Co dwie głowy, to nie jedna - związki frazeologiczne w naszym języku

Transkrypt

1 Co dwie głowy, to nie jedna - związki frazeologiczne w naszym języku Scenariusz lekcji powtórzeniowej w formie turnieju międzyklasowego dla uczniów klas II przeprowadzonej przez nauczycielki języka polskiego Publicznego Gimnazjum nr 3 w Ostrowcu Świętokrzyskim pp. Edytę Bieniek, Justynę Kitę, Edytę Wójcicką Opracowanie: Edyta Wójcicka nauczyciel-doradca metodyczny języka polskiego

2 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 1 Temat: Co dwie głowy, to nie jedna - związki frazeologiczne w naszym języku. (ok. 2 jednostki lekcyjne) Cel: podsumowanie zagadnień dotyczących związków frazeologicznych. Metody pracy: przekład intersemiotyczny, techniki dramowe, projekt. Forma organizacyjna: praca grupowa - grupy tworzą 3 pięcioosobowe drużyny reprezentujące trzy klasy II. Środki dydaktyczne: karta pracy "Frazeologiczne zoo" materiały dodatkowe "Fragmenty frazeologizmów" Arkusz papieru formatu A3, klej, flamastry, koperty Arkusz papieru formatu A3, na których zapisane są wyrazy nazywające narządy pochodzące od podstawowych zmysłów Rozgrzewka przed turniejem: 3 minuty Przebieg turnieju Każda drużyna otrzymuje na kartce zdania do uzupełnienia. Pamiętajmy, by w czasie turnieju: Nie nabierać... Nie mówić, co... Nie myśleć o...

3 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 2 Nie siedzieć cicho jak... Nie siedzieć z... Runda I (10 p.) 5 minut Każda z drużyn prezentuje przygotowane wcześniej w formie rysunku związki frazeologiczne mające charakter przysłów lub aforyzmów. Frazeologizmy wcześniej drużyny losowały. Jeśli rysunek jest trafny i przedstawiciele innych grup odgadną, o jaki frazeologizm chodzi, otrzymują punkty za aktywność. Łącznie drużyna może zdobyć 2 punkty za odgadnięte frazeologizmy i dodatkowe punkty: za trafność ilustracji na plakacie 5 p., za estetykę i pomysłowość wykonania projektu - 3 p. Gr. I Gr. II Gr. III Niedaleko pada jabłko od jabłoni. Kruk krukowi oka nie wykole. Pokorne cielę dwie matki ssie (doi). Runda II (12 p.) 15 minut Kolejne ćwiczenie ma za zadanie utrwalenie wiedzy poprzez rozwijanie fantazji i wrażliwości językowej. Przedstawiciele grup losują karki z frazeologizmami. Zadaniem grupy jest przygotowanie krótkiej scenki ilustrującej trzy wylosowane frazeologizm o charakterze przysłowia. Drużyny przeciwne starają się odgadnąć, o jaki związek wyrazowy chodzi i wyjaśnić jego znaczenie. Za odgadnięty związek drużyna otrzymuje 1 p., za wyjaśnienie dodatkowy punkt. Każda drużyna może zdobyć w tej rundzie 12 p. Jeżeli żadna z drużyn nie odgadnie, o jaki związek chodzi, punkt otrzymuje drużyna, która przygotowała scenkę, pod warunkiem że trafnie oddała sens frazeologizmu.

4 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 3 Zadania dla grup: I. Zaprezentujcie - "wchodząc w rolę" - podane frazeologizmy o charakterze przysłowia: trzymać rękę na pulsie - [śledzić rozwój czegoś, czuwać nad czymś, być w czymś wszechstronnie zorientowanym na bieżąco] siedzieć jak mysz pod miotłą - [starać się nie zwracać na siebie uwagi w obawie przed złymi konsekwencjami] czuć się jak ryba w wodzie - [czuć się bardzo dobrze, swobodnie] II. Zaprezentujcie - "wchodząc w rolę" - podane frazeologizmy o charakterze przysłowia: leżeć do góry brzuchem - [nic nie robić, nie pracować, leniuchować] kupować kota w worku - [nabywać coś bez przyjrzenia się temu] kopać pod kimś dołki - [działać podstępnie, potajemnie na czyjąś nie korzyść]. III. Zaprezentujcie - "wchodząc w rolę" - podane frazeologizmy o charakterze przysłowia: zjeść konia z kopytami - [móc zjeść bardzo dużo, być bardzo głodnym] wziąć nogi za pas - [uciec w popłochu] wiercić komuś dziurę w brzuchu - [uporczywie domagać się czegoś od kogoś, zanudzać] Runda III (22 p.) 10 minut "Frazeologiczne zoo" Każda drużyna otrzymuje kartę pracy. Uczniowie w zespołach odszukują w diagramie słowa, których brakuje w podanych związkach frazeologicznych. Następnie uzupełniają

5 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 4 poszczególne frazeologizmy i wyjaśniają ich znaczenie. Liderzy drużyn przekazują karty pracy jurorom. Zadanie dla grupy: Odszukajcie w diagramie słowa, których brakuje w podanych związkach frazeologicznych. Następnie uzupełnijcie nimi poszczególne frazeologizmy i wyjaśnijcie ich znaczenie. Liderzy drużyn przekazują karty pracy "Frazeologiczne zoo" jurorom. Karta pracy Frazeologiczne zoo Grupa Data Klasa Odszukajcie w poziomych rzędach diagramu wyrazy, których brakuje w podanych związkach frazeologicznych. Uzupełnijcie wszystkie frazeologizmy i wyjaśnijcie ich znaczenie. A L D J E Z A J Ą C G S P O W C A D C Ć N F V A F S G Ł Q O L Ń K O T A W B Y K A A K U E Y Ó C H W Z Ę J S Ł O Ń Ą C A M L E W S Y Ź Z P S Ą Z D R S Y G O Ł Ą B K I P G R Y B A P Ą L B D K I F P O B W I L K U K A U G K L C Ł O S W Ę Ż A Ś W M Y S Z J U Ą T C L K

6 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku salonowy chodzić jak błędna zachowywać się jak w składzie porcelany o mowa mieć w kieszeni siedzieć jak pod miotłą czuć się jak w wodzie pieczone nie wlecą same do gąbki chwycić za rogi zawsze spada na cztery łapy praca nie , nie ucieknie Runda IV (30 p.) 15 minut Każdy zespół otrzymuje kopertę z przygotowanymi materiałami, arkusz papieru formatu A3 oraz klej. Grupy wyjmują kartki z kopert zatytułowanych "Materiały dodatkowe do rundy IV" i łączą wyrazy z rysunkami tak, aby powstały związki frazeologiczne. W dalszej kolejności przyklejają kartki z utworzonymi zwrotami na papierze. Obok nich zapisują po jednym wypowiedzeniu z danym frazeologizmem. Przedstawiciele zespołów po kolei prezentują swoje prace, odczytując związki frazeologiczne oraz przykładowe zdania.

7 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 6 Zadanie dla grupy do rundy IV: Połączcie karki z rysunkami tak, aby powstały związki frazeologiczne. Obok zapiszcie po jednym wypowiedzeniu z danym frazeologizmem. Materiały dodatkowe do rundy IV Fragmenty frazeologizmów nabić kogoś w walczyć z trafić jak spaść z wpaść komuś w wtrącać swoje odsłonić swoje utrzeć komuś komuś się żyje jak u Pana Boga za żyć z kimś jak

8 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 7 Runda V ( 15 p., 10 p., 5 p. ) 10 minut Zespoły otrzymują arkusze papieru z narysowaną zamieszczonymi pośrodku wyrazami: język, oko, ucho, ręka, nos. Każda drużyna ma za zadanie w ciągu 10 minut zapisać na arkuszu jak najwięcej związków frazeologicznych z podanymi słowami. Po upływie wyznaczonego czasu przedstawiciele grup odczytują przed komisją zgromadzone frazeologizmy. Zadanie do rundy V Wypiszcie na arkuszu jak najwięcej związków frazeologicznych pochodzących od narządów tworzących poszczególne zmysły: wzrok - oko, słuch - ucho, dotyk - ręka, smak - język, węch - nos. Przykładowe odpowiedzi : 1. OKO bez zmrużenia oka, kłuć w oczy, wpaść komuś w oko, oko w oko, z łezką w oku, otworzyć komuś oczy na coś, zamknąć oczy, patrzeć krzywym okiem na coś, gołym okiem, mydlić komuś oczy, przymykać oczy na coś, oko cyklonu, zejść komuś z oczu, w żywe oczy. 2. UCHO dawać ucha czemuś, natrzeć komuś uszu, kłaść uszy po sobie, obiło się coś komuś o uszy, mieć czegoś powyżej uszu, przejść przez ucho igielne, mieć swoje za uszami, puścić coś mimo uszu, nadstawiać ucha, tkwić w czymś po uszy, słoń komuś nadepnął na ucho.

9 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 8 3. RĘKA być ślepym narzędziem w czyimś ręku, opuścić ręce, coś jest komuś na rękę, lekką ręką, dać komuś wolną rękę, lecieć komuś przez ręce, od ręki, wpadło coś komuś w ręce, nosić kogoś na rękach, złapać kogoś za rękę, ręce opadają, wychodzić z czegoś obronną ręką, przykładać do czegoś rękę, umywać ręce, czyjaś prawa ręka, siedzieć z założonymi rękoma, trzymać rękę na pulsie, zacierać ręce. 4. JĘZYK dostać się na języki trzymać język za zębami,, mieć coś na końcu języka, ugryźć się w język, mieć niewyparzony język, wziąć kogoś na języki, mówić co ślina na język przyniesie, zapomnieć języka w gębie, pociągnąć kogoś za język, zasięgnąć języka, rozwiązały się języki, znajdować wspólny język, strzępić sobie język po próżnicy. 5. NOS czuć pismo nosem, mieć muchy w nosie, dawać komuś po nosie, mieć nosa, kręcić nosem na coś, zadzierać nosa, mieć coś pod nosem, spuścić nos na kwintę, mieć coś / kogoś w nosie, śmiać się komuś w nos, wścibiać nos gdzieś, utrzeć komuś nosa, mieć czegoś po dziurki w nosie. Runda VI (16 p.) 15 minut Frazeologia na różnych przedmiotach szkolnych Drużyny z rozsypanki frazeologicznej wybierają te frazeologizmy, które pochodzą od wybranych dziedzin nauki, a następnie wyjaśniają ich znaczenie. Za każdy poprawnie wpisany frazeologizm drużyna otrzymuje 1 p., za wyjaśnienie znaczenia frazeologizmu dodatkowy 1 p. Łącznie można uzyskać w tej rundzie 16 p.

10 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 9 Zadanie dla grupy do rundy VI Z rozsypanki wyrazowej wybierzcie i wpiszcie w odpowiednie miejsca w tabeli związki frazeologiczne obecne w różnych dziedzinach nauki. Następnie wyjaśnijcie ich znaczenie. gramatyka matematyka fizyka geografia biologia muzyka religia sport związki wyrazowe: białe plamy, ślepa uliczka, w krzywym zwierciadle, znamię, wylewać krokodyle łzy, sprowadzić do wspólnego mianownika, narobić bigosu, podnosić poprzeczkę, bawić się w ciuciubabkę, być alfą i omegą, grać pierwsze skrzypce, pięta Achillesa, kozioł ofiarny, kocia muzyka. Przykładowe rozwiązanie: fizyka gramatyka matematyka geografia biologia muzyka religia sport być alfą i omegą sprowadzić do wspólnego mianownika w krzywym zwierciadle białe plamy wylewać krokodyle łzy kocia muzyka, grać pierwsze skrzypce kozioł ofiarny podnosić poprzeczkę alfa i omega - pierwsza i ostatnia litera alfabetu greckiego, początek i koniec sprowadzić do wspólnego mianownika - potraktować jakieś sprawy jako podobne, wspólne, umieścić je na wspólnej płaszczyźnie w krzywym zwierciadle - w pewien sposób wygięte, zdeformowane, odbijające ludzkie postacie w kształtach groteskowo zniekształconych; w sposób karykaturalny, celowo przejaskrawiony, przesadny, ośmieszający.

11 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 10 białe plamy - puste miejsca na mapie; nieznane i nieopisane, najczęściej świadomie, fakty z przeszłości skrzętnie przemilczane, tuszowane ze względów politycznych fragmenty historii; niepoznane obszary jakiejś dziedziny, luki w wiedzy na jakiś temat. wylewać krokodyle łzy - nieszczerze komuś współczuć, ubolewać nad czymś ; przesąd, że przed zjedzeniem swojej ofiary krokodylowi ciekną łzy. kocia muzyka - wrzask, hałas. grać pierwsze skrzypce - być najważniejszym, mieć duże znaczenie, decydujący wpływ na coś. kozioł ofiarny - o człowieku (instytucji), na którego niesłusznie zrzuca się całą odpowiedzialność za coś. podnosić poprzeczkę - zwiększać wymagania w jakiej dziedzinie, zakres obowiązków lub zadań. Na zakończenie: 3 minuty Każda drużyna otrzymuje na kartce zdania do uzupełnienia. Na dzisiejszym turnieju: Czułem się... Poznałem... Dowiedziałem się... Zrozumiałem...

12 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 11 Kryteria punktowania poszczególnych zadań Nr rundy Kryteria punktowania Punktacja I Za każdy poprawnie odgadnięty związek frazeologiczny drużyna otrzymuje 1 p. (2 x 1 p.) Trafność ilustracji na plakacie - 5 p. Estetyka i pomysłowość wykonania projektu - 3 p. II Za odgadnięty związek drużyna otrzymuje 1 p p p. Za wyjaśnienie dodatkowy 1 p. Każda drużyna może zdobyć w tej rundzie 12 p. Jeżeli żadna z drużyn nie odgadnie, o jaki związek chodzi, punkt otrzymuje drużyna, która przygotowała scenkę, pod warunkiem że trafnie oddała sens frazeologizmu. III Za każdy poprawnie utworzony związek frazeologiczny - 1 p p. Za każde właściwe wyjaśnienie znaczenia związku frazeologicznego - 1 p. IV Za każdy poprawnie utworzony związek frazeologiczny - 1 p p. V Za każde właściwie ułożone zdanie ze związkiem frazeologicznym - 2 p. Za utworzenie największej liczby poprawnych związków frazeologicznych grupa otrzymuje 15 p., drużyna druga - 10 p., a trzecia - 5 p p. VI Za każdy poprawnie wpisany frazeologizm drużyna otrzymuje 1 p p. Za wyjaśnienie znaczenia frazeologizmu - 1 p. Liczba punktów do zdobycia: 105 p.

13 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 12 ZAŁĄCZNIKI - Zadania dla grup Rozgrzewka przed turniejem: Uzupełnij zdania. Pamiętajmy, by w czasie turnieju: Nie nabierać... Nie mówić, co... Nie myśleć o... Nie siedzieć cicho jak... Nie siedzieć z... Zadanie do rundy I - 10 p. Wykonajcie projekt graficzny poniższego związku frazeologicznego o charakterze przysłowia. Pamiętajcie, aby Wasz plakat trafnie ilustrował frazeologizm. Ocenie podlegać będzie także estetyka i pomysłowość wykonania projektu. I. Niedaleko pada jabłko od jabłoni. Zadanie do rundy I - 10 p. Wykonajcie projekt graficzny poniższego związku frazeologicznego o charakterze przysłowia. Pamiętajcie, aby Wasz plakat trafnie ilustrował frazeologizm. Ocenie podlegać będzie także estetyka i pomysłowość wykonania projektu. II. Kruk krukowi oka nie wykole. Zadanie do rundy I - 10 p. Wykonajcie projekt graficzny poniższego związku frazeologicznego o charakterze przysłowia. Pamiętajcie, aby Wasz plakat trafnie ilustrował frazeologizm. Ocenie podlegać będzie także estetyka i pomysłowość wykonania projektu.

14 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 13 III. Pokorne cielę dwie matki ssie (doi). Zadanie do rundy II - 12 p. I. Zaprezentujcie - "wchodząc w rolę" - podane frazeologizmy o charakterze przysłowia: trzymać rękę na pulsie - [śledzić rozwój czegoś, czuwać nad czymś, być w czymś wszechstronnie zorientowanym na bieżąco] siedzieć jak mysz pod miotłą - [starać się nie zwracać na siebie uwagi w obawie przed złymi konsekwencjami] czuć się jak ryba w wodzie - [czuć się bardzo dobrze, swobodnie] Zadanie do rundy II - 12 p. II. Zaprezentujcie - "wchodząc w rolę" - podane frazeologizmy o charakterze przysłowia: leżeć do góry brzuchem -[nic nie robić, nie pracować, leniuchować] kupować kota w worku - [nabywać coś bez przyjrzenia się temu] kopać pod kimś dołki - [działać podstępnie, potajemnie na czyjąś niekorzyść]. Zadanie do rundy II - 12 p. III. Zaprezentujcie - "wchodząc w rolę" - podane frazeologizmy o charakterze przysłowia: zjeść konia z kopytami - [móc zjeść bardzo dużo, być bardzo głodnym] wziąć nogi za pas - [uciec w popłochu] wiercić komuś dziurę w brzuchu - [uporczywie domagać się czegoś od kogoś, zanudzać]

15 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 14 Zadanie do rundy III - 22 p. Karta pracy "Frazeologiczne zoo" Odszukajcie w diagramie słowa, których brakuje w podanych związkach frazeologicznych. Następnie uzupełnijcie nimi poszczególne frazeologizmy i wyjaśnijcie ich znaczenie. Liderzy drużyn przekazują karty pracy "Frazeologiczne zoo" jurorom. Karta pracy Frazeologiczne zoo Grupa Odszukajcie w poziomych rzędach diagramu wyrazy, których brakuje w podanych związkach frazeologicznych. Uzupełnijcie wszystkie frazeologizmy i wyjaśnijcie ich znaczenie. A L D J E Z A J Ą C G S P O W C A D C Ć N F V A F S G Ł Q O L Ń K O T A W B Y K A A K U E Y Ó C H W Z Ę J S Ł O Ń Ą C A M L E W S Y Ź Z P S Ą Z D R S Y G O Ł Ą B K I P G R Y B A P Ą L B D K I F P O B W I L K U K A U G K L C Ł O S W Ę Ż A Ś W M Y S Z J U Ą T C L K

16 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku salonowy chodzić jak błędna zachowywać się jak w składzie porcelany o mowa mieć w kieszeni siedzieć jak pod miotłą czuć się jak w wodzie pieczone nie wlecą same do gąbki chwycić za rogi zawsze spada na cztery łapy praca nie , nie ucieknie

17 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 16 Zadanie do rundy IV - 30 p. Połączcie karki z rysunkami tak, aby powstały związki frazeologiczne. Obok zapiszcie po jednym wypowiedzeniu z danym frazeologizmem. Zadanie do rundy V - 15 p. Wypiszcie na arkuszu jak najwięcej związków frazeologicznych pochodzących od narządów tworzących poszczególne zmysły: wzrok - oko, słuch - ucho, dotyk - ręka, smak - język, węch - nos. Zadanie do rundy VI - 16 p. Z rozsypanki wyrazowej wybierzcie i wpiszcie w odpowiednie miejsca w tabeli związki frazeologiczne obecne w różnych dziedzinach nauki. Następnie wyjaśnijcie ich znaczenie. gramatyka matematyka fizyka geografia biologia muzyka religia sport związki wyrazowe: białe plamy, ślepa uliczka, w krzywym zwierciadle, znamię, wylewać krokodyle łzy, sprowadzić do wspólnego mianownika, narobić bigosu, podnosić poprzeczkę, bawić się w ciuciubabkę, być alfą i omegą, grać pierwsze skrzypce, pięta Achillesa, kozioł ofiarny, kocia muzyka.

18 Co dwie głowy, to nie jedna związki frazeologiczne w naszym języku 17 Na zakończenie. Dokończ zdania: Na dzisiejszym turnieju: Czułem się... Poznałem... Dowiedziałem się... Zrozumiałem...