JoMS 2/17/2013, ss Beata Popiołek Krzysztof Dziurzyński WSGE 537

Transkrypt

1 JoMS 2/17/2013, ss Beata Popiołek Krzysztof Dziurzyński WSGE 537

2 538 WSGE

3 Sprawozdanie z XXII Ogólnopolskiej Konferencji Psychologii Rozwojowej pt. Społeczny kontekst rozwoju od dziecka do dorosłego Gdańsk maja 2013 r. Beata Popiołek Wydział Nauk Pedagogicznych Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie Krzysztof Dziurzyński Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie pedagogika@wsge.edu.pl Refleksji nad rozwojem psychicznym człowieka w kontekście uwarunkowań społeczno-kulturowych w kategoriach ciągłości, stałości i zmian zachodzących w ciągu całego życia człowieka została poświęcona XXII Ogólnopolska Konferencja Psychologii Rozwojowej pt. SPOŁECZNY KONTEKST ROZWOJU - OD DZIECKA DO DOROSŁEGO, która odbyła się w dniach maja 2013 roku na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego. Organizatorem Konferencji była Sekcja Psychologii Rozwojowej Polskiego Towarzystwa Psychologicznego oraz Instytut Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego. Patronat naukowy nad tym wydarzeniem objęło Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz władze Uniwersytetu Gdańskiego jego Magnificencja Rektor prof. dr hab. Bernard Lammek, Dziekan Wydziału Nauk Społecznych prof. dr hab. Beata Pastwa-Wojciechowska oraz Dyrektor Instytutu Psychologii prof. dr hab. Mariola Bidzan. Patronat honorowy objął Rzecznik Praw Dziecka, Marszałek Województwa Pomorskiego, a także prezydenci miast: Gdańska, Gdyni i Sopotu. Uroczyste otwarcie XXII Ogólnopolskiej Konferencji Psychologii Rozwojowej uświetnił koncert muzyki poważnej w wykonaniu dzieci w wieku od 3 do 9 lat. Przewodnie zagadnienia konferencji obejmowały: międzykulturową psychologię rozwoju, relacje interpersonalne w rodzinie, transmisję pokoleniową, środowisko pre- i postnatalne, język oraz komunikację jako WSGE 539

4 moderatory rozwoju, a także wyzwania dla edukacji na przestrzeni całego życia. Uwagę uczestników skierowano na zagadnienia związane z doświadczaniem cielesności i płciowości w ciągu życia, kooperację i rywalizację, rozwój w kontekście kultury konsumpcji i materializmu, a także religijność i duchowość w rozwoju człowieka. Istotnie ważne okazały się problemy metodologiczne w badaniach oraz specyfika procesu diagnozy na poszczególnych etapach życia. Listę poruszanych tematów domyka neuropsychologia i psychopatologia rozwoju oraz dziecko jako ofiara i sprawca. Rozmaitość, liczba, jak i atrakcyjność podejmowanej podczas konferencji problematyki sprawiła, iż wybór sesji tematycznej był nie lada wyzwaniem, nawet dla najbardziej zdecydowanych, dlatego konferencję podzielono na kilka bloków tematycznych. Przewidziano zróżnicowane formy wystąpień: wykłady plenarne prowadzone przez zaproszonych gości oraz sympozja i sesje tematyczne, sesje plakatowe i warsztaty zgłoszone przez uczestników konferencji. Mając na uwadze wspomniany obszerny zakres tematyczny, zróżnicowane formy wystąpień oraz liczbę prelegentów organizatorzy przygotowali program, który pełnił rolę przewodnika, czyli: kto, gdzie, kiedy i na jaki temat? Zaproponowany temat konferencji w zestawieniu z badaniami prowadzonymi w innych subdyscyplinach psychologii oraz wiedzą z innych dziedzin nauki sprzyjał rozważaniom na temat ważności społecznego rozwoju człowieka w poszczególnych okresach życia. Podjęta problematyka miała nie tylko wzbogacić wiedzę uczestników licznych ośrodków akademickich krajowych i zagranicznych, ale i skłonić do refleksji. Obrady otworzyła Przewodnicząca Sekcji Psychologii Rozwojowej PTP prof. dr hab. Maria Kielar-Turska. W swoim wystąpieniu nawiązała zarówno do dawniejszych koncepcji uwzględniających społeczny kontekst rozwoju, jak kulturowo historyczna teoria Lwa S. Wygotskiego czy Jeana Piageta, jak i do koncepcji bardzo aktualnych Michaela Tomasello czy Charlesa Fernyhougha. Relacje społeczne powiązane są z okresami rozwoju człowieka, pojawiają się, kiedy dziecko opanowuje język, poznaje różnice związane z płcią, nawiązuje kontakty z rówieśnikami, rozwija postawy wobec grup społecznych i instytucji. Wiek dorastania oraz dorosłość niosą ze sobą nieskończoną ilość relacji społecznych, oprócz kształtowania się ról męskich i kobiecych, budowaniu więzi z rówieśnikami, niezależności od innych w różnych sferach życia, dorosły przygotowuje się do pełnienia ról rodzinnych, zawodowych oraz obywatelskich. Niezależnie jednak od eta- 540 WSGE

5 pu rozwoju, jednostka poznaje i wykorzystuje te relacje dla wzbogacenia własnego rozwoju. Dziecko w relacjach społecznych opanowuje systemy znaków, dzięki którym komunikuje się z innymi i buduje swój własny obraz świata. Uzupełnieniem podjętych w wystąpieniu przez prof. Kielar-Turską rozważań są badania Michaela Tomasello nt. intersubiektywności, a także koncepcja dialogicznego myślenia Charlesa Fernyhougha. Dziecko ma zatem prawo do uczestniczenia w interakcjach z dorosłymi i rówieśnikami, do wyrażania swoich poglądów, ma także zapewnioną możliwość wysłuchania przez dorosłych. Profesor przypomniała, iż udział dzieci w interakcjach społecznych jest uwarunkowany prawnie - gwarantuje je Karta Praw Dziecka (1989). Nieobojętne jest to, iż podejmowane przez człowieka kontakty rzeczywiste są wzbogacane przez kontakty stwarzane przez nasz umysł, kiedy wkraczamy w cudzy świat umysłowy, czytając, słuchając radia, oglądając telewizję. Zdaniem Chrisa Fritha interakcje to nie tyle kontakty cielesno-psychiczne osób, co porozumiewanie się umysłów. Niezależnie jednak od okoliczności, wchodzenie w interakcje jest procesem długim i złożonym. Profesor Marta Fulop z Węgierskiej Akademii Nauk wygłosiła wykład inauguracyjny XXII Konferencji Psychologii Rozwojowej pt. Growing up in a competitive world as a boy as a girl: universal challenges and culturally different responses - Dorastanie w konkurencyjnym świecie jako chłopiec i jako dziewczyna: Uniwersalne wyzwania i kulturowo różne odpowiedzi. Profesor M. Fulop podkreślała, iż w dzisiejszych czasach dzieci, młodzież i dorośli wprowadzili (niemal wszędzie na świecie) wysokie standardy obowiązujące we wszystkich dziedzinach życia. Wysoce konkurencyjne społeczeństwo zaczyna się już w rodzinie, następnie przenosi się na plac zabaw, do szkoły, przejawia się w grach, zajęciach sportowych itd. Dyskusja dotyczyła zmiany postrzegania tradycyjnego widzenia dziewcząt, które nie boją się konkurencji, są prospołeczne i współdziałają bardziej niż chłopcy, co wynika ze zmiany postrzegania roli kobiety w nowoczesnych społeczeństwach. Punktem odniesienia były badania prowadzone w kilku krajach m.in. na Węgrzech, w Polsce i Chinach, a dotyczyły radzenia sobie z wygraną i przegraną w okresie dojrzewania zarówno chłopców, jak i dziewcząt. Prof. M. Fulop zwróciła uwagę na politykę Chin w kwestii posiadania jednego dziecka. Dziewczęta muszą spełniać oczekiwania rodziców tak samo, jak robią to chłopcy, którzy zazwyczaj są bardziej przygotowywani przez rodziców do wyzwań stawianych przez społeczeństwo WSGE 541

6 intensywnie konkurencyjne. Przedstawione prace badawcze miały na celu głębsze zrozumienie chłopców i dziewcząt w podobnych i różnych sposobach osiągania sukcesu w konkurencyjnym społeczeństwie. Wykład plenarny prof. APS dr hab. Barbary Weigl oparty był na cyklu wieloletnich badań. Autorka przedstawiła związek funkcjonujących stereotypów i postaw etnicznych, z szansami rozwojowymi dzieci z różnych grup społecznych ze szczególnym uwzględnieniem dzieci z mniejszości romskiej. Profesor B. Weigl skupiła się na dwóch aspektach: wzajemnej percepcji młodych Polaków i Romów oraz na trudnościach metodologicznych występujących podczas badania postaw i stereotypów etnicznych dzieci i młodzieży. Prof. dr hab. Maria Bisert w wykładzie nt Seksualności dziecka w perspektywie współczesnej zachęcała do poszukiwania odpowiedzi na trzy postawione pytania. Po pierwsze, czy zmiany społeczne wpływają na zmiany w sposobie spostrzegania seksualności dziecka - w jaki sposób?; po drugie, czy zmiany w sposobie traktowania seksualności dziecięcej mają charakter destruktywny?; i po trzecie, czy skutki zmian postaw wobec seksualności dziecka znajdują wyraz w wynikach badań? Postawione przez profesor pytania wywołały dyskusję uczestników nad seksualnością dziecięcą, bowiem znanym do tej pory działaniom wspierającym i ochronnym nadal towarzyszą nadużycia dzieci i ich seksualności. Kolejny wykład wygłoszony przez prof. UAM dr hab. Barbarę Harwas- Napierałę poświęcony został problematyce współczesnych zagrożeń rozwoju indywidualnego człowieka dorosłego. W swoim wystąpieniu profesor przedstawiła zjawiska tworzące ogólny kontekst takich zagrożeń, jak transformacja społeczna czy swoiste traktowanie autonomii. Prowadząca nawiązała do trudności podczas realizacji zadań rozwojowych związanych z rodziną i pracą zawodową oraz nakreśliła możliwości działań ochronnych wobec przytoczonych niebezpieczeństw. Wykład pt. Okres późnej dorosłości rozwój czy regres wygłoszony przez prof. zw. dr hab. Romana Ossowskiego przybliżył uczestnikom najważniejsze wyzwania okresu późnej dorosłości ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń traumatycznych, jak bierność zawodowa, stopniowa utrata zdrowia, samotność i związane z nią problemy; utrata prestiżu zawodowego, społecznego oraz odczuwalność nadchodzącej śmierci. Mając na uwadze starzejące się społeczeństwo, zdaniem prelegenta istotnie ważne jest motywowanie środowiska do współpracy w kreowaniu sprzyjających warunków do zachowania psychicznej i fizycznej równowagi, a tym samym do utrzymania posiadanego potencjału biologicznego i społecznego. Profesor UG dr 542 WSGE

7 hab. Małgorzata Lipowska w wystąpieniu zatytułowanym Piękno ludzkiego ciała z perspektywy psychologii rozwoju podkreślała, iż stosunek emocjonalny do swojej cielesności pojawia się wraz z okresem dorastania, a wraz z nim najczęściej motywacja do zmiany. W okresie adolescencji i dorosłości ważnym czynnikiem prestiżu i uznania społecznego jest sukces interpersonalny. Rzeczywistość pokazuje jednak, że wraz z wiekiem wzrasta tolerancja wobec zmieniającego się ciała. Wystąpienie prof. UŁ dr hab. Eleonory Bielawskiej-Batorowicz nakierowało uwagę uczestników na rodzaje zaburzeń psychicznych, jakie występują u kobiet w ciąży i po porodzie. W swoim wykładzie pt. Zaburzenia psychiczne u kobiet w okresie ciąży i po porodzie, a rozwój dziecka scharakteryzowała pod kątem wpływu na przebieg ciąży, poród oraz relacje z dzieckiem narodzonym. Profesor UG dr hab. Mariola Bidzan swoje wystąpienie poświęciła analizie nastoletniego rodzicielstwa z perspektywy rozwojowej. Profesor ukazała rodzaj oraz skalę problemów związanych z dorastaniem i towarzyszącym mu kryzysem adolescencyjnym połączonym z kryzysem spowodowanym nastoletnim rodzicielstwem. Przedstawiona sytuacja medyczna, psychologiczna i społeczna nastoletnich rodziców została oparta na wynikach badań przeprowadzonych przez prelegentkę. W pierwszym dniu konferencji odbyły się dwa sympozja: pierwsze nt. Społecznych kontekstów rozwoju muzycznego, w którym prelegenci przedstawili istniejące teorie oraz badania, obrazujące wpływ biologii i środowiska społecznego na rozwój muzyczny człowieka na przestrzeni całego życia. Drugie sympozjum dotyczyło Kontekstu kształtowania się tożsamości. Prezentowane referaty dały wgląd w aktualną problematykę oraz główne nurty prowadzonych badań odnoszące się do teoretycznych modeli, empirycznej walidacji czy społecznych uwarunkowań ontogenezy tożsamości. W kolejnym, drugim i trzecim dniu konferencji odbyło się kolejnych dwanaście sympozjów. Tematyka blisko 40 wystąpień dotyczyła różnych obszarów m.in.: procesów pamięciowych i poznawczych, rozwoju zawodowego, kryzysu adolescencyjnego, roli sportu czy jesieni życia. Uczestnicy konferencji mieli okazję uczestniczenia w pięciu zorganizowanych warsztatach, które łączyły wiedzę teoretyczną z działaniem. Warsztat dotyczący Wykorzystania metody EEG Biofeedback w procesie terapii Łagodnych Deficytów Poznawczych (organizator - mgr Dariusz Tuchowski) prezentował wpływ systematycznego treningu EEG BFB na normalizację zapisu EEG u osób z wcześniejszym rozpoznaniem ŁDP (szczególnie zaburzeń koncentracji uwagi). Warsztat W jaki sposób moż- WSGE 543

8 na zmienić śmieci w zabawki, jednocześnie ucząc przy tym podstawowych zasad nauki i projektowania zaprezentował - profesor Arvind Kumar Gupta z Pune University Campus ( Uczestnicy konferencji mieli także możliwość wzięcia udziału w warsztatach prezentujących narzędzia diagnostyczne ważnych funkcji psychicznych, tj. Mnemotechnika w nauce nut: Nutki na radości i na smutki (organizator mgr I. Poćwierz-Marciniak), Ryzyko dyskalkulii - diagnoza rozwojowa kompetencji matematycznych dzieci w wieku wczesnoszkolnym (organizator mgr A. Walerzak-Więckowska) oraz Funkcjonalna diagnoza trudności szkolnych z zastosowaniem najnowszych narzędzi diagnostycznych w poradnictwie psychologiczno-pedagogicznym (organizator mgr B. M. Radtke). W ramach Konferencji odbyła się sesja plakatowa, która jest stałym elementem organizowanych konferencji. Prezentacja 43 prac przybliżyła uczestnikom aktualnie prowadzone projekty badawcze. Jak co roku w trakcie sesji odbył się konkurs plakatowy - uczestnicy mieli możliwość oddania głosu na najlepszą pracę. Zwyciężyła praca mgr Karoliny Lutkiewicz i prof. Marioli Bidzan pt. Funkcjonowanie seksualne kobiet w czasie ciąży a ocena jakości związku małżeńskiego. Podczas konferencji prof. Barbara Weigl zaprezentowała uczestnikom reaktywowane czasopismo (nieobecne od 2000 roku na rynku wydawniczym) pt. Psychologia Wychowawcza. Redakcja czasopisma zaprasza autorów z dziedzin pokrewnych oraz reprezentujących podejście interdyscyplinarne. Cyklicznym punktem Konferencji jest wykład laureata nagrody im. Stefana Schumana - ustanowionej przez Zarząd Sekcji Psychologii Rozwojowej w 2004 roku, przyznawanej za najlepszą pracę badawczą wykonaną w Polsce z dziedziny psychologii rozwoju człowieka. W bieżącym roku Kapituła Nagrody uhonorowała dr Małgorzata Stępień-Nycz za pracę pt. Rozwój reprezentacji emocji w okresie dzieciństwa. Praca doktorska przygotowana pod kierunkiem prof. dr hab. Marii Kielar-Turskiej. W czasie konferencji miały również miejsce wydarzenia związane z działalnością organizacyjną Sekcji Psychologii Rozwojowej PTP Zebranie Zarządu Sekcji Psychologii Rozwojowej PTP. W ramach XXII Ogólnopolskiej Konferencji Psychologii Rozwojowej odbyło się 7 wykładów plenarnych, 12 sympozjów (89 referatów), 22 sesje tematyczne (147 referatów), 5 warsztatów ponad 251 wystąpień. Program Konferencji odzwierciedlał zakres merytoryczny aktualnie prowadzonych badań i stosowanych w nich rozwiązań metodologicznych. Ponad WSGE

9 uczestników przedstawiło szeroki wachlarz rozważań psychologów a także badaczy z innych dziedzin. Wzorem lat ubiegłych, sympozja i sesje tematyczne obejmowały referaty łączące psychologię rozwoju człowieka i jej pogranicza nie tylko subdyscypliny psychologii, lecz także i inne dziedziny nauki (m.in. socjologia, pedagogika i medycyna). Podsumowując XXII Ogólnopolską Konferencję Psychologii Rozwojowej PTP, prof. dr hab. Maria Kielar-Turska poinformowała, że następna XXIII Ogólnopolska Konferencja Psychologii Rozwojowej Polskiego Towarzystwa Psychologicznego odbędzie się w Lublinie, jednocześnie zaprosiła uczestników do udziału w przyszłych wydarzeniach naukowych. Obok bardzo dobrej organizacji oraz świetnego merytorycznego przygotowania sympozjów i sesji tematycznych przez Sekcję Psychologii Rozwojowej PTP Konferencja zasługuje na duże uznanie, stworzyła bowiem możliwość zapoznania się z aktualnymi dokonaniami polskich psychologów rozwoju, wymiany idei, konfrontowania podejść badawczych, co więcej, obfitowała w serdeczne spotkania integrujące uczestników umożliwiające nawiązanie nowych kontaktów a także zapewnienia współpracy. WSGE 545

10 546 WSGE