Non-normative Family Practices ABSTRACTS. Krzysztof Arcimowicz, Zakład Kulturoznawstwa, Uniwersytet w Białymstoku

Transkrypt

1 InterAlia. A Journal of Queer Studies #8 (2013) Non-normative Family Practices ABSTRACTS Krzysztof Arcimowicz, Zakład Kulturoznawstwa, Uniwersytet w Białymstoku Modele nienormatywnych rodzin w dyskursie polskich tele-sag W Polsce tele-sagi są najpopularniejszymi programami, które skupiają uwagę milionów widzów każdego dnia. Analiza ilościowa i jakościowa siedmiu seriali telewizyjnych (M jak miłość, Na dobre i na złe, Barwy szczęścia, Klan, Plebania, Samo życie, Na wspólnej) pozwala stwierdzić, iż rodzina w tele-sagach jest jedną z najważniejszych wartości i stanowi centralny element dyskursu. Należy jednak dodać, że poszczególne modele rodziny zajmują w dyskursie serialowym różne pozycje. Najbardziej eksponowana jest rodzina nuklearna oparta na małżeństwie. Nienormatywne struktury rodzinne takie, jak: rodzina monoparentalna, bezdzietne małżeństwa czy pary kohabitujące nie są wprawdzie piętnowane, ale na ogół zajmują mniej ważne miejsce w strukturze seriali. Dyskurs dotyczący rodziny jest limitowany w tym sensie, że w serialach nie ma klasycznych patchworków rodzinnych, relacji poliamorycznych, związków LAT czy DINKS. W analizowanych serialach nie występują rodziny transpłciowe i związki lesbijskie. W najpopularniejszych tele-sagach zidentyfikowałem tylko jedną rodzinę homoseksualną, tworzoną przez gejów. Trzeba również dodać, że we wszystkich polskich serialach widoczne są stereotypy dotyczące nienormatywnych zachowań seksualnych i ról płciowo-kulturowych. Słowa kluczowe: rodzina nienormatywna, tele-saga, dyskurs, płeć kulturowa, seksualność, ideologia

2 Katarzyna Banach, Instytut Studiów Społecznych, Uniwersytet Warszawski Kształtowanie się płci kulturowej dzieci w rodzinach jednopłciowych. Wpływ tożsamości seksualnej na postrzeganie ról płciowych Celem niniejszej pracy jest przegląd badań na temat kształtowania się płci kulturowej dzieci wychowywanych w rodzinach jednopłciowych lub przez nieheteroseksualnego rodzica. Istotne jest nie tylko to, czy badane rodziny socjalizują swoje dzieci w odmienny sposób, ale również to, czy dzieci te wykazują cechy typowe bądź nietypowe dla swojej płci w stopniu większym niż ich rówieśnicy wychowujący się w rodzinach heteroseksualnych. Jak się okazuje, większy nonkonformizm względem tradycyjnych ról płciowych dzieci z rodzin nieheteroseksualnych jest jedną z bardzo nielicznych różnic, jakie zaobserwowano między dziećmi z obu typów rodzin. Słowa kluczowe: socjalizacja, płeć kulturowa, gender, socjalizacja do ról płciowych, tożsamość płciowa, rodziny jednopłciowe

3 Tomasz Basiuk, Ośrodek Studiów Amerykańskich, Uniwersytet Warszawski Różnica jako podobieństwo. Dawanie świadectwa w powieści Geek Love Katherine Dunn Powieść Katherine Dunn Geek Love z 1989 roku opisuje dzieje rodziny nuklearnej, to jest dwupokoleniowej, w przeszłości prowadzącej objazdowy cyrk. Narratorką jest jedna z występujących niegdyś w cyrku sióstr, która, wspominając szczęśliwe dzieciństwo, roztacza opiekę nad niedołężną matką i nad córką, nieświadomą cyrkowych dziejów swojej rodziny. Zaproponowana w tekście lektura tej powieści nawiązuje do kategorii różnicy paradoksalnie rozumianej jako podstawa podobieństwa między ludźmi, którzy różnią się między sobą w stopniu nieprzyswajalnym, ale mogą dawać świadectwo tej różnicy. Słowa kluczowe: różnica, podobieństwo, kłir, rodzina, dzieciństwo, dawanie świadectwa

4 Mariola Bieńko, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski Wymiary intymności w związkach nieheteronormatywnych Prezentowany artykuł definiuje i opisuje intymność jako społeczne zjawisko późnej nowoczesności. Jest to próba prezentacji różnych koncepcji i teorii intymności mieszczących się w publicznej i akademickiej debacie. W literaturze poświęconej tematowi intymności w wielu przypadkach z góry zakłada się, że jest ona domeną związków heteronormatywnych. Główna część artykułu poświęcona jest jakościowej analizie empirycznej doświadczania intymności w związkach nieheteronormatywnych. Słowa kluczowe: intymność, związek, związki nieheteronormatywne, heteronormatywność

5 Marta Bierca, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej Tacierzyństwo w sieci analiza nowego trendu i jego socjologiczne implikacje Tekst opisuje kwestię indywidualizacji ról płciowych i ich redefinicji w odniesieniu do rodziny. Analiza skupia się na nowej wizji ojcostwa modelu dopuszczającym męską troskę i wrażliwość, co przekłada się na aktywną i zaangażowaną opiekę nad dzieckiem (caring masculinity). Artykuł poddaje analizie wybrane blogi i portale internetowe redagowane przez mężczyzn, co następnie służy do rozważań nad współczesną kondycją ojca w Polsce i powiązanymi z nią dylematami. Słowa kluczowe: tacierzyństwo, role gender, role płciowo-kulturowe, rodzina, internet

6 Katarzyna Górak-Sosnowska, Katedra Arabistyki i Islamistyki, Uniwersytet Warszawski i Katedra Socjologii Ekonomicznej, Szkoła Główna Handlowa Maciej Klimiuk, Katedra Arabistyki i Islamistyki, Wydział Orientalistyczny, Uniwersytet Warszawski Romans czy rodzina? Małżeństwo urfi a wyobrażenia o nim zachodnich turystek w Egipcie Małżeństwo nieoficjalne (ar. zawadż urfi) jest innowacją stosowaną przede wszystkim w Egipcie. Wobec wysokiego kosztu zawarcia związku małżeńskiego, urfi pełni funkcję instrumentalną legitymizując związek religijnie a zarazem jest krokiem do zawarcia prawdziwego (oficjalnego) związku małżeńskiego. Instytucja urfi została zaadaptowana w ciągu ostatnich kilkunastu lat w kontaktach między turystkami a lokalnymi mężczyznami, w ramach tzw. turystyki erotycznej czy romansu. Artykuł analizuje sposoby rozumienia i postrzegania małżeństwa urfi przez zachodnie turystki. Materiałem źródłowym są wypowiedzi kobiet na forach internetowych, poświęconych turystycznym kontaktom intymnym pomiędzy Europejkami a Arabami. Wyszczególniono kilka rodzajów narracji, wskazujących na takie aspekty jak potencjał seksualny partnera, urfi jako narzędzie dyskredytujące zachodnie kobiety, legitymację dla uprawiania seksu, oraz nieczyste intencje habiba. Motywy rodzinne mają w przedmiotowym dyskursie znaczenie minimalne, co podkreśla instrumentalny charakter relacji. Słowa kluczowe: turystyka romansu, Egipt, urfi, malżeństwo

7 Urszula Kluczyńska, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Nienormatywna rodzina heteroseksualna z dzieckiem opresyjność roli Wobec funkcjonowania osób tworzących rodzinę ich zadań i powinności istnieje jedyne społecznie akceptowane, choć stereotypowe, oczekiwanie. Jest to wyobrażenie jednoznaczne: ktoś wchodzi w rolę kobiety/ żony/ matki, druga osoba (i nie inaczej) w rolę mężczyzny/męża/ojca. Rola jest określona i czytelna, każda odmienność jest traktowana jako patologia. Kategoria roli może być jednak opresyjna nie tylko w rodzinach nienormatywnych, ale również w heteroseksualnych. Rodzinę heteroseksualną z dzieckiem (społecznie postrzeganą jako norma) też można by określić mianem nienormatywnej, jeśli norma tu: wypełnianie roli ojca przez mężczyznę i matki przez kobietę nie jest wypełniana lub, jeśli ktoś woli, jest zaburzona. Pojawia się bowiem wówczas przekonanie o błędnym, wręcz dysfunkcyjnym oddziaływaniu rodziny. Celem jest zbadanie opresyjności kategorii roli (głównie kobiety/ żony/ matki/ i mężczyzny/ męża/ ojca) w odniesieniu nie tylko do alternatywnych form rodzinnych (przede wszystkim nieheteroseksualnych), ale głównie heteroseksualnych (z dzieckiem) i tego, co czyni je nienormatywnymi. Artykuł prezentuje analizę studium przypadku rodziny heteroseksualnej z dzieckiem, której członkowie nie realizują roli ojca/mężczyzny i matki/kobiety w sposób, który można by określić mianem normy. Co istotne, rodzina ta nie definiuje się jako taka (normatywna), gdyż dostrzega zderzenie z istniejącą normą w ramach własnej interpretacji bycia razem. Słowa kluczowe: rodzina nienormatywna, rodzina heteroseksualna, opresyjność roli

8 Kamil Łuczaj, Instytut Socjologii, Uniwersytet Jagielloński Zmieniająca się rodzina w zmieniającym się serialu Celem artykułu jest przedstawienie, w jaki sposób seriale post-soap (przełamujące schematy gatunkowe, wysokobudżetowe produkcje nowego typu) zmieniają medialny obraz tabuizowanych dotąd tematów, takich jak nienormatywne koncepcje ról społecznych. Na przykładzie obrazu rodziny wykażę, że serialowa rewolucja stara się nadążyć nie tylko za najnowszymi osiągnięciami techniki, ale również za problematyką eksplorowaną przez nauki społeczne. Słowa kluczowe: seriale, post-soap, definicja rodziny

9 Dorota Majka-Rostek, Instytut Socjologii, Uniwersytet Wrocławski Lesbijki, geje i ich dzieci różnorodność form rodzinnych Artykuł dotyczy zagadnień związanych z jednopłciowym rodzicielstwem. Rodziny tworzone przez lesbijki i gejów wychowujących dzieci to wyzwanie dla tradycyjnych socjologicznych definicji rodziny. Autorka przedstawia najpierw propozycje nowych definicji adekwatnych do współczesności. Następnie przytacza podstawowe dane wynikające z badań rodziców jednopłciowych i ich dzieci. Dodatkowo prezentuje wypowiedzi polskich lesbijek i gejów na temat ich postaw wobec jednopłciowego rodzicielstwa. Słowa kluczowe: rodzina, geje, lesbijki, rodzicielstwo jednopłciowe

10 Urszula Markowska-Manista, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie Nienormatywność epizodyczna i normatywność tradycyjna w relacjach rodzinnych Ba Aka w obliczu przemian Tekst powstał w oparciu o badania terenowe w Republice Środkowoafrykańskiej i analizy tekstów źródłowych. Jego celem jest przybliżenie zmieniających się w procesie przemian cywilizacyjnych na przestrzeni ostatnich dwóch dekad relacji rodzinnych w sąsiedzkim środowisku osad i wiosek zamieszkałych przez osoby należące do tradycyjnych społeczności Ba Aka, Bantu (Mbimou, Gbaya) i Mbororo w regionie Sangha Mbaéré w Republice Środkowoafrykańskiej (RŚA). Zaprezentowane przykłady praktyk rodzinnych, konstruowania rodzin i więzi rodzinnych ukazują powstawanie tam nowych przestrzeni dla związków dotychczas nieobecnych w hermetycznych strukturach poszczególnych społeczności regionu, bądź relacji i praktyk nieaprobowanych (np. samotne macierzyństwo kobiet). Słowa kluczowe: tradycyjne praktyki rodzinne, samotne macierzyństwo, klan, rodzina tradycyjna, rozwój

11 Katarzyna Michalczak, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski Dzieci, kochanki, kochankowie, rodzice, przyjaciele i znowu dzieci. Definicje własne rodziny u osób określających się jako otwarcie niemonogamiczne W artykule podejmuję próbę odpowiedzi na pytanie, jak definiują rodzinę osoby, które wchodzą w relacje otwarcie niemonogamiczne. Część teoretyczna tekstu przybliża trudności i kontrowersje wokół definiowania rodziny, a także zawiera krótki przegląd badań rodzin osób niemonogamicznych. Druga część artykułu opisuje przeprowadzone dotychczas przeze mnie badania osób niemonogamicznych w Polsce, skupiając się na używanych przez nie pojęciach rodziny. Pokrótce opisuję metodologię, techniki oraz badaną grupę, a następnie prezentuję wyniki badań, pokazując, jak moi respondenci i respondentki postrzegają rodzinę oraz jak te definicje mają się do pojęć rodziny z krwi i rodziny z wyboru (Weston za: Mizielińska 2006), a także jakie znaczenie dla definiowania rodziny przez osoby niemonogamiczne ma rola dzieci. Słowa kluczowe: definicja rodziny, niemonogamia, poliamoria

12 Joanna Mizielińska, Instytut Psychologii Polska Akademia Nauk i Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej Agata Stasińska, Instytut Stosownych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski Od wroga rodziny do jednej z jej form: Rodziny z wyboru we współczesnym polskim dyskursie prasowym W tekście przedstawiamy wyniki analizy dyskursu prasowego na temat rodzin z wyboru w Polsce. Porównujemy ze sobą dwie debaty wokół projektów ustawy o związkach partnerskich (na temat projektu ustawy o związkach partnerskich autorstwa Marii Szyszkowskiej z lat i na temat projektu ustawy o związkach partnerskich autorstwa Grupy Inicjatywnej ds. związków partnerskich z 2011 roku) oraz dwie debaty na temat kampanii społecznych ( Niech Nas Zobaczą z 2003 roku oraz Miłość nie wyklucza ). Celem analizy była, między innymi, identyfikacja głównych strategii, jakie dominują w dyskursie publicznym, prześledzenie dynamiki ich zmiany oraz próba odpowiedzi na pytanie, co/kto owe zmiany generuje. W artykule ukazujemy czasami paradoksalne/zaskakujące, podobieństwa pomiędzy tymi, którzy w nieprzychylny sposób wypowiadają się o relacjach LGBT oraz tymi, którzy ich bronią. Zastanawiamy się też nad (nie)skutecznością pewnych strategii argumentacyjnych oraz niebezpieczeństwem ich użycia. Słowa kluczowe: rodziny z wyboru, dyskurs, rodziny nieheteroseksualne, związki intymne, homorodzicielstwo.

13 Magdalena Muszel, European University Institute Tradycyjna rola w nietradycyjnej rodzinie. Transnarodowa migracja polskich żon i matek studium przypadku Płeć kulturowa oraz wynikające z niej role i relacje rodzinne w znacznym stopniu kształtują życie rodzinne polskich rodzin doświadczających migracji transnarodowych. Tradycyjnie realizowane role genderowe związane z byciem matką i żoną kształtują doświadczenia i postawy życiowe polskich emigrantek w Irlandii, począwszy od decyzji o migracji, poprzez relacje członków rodziny w trakcie separacji, aż po reunifikację rodziny. Próba kontynuacji realizacji tradycyjnej roli w rodzinie pomimo tejże separacji jest wyrazem prób zachowania poczucia kobiecej tożsamości i prowizorycznej władzy kobiet w sferze domowej. Słowa kluczowe: rodzina transnarodowa, gender, migracja, matka, żona

14 Bartłomiej Nowak, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński Homorodzina w polskich filmach i ich recenzjach prasowych Analiza kilku wybranych polskich filmów powstałych w latach , w których bohaterami są geje i lesbijki, żyjący lub próbujący żyć w stałych związkach, a tworzący rodziny nienormatywne. Autor przygląda się sposobom prezentacji osób homoseksualnych w tych filmach, ich recepcji w mediach oraz poruszaniu przez nie takich kwestii, jak adopcja dzieci przez gejów i lesbijki. Uwaga zostaje też zwrócona na konserwatywne treści analizowanych filmów oraz ich sposoby walki ze stereotypami. Słowa kluczowe: homoseksualizm, polskie kino, rodzina nienormatywna