przewodnik prawny dla inwestorów i startupów Law-how startupów

Transkrypt

1 przewodnik prawny dla inwestorów i startupów Law-how startupów

2 Treści zawarte w tej publikacji nie stanowią opinii czy porady prawnej, a mają jedynie charakter informacyjny. Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej skontaktuj się z prawnikami z Legal Geek: LegalGeek.pl kontakt@legalgeek.pl

3 LAW-HOW DLA STARTUPÓW I INWESTORÓW To już nasze kolejne Law-how Ponieważ obsługa startupów stanowi jeden z głównych obszarów naszej działalności podzielenie się naszą wiedzą i doświadczeniem w tej tematyce było dla nas bardziej niż oczywiste. Postanowiliśmy przygotować prosty, krótki i czytelny poradnik prawny dla startupów, ale również inwestorów w szczególności aniołów biznesu, którzy są zainteresowani umowami inwestycyjnymi. Na kolejnych stronach znajdziesz najważniejsze informacje m.in. o wyborze formy prawnej dla startupu, founders agreement czy kluczowych klauzulach umów inwestycyjnych. Wybraliśmy dla Ciebie te kwestie, o które nasi Klienci pytają najczęściej, a także te, które uznaliśmy za najistotniejsze. Oto nasze Law-how dla startupów i inwestorów! Jak zawsze podane w przystępny, charakterystyczny dla prawników z Legal Geek sposób. Tomasz Klecor Partner w Legal Geek Stan prawny: luty 2017 r. Tomasz Klecor Prawnik, obsługą sektora nowych technologii zajmuje się od ponad dziesięciu lat. Pracuje dla Klientów zarówno z Unii Europejskiej, jak i USA czy Kanady. Doradza przy transakcjach M&A oraz Venture Capital. Jest też ekspertem z zakresu regulacji usług płatniczych i FinTech oraz autorem licznych publikacji na ten temat. Pracuje nad doktoratem z ekonomicznej analizy prawa, był wykładowcą m.in. w Wyższej Szkole Bankowej. Prywatnie jest miłośnikiem innowacji i motoryzacji, właścicielem własnoręcznie odrestaurowywanego zabytkowego Porsche. Co znajdziesz na kolejnych stronach? // 01. Forma prawna dla startupu // 02. Founders Agreement (Umowa Założycielska) // 03. Term sheet // 04. Umowa Inwestycyjna // 05. Znaki towarowe i wzory przemysłowe // 06. Prawa Autorskie // 07. Regulaminy i e-usugi //

4 01. FORMA PRAWNA DLA STARTUPU Decyzja co do wyboru formy prawnej przyszłego przedsiębiorstwa jest niezwykle istotna. Jej zmiana w przyszłości nie jest łatwa (z pewnymi wyjątkami). W polskim prawie istnieje kilka różnych form spółek od dziwacznego tworu jakim jest spółka cywilna, po skomplikowaną spółkę akcyjną. W naszej opinii najlepszym wyborem dla startupu jest spóka z ograniczoną odpowiedzialnością. Poniżej przedstawiamy Wam wady i zalety wybranych spółek. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) Naszym zdaniem to najlepszy wybór. Choć często mówi się o jej wadach, takich jak pełna księgowość czy podwójne opodatkowanie, to zalety spółki z o.o. jako formy prowadzenia startupu są bardzo duże. Przede wszystkim pozwala ona na bardzo swobodne zarządzanie strukturą kapitałową, a także w miarę łatwe rozporządzanie udziałami. Do tego na starcie z pewnością dużą zaletą jest możliwość uniknięcia płacenia składek ZUS. Zalety spółki z o.o.: + spółka kapitałowa Nie tylko ma własny majątek i sama w sobie jest stroną praw i obowiązków, ale przede wszystkim funkcjonują w niej udziały, którymi możecie łatwo rozporządzać. + elastyczne kształtowanie struktury kapitałowej Udziały w spółce z o.o. mogą być nabywane powyżej ich wartości nominalnej, a faktyczna kwota za jaką obejmowany jest udział może być inna dla każdego ze wspólników. + ograniczona odpowiedzialność wspólników Wspólnicy odpowiadają za jej długi tylko w ograniczonym zakresie (do wysokości środków, za które objęli udziały). + niski kapitał zakładowy Kapitał potrzebny do założenia spółki z o.o. to tylko zł. Udziały można objąć za tzw. aport, czyli np. prawa do oprogramowania czy sprzęt komputerowy. + łatwa konwersja na spółkę akcyjną Przekształcenie spółki z o.o. w spółkę akcyjną jest stosunkowo prostą czynnością. Jeśli więc zajdzie taka potrzeba możliwa jest zmiana formy prawnej na spółkę akcyjną. + brak obowiązkowego ZUS Zarówno wspólnicy spółki z o.o., jak i odpowiednio powołani członkowie zarządu nie podlegają obowiązkowym składkom na ubezpieczenie społeczne czy zdrowotne. Jest to duży plus, a oszczędności w tym obszarze rekompensują konieczność prowadzenia pełnej księgowości.

5 Wady spółki z o.o.: - koszty założenia Jeśli spółka ma być szyta na miarę lub jeśli udziały obejmowane są za aport (np. prawa do oprogramowania) koszty założenia spółki, nawet przy minimalnym kapitale zakładowym, to ok zł. - pełna księgowość Pomijając skomplikowanie (zakładamy, że zlecacie to profesjonalnej księgowej) to koszt prowadzenia pełnej księgowości jest wyższy niż księgowości uproszczonej. - podwójne opodatkowanie zysku Ponieważ dywidenda nie stanowi kosztu podatkowego, w praktyce zyski wypłacane wspólnikom przez spółkę są podwójnie opodatkowane. Spółka cywilna (s.c.) Naszym zdaniem spółka cywilna nie nadaje się do prowadzenia startupu. To bardzo dziwna forma prawna, która nie ma praktycznie żadnej przewagi nad spółkami osobowymi. Inwestorzy unikają (i powinni) inwestowania w tego typu podmioty. Zalety spółki cywilnej: + niskie koszty startowe i łatwość założenia Wystarczy umowa sporządzona na piśmie. Spółka cywilna nie podlega rejestracji w KRS, a do jej utworzenia nie trzeba też korzystać z notariusza. + prosta księgowość i prowadzenie spraw spółki Na starcie spółka cywilna może prowadzić uproszczoną ksiegowość. Wady spółki cywilnej: - brak podmiotowości prawnej Wbrew powszechnemu przekonaniu spółka cywilna nie ma zdolności do zawierania umów czy zaciągania innych zobowiązań. To wspólnicy spółki a nie sama spółka są stroną zawieranych umów. Dlatego też wszelkie kredyty, pożyczki czy inne zobowiązania stanowią zobowiązania wspólników. Wspólnicy nie mogą również zawierać umów z samą spółką. - nieograniczona odpowiedzialność wspólników Wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem. Oznacza to, że jeśli spółka popadnie w długi (np. wynikające ze zobowiązń podatkowych) czy wyrządzi komuś szkodę to wspólnicy ponoszą ryzyko spłaty tych zobowiązań. - brak udziałów / akcji Spółka cywilna nie posiada jako takiej struktury kapitałowej, nie ma w niej udziałów czy akcji,

6 które można zbyć w zamian za wkład kapitałowy. Co prawda wspólnicy posiadają pewien udział w spółce, nie można go jednak porównywać do udziałów w spółce kapitałowej. - utrudnione zbycie spółki Spółka cywilna jako umowa między wspólnikami nie może zostać zbyta. Sprzedać można przedsiębiorstwa wspólników, prowadzone w ramach tej spółki. Przez to sprzedaż spółki jest mocno utrudniona. - konieczność płacenia ZUS przez wspólników Wspólnicy spółki cywilnej zobowiązani są do odporowadzania składek ZUS. W przypadku gdy jest to jedyna forma prowadzenia przez nich działalności gospodarczej płacą zarówno składki na ubezpieczenia społeczne jak i zdrowotne. Spółka jawna (s.j.) Spółka jawna stanowi pewien kompromis pomiędzy spółkami kapitałowymi (np. sp. z o.o.), a spółką cywilną. Przede wszystkim sama w sobie posiada zdolność do zawierania umów. Mimo to naszym Klientom rekomendujemy zakładanie spółek kapitałowych, a w szczególności spółek z o.o. Zalety spółki jawnej: + prosta w założeniu Umowa spółki jawnej może być sporządzona bez obecności notariusza. Niemniej jeśli ma ją przygotować prawnik, to cena nie będzie się znacznie różnić od umowy spółki z o.o. Również koszty sądowe są takie same. + brak wymogu posiadania minimalnego kapitału Ponieważ to spółka osobowa przepisy nie ustanawiają minimalnego kapitału jaki muszą posiadać wspólnicy. Do jej założenia w teorii wystarczy pomysł. + prosta księgowość Spółka jawna nie posiada wymogu prowadzenia pełnej księgowości od początku swej działalności. Wady spółki jawnej: - pełna odpowiedzialność wspólników Podobnie jak przy spółce cywilnej odpowiedzialność wspólników jest nieograniczona. - brak udziałów / akcji Spółka jawna jest ściśle związana ze wspólnikami. Co prawda można zróżnicować ich udział w zyskach czy stracie, jednak brak udziałów czy akcji takich jak w spółkach kapitałowych znacznie utrudnia dokapitalizowywanie spółki przez inwestora.

7 - utrudniona sprzedaż spółki Sprzedaż spółki, rozumiana jako przeniesienie całości jej działalności i majątku na inny podmiot, jest trudniejsza niż w przypadku spółek kapitałowych. - konieczność płacenia ZUS przez wspólników Wspólnicy spółek osobowych podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom, w związku z tym ZUS stanowi dodatkowy koszt tej formy prowadzenia biznesu. Spółka akcyjna (s.a.) Spółka akcyjna stanowi królową wszystkich spółek i w 90% przypadków startup jej nie potrzebuje. Co prawda pozwala na jeszcze bardziej elastyczne zarządzanie strukturą kapitałową oraz pozyskiwanie finansowania (np. przez equity crowdfunding czy convertible notes), ale zazwyczaj korzystanie z tej formy działalności na starcie nie jest konieczne. Zwłaszcza, że spółkę z o.o. można łatwo przekształcić w spółkę akcyjną. Zalety spółki akcyjnej: + łatwość pozyskiwania kapitału i elastyczna struktura kapitałowa Już spółka z o.o. oferuje sporą elastyczność w kształtowaniu struktury kapitałowej i pozyskiwaniu inwestorów. W spółce akcyjnej jest to jeszcze łatwiejsze. Przy odpowiednich zabiegach prawnych pozyskiwanie kapitału może odbywać się za pośrednictwem crowdfundingu lub poprzez convertible notes. + łatwość rozporządzania akcjami (udziałami) Sprzedaż czy zakup akcji w spółce akcyjnej (odpowiednik udziałów w spółce z o.o.) nie wymaga wizyty u notariusza. Dlatego też przed rozpoczęciem rundy equity crowdfunding przekształcenie w spółkę akcyjną jest co najmniej wskazane. + brak ZUS akcjonariuszy (wspólników) Posiadacz akcji spółki akcyjnej (wspólnik) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym. + ograniczona odpowiedzialność akcjonariuszy Akcjonariusze odpowiadają za długi spółki tylko tymi środkami, za które objęli akcje. Osobisty majątek wspólników nie jest więc zagrożony.

8 Wady spółki akcyjnej: - koszty założenia i duża ilość formalności Bez wątpienia to najdroższa w założeniu i utrzymaniu forma spółki. Dodatkowo Kodeks Spółek Handlowych przewiduje cały szereg obowiązków i formalności związanych z jej prowadzeniem. Zdecydowanie prostsza jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. - pełna księgowość Już od pierwszego dnia swojej działalności spółka akcyjna prowadzi pełną księgowość. - wysoki kapitał zakładowy Minimalny kapitał zakładowy spółki akcyjnej wynosi zł, początkowo powstającemu przedsięwzięciu może być trudno skumulować takie środki. - podwójne opodatkowanie Dywidenda spółek kapitałowych nie stanowi ich kosztu podatkowego, w związku z tym wypłata zysku wiąże się z jego podwójnym odpodatkowaniem. Kiedy założyć spółkę? Pytanie o chwilę, w której należy założyć spółkę (działalność gospodarczą) jest jednym z najczęściej zadawanych nam pytań. Niestety - na to pytanie nie ma jednej prostej odpowiedzi. Przede wszystkim Wasz biznes powinniście sformalizować z chwilą, gdy spełnia on cechy ustawowej działalności gospodarczej. Jeśli Wasz biznes zaczyna mieć charakter ciągły i zorganizowany, a ponadto prowadzony jest w celach zarobkowych musicie go sformalizować. W praktyce jednak część startupów na samym początku nie spełnia wszystkich cech działalności gospodarczej, a jednak założyciele decydują się na powołanie spółki. Kiedy powinno się założyć spółkę: 1) gdy startup zaczyna prowadzić działalność gospodarczą; 2) gdy chcą tego założyciele; 3) gdy pojawia się inwestor; 4) gdy pojawiają się pieniądze. Natomiast dopóki nie zostanie zawiązana spółka warto, aby założyciele przygotowali chociaż tzw. umowę założycielską (founders agreement). O umowie założycielskiej przeczytacie na kolejnych stronach.

9 02. FOUNDERS AGREEMENT / UMOWA ZAŁOŻYCIELSKA Polskie prawo nie zna koncepcji Founders Agreement, nie ma przepisów, które do niej zobowiązują. Jeśli jednak chcesz spać spokojniej, a także zmniejszyć ryzyko konfliktów między wspólnikami, zadbaj o umowę założycielską. Founders Agreement ma uchronić Ciebie i Twoich wspólników przed sporami. Dziś się świetnie dogadujecie, ale w biznesie bywa różnie. Dodatkowo, umowa założycielska zabezpieczy Was, gdy za kilka miesięcy u kogoś z Was nie pojawi się Alzheimer. Niestety kiedy pojawiają się pieniądze bardzo często zapomina się jakie były pierwotne ustalenia. Jeśli macie dobrze przygotowaną umowę założycielską wystarczy do niej zajrzeć. Co musisz wiedzieć o umowie założycielskiej? Kiedy najlepiej zawrzeć umowę założycielską? Najlepiej zrobić to gdy tylko wyklaruje się charakter Waszej współpracy. Nie musicie zakładać jeszcze spółki, ale macie już pomysł i podejmujecie działania jego realizacji. To najlepszy moment. A co jeśli tego nie zrobiliście? Nie ma żadnych przeszkód aby Founders Agreement zawrzeć zakładając spółkę czy nawet już po założeniu formalnej spółki. Jak powinna wyglądać umowa założycielska? Jakakolwiek umowa będzie lepsza niż jej brak. Nawet krótka lista punktów, taki odpowiednik termsheetu, ułatwi Ci życie w przyszłości. Ale uwaga! Kodeks spółek handlowych zastawia pewne pułapki na założycieli i może się zdarzyć, że Wasze ustalenia nie będą do zrealizowania. Np. w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością górny limit przysługujących na udział głosów czy dywidendy jest ograniczony kodeksowo jeśli przekroczycie limity, Wasze ustalenia będą nieważne. Dlatego dobrze jest zadbać o zgodność Founders Agreement z przepisami prawa. W jakiej formie podpisać umowę założycielską? Jeśli na podstawie umowy założycielskiej chcecie w przyszłości dochodzić rozporządzenia udziałami (np. dokonać ich objęcia) powinna ona zostać zawarta w obecności notariusza, który poświadczy Wasze podpisy. Niestety często spotykamy nie tylko umowy założycielskie, ale wręcz umowy inwestycyjne zawarte w zwykłej formie pisemnej ich wykonalność jest więc mocno ograniczona. Jeśli umowa nie rozporządza udziałami - wy-

10 starczy zwykła forma pisemna czy dokumentowa (nawet wymiana maili), w praktyce jednak większość umów założycielskich warto zawierać przy notariuszu. Co powinno się znaleźć w umowie założycielskiej? Odpowiedź na to pytanie zabrzmi banalnie wszystko to co uważacie za ważne dla rozwoju Waszego biznesu oraz zabezpieczenia Waszych (indywidualnych) interesów. W praktyce jednak istnieje kilka kluczowych elementów Founders Agreement. Podział udziałów Jeśli np. jest Was trzech to może być tak, że każdy z Was będzie miał 1/3 udziałów w projekcie. Zapiszcie to więc w umowie! Tak abyście za pół roku / rok nie spierali się o to, kto miał zabrać jaką część tortu. W praktyce founderzy nie zawsze dzielą się proporcjonalnie dlatego też dokładnie to przedyskutujcie. Podział zysków i udział w stracie / dofinansowanie Spółki Zazwyczaj udział w zyskach równy jest posiadanym udziałom. Nie ma jednak przeszkód, aby te proporcje zmienić. Co prawda kodeks spółek handlowych przewiduje tutaj pewne ograniczenia jednak zmiany są możliwe. Czasem trzeba spółkę dofinansować. Ustalcie co zrobicie jeśli skończą się Wam pieniądze. Być może jeden z Was obejmie dodatkowe udziały? Prawa autorskie / własność intelektualna Bardzo często założyciele wnoszą do startupu własność intelektualną wytworzoną przez nich wcześniej. Najczęściej są to prawa do oprogramowania, czasem również marka czy znak towarowy. W trakcie Waszej działalności powstaną kolejne utwory, np. aplikacje komputerowe ustalcie co będzie się z nimi działo. Czy prawa do nich pozostają przy twórcach a startup ma mieć tylko licencję (kiepska opcja jeśli szukacie inwestora), czy też od razu prawa autorskie będą przysługiwały utworzonej przez Was spółce? Uwzględnijcie również sytuację, w której przed startem projektu postanowicie zaprzestać jego dalszego rozwijania. Ustalcie kto co zatrzyma, gdy postanowicie zakończyć Waszą współpracę. Sprawa Waszego rozstania lekko się skomplikuje jeśli podział majątku będzie następował w ramach likwidacji spółki z o.o. ale i na to istnieją rozwiązania.

11 Role i zadania Założycieli Określcie kto ma pełnić jaką rolę w Waszym startupie i ile czasu ma poświęcać na jego rozwój. Jeśli zakładacie, że jeden z Was będzie pracował na pełen etat, a pozostała dwójka przynajmniej 10 godzin w tygodniu wpiszcie to do umowy. Określcie też czy i na jakich zasadach będą przysługiwały Wam wynagrodzenia. Ustalcie też kto i jak podejmuje kluczowe decyzje. Oszczędzicie sobie wielu wątpliwości i sporów w przyszłości. Cel biznesowy, założenia oraz harmonogram i kamienie milowe Wskażcie w preambule umowy jaki jest Wasz cel biznesowy. Ustalcie też jakie są Wasze założenia i plany dotyczące rozwoju projektu. Najpewniej zmienią się Wam jeszcze kilka razy zwłaszcza w zakresie harmonogramu i kamieni milowych, ale spisanie tego na początku pozwoli Wam kontrolować Waszą wspólną wizję. Ustalenia dotyczące wejścia inwestora Przedyskutujcie ile udziałów jesteście w stanie oddać inwestorowi. Jakiego inwestora szukacie, a także czyje udziały w jakich proporcjach mają zostać rozwodnione wraz z wejściem inwestora. To samo dotyczy kolejnych wspólników czy ewentualnych udziałów pracowniczych. Czy dodać coś jeszcze? Możecie zastanowić się nad dodaniem do Founders Agreement klauzul charakterystycznych dla innej relacji między wspólnikami, tj. umowy inwestycyjnej. Opcje call czy put, vesting, klauzule przyciągnięcia lub przyłączenia, a także plany wyjścia (exit) czy klauzula będąca odpowiednią modyfikacją liquidation preference to wszystko może znaleźć się w Waszej Founders Agreement. Czy Founders Agreement zastępuje umowę spółki? I tak i nie, ze wskazaniem na nie :) W pierwszym etapie rozwoju Waszego startupu kiedy jeszcze nie macie sprawdzonego projektu, MVP, klientów i całej struktury, a każdy z Was dalej pracuje na etacie w korporacji Founders Agreement wystarczy do uregulowania relacji między Wami. Jeśli jednak zaczynają się pojawiać pieniądze lub Wasza działalność ma wszystkie cechy działalności gospodarczej powinniście pomyśleć nad sformalizowaniem Waszej relacji. W takim przypadku Founders Agreement stanie się (bezcennym!) rozszerzeniem umowy spółki.

12 firma prawnicza dla inwestorów aniołów biznesu funduszy i nie tylko Proces inwestycyjny Wspieramy w negocjacjach i przygotowujemy niezbędne dokumenty, takie jak term sheety, umowy inwestycyjne, umowy spółek, umowy z pracownikami czy zabezpieczenia. Legal Due Diligence Przeprowadzamy prawne badania due diligence, analizujac ryzyka inwestycji i działalności danego startupu oraz wskazując możliwości ich ograniczenia. Nadzór właścicielski i bieżąca obsługa Pomagamy sprawować nadzór nad startupem i realizacją postanowień umowy inwestycyjnej, umożliwiając dostęp do informacji o Twojej inwestycji. Zapewniamy również stałą obsługę prawną startupów, działając z ramienia inwestora. dla startupów powstających oraz istniejących Prawnik na start Wspieramy w starcie biznesu, przygotowujemy umowy i regulaminy. Analizujemy modele biznesowe i ryzyka prawne. Pomagamy uzyskiwać licencje i zezwolenia. Proces inwestycyjny Pomagamy w negocjacjach, opiniujemy, analizujemy i przygotowujemy umowy. Przygotowujemy do due diligence i rozmów z inwestorami. Bieżąca obsługa prawna Zapewniamy bieżącą obsługę prawną, w tym analizy i opiniowanie umów oraz reprezentację w postępowaniach administracyjnych czy sądowych. Doradzamy członkom zarządów. LegalGeek.pl

13 03. TERM SHEET Czym jest term sheet? Term sheet to zazwyczaj pierwszy dokument podpisywany w procesie inwestycyjnym (nie licząc umowy o poufności, tzw. NDA). Określa on ramowe, brzegowe warunki transakcji i intencje, którymi strony się kierują. Stanowi on pewną formę listu intencyjnego, ale często również umowy - ponieważ zawiera w sobie klauzule dotyczące poufności i wyłączności negocjacyjnej przez określony w nim czas. Jak wygląda term sheet? Ponieważ term sheet ma za zadanie jedynie nakreślić warunki brzegowe zazwyczaj ma on formę bullet listy czy tabeli, w której każda ze stron transakcji inwestycyjnej umieszcza najistotniejsze dla siebie elementy. Pisany jest językiem biznesowym, a nie prawniczym. Jego objętość nie przekracza kilku stron. Co zawiera term sheet? To mapa drogowa przyszłej transakcji. Powinien zawierać ramowe warunki dotyczące tego co istotne dla stron, czyli w praktyce: Kto? Co? Za ile? Ograniczenia w rozporządzaniu udziałami Etapy przeprowadzenia transakcji Zaangażowanie stron i decyzje personalne (np. skład Zarządu) Zasady wyjścia z inwestycji Czy term sheet jest wiążący? Term sheet jest mapą drogową przyszłej umowy, ale nie zobowiązuje do zawarcia umowy w określonym kształcie. Niemniej ponieważ oddaje intencje stron, to strony term sheetu odpowiadają za to co tam umieszczą, na zasadzie tzw. winy w negocjacjach, czyli negocjowania w złej wierze (np. bez zamiaru zaakceptowania umieszczonych w TS warunków). Ponadto strony bardzo często decydują się na nadanie mocy wiążącej określonym klauzulom, np. tym dotyczącym poufności, kar umownych itp. Dlatego decydując się na wpisanie klauzuli do term sheetu - powinniśmy mieć wolę umieszczenia jej w samej umowie inwestycyjnej.

14 04. UMOWA INWESTYCYJNA Czym jest umowa inwestycyjna? Umowa inwestycyjna do dokument określający relacje między inwestorem a założycielami startupu. Opisuje się w niej przebieg inwestycji, jej kluczowe etapy i założenia (kwotę, ilość objętych udziałów itp.). Dodatkowo umowa ta reguluje to, co wydarzy się po inwestycji czyli sposób zarządzania stratupem, wsparcie mentorskie inwestora, a finalnie również jego wyjście ze spółki (exit plan). Część postanowień umowy inwestycyjnej jest przenoszona do umowy spółki, w pozostałej części ta umowa pozostaje poufna i najczęściej znana tylko stronom transakcji. Dobrze opracowana umowa inwestycyjna ma chronić wszystkie strony transakcji i choć najczęściej jest forsowana przez inwestorów, to założyciele startupów również nie powinni marginalizować jej roli. Dzięki umowie inwestycyjnej można uniknąć wielu sporów. Przebieg klasycznego procesu Venture Capital Umowa o poufności Podpisywana z inicjatywy założycieli. Ma chronić ich pomysł przed ujawnieniem. 1 2 Term sheet Określa intencje i założenia stron. Stanowi mapę drogową przyszłej umowy inwestycyjnej. 3 Umowa inwestycyjna Najważniejszy dokument całego procesu. Opisuje przebieg transakcji, zasady funkcjonowania startupu, oraz tzw. exit plan. 4 Umowa spółki Jej dostosowanie do umowy inwestycyjnej dokonywane jest wraz z zamknięciem transakcji i wejściem inwestora do spółki.

15 Klauzule umowy inwestycyjnej Każda umowa inwestycyjna jest inna i każda inwestycja przebiega inaczej istnieją jednak pewne standardowe klauzule, będące must have umowy inwestycyjnej. Ich umieszczenie będzie forsowane raczej przez inwestora służą one przede wszystkim jego ochronie jako wspólnika, który najczęściej ryzykuje największą część pieniędzy. Udziały i transze inwestycyjne To chyba najistotniejszy biznesowo element umowy inwestycyjnej bez niego nie byłoby potrzeby jej zawierania. W umowie powinniście w pierwszej kolejności określić ile udziałów obejmujecie, a także w jakich etapach. Podzielenie inwestycji na etapy jest korzystne dla inwestora, a także motywujące dla startupu. Jeśli np. inwestujesz złotych, z czego biznesplan zakłada, że te pieniądze będą wykorzystywane przez półtora roku, to nie ma potrzeby, aby Twoje pieniądze leżały niewykorzystane przez pół roku na rachunku startupu. Co więcej, wypłaty kolejnych transz możesz uzależnić od poczynionych efektów. Przy czym w tym przypadku warto jednak zachować dużą elastyczność. Zwłaszcza przy projektach, które dopiero ruszają (seed), biznesplan zazwyczaj pozostaje daleki od rzeczywistości. Ilość głosów i udział w zyskach (dywidendzie) Zazwyczaj ilość głosów jest proporcjonalna do ilości udziałów, podobnie z udziałem w dywidendzie. Nie ma jednak przeszkód, aby te proporcje zmienić (w granicach dopuszczalnych przez przepisy prawa). Dla przykładu inwestor może otrzymać większą ilość głosów lub większy udział w zysku spółki. Zarząd i Rada Nadzorcza W umowie inwestycyjnej warto wskazać czy Inwestorowi będzie przysługiwać prawo do powoływania własnego członka zarządu (jeśli nie ma wystarzającej do tego liczby udziałów) oraz jakie mają być zasady reprezentacji spółki. Coraz powszechniejsze staje się również powoływanie Rady Nadzorczej (która nie jest wymagana w spółkach z o.o.) lub organu, który co prawda nie ma umocowania w kodeksie spółek handlowych, jednak pełni funkcję doradczą, np. rady dyrektorów. Niemniej w małych spółkach powoływanie dodatkowych organów rzadko ma uzasadnienie ekonomiczne. W takim przypadku o lepiej aby to inwestor (anioł biznesu) miał bezpośrednie uprawnienia kontrolne i nadzorcze.

16 Relacje Inwestor - Założyciele Umowa inwestorska powinna określać uprawnienia inwestora związane z kontrolowaniem startupu i działalności założycieli. Niemniej, jeśli inwestor deklaruje np. wsparcie mentorskie lub dostarczenie know-how, to założyciele również powinni wymagać umieszczenia odpowiednich zobowiązań w umowie. Zaangażowanie Założycieli (Klauzula Zaangażowania) Inwestuje się nie w spółkę, inwestuje się w ludzi, którzy ją tworzą ten oklepany frazes jest bardzo prawdziwy. Inwestor, podejmując decyzję o wejściu w projekt, tak naprawdę podejmuje decyzję o nawiązaniu współpracy z konkretnymi osobami. Dlatego też z punktu widzenia inwestora krytyczne jest zapewnienie sobie, aby założyciele zaangażowali się w projekt i nie wycofali się z niego przed upływem określonego czasu. Bardzo często wymaga się wręcz wyłączności i zaangażowania tylko w doinwestowywany projekt. Aby klauzula zaangażowania nie była pustym zobowiązaniem często jej naruszenie usankcjonowane jest np. uprawnieniem inwestora do przejęcia części udziałów przysługujących założycielowi. Vesting / Odwrócony Vesting Klauzule vestingu czy odwróconego vestingu w praktyce sprowadzają się do zwiększania lub zmniejszania puli udziałów przysługującej poszczególnym udziałowcom wraz ze spełnieniem się konkretnych warunków czy terminów. Klasycznym przykładem vestingu jest sytuacja, w której udziałowiec obejmuje kolejne pakiety udziałów w kolejnych latach obrotowych o ile spełniony zostanie jakiś warunek, np. spółka zanotuje zysk. Odwrócony vesting to sytuacja w której udziałowiec zamiast obejmować oddaje udziały. Klauzula ta może stanowić zabezpieczenie klauzuli zaangażowania - wtedy założyciel, który nie spełnia warunku zaangażowania musi odsprzedać określoną część udziałów inwestorowi. Najczęściej vesting realizowany jest za pomocą odpowiednio sformułowanych opcji call lub put, ewentualnie przez podniesienie kapitału lub umorzenie udziałów. Opcje Call i Put Opcja Call pozwala uprawnionemu żądać od wskazanego w niej udziałowca sprzedaży całości lub części jego udziałów po określonej w niej cenie. Prawo realizacji opcji uzależnia się od określonego terminu lub spełnienia się jakiegoś warunku. Stanowi ona element wykonawczy innych klauzul umowy inwestycyjej np. odwróconego vestingu. Opcja put to odwrotność opcji call w ramach opcji put uprawniony wspólnik może żądać odkupienia jego akcji przez pozostałych, po określonej w umowie cenie. Prawo pierwszeństwa W ramach tego prawa udziałowcy mają pierwszeństwo w nabyciu udziałów

17 oferowanych do sprzedaży przez innego udziałowca. Warunki odkupienia udziałów, a w szczególności ich cena, mogą zostać z góry narzucone w umowie inwestycyjnej (to istotna różnica w stosunku do prawa pierwokupu). Ograniczenia w rozporządzaniu udziałami (Lock-up) Udziałowcy mogą zobowiązać się, że przez określony czas nie będą mogli sprzedać swoich udziałów czy w inny sposób nimi rozporządzić. Najczęściej blokada sprzedaży udziałów obejmuje kilka lat i obejmuje wyłącznie założycieli, gdyż znaczna część inwestorów chce zachować sobie prawo sprawnego wyjścia z inwestycji. Klauzula Drag Along / Prawo Przyciągnięcia Drag Along pozwala uprawnionemu udziałowcowi (najczęściej inwestorowi), w sytuacji gdy będzie sprzedawał swoje udziały, zmusić pozostałych udziałowców do sprzedaży ich udziałów temu kupującemu. Dzięki temu nowy nabywca może objąć 100% spółki. Ta klauzula powinna być dobrze przemyślana i skonstruowana zwłaszcza pod kątem zabezpieczenia interesów założycieli. Klauzula Tag Along / Prawo Przyłączenia Tag Along powoduje, że w przypadku zamiaru sprzedaży udziałów przez jednego z udziałowców pozostali (uprawnieni z Tag Along) mogą żądać przyłączenia się do transakcji i sprzedaży swoich udziałów na takich samych zasadach. Liquidation Preference To klauzula, która wymagana jest przez inwestorów instytucjonalnych (fundusze), natomiast aniołowie biznesu podchodzą do niej z większą rezerwą. Jest ona jednostronna i chroni wyłącznie inwestora. W dużym uproszczeniu zapewnia ona przede wszystkim, że w przypadku sprzedaży udziałów inwestor otrzyma kwotę nie mniejszą niż gwarantowana mu w umowie inwestycyjnej. Następuje to kosztem założycieli, którzy muszą podzielić się z inwestorem wynagrodzeniem otrzymanym za swoje udziały. Legal Geek wspiera inwestorów i startupy! Potrzebujesz pomocy z umową inwestycyjną? Oferujemy doradztwo prawne i biznesowe dla startupów oraz inwestorów. LegalGeek.pl

18 05. ZNAKI TOWAROWE I WZORY PRZEMYSŁOWE Czym się różni od? Registred Trade Mark Oznacza zarejestrowany znak towarowy czyli taki, którego właścicielowi Urząd Patentowy RP (w Polsce) lub EUIPO - Europejski Urząd Własności Intelektualnej (w UE) - przyznał prawo wyłączne do posługiwania się znakiem dla określonej kategorii towarów lub usług i tylko podmiot, który zarejestrował znak może się nim posługiwać. Dlatego też, aby wzbogacić swój znak o r w kółku - musisz go najpierw zarejestrować. Rejestracja pozwoli Ci skutecznie chronić Twój znak przed nieuczciwą konkurencją. Trade Mark Taki symbol może być dowolnie używany przy każdym znaku towarowym. Nie musisz rejestrować znaku. Z samym symbolem TM nie wiąże się szczególna ochrona - wskazuje on tylko, że dane oznaczenie używane jest jako znak towarowy, ale raczej nie zostało zarejestrowane, w związku z czym jego właścicielowi nie przysługuje prawo wyłączne. Często tak oznacza się znaki już zgłoszone do rejestracji, których procedura rejestracyjna jeszcze się nie zakończyła. Co zyskujesz rejestrując znak towarowy? Wyłączność na używanie znaku Zarejestrowany znak towarowy daje Ci wyłączność na oznaczanie nim określonych produktów lub usług. Konkurencja nie może posługiwać się Twoim znakiem czy nawet znakami podobnymi do niego. Łatwość dochodzenia roszczeń Znacznie łatwiej zabronisz używania Twojego znaku, np. w reklamie czy na stronach www konkurencji. Znak towarowy zapewnia Ci pewien automatyzm w dochodzeniu roszczeń. Bezpieczeństwo Jeśli nie zarejestrujesz Twojego znaku - konkurencja może pozbawić Cię na zawsze praw do Twojej marki. Jeśli Twój konkurent zarejestruje jako pierwszy znak, którym się posługujesz - może zabronić Ci jego dalszego używania lub pozbawić Cię domeny internetowej. Prestiż i wiarygodność przy Twoim znaku pokazuje Twoim partnerom biznesowym, że dbasz o swoją własność intelektualną oraz renomę Twojej marki.

19 Co może być znakiem towarowym? Logo Symbol graficzny Twojej firmy jest Twoim znakiem towarowym. Jeśli odróżnia Cię od konkurencji - możesz je zarejestrować. Marka / Firma / Nazwa produktu Twoja nazwa - o ile nie ma charakteru opisowego - może stanowić znak towarowy. Takim znakiem jest np. fraza Legal Geek. Slogan Również Twoje hasło reklamowe może podlegać ochronie - jeśli zarejestrujesz je jako znak towarowy. Warto o tym pomyśleć jeśli cenisz swój slogan. Opakowanie / Forma produktu Niektóre charakterystyczne opakowania (np. butelka) czy formy produktu (np. kształt tabliczki czekolady) również stanowią znaki towarowe. Co to jest wzór przemysłowy? Co oznacza, że wzór musi być nowy? Wzór przemysłowy to nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Wzorem przemysłowym będzie np. bryła nowego telefonu komórkowego czy nowy kształt butelki z napojem. Uzyskanie ochrony wzoru przemysłowego jest tańsze i łatwiejsze niż w przypadku znaku towarowego. Nie tylko formy/kształty całego produktu podlegają ochronie jako wzór przemysłowy można zarejestrować poszczególne elementy Twoich wytworów. Np. charakterystyczną tkaninę (jej ornamentację), kształt przycisku czy formy klocków lub elementów konstrukcyjnych. Z zasady chronione są wyłącznie wzory nowe, czyli takie, które zostały zgłoszone do ochrony przed ich pierwszym publicznym ujawnieniem. Natomiast aby ułatwić życie twórców i producentów istnieje tzw. ulga w nowości. Pozwala ona na zgłoszenie wzoru nie później niż w terminie 12 miesięcy od jego pierwszego upublicznienia przez twórcę. W praktyce masz rok czasu na podjęcie decyzji o ochronie Twoich wzorów przemysłowych. Dlaczego warto chronić wzory przemysłowe? Zarejestrowanie wzoru przemysłowego daje Ci wyłączność na posługiwanie się nim. W praktyce Twoja konkurencja nie będzie mogła wprowadzać do obrotu takich samych wzorów (np. kształtów produktu). Ograniczone zostanie także użycie wzorów podobnych inne wzory na rynku nie mogą podszywać się pod zarejestrowany wzór przemysłowy. Pozostałe korzyści są takie same jak w przypadku rejestracji znaku towarowego.

20 Czy Twoje logo należy do Ciebie? Zanim rozpoczniesz kosztowne działania marketingowe promujące Twoją firmę upewnij się czy jej marka oraz logotyp należą do Ciebie! Czy Twoje logo może należeć do kogoś innego? Niestety, ale może tak być. I zdarza się to całkiem często. Jeśli marka została wymyślona przez kogoś innego niż Ty lub Twoje logo zaprojektował grafik pamiętaj, że powinieneś posiadać do nich: autorskie prawa majątkowe. Co jeśli nie posiadasz praw do własnego logo? W teorii nie możesz go używać. W praktyce może się to okazać bardzo kosztowne. Zwłaszcza jeśli wypracujesz już pewną markę i będziesz np. chciał pozyskać inwestora. W trakcie standardowego badania due diligence z pewnością zostanie wykryty brak praw autorskich majątkowych do logotypu. To nie tylko obniży wycenę Twojego startupu, ale też wygeneruje kolejne koszty. Bardzo często grafik, który opracował logotyp jeśli wyczuje kłopoty klienta i ma świadomość ile teraz wart jest opracowany kilka lat temu logotyp będzie żądał dodatkowego, sporego wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich. Znamy takie przypadki. Jak uzyskać prawa do własnego logo? W drodze pisemnej umowy* z twórcą utworu czyli w tym przypadku nazwy lub logotypu, w której autor wyraźnie oświadczy, że przenosi na Ciebie prawa autorskie. W takiej umowie muszą być wskazane również pola eksploatacji na jakich możesz wykorzystywać utwór (czyli np. w Internecie). Warto również zapewnić sobie możliwość wprowadzania zmian i wykorzystywania zmienionych utworów oraz uzyskać właściwe oświadczenia autora dotyczące pełnej zgodności z prawem wykonanego przez niego dzieła, za co powinien wziąć na siebie odpowiedzialność. Pozwoli to zminimalizować straty, jeżeli okaże się, że zapłaciłeś za logo będące plagiatem. * Wydaje Ci się, że każdy jest formą pisemną? Niestety, ale to mit, na naszym blogu przeczytasz dlaczego:

21 06. PRAWA AUTORSKIE Osobiste Prawa autorskie osobiste to tzw. rodzicielstwo utworu i przysługują wyłącznie autorowi (osobie fizycznej). Są niezbywalne i niezrzekalne (nie można ich sprzedać czy przekazać innej osobie). Obejmują m.in. prawo do: podpisania utworu; decydowania o jego pierwszym upublicznieniu; nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Majątkowe Prawa autorskie majątkowe wiążą się z uzyskiwaniem korzyści majątkowych z tytułu rozporządzania utworem. Przede wszystkim - można je przenieść na inną osobę lub udzielić licencji. Ich posiadaczem może być nie tylko autor, ale również agencja interaktywna czy osoba, dla której utwór jest tworzony (np. zamawiająca stronę www). Dla autora często najistotniejsze jest prawo do podpisu. Problem podpisania utworu bardzo często pojawia się przy stronach www czy aplikacjach mobilnych. Nie można zmusić twórcy (np. grafika) do zrezygnowania z podpisania jego dzieła. Natomiast możliwe jest sformułowanie umowy tak, aby jednak rozpowszechniać utwór bez podpisu autora. Przeniesienie praw autorskich - co to oznacza? Jeśli w umowie wykonania dzieła, np. aplikacji mobilnej, jest takie zdanie: Wykonawca przenosi na Zleceniodawcę autorskie prawa majątkowe do utworu (...) Oznacza to, że m.in.: wykonawca nie będzie mógł sprzedać/wykonać takiego samego utworu, np. takiej samej aplikacji; zleceniodawca będzie mógł czerpać korzyści z używania utworu przez inne osoby, np. wynajmując go czy pozwalając innym na jego powielanie; zleceniodawca będzie mógł sprzedać utwór komuś innemu.

22 07. REGULAMINY I E-USŁUGI Kiedy startup potrzebuje regulaminu? Kiedy zaczynasz świadczyć e-usługi lub prowadzić sprzedaż on-line będzie Ci potrzebny regulamin. W praktyce prace nad regulaminem powinieneś rozpocząć jeszcze przed uruchomieniem MVP tak aby zweryfikować zgodność z prawem Twojego modelu biznesowego. Czasem drobne zmiany mogą oszczędzić Ci sporo problemów i pieniędzy. Czym jest usługa świadczona drogą elektroniczną (e-usługa)? Jest to niemal każda usługa świadczona w Internecie, także darmowa. E-usługa: jest wykonywana na odległość, przy użyciu komunikacji elektronicznej, polega na przekazaniu danych na indywidualne żądanie Użytkownika. Przykłady e-usług aplikacja w modelu SaaS, serwis społecznościowy, konto użytkownika w serwisie internetowym, sprzedaż lub zapewnienie dostępu do treści cyfrowych, hosting, platforma e-commerce (np. serwis aukcyjny), komunikator internetowy. 01. Obowiązek posiadania regulaminu Świadczysz e-usługi? O tym musisz pamiętać! 02. Ochrona danych osobowych 03. Prawa konsumenta Regulamin powinien określać m.in. warunki świadczenia usługi, warunki zawierania i rozwiązywania umów czy tryb reklamacyjny. Za pośrednictwem regulaminu realizujesz również inne obowiązki informacyjne. Pamiętaj o właściwej treści zgód, odpowiednich checkboxach oraz zrealizowaniu obowiązków informacyjnych. Jeśli korzystasz z zewnętrznego hostingu powinieneś podpisać umowę powierzenia. Jeśli usługa jest odpłatna musisz pamiętać o przestrzeganiu przepisów ustawy o prawach konsumenta. Nakładają one na Ciebie szereg obowiązków, m.in. związanych z prawem odstąpienia od umowy.

23 SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI! Legal Geek ul. Olimpijska 2, Gdynia (działamy globalnie) LegalGeek.pl kontakt@legalgeek.pl legalgeekpl Zobacz nasze inne publikacje z serii Law-how! Law-how umowy IT Umowy wdrożeniowe (w tym Agile) Umowy utrzymaniowe i SLA Umowy i regulaminy SaaS Umowy licencyjne i o poufności Odpowiedzialność, kary umowne Law-how e-commerce Regulaminy i obowiązki w e-commerce Świadczenie usług drogą elektroniczną Ścieżka zakupowa zgodna z prawem Odstąpienie od umowy i reklamacje Dane osobowe i polityka prywatności E-marketing oraz inne zagadnienia LegalGeek.pl/law-how

24