ruchu granicznego, wydawanych przez konsulów. 195

196 Skarga Prawo wniesienia skargi: każdy kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu. Skarga pod zarzutem niezgodności z prawem, wnoszona po wyczerpaniu środków odwoławczych w postępowaniu administracyjnym (np. dotyczy decyzji ostatecznej). Skarga wnoszona jest za pośrednictwem organu ostatniej instancji postępowania administracyjnego w danej sprawie: organ w ciągu 30 dni formułuje odpowiedź i całość akt sprawy przekazuje do sądu, do dnia rozprawy organ może skargę uwzględnić. 196

197 Skarga - terminy 30 dni od dnia dostarczenia rozstrzygnięcia w sprawie. W sprawach na bezczynność organu administracji: 30 dni od dnia odpowiedzi organu na wezwanie do działania lub 60 dni jeżeli brak jest odpowiedzi na wezwanie (dla prokuratora i RPO 6 miesięcy). 197

198 Postępowanie Posiedzenie niejawne sądu przed rozprawą. Możliwość odrzucenia skargi (np. z uwagi na uchybienie terminu wniesienia skargi, stwierdzenie niewłaściwości sądu administracyjnego w danej sprawie). Orzekając w sprawie skargi sąd administracyjny nie jest związany jej granicami. Sąd bada legalność zaskarżonego aktu, w całej jego rozciągłości, ponieważ ma obowiązek rozpoznać sprawę z punktu widzenia zgodności z prawem całego toku postępowania administracyjnego i zastosowania przepisów prawa materialnego. Badanie to zachodzi w toku dalszego procesu sądowego, podczas którego odbywają się rozprawy, aż do orzeczenia sądu (wydania wyroku). 198

199 Orzeczenia WSA Sąd administracyjny może oddalić lub uwzględnić skargę (wyrok). Uwzględniając skargę sąd wydaje wyrok w jeden ze sposobów: uchyla decyzję / postanowienie w całości lub części, jeżeli stwierdzi: o o o naruszenie prawa materialnego, mające wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania, inne naruszenie przepisów o postępowaniu, jeżeli mogło mieć wpływ na wynik sprawy stwierdza nieważność decyzji / postanowienia w całości lub części, jeżeli zachodzą przyczyny szczegółowe (art. 156 kpa lub inne przepisy), stwierdza wydanie decyzji / postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w kpa lub innych przepisach). 199

200 Nieważność decyzji (art. 156 kpa) 200